I S S N 2 3 5 4-0 0 1 X Rynek Biznes Praca M a g a z y n Ś Z P P L e w i a t a n 2 / 2 0 1 4 Nie tylko WIZJA Rozmowa z Arturem Hajdorowiczem Dlaczego warto być przedsiębiorcą? Unia Obywatele My GRA o przestrzeń
Szanowni Państwo, Przyznane nam w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014 2020 fundusze unijne mogą napawać optymizmem. Trzeba jednak mieć świadomość, że to ostatnie tak znaczne wsparcie z unijnej kasy. Aby go nie zmarnować, musimy się starannie przygotować do wykorzystania tych środków. Ważnym zadaniem jest stworzenie stabilnych warunków gospodarowania, dających możliwość do inwestowania i tworzenia miejsc pracy. Przyczyniają się do tego między innymi miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dlatego nie powinno dziwić, że zagadnienie to uczyniliśmy tematem wiodącym drugiego numeru magazynu ŚZPP Lewiatan. Oczywiście to ogrom pojęć, koncepcji, metod. Wystarczy uświadomić sobie, że gospodarka przestrzenna przynależy do nauk ekonomicznych, planowanie przestrzenne do nauk technicznych, a polityka przestrzenna politologicznych. Ramy magazynu sprawiły, że zagadnienia te zostały z konieczności tylko zasygnalizowane, ale postaraliśmy się przedstawić stanowiska zajmujących się nimi teoretyków i praktyka. Kontynuacja rozmowy z numeru 1/2014 magazynu z Janem Maćkowiakiem i Aleksandrą Woźniak pozwoliła zapoznać się z przygotowywanymi przez władze regionu narzędziami, służącymi najlepszemu wykorzystaniu unijnych funduszy, tym razem z myślą o przedsiębiorcach. Przez ostatnich 25 lat nie tylko byliśmy świadkami historii, ale również jej aktywnymi uczestnikami, dlatego taką wagę przykładamy do wydarzeń z niezbyt odległej przeszłości. Te ważne także dla przedsiębiorców dzieje stanowią kanwę niejednej historii sukcesu. To skłoniło nas do postawienia pytań: dlaczego i po co zostaje się przedsiębiorcą, pracodawcą? Pokusiliśmy się nawet o sporządzenie jego wizerunku. A o tym jak trudno o efektywność naszej pracy możemy się przekonać w codziennym życiu. Z jubileuszowymi uroczystościami poświęconymi trzem doniosłym wydarzeniom z najnowszej historii Polski członkostwa w NATO, obecności w Unii Europejskiej oraz przemian gospodarczych zbiegła się smutna wiadomość o śmierci Mieczysława Wilczka autora jednej z najważniejszych reform gospodarczych. W numerze prezentujemy jego sylwetkę. Zapraszam do lektury Tomasz Tworek Prezes Zarządu Świętokrzyskiego Związku Pracodawców Prywatnych Lewiatan
Spis treści TEMAT NUMERU Magdalena Piłat-Borcuch, Artur Borcuch Gra o przestrzeń... 4 Nie tylko wizja Rozmowa z Arturem Hajdorowiczem... 7 RYNEK To BIZNES wskaże jak inwestować środki unijne Rozmowa z Janem Maćkowiakiem i Aleksandrą Woźniak... 14 BIZNES Maciej Jelonek Przedsiębiorcy portret własny....18 Sylwia Wiśniewska Efekty innowacji marketingowych....22 PRACA Edyta Kowalczyk Dlaczego warto być przedsiębiorcą?....26 KALEJDOSKOP Unia obywatele my Rozmowa z Iwoną Wrońską... 30 Mieczysław Wilczek od niego się zaczęło... 34 Aktualności... 35 Rynek Biznes Praca Magazyn wydawany przez Świętokrzyski Związek Pracodawców Prywatnych Lewiatan ul. Warszawska 25/4, 25-512 Kielce tel./fax 41 341 70 39 e-mail: zarzad@szpp.eu www.szpp.eu EGZEMPLARZ BEZPŁATNY ISSN 2354-001X Kolegium redakcyjne: Karol Kaczmarski, Katarzyna Pustuła Redakcja: Olga Darewicz-Uberman (redaktor naczelny), Maciej Jelonek Projekt graficzny i skład: Szymon Uberman Realizacja: Perpetuum Mobile s.c. ul. Zamkowa 3, 25-009 Kielce tel. + 48 697 191 196 e-mail: szymon.uberman@gmail.com Publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki projekt pt. Wzmocnienie potencjału Świętokrzyskiego Związku Pracodawców Prywatnych Lewiatan realizowany przez Świętokrzyski Związek Pracodawców Prywatnych Lewiatan
TEMAT NUMERU Magdalena Piłat-Borcuch Artur Borcuch Gra o przestrzeń Polityka przestrzenna to planowa działalność, która polega na wykorzystywaniu znajomości praw rządzących kształtowaniem i użytkowaniem przestrzeni w celu racjonalnego jej zagospodarowania. Na całość systemu regulującego rozwój przestrzenny składają się: polityka przestrzenna, poprzez którą władze publiczne określają cele i środki kształtowania zagospodarowania przestrzeni w określonych, zmiennych w czasie warunkach zewnętrznych (gospodarczych, społecznych, kulturowych czy środowiskowych), mechanizm podejmowania decyzji przestrzennych wraz z instrumentami dostępnymi dla ich realizacji. Decyzje przestrzenne powinny być spójne z polityką przestrzenną, natomiast zakres tej spójności określa skuteczność polityki przestrzennej, planowanie przestrzenne, które poprzez tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego wspiera określanie koncepcji polityki przestrzennej i uczestniczy aktywnie w ich realizacji. Efektywna polityka przestrzenna przynosi możliwość zarządzania w sposób kompleksowy jednostką terytorialną. Węższym od niej pojęciem jest planowanie przestrzenne, które pozwala poszczególnym jednostkom terytorialnym na osiąganie różnych stopni celów służących zapewnieniu zrównoważonego rozwoju. Wpływa na to rosnąca świadomość władz lokalnych, że jego brak, a w szczególności planów miejscowych, uniemożliwia zrównoważony rozwój jednostki terytorialnej. Warto dodać, że planowanie przestrzenne choć przynależy do nauk technicznych, niemniej ze względu na wielodyscyplinarny charakter bywa zaliczane do nauk społecznych. W jednostkach samorządu terytorialnego podstawowego szczebla planowanie przestrzenne jest instrumentem pozwalającym na kierowanie 4
i kontrolę ładu przestrzennego. Z definicji wynika, że jest to sfera łącząca politykę gospodarczą, społeczną, kulturową oraz środowiskową, których kierowaniem i koordynowaniem zajmuje się władza lokalna. Czynnikiem łączącym wymienione sfery działań jest przestrzeń i związana z nią polityka przestrzenna. Należy podkreślić, że głównym celem gospodarki przestrzennej (która jest pojęciem szerszym od polityki przestrzennej) nie jest maksymalizacja wyniku ekonomicznego. Podstawą jest uporządkowanie przestrzeni, dobór funkcji do otoczenia z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, przyrodniczych i krajobrazowych. Działanie to musi być realizowane z uwzględnieniem świadomości zachodzących przemian cywilizacyjnych oraz troski o przyszłość ludzkości, wykraczającej poza horyzont obecnych pokoleń. Dokumenty dotyczące tego zagadnienia, w szczególności miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, pozwalają na zharmonizowanie zachowań społeczności lokalnej, natomiast planowe działania władz lokalnych prowadzą dzięki temu do realizacji zamierzeń zrównoważonego rozwoju. Celem działań wszystkich władz samorządowych powinno być realizowanie potrzeb mieszkańców przez koordynację uzupełnioną o działania w obszarach: gospodarczym ma na celu zapewnienie rozwoju przedsiębiorczości na terenie gminy, społecznym ma zaspokoić zapotrzebowanie społeczności lokalnej na usługi o wysokiej jakości, kulturowym ma na celu ochronę dóbr kultury (m.in. dzieł budownictwa, urbanistyki i architektury, obiektów etnograficznych czy obiektów archeologicznych i paleontologicznych), występujących na terenie gminy, środowiskowym ma za zadanie dbałość o walory przyrodnicze, przestrzennym ma prowadzić do racjonalnego gospodarowania przestrzenią gminną oraz rozplanowania poszczególnych funkcji terenów na jej obszarach. Systemowe podejście władz lokalnych do zarządzania jednostką terytorialną przy współpracy ze społecznością lokalną pozwala na realizację zamierzeń danej gminy w zakresie rozwoju zrównoważonego. Duże znaczenie mają decyzje podejmowane w ramach jednostek terytorialnych, które powinny zmierzać do rozwoju wielofunkcyjnego. Władze samorządowe zobligowane są do sporządzenia i utrzymania aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Samo pojęcie zagospodarowania przestrzennego należy rozumieć jako ogół współzależnych obiektów oraz urządzeń powierzchniowych, liniowych i punktowych, rozmieszczonych w przestrzeni, które tworzą istniejący stan funkcjonowania i użytkowania danego obszaru. Zagospodarowanie przestrzenne jest efektem działań indywidualnych oraz zbiorowych w celu zaspokojenia różnorodnych potrzeb mieszkańców i użytkowników tego obszaru. Funkcje określone w ramach uchwalonego planu zagospodarowania przestrzennego na poziomie lokalnym pozwalają na: regulowanie zachowań aktorów lokalnych wynika to z zaliczenia planów zagospodarowania przestrzennego do kręgu aktów prawa miejscowego. Plany te stają się również wyznacznikiem dla podejmowanych decyzji administracyjnych, które muszą być zgodne z założeniami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; koordynację poprzez wyznaczenie zasad postępowania w przestrzeni. Można stwierdzić, że plan zagospodarowania przestrzennego jest klamrą spinającą wszystkie ustalenia planowe funkcjonujące na terenie gminy. Dzięki tej funkcji plany zagospodarowania przestrzennego poprzez swoje zapisy wyznaczają obszary (społeczne, ekologiczne, gospodarcze, infrastrukturalne itp.) i określają priorytety dla realizacji tych zagadnień w sposób zapewniający najlepszą efektywność; 5 Rynek Biznes Praca
TEMAT NUMERU promocję i informację wynika to z gromadzenia pokaźnego zasobu danych w procesie sporządzania planów. Władza lokalna może podejść do funkcji informacyjnej w sposób aktywny polegający na informowaniu potencjalnych inwestorów o założeniach i ustaleniach zawartych w planach zagospodarowania, które będą ich dotyczyć; kreatywność poprzez prezentowanie w dokumentach wizji władz lokalnych, poszerzonej o opinie społeczności lokalnej oraz specjalistów zajmujących się opracowywaniem planu zagospodarowania przestrzennego; aktywizację środowisk lokalnych, które mogą i powinny uczestniczyć w pracach nad projektem planu zagospodarowania, co w konsekwencji eliminuje lub łagodzi konflikty społeczne w grze o przestrzeń. Łączenie wymienionych elementów w polityce przestrzennej gminy pozwala na kompleksowy i zrównoważony rozwój jednostki terytorialnej. Wnioski Podsumowując, niezmiernie istotnym elementem zrównoważonego rozwoju miast i wsi polskich jest wykorzystywanie planów zagospodarowania przestrzennego. Realizowanie przez gminę zasad zrównoważonego rozwoju powinno znajdować swoje odzwierciedlenie zarówno w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, jak i w konkretnych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Mimo swych niedoskonałości instrumenty te pozostają jedyną możliwą drogą ograniczania niekorzystnych zmian użytkowania terenu, jakimi dysponują samorządy. Mogą one uchronić obszar jednostki przed niekontrolowanym i szkodliwym rozwojem niektórych niepożądanych funkcji, kosztem innych bardziej oczekiwanych. 6
7 Nie tylko WIZJA Sporządzenie planu zagospodarowania przestrzennego wymaga wielu uzgodnień, zarówno z mieszkańcami, właścicielami działek budowlanych, przedsiębiorcami, instytucjami i organizacjami. Prowadzenie skomplikowanej procedury planistycznej gminy powierzają specjalistycznym pracowniom. W Kielcach zadania te powierzono Biuru Planowania Przestrzennego UM Kielce, kierowanemu przez dyrektora Artura Hajdorowicza. Fot. Nina Hajdorowicz Rynek Biznes Praca
TEMAT NUMERU Artur Hajdorowicz: W czasach PRL-u istniała Miejska Pracownia Urbanistyczna. Później, w latach 90., jak wiele innych zakładów budżetowych została zlikwidowana i przez kilkanaście lat plany zagospodarowania przestrzennego były zlecane wykonawcom zewnętrznym. Koncepcja okazała się błędna. Obsługa zamówień, pomijając jakość merytoryczną, kosztowała więcej pracy niż sporządzanie planów własnymi siłami. Gdy po kilkunastu latach przystąpiono do odtworzenia komórki, okazało się to dość trudne. Starych, doświadczonych pracowników niewielu zostało. Biuro Planowania Przestrzennego organizowano 7 lat temu w sytuacji, kiedy nie było kryzysu. Ówczesny lokalny rynek pracy można określić mianem rynku inżyniera. Niskie pensje urzędnicze nie były dla nich zachętą do zatrudnienia się w strukturach wydziału. Dlatego w skład nowo tworzonego zespołu weszli bardzo młodzi ludzie, absolwenci gospodarki przestrzennej, geografii, geodezji. Przez pierwsze pięć lat pracy poznawali tajniki tego zawodu. Wiedza na temat gospodarki przestrzennej zdobyta na wyższych uczelniach nie wytrzymuje konfrontacji z rzeczywistością samorządową. Działalność rozpoczynaliśmy w sytuacji, kiedy ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 roku uchylała stare plany zagospodarowania przestrzennego. Kończyła się pewna epoka, zaczynaliśmy od zera z poszanowaniem praw własności. Jak ocenia Pan kierunki rozwoju miasta? Strategia rozwoju miasta Kielce jest dość wyrazista. Od zarania dziejów jego mieszkańcy utrzymywali się z przemysłu. Po kilkuset latach, przy zmianie ustroju, stanęliśmy przed faktem, że Kielce miastem przemysłowym już nie będą i zawsze, gdy mówimy o ich przyszłości i rozwoju musimy brać pod uwagę fakt, że jesteśmy w okresie transformacji funkcjonalnej. Przestajemy być miastem przemysłowym, a chcemy stać się ośrodkiem koncentrującym różne usługi. Te, na których nam najbardziej zależy, to tzw. usługi metropolitalne, o zasięgu ponadlokalnym. Sztandarowym przykładem są tu Targi Kielce. Polityka miasta jest oparta na paru filarach nie jest nim już przemysł, to są Targi Kielce, hotelarstwo, gastronomia, rozrywka, szkolnictwo wyższe, kultura, sport, rekreacja, wypoczynek. Każdy kto przyjeżdża do Kielc, mówi, że to jest piękne miasto. Położone na wzgórzach, gdzie styk krajobrazu kulturowego z naturalnym czyni go bardzo atrakcyjnym. Jeśli chodzi o zmiany 8
w estetyce i obrazie to wymagają tylko odkurzenia. Drugim takim wyraźnym miastem, z taką piękną sylwetą, jest Przemyśl leży na terenie pagórkowatym, jest mnóstwo architektonicznych dominant, nie można się w tym mieście zgubić, jest zwarte. Mamy szczęście, że do tej pory Kielce również odpowiadają idei miast zwartych. Jak to się uwidacznia na planie zagospodarowania przestrzennego? Planista bierze do ręki strategię zagospodarowania miasta, czyta ją i próbuje na nią odpowiedzieć. Teraz nic się nie dzieje intuicyjnie, a więc na plan pierwszy wysuwają się potrzeby wynikające zarówno z niej, jak i z programów operacyjnych. Strategia rozwoju jest dość wyrazista, aktualizowana co parę lat, programy operacyjne to choćby program rewitalizacji miasta, ochrony środowiska czy program rozwoju transportu publicznego. Na ich podstawie, biorąc pod uwagę szczegółowe potrzeby lokalne, budujemy studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego. Jest ono podstawą do przygotowania wieloletniego programu sporządzania planów miejscowych, samych planów i terenów, dla których je sporządzamy według dość skomplikowanego algorytmu. Najważniejsze jest, aby plany zagospodarowania przestrzennego odpowiadały na najbardziej palące potrzeby wynikające ze strategii rozwoju. Na przykład, ponieważ jeżeli chodzi o rozwój miasta, oczkiem w głowie jego władz stały się Targi Kielce, to jednym z pierwszych był plan zagospodarowania przestrzennego, zrealizowany już w znacznym procencie, obejmujący teren Targów i ich okolice. W Europie jest sporo miast, niezbyt dużych, niezbyt liczebnych, ale będących ośrodkami targowymi, uniwersyteckimi. Taką prowincją europejską, w dobrym tego słowa znaczeniu, chcemy być, bo zdajemy sobie sprawę z tego, że metropolią Kielce raczej już nie będą. Jeżeli chodzi o dobór planów, skupiliśmy się na terenach wynikających z analiz przyszłościowych. Są to plany inwestycyjne. Mniej więcej od lat 90. szukaliśmy terenów na taki fizyczny rozwój miasta, czyli prowadzenie inwestycji budowlanych o rozmaitych funkcjach, wykorzystując rezerwy w już zurbanizowanej strukturze. I w tym właśnie się wyraża idea miasta zwartego. Chodzi o wykorzystanie rezerw i wykorzystanie terenów, które leżą w pobliżu obszarów już zurbanizowanych, gdzie niewiele trzeba nakładu na uzupełnienie infrastruktury. Ale te rezerwy w istniejącej strukturze miasta już się powoli kończą. Pozostają jeszcze liczne uzbrojone i skomunikowane tereny poprzemysłowe. 9 Rynek Biznes Praca
TEMAT NUMERU Ile procent obszaru Kielc obejmuje plan zagospodarowania przestrzennego? Nie jestem zwolennikiem robienia fetyszu z procentu pokrycia planami obszaru miasta, bo niewiele z tego wynika. W tym momencie plany zagospodarowania przestrzennego w obrocie prawnym obejmują 1004 hektary na ogólną powierzchnię 2000 hektarów. To daje 21% obszaru miasta, odejmując lasy, których mamy sporo w jego granicach administracyjnych. Ale nie rzecz w objęciu planami, bo można przygotować plan na 4 hektary, który przyczyni się do dynamicznego rozwoju miasta i przyrost miejsc pracy, a może być plan na 500 hektarów, który nie przyniesie żadnych efektów. W zaawansowanej fazie przygotowanych jest 16 planów zagospodarowania przestrzennego na łączny obszar około tysiąca hektarów. Gdyby one zostały uchwalone, to odejmując lasy objęlibyśmy planem zagospodarowania przestrzennego około 30% powierzchni miasta. A trzeba pamiętać, że 1% to jest obszar osiedli Na Stoku i Świętokrzyskiego razem wziętych. 2000 hektarów objętych planami, przeważnie inwestycyjnymi, i dodatkowe tysiąc hektarów w przygotowaniu to olbrzymia powierzchnia, jeśli weźmiemy pod uwagę, że wszystko trzeba uzbroić, przygotować i wydać konkretne pieniądze na realizację zadań własnych. Od czasu do czasu słychać głosy, ale coraz rzadziej, że im większe pokrycie planami, to lepiej, a najlepiej jakby mieć objęte planami 100% obszaru miasta. Nie podzielam tej opinii. Co roku wypełniamy formularze GUS, gdzie m.in. wpisywany jest procent pokrycia, kontekst tego jest taki, że źle się czujemy, podając te 21%. Stanowisko miasta Kielce podziela Związek Miast Polskich plany powinniśmy tworzyć dla tych obszarów, gdzie spodziewamy się inwestycji albo gdzie sami zamierzamy zainwestować. Plan zagospodarowania przestrzennego jest nie tylko regulatorem prawnym, jest prawem miejscowym, pewną wizją przyszłościową jak powinno wyglądać zagospodarowanie określonego terenu. Głosy, które opowiadają się za nimi, należą najczęściej do instytucji, organów i ludzi, którzy widzą tylko jeden aspekt planowania, tzn. ustalenie jakiejś wizji, określenie pewnego porządku ustaleń prawnych. Wtedy sprawniej przebiega proces inwestycyjny, wystarczy tylko zgodnie z planem wykonać projekt, i wystarczy pozwolenie na budowę bez konieczności uzyskiwania wcześniejszych decyzji o warunkach zabudowy. To rzeczywiście skraca proces przygotowania inwestycyjnego, ale plan jest nie tylko regulatorem prawnym i nie tylko wizją, ale przede wszystkim i to w całym świecie, niezależnie od sfery prawnej jest projektem pewnego przedsięwzięcia. Już sama ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu, co nie każdy chce zauważyć, mówi to wyraźnie, ponieważ do planu miejscowego obowiązkowymi załącznikami są: po pierwsze, prognoza skutków finansowych mało kto zagląda do tego dokumentu, a po drugie, sposób realizacji zadań własnych gminy przewidzianych w planie. Czyli już ustawa traktuje plan miejscowy jako projekt przedsięwzięcia powiązanego z budżetem, z pieniędzmi, z określonymi zadaniami. Gmina, uchwalając plan zagospodarowania przestrzennego, niejako deklaruje, że go wykona. Mało tego, jest zmuszona przepisami, żeby określić, w jaki sposób chce te zadania wykonać i za jakie pieniądze. Niestety wywiązywanie się z tego obowiązku nie wygląda najlepiej. Jeśli chodzi o sferę prawną, to przypominam cały czas jesteśmy w sferze transformacji. 10
A jak to wygląda w innych krajach? Generalnie w krajach zachodnich, gdzie nie było eksperymentów ideologicznych, gdzie mówimy o ciągłości państwowości gospodarka przestrzenna jest pozbawiona wad i błędów. To zdrowa gospodarka rynkowa zarówno jeśli chodzi o gospodarkę przestrzenną, jak i poszanowanie prawa własności. Pierwszy ze wspomnianych wcześniej czynników to prognoza skutków finansowych, którą mało kto się interesuje, a już najmniej ludzie czy środowiska, które uważają, że trzeba objąć planami zagospodarowania przestrzennego 100% terytorium. Mało kto czyta, szczególnie zestawienia, ile to będzie kosztowało gminę, czyli nas wszystkich. Kiedy rysujemy ulicę, sieć, oczyszczalnię ścieków, tę zieleń, której się wszyscy dopominają, miejską, parkową, to liczymy, ile każda ulica, każda sieć kosztuje, ile kosztuje wykup terenu, jakie będziemy musieli zapłacić odszkodowanie z tytułu ograniczeń użytkowania, gdybyśmy byli do tego zmuszeni. Ale my nie jesteśmy zmuszani przygotowaliśmy plan, a następnie robimy zestawienie kosztów koniecznych i zestawienie potencjalnych zysków, no chociażby z tytułu wzrostu podatków. Robimy takie zestawienie do każdego planu i nie będzie chyba zaskoczeniem, jak powiem, że jeśli chodzi o bilans finansowy gmina jest na mocnym minusie. Najpierw trzeba w ten teren mocno zainwestować, a dopiero potem, w bardzo dalekiej przyszłości można liczyć na jakieś zyski. Na początku zawsze są same wydatki. Jak wygląda sposób realizacji zadań własnych gminy? Dla przykładu, najbliżej nas, w Niemczech, jeśli jest przyjęty plan miejscowy, to na pytanie właściciela działki, przez którą np. będzie poprowadzona planowana droga, kiedy będzie wykup terenu i kiedy droga będzie realizowana pada odpowiedź. Natomiast u nas na te same pytania odpowiedź nie pada. Był taki okres, kiedy mieliśmy bardzo dużo planów w szafach i na ścianach zdobiły gabinety, ale nic z nich nie wynikało. Okres ten mamy już za sobą i należy dążyć do tego, żeby planowanie jako narzędzie rozwoju przestrzennego miasta było używane rozumnie i z umiarem, biorąc pod uwagę fakt, że plan zagospodarowania przestrzennego przede wszystkim jest projektem przedsięwzięcia, które kosztuje. Nie możemy sobie zafundować przedsięwzięcia pod tytułem: jak będzie miasto wyglądało za 150 lat, i podejmować zobowiązania finansowe. Przyjęcie planu zagospodarowania przestrzennego przez Radę Miasta na określony teren jest aktem podjęcia pewnego zobowiązania wobec mieszkańców, a przede wszystkim wobec właścicieli gruntów na tym terenie. Nie można podejmować takich zobowiązań, a potem ich całymi latami nie realizować. Ile czasu potrzeba na przygotowanie planu zagospodarowania przestrzennego? Mówiąc o czasie przygotowania planu zagospodarowania przestrzennego, musimy wziąć pod uwagę dość skomplikowaną procedurę, która zakłada bardzo duży udział społeczeństwa. Ustawa mówi, że wnioski i uwagi do niego może wnieść każdy, czyli to nie musi być właściciel działki, obywatel gminy czy nawet Rzeczypospolitej każdy kto może mieć wpływ przez składanie wniosków czy uwag na kształt planu. I tutaj konsultacje społeczne, cały proces wynikający z procedury udziału społeczeństwa w jego tworzeniu, stawiają planistów w dość trudnej sytuacji. Każdy plan jest pewnego rodzaju kompromisem przestrzennym. A w Polsce nie umiemy ze sobą rozmawiać i nie lubimy kompromisów. 11 Rynek Biznes Praca
TEMAT NUMERU Ale wracając do pytania Z procedury wynika, że gdyby wszystko przebiegało bez problemów, to same procedury (a są to pewne terminy, kwanty czasowe) przy jego sporządzaniu zajęłyby około roku. Ale trudno przyjmować, że wyłożenie planu do publicznego wglądu to czynność bizantyjska, żeby tylko się odbyła, należy zatem założyć, że w ramach dyskusji publicznej jakieś poprawki będą wnoszone. I są wnoszone. Sam proces opiniowania, uzgodnień z różnymi instytucjami, organami jest coraz bardziej skomplikowany, szczególnie jeśli dotyczy ochrony środowiska. Jeszcze tak nie było, żeby zaakceptowano plan bez zastrzeżeń, zawsze są jakieś postulaty co do zmian, uszczegółowień Jeśli zatem weźmiemy pod uwagę, że dyskusja publiczna przynosi konieczność poprawek, to zgodnie z przepisami musimy powtórzyć procedurę. To wymaga znowu czasu, czyli w grę chodzą przynajmniej dwa wyłożenia, a to oznacza nie rok, a dwa lata. Bywa, że są trzy, cztery wyłożenia do publicznego wglądu, kolejne cykle powodują, że trwa to trochę dłużej. Średnio w Kielcach przy udziale społecznym plan zagospodarowania przestrzennego realizujemy w ciągu trzech lat. Plany są różne mniej i bardziej skomplikowane, duże małe tereny, brak konfliktu dużo konfliktów. Najszybciej plan był zrobiony w ciągu roku jedno wyłożenie. Najdłużej robiliśmy plan obejmujący Zalew Kielecki i jego otoczenie, był wybitnie konfliktowy, procedura trwała 7 lat. Uprzedził Pan moje pytanie o udział społeczeństwa w konsultacjach czy dużo jest uwag i czy są uwzględniane? Z każdym planem udział mieszkańców jest coraz większy. Korzystają z tego organizacje pozarządowe, organizacje ekologiczne były tu pierwsze. Im większy jest udział społeczności w tworzeniu planu, tym trudniejszy jest proces dochodzenia do kompromisu, bardziej skomplikowany i bardziej długotrwały. Sądzę, że uwzględnianych jest 30 40% wnoszonych uwag. Staramy się uwzględniać ich jak najwięcej, im mniej osób niezadowolonych z planu, tym lepiej dla nas wszystkich. Prawie każdy plan zagospodarowania przestrzennego jest zaskarżany do Sądu Administracyjnego, gdzie każdy, niezależnie czego skarga dotyczy, jest dokładnie sprawdzany pod względem formalno- -prawnym i merytorycznym. Z reguły musimy udowodnić, że przyjęte rozwiązanie jest najbardziej optymalne ze wszystkich teoretycznie możliwych. Udział osób z zewnątrz z miesiąca na miesiąc jest coraz większy, a to powoduje wydłużenie się czasu sporządzania planów. Czy da się to usprawnić? Nie bardzo to się da usprawnić. Jeżeli mówimy o usprawnieniu, to raczej nie planowania, bo plany zagospodarowania przestrzennego są tylko narzędziami. Usprawnienie gospodarki przestrzennej widzę w zmianie niektórych przepisów w samym otoczeniu, przede wszystkim naprawy w ogóle niedziałających mechanizmów finansowych, tj. związanych z tzw. rentą planistyczną i odkszkodowaniami. Druga rzecz, co moim zdaniem jest fundamentem gospodarki przestrzennej, to konieczność wprowadzenia podatku katastralnego ad valorem, czyli od wartości działki. W tej chwili podatek jest jednakowy od metra, nieważne czy mamy nieruchomość w centrum, czy na peryferiach, czy jaką pełni funkcję wszyscy płacą jednakowo. Myślę, że podatek katastralny jest koniecznością, ponieważ jest doskonałym regulatorem rynku nieruchomości. Innym problemem w Polsce jest ocena wartości działki, szczególnie w ujęciu czasowym wartości przed uchwaleniem i po uchwaleniu planu. Niby są metody wycen, są rzeczoznawcy, ale jak nam pokazuje przykład Polmozbytu i dworca PKS w Kielcach w tym samym miejscu dwóch rzeczoznawców, stosując różne metody, różne założenia, doszło do naprawdę bardzo rozbieżnych, jeśli chodzi o wartość gruntu, wycen. Dobrze by było, aby gospodarkę przestrzenną prowadzić racjonalnie, tak jak to się robi na świecie. Należy ponadto moim zdaniem zrobić wszystko, żeby zadziałały mechanizmy finansowe. Szczególnie jeśli to mówimy do przedsiębiorców, którzy doskonale rozumieją, że te mechanizmy powinny działać, a to że nie działają, 12
jest główną przyczyną choroby gospodarki przestrzennej w Polsce. Czy w ramach przyjaznego klimatu dla biznesu można ograniczyć rozbudowaną procedurę sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego? W Kielcach, jeśli jest potrzeba sporządzenia planu i przedsiębiorca się do nas zwraca, to w sytuacji, kiedy rzeczywiście są na horyzoncie pieniądze, nieważne kapitał prywatny czy miejski, to plan zawsze wykonujemy. Kielce to nie Warszawa, nie Kraków, dla nas każda inwestycja, która buduje miejsca pracy jest cenna. Nigdzie w polskich przepisach nie jest powiedziane, że powinniśmy i to jest racjonalne objąć planami zagospodarowania przestrzennego całe terytorium tylko z tytułu tego, żeby przyspieszyć formalno-prawne przygotowania inwestycji. Ja wiem, co wszyscy myślą o decyzjach o warunkach zabudowy. Ustawa mówi tak, że przygotowanie inwestycji odbywa się generalnie w dwóch sytuacjach, gdy jest sporządzony plan terenu i druga, gdy nie ma planu. I to nie jest sytuacja nienormalna, zakłada się po prostu przygotowanie inwestycji, kiedy nie ma planu. Sytuacja w większości miast polskich jest bardzo podobna. Jest mało gmin, szczególnie jeśli chodzi o miasta, które zdecydowały o objęciu planem zagospodarowania przestrzennego jak największego obszaru, Gliwice podobno mają 100%. Kiedy spytałem, ile w złotówkach kosztuje ich realizacja, nie odpowiedziano mi. Poznań obliczył, że istniejące plany niosą ryzyko skutecznych roszczeń odszkodowawczych w wysokości niemal 1 mld zł. Ja wiem, że z punktu widzenia przedsiębiorcy najlepsza byłaby sytuacja, że ten wybiera dowolną działkę na planie miasta i proszę, wszystko jest. Ale z naszego punktu widzenia tak się nie da. Wielokrotnie rozmawiałem na ten temat z przedsiebiorcami, którzy przedstawiali mi swoje racje. Na razie nie możemy dojść do konsensusu. Ale może z czasem... Rozmawiała: Olga Darewicz-Uberman 13 Rynek Biznes Praca
RYNEK To BIZNES wskaże, jak inwestować środki unijne 14 Z Janem Maćkowiakiem, członkiem Zarządu Województwa Świętokrzyskiego i Aleksandrą Woźniak, kierownikiem Biura Innowacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego kontynuujemy rozmowę na temat nowej unijnej perspektywy finansowej na lata 2014 2020. W pierwszej części (Inteligentne specjalizacje katalizatory rozwoju gospodarczego województwa świętokrzyskiego, Rynek. Biznes. Praca nr 1/2014) poruszaliśmy temat innowacji i strategii inteligentnych specjalizacji, tłumacząc, jak użyć tych narzędzi, aby unijne fundusze zostały najlepiej wykorzystane i przyniosły największy zwrot z inwestycji. Tym razem skupimy się na samym biznesie.
Czego po nowym okresie unijnego finansowania mogą spodziewać się przedsiębiorcy? Jan Maćkowiak: Na to pytanie postaram się odpowiedzieć najprościej i najkrócej jak umiem. Zacznę od bardzo ważnej rzeczy. Pani premier Elżbieta Bieńkowska, gdy była w Kielcach na Konwencie Marszałków RP na początku lutego bieżącego roku, zwracała na to uwagę, mówiąc a podkreślali to także ministrowie, dyrektorzy związani z rozwojem regionalnym, powtarzali to eksperci, którzy współpracowali z nami przy strategii innowacji przedsiębiorca, przedsiębiorca i jeszcze raz przedsiębiorca. Nie pamiętam, czy to pani Elżbieta Bieńkowska, czy pan Janusz Lewandowski użyli stwierdzenia: Pamiętajcie, ssanie musi być od biznesu. W przedsiębiorstwie musi się zrodzić pomysł; potrzeba, w następstwie której dopiero powstanie dobry wynalazek, projekt badań, współpraca z naukowcami, z ośrodkiem badawczym, uczelnią. Dzisiaj stawiamy sobie pytanie czy lepiej byłoby, aby nasi przedsiębiorcy współpracowali tylko z naukowcami i uczelniami z naszego regionu? Naprawdę i szczerze chcielibyśmy, żeby uczelnie z regionu świętokrzyskiego się rozwijały, żeby szukały sposobów na komercjalizację, tworzenie dobrych wynalazków, projektów, badań i specjalizacje. Ale chyba nie możemy się tak zawężać, bo pamiętajmy, że efektem, który chcemy osiągnąć, jest wzrost gospodarczy i konkurencyjność regionu. Reasumując, to w przedsiębiorstwach ma powstać potrzeba tzw. ssania należy szukać najlepszych partnerów do współpracy, którzy zrobią badania, kupią wiedzę i wtedy zrodzi się innowacja lub dobry projekt, dlatego świat nauki jest tutaj bardzo ważny. Proces ten nie będzie mógł odbyć się bez pośrednictwa instytucji otoczenia biznesu albo firm, które pomogą przedsiębiorcy dotrzeć do naukowca i odwrotnie. Nie zgodzimy się bowiem powtórzę za paniami premier Elżbietą Bieńkowską, Iwoną Wendel czy Leną Kolarską-Bobińską na funkcjonowanie w przestrzeni publicznej i żywienie się za publiczne pieniądze instytucjom otoczenia biznesu, zorientowanym na samo trwanie i funkcjonowanie tylko dla siebie. Jeżeli nie znajdą one miejsca dla siebie w nowym systemie, nie wykażą pomysłu na zagospodarowanie wyspecjalizowanych potrzeb biznesu, to nie będziemy kierować do nich strumienia wsparcia. Jako narzędzie wspierania biznesu mają być pomocnym łącznikiem między twórcami nowoczesnej myśli i badań a przedsiębiorcami. Aleksandra Woźniak: Wydatki instytucjonalne będą dopuszczalne, jednak dotyczy to głównie instytucji otoczenia biznesu, które mają profil konsolidacyjny. Inaczej funkcjonują parki przemysłowe, fundusze pożyczkowe, poręczeniowe czy instytucje otoczenia biznesu o profilu naukowo-technologicznym. Niemniej jednak i te inwestycje powinny wspierać rozwój biznesu. Jan Maćkowiak: Dodam tutaj rzecz bardzo ważną pieniądze dla instytucji otoczenia biznesu powinny być dostępne, ale tylko za pośrednictwem biznesu. Przedsiębiorca, jeżeli nie jest w stanie przygotować dokumentacji o grant czy na przykład znaleźć partnera na rynku krajowym lub zagranicznym, może znaleźć sobie odpowiednią instytucję, sprawdzoną, z dobrymi referencjami, której zapłaci i powie: Szukajmy partnera za pieniądze, które Ci powierzam. To właśnie pokazuje, jak w nowej perspektywie powinniśmy patrzeć na finansowanie gospodarki. Co to oznacza dla przedsiębiorców? Jan Maćkowiak: To przedsiębiorca ma decydować, bo on wie najlepiej, co jest mu potrzebne, jakie badania, jakie technologie albo z kim chce współpracować. On mam nadzieję będzie dostawał pieniądze na swój projekt, i będzie decydował o tym, co dla niego jest najważniejsze. Wierzę, że to o czym mówimy, to nie tylko deklaracje, że te mechanizmy naprawdę zadziałają. To o czym trzeba teraz powiedzieć to utrudnienia. Nie mówiliśmy o tym do tej pory, ale nowa perspektywa to nie tylko dotacje, ale i inne formy wsparcia. Różnicujemy źródła finansowania albo sposoby finansowania. Coraz częściej powtarzamy, że w tej perspektywie finansowej będziemy nastawiać się także na finansowe instrumenty zwrotne. Bardzo ważne, żeby przedsiębiorca pokazał, że jest gotów zainwestować swoje pieniądze. To z kolei wymusi na rynku solidne kalkulowanie przedsięwzięć zgłaszanych do wsparcia i na pewno to będzie rentowne 15 Rynek Biznes Praca
RYNEK i trwałe, nawet jeśli sięgnie po instrument zwrotny. Mam świadomość, że dla wielu będzie to wyzwanie, ale z drugiej strony będzie to bardziej otwarty mechanizm, szczególnie w przypadku zagadnień, o których teraz mówimy. Aleksandra Woźniak: Przede wszystkim w tej perspektywie będzie znacznie więcej pieniędzy: tu mówimy o 1,5 mld zł na gospodarkę, tzn. na przedsiębiorstwa, na instytucje. To są ogromne środki. Jan Maćkowiak: Powiedzmy jeszcze o dużych miękkich pieniądzach, które mądrzy przedsiębiorcy będą mogli wykorzystać także poza specjalizacjami. Nie wiem, czy to zabrzmiało w naszych informacjach, czy nie, ale 2/3 pieniędzy, którymi będziemy dysponować jako województwo jest przeznaczone na projekty tzw. twarde, finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a 1/3 to Europejski Fundusz Społeczny, czyli środki miękkie. Aleksandra Woźniak: W przypadku jednych i drugich pieniędzy to przedsiębiorca będzie decydował o kierunkach wsparcia. Specjalizacje zarówno przy jednych, jak i przy drugich są dominujące, bo koncentrują pieniądze na tych właśnie wybranych branżach i na przedsiębiorcach. Jak zapowiada Komisja Europejska, proces ten będzie rzeczywiście monitorowany przestawiamy zatem cały system na rezultaty. Inaczej niż dotychczas mało środków przeznaczonych będzie na inwestycje publiczne samorządów. Większość środków, którymi będą dysponować samorządy lokalne, przeznaczonych będzie na inwestycje poprawiające funkcjonowanie przedsiębiorczości, prorozwojowe, np. wsparcie na drogi lokalne czy kanalizację będą miały szanse na dotowanie, gdy wpłyną na rozwój przedsiębiorczości w gminie. W mojej ocenie inwestycje samorządowe w tym kontekście także powinny być koncentrowane w ramach inteligentnych specjalizacji celem zachowania spójności, skanalizowania wielotorowych działań właśnie na biznesie. Dzięki zebranym bogatym doświadczeniom samorządów i biznesu związanym z dostępnością funduszy UE dla Polski, wiemy, że projekty inwestycyjne będą musiały być realnie skalkulowane. Nie stać nas wszystkich beneficjentów pomocy i przedsiębiorców na chybione inwestycje. Po 2020 roku mamy być jako regiony i kraj nowocześni i niezależni od środków Unii. 16
Jan Maćkowiak: Chodzi o trwałą relatywność. Po roku 2020 skończą się nagle duże pieniądze, a zatem przygotujmy się, aby cała ta uruchomiona machina, jak koło zamachowe, była w stanie funkcjonować dalej. Tu ważni są przede wszystkim przedsiębiorcy, gospodarka i inwestowanie pieniędzy, a nie czysta absorpcja. Nawiązując do uruchomionego koła zamachowego tej machiny, czy wiadomo, jaka część środków będzie miała charakter zwrotny? Aleksandra Woźniak: Trudno mi określić dokładnie kwotę, ale na poziomie regionalnego programu operacyjnego jest to znaczna część środków. Charakter tych środków zależny będzie nie tylko od statusu danego podmiotu gospodarczego, ale przede wszystkim od charakteru inwestycji. Na pewno dla start-upów i mikrofirm możemy przyjąć, że to będą dotacje, a firmy małe i średnie mogłyby korzystać z pożyczek i poręczeń. Mechanizm zwrotny będzie lepszym motywatorem dla firm: przedsiębiorcy wiedzą, ile mogą zainwestować i jaki przewidują zwrot z inwestycji. Szczegóły dotyczące konkretnych kwot przeznaczonych na instrumenty zwrotne będą znane po przygotowaniu uszczegółowienia programu. Jan Maćkowiak: Pamiętajmy, to są procedury i nikt nie może ręczyć, że wszystko pójdzie sprawnie. Już marszałkowie próbują przekonać ministra i komisje, że rozdział twardych środków na pewne określone cele nie jest najlepszy dla gospodarek poszczególnych regionów. To jest siłowanie się, szukanie konsensusu. Aleksandra Woźniak: Myślę, że przygotowanie pierwszego konkursu to bardzo wymagające zadanie i patrząc realnie, to perspektywa przyszłego roku. Jest tu masę dokumentów do opracowania ustalenie kryteriów, monitoringu, struktur, audytu, procedur i instrukcji, to przecież musi sprawnie zafunkcjonować. Poza tym nie wszyscy tak naprawdę są znowu gotowi do wykorzystania nowych pieniędzy z UE; tu trzeba mieć też własne środki na VAT i jeszcze dodatkowo na wkład własny do inwestycji. Myślę, że taka rezerwa czasowa do przyszłego roku jest dobra potencjalni beneficjenci przygotują sobie strategie działania, zgromadzą konieczne dokumenty i wkład własny. Odpowiedzialnie przygotują się do nowych inwestycji i wyzwań. Im więcej odpowiedzi będziemy znać teraz, tym mniej ryzykowne będzie sięganie po fundusze. Jan Maćkowiak: Niepokój mój tylko bierze się stąd, że w pierwszym odruchu chcemy być konkurencyjni na tle innych regionów w kraju, a to będzie trudne, a patrząc szerzej Polska ma ambicję być konkurencyjną w stosunku do gospodarek innych państw. A to przy wysiłku gospodarki europejskiej, której uciekają gospodarki azjatyckie i być może amerykańska będzie zadaniem niezwykle trudnym. Rozmawiali: Olga Darewicz-Uberman Karol Kaczmarski, dyrektor Biura Świętokrzyskiego Związku Pracodawców Prywatnych Lewiatan Jan Maćkowiak Członek Zarządu Województwa Świętokrzyskiego 17 Rynek Biznes Praca
BIZNES Maciej Jelonek Przedsiębiorcy portret własny Optymizm, pozytywne oceny sytuacji w sektorze MSP, szansa na długo oczekiwane ożywienie gospodarcze takie wnioski wynikają z najnowszych badań instytutów analizujących kondycje i nastroje małych i średnich przedsiębiorstw w 2013 i na początku 2014 roku. 18
Podstawę pierwszego z raportów Jak w Polsce prowadzi się własny biznes? Cała prawda o najważniejszym sektorze polskiej gospodarki stanowiły badania przeprowadzone przez Instytut Badań i Analiz, Grupa Olsztyńska Szkoła Biznesu we współpracy z portalem Firmy.net. Małe i średnie przedsiębiorstwa wciąż borykają się z problemami wywołanymi przez recesję. Ogólne spowolnienie gospodarki i spadek popytu na rynku krajowym prowadzą do pogarszania się sytuacji finansowej wielu firm. Mimo to większość polskich przedsiębiorców nie załamuje rąk. Optymizm przedsiębiorców pomaga planować i wdrażać efektywne działania ograniczające negatywny wpływ kryzysu. Przewiduje się, że przedsiębiorcy będą starać się podnosić konkurencyjność firm poprzez: inwestowanie w działania marketingowe, finansowanie szkolenia kadry pracowniczej, zakup nowych urządzeń i rozwój infrastruktury. Większość pracodawców zdecyduje się na utrzymanie dotychczasowego poziomu zatrudnienia bądź na przyjęcie kolejnych pracowników, choć niestety w najbliższym czasie nie należy się spodziewać nagłego skoku liczby nowych miejsc pracy. Autorzy raportu zwracają uwagę na niekorzystną sytuację gospodarczą w 2013 roku, główną jej przyczyną była utrzymująca się recesja. Zdaniem Dariusza Śledzia z Instytutu Badań i Analiz: W okresie tym nastąpił znaczący spadek na rynku krajowym, który spowodował, że małe przedsiębiorstwa coraz częściej stosowały strategię przetrwania opartą na obniżaniu poziomu cen. Jednocześnie zaobserwowano niewielki wzrost poziomu sprzedaży u firm działających na rynkach zagranicznych. Niestety fundusze UE nie wpłynęły znacząco na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw. Autorzy projektu wskazują na szereg czynników odpowiadających za ten stan. Przede wszystkim przedsiębiorcy nie wierzą w możliwość uzyskania wsparcia od instytucji dysponującej środkami finansowymi. Narzekają również na brak klarownej informacji na temat możliwości i procedur ich pozyskania. Największymi zagrożeniami dla firm z sektora małych i średnich przedsiębiorstw wciąż wydają się rosnące koszty prowadzenia działalności oraz spowolnienie gospodarki krajowej. Według badań przeprowadzonych przez Keralla Research dla Europejskiego Funduszu Leasingowego S.A. nastroje wśród polskich biznesmenów są najlepsze od czterech lat. Aż 41,7% przedsiębiorców ankietowanych na przełomie marca i kwietnia 2014 roku, spodziewa się poprawy sytuacji ekonomicznej firmy. Przewidywany jest wzrost zamówień i lepsza sprzedaż oferowanych towarów i usług. Wedle badań KR, więcej przedsiębiorców zapowiada zwiększenie zatrudnienia niż jego zmniejszenie. Autorzy Skanera MSP pytali respondentów o planowane wydatki firmowe. Wyniki ich badań są najlepsze od trzech lat. Oznacza to, że przedsiębiorcy dużo chętniej niż w ostatnich latach, będą inwestować w środki trwałe niezbędne do prowadzenia działalności. Kolejny raport nastrojów gospodarczych, na który warto zwrócić uwagę, to Busometr, opracowany przez Dom Badawczy Maison na zlecenie Związku Przedsiębiorców i Pracodawców. Busometr ukazuje stopień optymizmu małych i średnich przedsiębiorstw oraz ich planowane działania w perspektywie najbliższych kwartałów. Oceniane są prognozy dotyczące koniunktury gospodarczej, rynku pracy oraz planowanych inwestycji. Raport jest w dużej mierze zgodny z wyżej omówionymi wynikami. Wskazuje na powolne, ale systematyczne polepszanie się sytuacji polskich przedsiębiorstw oraz większy optymizm ich właścicieli. Krzysztof Kuniewicz, dyrektor generalny Bibby Financial Services stwierdza, że co najmniej połowa firm utrzyma inwestycje na planowanym poziomie, a 66% utrzyma zatrudnienie. 19 Rynek Biznes Praca
BIZNES Jednocześnie przestrzega przed wyciąganiem przedwczesnych wniosków dotyczących rychłego wyjścia z kryzysu. Bibby MSP Index zawiera ciekawe wyniki badań dotyczących klimatu ekonomicznego w Polsce i jego wpływu na przedsiębiorczość. Większość biznesmenów przyznaje, że nie sprzyjał ich działaniom. Mimo to kondycję własnej firmy w ciągu minionych 6 miesięcy przedsiębiorcy ocenili lepiej niż klimat w państwie. O nastrojach panujących wśród przedsiębiorców w województwie świętokrzyskim dowiadujemy się z Raportu o sytuacji mikro i małych firm w 2013 roku przygotowanego przez PKO BP. Nasi biznesmeni, jak wynika z badań, przewidują bardzo dużą poprawę sytuacji gospodarczej w regionie podczas nadchodzących miesięcy. Według nich, dobrze wpłynie ona na sytuację w branży i stan firm. Sądząc po wynikach badań, świętokrzyscy przedsiębiorcy z sektora MSP najdotkliwiej odczuli skutki niełatwego okresu dla polskich firm. Mimo to przewidują bardzo dużą poprawę przychodów firm w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy bieżącego roku. Podobne trendy dotyczą oceny wyników finansowych firm. Również w tym przypadku mijający rok nie był łaskawy dla świętokrzyskich przedsiębiorców, którzy najgorzej ocenili wyniki finansowe swoich firm. Jednak i tu spodziewana jest bardzo duża poprawa. Świętokrzyscy biznesmeni najdłużej czekają na zapłaty za swoje towary i usługi. Nikt też nie spodziewa się rychłego rozwiązania problemów z zatorami płatniczymi. Co ciekawe, okazuje się, że przedsiębiorcy z naszego województwa są największymi optymistami, jeśli chodzi o perspektywy wzrostu zatrudnienia. W raporcie przedsiębiorstwa z północnej części województwa (powiaty: kielecki, wraz z Kielcami, konecki, ostrowiecki, skarżyski i starachowicki) zostały zgrupowane w region kielecki, natomiast przedsiębiorcy z części południowej (powiaty: 20
buski, jędrzejowski, kazimierski, opatowski, pińczowski, sandomierski, staszowski i włoszczowski) w region sandomiersko-jędrzejowski. Takie ujęcie pozwala na dostrzeżenie różnic między lepiej rozwiniętą pod względem gospodarczym północą województwa (podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszkańców w 2012 roku: 956) a słabszym południem (678 podmiotów). Pomiędzy regionami województwa nie ma zbyt wielkich rozbieżności. Zarówno biznesmeni z części północnej, jak i z południowej spodziewają się poprawy sytuacji gospodarczej, sytuacji w branżach i w firmach, a także większych przychodów. Przedsiębiorcy z powiatów zachodnich deklarują większą chęć zatrudniania nowych pracowników, za to w powiatach południowych z większą nadzieję przywiązują do skrócenia czasu oczekiwania na zapłatę za towary i usługi. Natomiast wszyscy, z obu regionów, mizernie oceniają postępy w dostępności zewnętrznego finansowania firmy, dlatego większość środków finansowania firm będzie pochodzić ze środków własnych. Optymistyczne spojrzenie na sprawy biznesu, szczególnie w czasie recesji, jest bardzo pożądane. Pozwala walczyć ze stagnacją nie tylko stosując strategie przetrwania, takie jak obniżanie cen produkcji, redukcję zatrudnienia. Sprzyja podejmowaniu śmiałych decyzji i motywuje do walki o mocną pozycję na kurczącym się rynku. Instytuty badawcze zajmujące się badaniem optymizmu gospodarczego wśród małych i średnich przedsiębiorstw dochodzą do podobnych wniosków. Nic nie zapowiada nagłego wzrostu gospodarczego, jednak sytuacja małych i średnich przedsiębiorstw stabilizuje się i powoli, ale systematycznie polepsza. 21 Rynek Biznes Praca
BIZNES Efekty innowacji marketingowych Sylwia Wiśniewska 22 Przedsiębiorstwo posiada dzisiaj dwie i tylko dwie funkcje: marketing i innowacje. Marketing i innowacje powodują efekty: wszystko pozostałe to koszty. Peter F. Drucker Na przywołane powyżej stwierdzenie Petera F. Druckera, które stało się motywem przewodnim moich badań i prac naukowych, natrafiłam będąc jeszcze uczennicą w szkole średniej. I mimo upływu lat słowa wizjonera biznesu, wyprzedzającego o dekady status quo swych czasów, zyskują na aktualności. Jak pokazuje praktyka, to innowacje marketingowe często decydują o tym, czy firma odniesie sukces rynkowy, czy zbankrutuje. Wiele czynników decyduje o sukcesie lub porażce w biznesie, można oczywiście się nie zgodzić z twierdzeniem P.F. Druckera, ale zignorowanie potencjału innowacji marketingowych jest co najmniej ryzykowne i nieopłacalne.
Nie ma prostych recept Życie codzienne dostarcza przykładów na potwierdzenie tych słów. Z najbliższego otoczenia czy zastanawialiśmy się dlaczego tak wiele punktów handlowych i usługowych jest zamykanych z powodu braku zainteresowania ze strony klientów, potem w ich miejsce powstają inne, czasami jeszcze inne? Czy przyczyną były oferowane produkty, organizacja pracy, a może właśnie nieefektywne rozwiązania w zakresie marketingu? Drugi przykład przenieśmy się w myślach do ulubionej kawiarni. Dlaczego lubimy spędzać w niej wolny czas, czy serwowana w niej kawa jest unikatowa, czy jedynie tutaj można się takiej napić? Jeżeli odpowiedź brzmi nie i nie jesteśmy w stanie precyzyjnie wskazać, co zadecydowało o naszym wyborze, to prawdopodobnie mamy do czynienia z efektem innowacji marketingowych.niestety nie istnieje prosta recepta na wdrożenie uniwersalnego pakietu innowacji marketingowych, który każdej firmie zapewni sukces rynkowy. Do opracowania innowacyjnych rozwiązań, odpowiadających specyfice konkretnego przedsiębiorstwa, z reguły niezbędny jest szczegółowy audyt jego potrzeb marketingowych, gruntowna analiza oraz pewna doza kreatywności. Niemniej jednak wyniki badań pokazują, że kreowanie i wdrażanie innowacji w obszarze marketingu się opłaca. Małe i średnie przedsiębiorstwa (MSP) odgrywają istotną rolę we współczesnej gospodarce, warunkując wielkość zatrudnienia i wzrost gospodarczy. Obecnie w warunkach turbulentnego otoczenia i nasilających się procesów globalizacyjnych za kluczowy czynnik ich rozwoju umożliwiający firmom sektora MSP sprostanie konkurencji na rynku uznawane są innowacje. Dominujące znaczenie mają tu innowacje marketingowe. Potwierdzają to zarówno autorzy opracowań teoretycznych, jak i wyniki badań empirycznych. Doświadczenia krajów wysokorozwiniętych potwierdzają, że właśnie one należą do kluczowych czynników rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, a nie tylko innowacje produktowe czy procesowe. Jakie są zatem rodzaje innowacji marketingowych oraz efekty ich wdrożenia przez firmy sektora MSP w Polsce? Odpowiedzią będą wyniki badań, zrealizowanych przez autorkę w ramach rozprawy doktorskiej pt. Skuteczność ośrodków innowacji i przedsiębiorczości we wspieraniu innowacji marketingowych małych i średnich przedsiębiorstw. Na ich potrzeby przyjęto, że innowacje marketingowe stanowiące nowość w skali świata, kraju, regionu, rynku lub danego przedsiębiorstwa oznaczają zmiany wprowadzone w zakresie działań marketingowych odnoszące się do poszczególnych elementów marketingu- -mix: produktu (z wyłączeniem użyteczności i funkcjonalności produktu), ceny, dystrybucji i promocji oraz do stosowanych koncepcji marketingu i metod badań marketingowych. W badaniach wykorzystano metodę badań sondażowych z zastosowaną techniką wywiadu kwestionariuszowego, zadecydowały o tym możliwości pozyskiwania informacji. Wywiad pozwala na mobilizację ankietowanych do udzielenia odpowiedzi i dodatkowych wyjaśnień oraz zaobserwowanie pozawerbalnych reakcji ankietowanych. Zasięg przestrzenny badań obejmował całą Polskę. Objęto nimi 123 małe i średnie firmy, które skorzystały z usług ośrodków innowacji i przedsiębiorczości. W maju 2012 roku przeprowadzono badania pilotażowe, które pozwoliły na weryfikację kwestionariusza i wprowadzenie w nim niezbędnych zmian. Zasadnicze badania przeprowadzono od czerwca do października 2012 roku, za pośrednictwem Centrum Badań Stosowanych Ultex Ankieter Sp. z o.o., przy wykorzystaniu techniki ankieterskich wywiadów osobistych (Paper and Pencil Interviev PAPI). Efekty badań Uzyskane wyniki dowodzą, że analizowane małe i średnie firmy w najszerszym zakresie wdrażały innowacje marketingowe w postaci nowych form promocji (27,3%) oraz wejścia w nowe segmenty 23 Rynek Biznes Praca