INDYWIDUALNE KONTO ZABEZPIECZENIA EMERYTALNEGO (IKZE) P R E Z E N TA C J A W Y N I K Ó W Z B A D A N I A T Y P U O M N I B U S D L A PIPUIF 1 PRZYGOTOWAŁ: MARCIN KOŁAKOWSKI KOORDYNACJA: GRZEGORZ KOWALCZYK WARSZAWA, LISTOPAD 2012
INFORMACJE O BADANIU 2
CELE BADANIA i TECHNIKA BADAWCZA CEL BADANIA Określenie znajomości mechanizmu oszczędzania emerytalnego IKZE oraz skłonności do skorzystania z tego mechanizmu. METODOLOGIA Badanie typu OMNIBUS przeprowadzone techniką CAPI (Computer Assisted Personal Interview) w dniach 8-14 listopada 2012 roku. Badanie przeprowadzało 169 ankieterów. PRÓBA N=1000, losowo-warstwowa, ogólnopolska reprezentatywna grupa osób w wieku 15-75 lat. WAŻENIE DANYCH Aby uzyskać reprezentatywność próby w badaniu dokonano ważenia poststratyfikacyjnego z uwzględnieniem rozkładu terytorialnego (16 województw i 7 klas wielkości miejscowości) oraz rozkładu płci i wieku w 5 kohortach. Ważenie miało charakter iteracyjny (RIMweighting). 3
BŁĄD POMIARU BŁĄD POMIARU Używaną w opracowaniu miarą błędu jest przedział ufności odsetka dla prostej próby losowej (mimo iż próba nie ma charakteru czysto losowego), w którym z określonym prawdopodobieństwem mieści się rzeczywisty wynik dla całej populacji. Wielkość takiego przedziału ufności odsetka zależy od kilku elementów: Wielkości próby wraz ze wzrostem wielkości próby przedział ufności jest coraz węższy, a oszacowanie staje się bardziej precyzyjne Poziomu ufności im większy oczekiwany poziom ufności tym przedział jest szerszy. Większa pewność, że wskazany przedział ufności obejmuje rzeczywisty wynik w populacji wymaga rozszerzenia przedziału. W poniższym opracowaniu szacujemy błąd w oparciu o 95% poziom ufności. Wartości odsetka najmniejszą precyzję oszacowania odsetka uzyskujemy w środku przedziału wartości przy 50%, skrajne wartości zarówno bliskie 0%, jak i 100% - są szacowane z większą precyzją. Poniżej prezentujemy przedział ufności w zależności od wysokości odsetka dla całej próby N=1000, gdzie maksymalny błąd pomiaru wynosi 3.14% (przy odsetku 50%). 4
TECHNIKA BADAWCZA Wywiady zostały zrealizowane techniką CAPI (Computer Assisted Personal Interview - Wywiad bezpośredni ze wspomaganiem komputerowym). Jedną z głównych zalet wykorzystania w realizacji techniki CAPI jest podwyższenie standaryzacji zbierania danych. W trakcie przeprowadzania wywiadu wszystkie instrukcje dotyczące poprawności stosowania reguł przejścia, kolejności zadawania pytań, czy randomizacji stwierdzeń wykonywane są automatycznie w programie, bez udziału ankietera. SMG/KRC posiada certyfikat jakości Programu Kontroli Jakości Pracy Ankieterów (PKJPA) po przejściu drobiazgowego audytu procedur kontroli jakości, organizowanego rokrocznie pod patronatem OFBOR, m.in. w kategorii badań realizowanych techniką ankieterskich wywiadów osobistych ze wspomaganiem komputerowym CAPI. 5
KONTROLA PRACY ANKIETERÓW W firmie funkcjonuje niezależny Dział Kontroli Jakości. Zatrudniający około 30 kontrolerów niezwiązanych z strukturami terenowymi (koordynatorzy, ankieterzy). Dział ten prowadzi kontrolę wykonania wszystkich badań ilościowych. Kontrola realizacji badań obejmuje kilka niezależnych typów działań. Między innymi: 1. Kontrola terenowa - 10% wszystkich realizowanych wywiadów jest kontrolowanych bezpośrednio CATI lub F2F. Stwierdzenie rozbieżności pomiędzy wynikami podstawowych i powtórzonych wywiadów jest podstawą do sformułowania wątpliwości pod adresem ankietera, a w razie poważnych uchybień, usunięcia go z sieci ankieterskiej. 2. Kontrola profilu odpowiedzi - Profile odpowiedzi respondentów z wywiadów zrealizowanych przez jednego ankietera porównywane są z profilami odpowiedzi w całej próbie. Poważne różnice pomiędzy porównywanymi profilami świadczą zazwyczaj o błędach w pracy ankieterów, ci zaś są informowani są o zastrzeżeniach odnośnie ich pracy. 3. Kontrola z danymi zewnętrznymi - Porównanie informacji zebranych przez ankietera z informacjami, które znane są autorom badania z innych źródeł. Przykładowo, ankieterzy pytają respondentów o datę urodzenia, choć informacja ta jest znana z próby losowanej w PESEL. Pomiar wieku dokonany przez ankietera porównywany jest automatycznie z wiekiem zapisanym w opisie próby. Dostrzeżone rozbieżności stanowią podstawę dla dalszych wyjaśnień. 4. Kontrola spójności logicznej - Zebrane dane poddawane są kontroli konsekwencji stosowania filtrów i logicznej spójności odpowiedzi na pytania kwestionariusza. 5. Kontrola dokumentacji badania - Dodatkowo w czasie realizacji badania ankieter ma obowiązek wypełnienia Formularza Doboru. Na których dokumentuje, z kim i kiedy realizował badanie. Zebrane dane poddawane są kontroli spójności logicznej. Jak również porównywana jest z danymi dostępnymi z innych źródeł. 6
7 STRUKTURA PRÓBY
NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI 8
NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI Brak skłonności do systematycznego oszczędzania na emeryturę (czyni tak zaledwie 10% badanych) oraz niska znajomość mechanizmu IKZE (zaledwie 11% badanych) to główne powody niskiego zainteresowania tym systemem. Oszczędzaniem w mechanizmu IKZE w obecnej formie mogłoby być zainteresowanych 21% badanych, deklarujących miesięczne wpłaty na to konto w wysokości średnio 115 złotych. Proponowane przez Komitet Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej RAZEM zmiany w mechanizmie IKZE wydają się bardziej atrakcyjne, niż obecna forma tego systemu zainteresowanie oszczędzaniem w systemie po zmianach deklaruje 29% badanych (choć deklarowana miesięczna kwota wpłaty różni się w niewielkim stopniu i wynosi średnio 123 złote). 9 Respondenci błędnie oceniają długość życia kobiet i mężczyzn po przejściu na emeryturę (czyli de facto czas pobierania emerytury). Według badanych średnia długość życia kobiet, które dzisiaj przechodzą na emeryturę w wieku 60 lat, wynosi około 13.5 lat czyli średnio dożywają wieku około 74 lat, podczas gdy w rzeczywistości (Dane z raportu GUS Trwanie życia w 2011 roku) okres ten wynosi prawie 24 lata (dożywają wieku 84 lat). Zdaniem badanych średnia długość życia mężczyzn, którzy dzisiaj przechodzą na emeryturę w wieku 65 lat, wynosi około 10 lat czyli średnio dożywają wieku około 75 lat. Z rzeczywistych danych GUS-u wynika, iż okres ten wynosi nieco ponad 15 lat (dożywają 80 roku życia).
SZCZEGÓŁOWE WYNIKI 10
RÓŻNE FORMY OSZCZĘDZANIA NA EMERYTURĘ Q1. Czy systematycznie oszczędza Pan(i) pieniądze na przyszłą emeryturę? Q2. W jakiej formie czyni Pan(i) takie oszczędności? Q1. Czy systematycznie oszczędza Pan(i) pieniądze na przyszłą emeryturę? Podstawa: Cała próba, N = 1000 Q2. W jakiej formie czyni Pan(i) takie oszczędności? Podstawa: Osoby, które systematycznie oszczędzają pieniądze na przyszła emeryturę, N = 103 Ubezpieczenie emerytalne w III filarze 59% 2% 3% Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) 15% 85% 10% Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) 2% inne formy oszczędzania (np. lokaty bankowe) 25% inne formy inwestowania (np. papiery wartościowe, nieruchomości, kruszce) 7% Tak Nie Nie wiem\ trudno powiedzieć Odmowa 11 Zaledwie 10% badanych deklaruje systematyczne oszczędzanie pieniędzy na przyszłą emeryturę. Najbardziej popularną formą takiego oszczędzania są ubezpieczenia emerytalne w II filarze lub lokaty bankowe. Z Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego korzysta zaledwie 0.2% całej badanej populacji (2% respondentów deklarujących systematyczne oszczędzanie na przyszła emeryturę).
ZNAJOMOŚĆ IKZE Q3. Czy słyszał(a) Pan(i) kiedykolwiek o nowej formie oszczędzania na emeryturę noszącą nazwę Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)? 5% 2% Znajomość mechanizmu oszczędzania emerytalnego IKZE wynosi 11%. Niedoinformowanie wydaje się być obecnie znaczącą barierą korzystania z tego mechanizmu. 83% 11% Tak Nie Nie wiem\ trudno powiedzieć Odmowa odpowiedzi 12 Podstawa: Cała próba, N = 1000
POKAZYWANY OPIS IKZE W OBECNEJ FORMIE Mechanizm oszczędzania IKZE daje możliwość wpłaty na specjalne konto do 4% dochodu, jednak nie więcej niż 4030 zł rocznie. Wpłaconą kwotę będzie można odpisać od podstawy opodatkowania czyli przy rozliczaniu PIT będzie można odzyskać kwotę w wysokości odpowiadającej zapłaconemu od tych środków podatkowi (według płaconej skali podatkowej 18% lub 32%). Jednak przy wypłacie świadczeń, po osiągnięciu wieku emerytalnego, będzie konieczne zapłacenie podatku od całości zgromadzonych środków wg wtedy obowiązującej skali podatkowej (obecnie byłoby to 18% lub 32% ale jeśli podatki zostaną podniesione, to według nowej skali). PO MODYFIKACJACH PROPONOWANYCH PRZEZ KOMITET RAZEM Komitet Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej RAZEM proponuje następujące modyfikacje w mechanizmie IKZE: Świadczenia wypłacane po osiągnięciu wieku emerytalnego powinny być zwolnione z opodatkowania. Ulga powinna wynosić nie maksymalnie 4% dochodu ale maksymalnie 4000 zł. dla wszystkich Polaków. 13
SKŁONNOŚĆ DO OSZCZĘDZANIA W IKZE Q4. Proszę powiedzieć czy oszczędzał(a)by Pan(i) w IKZE? (obecna forma) Q6. Proszę powiedzieć czy gdyby wprowadzono modyfikacje Komitetu RAZEM oszczędzał(a)by Pan(i) w IKZE? 5 - Zdecydowanie tak 4 - Raczej tak ŚREDNIA OCEN (1:5) ŚREDNIA OCEN (1:5) 1.98 2.25 5% 1% 2% 11% 15% 16% 3 - Może tak, może nie 2 - Raczej nie 31% 28% 1 - Zdecydowanie nie Nie wiem\ trudno powiedzieć 30% 24% 18% 20% W OBECNEJ FORMIE PO MODYFIKACJACH PROPONOWANYCH PRZEZ KOMITET RAZEM 21% badanych rozważyłoby systematyczne oszczędzanie pieniędzy na przyszłą emeryturę w obecnej formie mechanizmu IKZE. Po proponowanych przez Komitet Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej RAZEM modyfikacjach systemu IKZE odsetek osób rozważających skorzystanie z niego wzrósłby do 29% (jest to różnica statystycznie istotna). 14 Podstawa: Cała próba, N = 1000
MIESIĘCZNA KWOTA OSZCZĘDZANA W IKZE Q5. A jaką kwotę miesięcznie był(a)by Pan(i) gotów odkładać w IKZE? (obecna forma) Q7. A jaką kwotę miesięcznie był(a)by Pan(i) gotów odkładać w IKZE, jeżeliby wprowadzono zmiany proponowane przez Komitet RAZEM? ŚREDNIO 115 PLN ŚREDNIO 123 PLN powyżej 100 PLN 100 PLN 13% 11% 14% 16% 14% 15% poniżej 100 PLN 59% 58% trudno powiedzieć W OBECNEJ FORMIE, N=212 PO MODYFIKACJACH PROPONOWANYCH PRZEZ KOMITET RAZEM, N=291 Badani, którzy rozważyliby oszczędzanie w obecnej formie mechanizmu IKZE wpłacaliby średnio 115 PLN co miesiąc. Proponowane przez Komitet Obywatelskiej Inicjatywy Ustawodawczej RAZEM modyfikacje systemu IKZE nie wpływają w sposób znaczący na zwiększenie wkładu oszczędnościowego w tym systemie (średnio 123 PLN co miesiąc). 15 Podstawa: osoby, które rozważayłyby mozliwośc oszczędzania w IKZE
OCZEKIWANA DŁUGOŚĆ POBIERANIA EMERYTURY Q8. Jak długo Pana(i) zdaniem, emeryci, którzy obecnie przechodzą na emeryturę będą ją pobierać? kobieta, która dzisiaj przechodzi na emeryturę w wieku 60 lat 13,43 Według oceny respondentów średnie dalsze trwanie życia kobiet, które dzisiaj przechodzą na emeryturę w wieku 60 lat, wynosi około 13.5 lat czyli średnio dożywają wieku około 74 lat. mężczyzna, który dzisiaj przechodzi na emeryturę w wieku 65 lat 9,84 Zdaniem badanych średnia średnie dalsze trwanie życia mężczyzn, którzy dzisiaj przechodzą na emeryturę w wieku 65 lat, wynosi około 10 lat czyli średnio dożywają wieku około 75 lat. Oceny respondentów mijają się z publikowanymi danymi statystycznych według których średnia długość życia i dalsze trwanie życia kobiet są większe niż w przypadku mężczyzn. Według raportu GUS Trwanie życia w 2011 roku przeciętne dalsze trwanie życia kobiet, które dzisiaj przechodzą na emeryturę w wieku 60 lat, wynosi blisko 24 lata, zaś przeciętne dalsze trwanie życia mężczyzn, którzy dzisiaj przechodzą na emeryturę w wieku 65 lat, wynosi nieco ponad 15 lat. 16 Podstawa: Cała próba, N = 1000