Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie Wydział Egzaminów dla Uczniów Gimnazjów PREZENTACJA WYNIKÓW EGZAMINU GIMNAZJALNEGO 3 lipca 2003 r.
Wstęp Celem egzaminu gimnazjalnego jest: sprawdzenie opanowania umiejętności i wiadomości określonych w standardach wymagań egzaminacyjnych z zakresu przedmiotów humanistycznych i z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, wpływanie na proces nauczania (uczenia się) poprzez dostarczenie informacji zwrotnej na temat jakości kształcenia, dostarczenie zobiektywizowanej, porównywalnej informacji o osiągnięciach szkolnych uczniów gimnazjów, wykorzystywanej także podczas rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych. Zasady i tryb przeprowadzania egzaminu określa Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych (DzU nr 29, poz. 323, ze zmianami) oraz opracowane na podstawie tego rozporządzenia Procedury organizowania i przeprowadzania sprawdzianu w szóstej klasie szkoły podstawowej i egzaminu gimnazjalnego w trzeciej klasie gimnazjum. Zgodnie z rozporządzeniem egzamin przeprowadzały okręgowe komisje egzaminacyjne. Za organizację egzaminu na terenie szkoły odpowiedzialny był przewodniczący szkolnego zespołu egzaminacyjnego, którym był dyrektor szkoły. Egzamin był powszechny i obowiązkowy. W dniach 8 i 9 maja 2003 roku przystąpili do niego uczniowie trzecich klas gimnazjów. Do części pierwszej egzaminu przystąpiło łącznie 551 150 uczniów, do części drugiej 548 716 uczniów (arkusze standardowe). Dyrektorzy okręgowych komisji egzaminacyjnych, na podstawie 32 ust. 2 rozporządzenia, zwolnili z przystąpienia do egzaminu laureatów wojewódzkich konkursów przedmiotowych: w części humanistycznej egzaminu 542 uczniów, w części matematycznoprzyrodniczej 1043 uczniów. Zgodnie z rozporządzeniem zwolnienie to było równoznaczne z uzyskaniem w danej części egzaminu najwyższego wyniku. Prezentacja wyników egzaminu nie uwzględnia jednak laureatów, jako zwolnionych z przystąpienia do egzaminu. Wśród uczniów, którzy przystąpili do egzaminu, 50,7 % stanowili chłopcy, 49,3 % dziewczęta. W szkołach położonych na terenie gmin miejskich przystąpiło do egzaminu 47,1. Pozostali przystąpili do egzaminu w gminach miejsko-wiejskich lub wiejskich (odpowiednio 23,8% i 29,1% ogółu piszących). Egzamin miał formę pisemną. Składał się z dwóch części. W części pierwszej obejmował umiejętności i wiadomości z zakresu przedmiotów humanistycznych, w części drugiej umiejętności i wiadomości z zakresu przedmiotów matematyczno przyrodniczych. Większość uczniów przystępujących do egzaminu korzystała z arkuszy standardowych (GH-A1-031) i (GM-A1-031). Zgodnie z rozporządzeniem dostosowano również egzamin dla uczniów: słabo widzących 16 (GH-A4-031, GM-A4-031), słabo widzących 24 (GH-A5-031, GM-A5-031), niewidomych (GH-A6-031, GM-A6-031), słabo słyszących i niesłyszących (GH-A7-031, GM-A7-031), z trudnościami w uczeniu się (GH-A8-031, GM-A8-031). 2
Na rozwiązanie zadań przewidziano 120 minut, natomiast w przypadku uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi czas ten mógł być przedłużony do 180 minut. Za poprawne rozwiązanie wszystkich zadań uczeń mógł otrzymać maksymalnie 50 punktów. Zestaw zadań z zakresu przedmiotów humanistycznych (GH-A1-031), skonstruowany wokół tematu W teatrze świata, zawierał 31 zadań, wśród których było 20 zadań wyboru wielokrotnego oraz 11 zadań, w których uczeń samodzielnie formułował odpowiedź. Podstawę tworzenia zadań stanowiły spójne z motywem przewodnim arkusza różnorodne teksty kultury (poetycki, popularnonaukowy, publicystyczny, reprodukcja obrazu, rysunek, plakat i fotografia). Zadania rozszerzonej odpowiedzi wymagały zredagowania tekstu użytkowego (podania) i napisania charakterystyki. W obszarze czytanie i odbiór tekstów kultury sprawdzano następujące umiejętności i wiadomości: czytanie różnych tekstów na poziomie dosłownym, odczytywanie intencji nadawcy, odróżnianie faktów od opinii, interpretowanie różnych tekstów kultury, wyszukiwanie informacji w różnych tekstach kultury, rozpoznawanie środków wyrazu w tekście, określanie stylistycznej funkcji form gramatycznych, dostrzeganie zależności między zjawiskami w kulturze i związków między kulturą a polityką, dostrzeganie kontekstów niezbędnych do interpretacji tekstów kultury. W obszarze tworzenie własnego tekstu sprawdzano następujące umiejętności i wiadomości: posługiwanie się terminami z poetyki, porównywanie, porządkowanie i uogólnianie informacji, przekształcanie tekstu, redagowanie tekstu użytkowego (podania), redagowanie dłuższej formy wypowiedzi (charakterystyki), tworzenie tekstu spójnego pod względem logicznym i składniowym, formułowanie argumentów, dostosowywanie stylu do sytuacji komunikacyjnej i formy wypowiedzi, pisanie poprawne pod względem leksykalnym, frazeologicznym i składniowym oraz ortograficznym i interpunkcyjnym. Zestaw zadań z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych (GM-A1-031) składał się z 34 zadań, w tym 25 zadań zamkniętych wyboru wielokrotnego i 9 zadań otwartych, których rozwiązanie wymagało samodzielnego formułowania odpowiedzi. Autorzy arkusza wykorzystali przy konstruowaniu zadań tabele, diagram kołowy, wykresy (zestawy wykresów), rysunki (zestawów rysunków), zestaw map konturowych. W obszarze umiejętne stosowanie terminów, pojęć i procedur z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych niezbędnych w praktyce życiowej i dalszym kształceniu sprawdzano następujące umiejętności i wiadomości: 3
- wybieranie odpowiednich terminów do opisu zjawisk i organizmów przyrodniczych oraz zachowań organizmów, - wykonywanie obliczeń w sytuacjach praktycznych, w tym: stosowanie w praktyce własności działań, operowanie procentami i posługiwanie się jednostkami miar, - posługiwanie się własnościami figur, w tym: obliczanie pól figur płaskich, wykorzystywanie własności miar. W obszarze wyszukiwanie i stosowanie informacji sprawdzano następujące umiejętności i wiadomości: - odczytywanie informacji przedstawionych w formie tekstu, mapy, tabeli, wykresu i rysunku, - operowanie informacją, w tym: selekcjonowanie informacji, analizowanie, porównywanie, przetwarzanie i interpretowanie. W obszarze wskazywanie i opisywanie faktów, związków i zależności, w szczególności przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych, przestrzennych i czasowych sprawdzano następujące umiejętności i wiadomości: - wykorzystywanie zasad do objaśniania zjawisk, - posługiwanie się językiem symboli i wyrażeń algebraicznych, w tym: zapisywanie wielkości za pomocą symboli, przekształcanie wyrażeń algebraicznych, zapisywanie związków między wielkościami za pomocą równań, - posługiwanie się funkcjami, w tym: analizowanie funkcji przedstawionych w postaci wzoru i wykresu, interpretowanie własności funkcji, - stosowanie zintegrowanej wiedzy do objaśniania zjawisk przyrodniczych: łączenie zdarzeń w ciągi przemian, wskazywanie związków przyczynowo-skutkowych. W obszarze stosowanie zintegrowanej wiedzy i umiejętności do rozwiązywania problemów sprawdzano następujące umiejętności i wiadomości: - tworzenie modelu sytuacji problemowej, - stosowanie techniki twórczego rozwiązywania problemów, w tym: kojarzenie różnorodnych faktów, obserwacji, wyników doświadczeń i wyciąganie wniosków, - przewidywanie wyniku doświadczenia. Wyniki uzyskane przez uczniów nie mają wpływu na ich promocję. Każdy, kto przystąpił do egzaminu, otrzymuje opis opanowania objętych sprawdzaniem umiejętności i wiadomości. Zapisany on jest w postaci liczby punktów uzyskanych w poszczególnych obszarach standardów. Pozwala nie tylko na uczniowską i nauczycielską refleksję dotyczącą dotychczasowego kształcenia, ale jako sformułowana poza szkołą bezstronna informacja o osiągnięciach uczniów jest brany pod uwagę przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych. Ponieważ podstawę egzaminu stanowią opublikowane dwa lata przed egzaminem, jednolite w całym kraju standardy wymagań egzaminacyjnych, w szkołach możliwa jest bardziej zobiektywizowana ocena oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych nauczycieli, co w konsekwencji może służyć poprawie jakości kształcenia. Sprawdzanie prac uczniów jest oparte na jasno określonych, ujednoliconych kryteriach punktowania, przy zachowaniu zasady sprawdzania prac przez specjalnie przygotowanych i wpisanych do ewidencji egzaminatorów, nie będących nauczycielami szkoły, do której uczęszczał egzaminowany, i odczytywania kart odpowiedzi przez elektroniczne czytniki. Pozwala to na porównywanie wyników uzyskanych przez poszczególnych uczniów, co jest tym bardziej istotne, że szkoły przyjęły rozmaite programy nauczania i podręczniki, programy wychowawcze oraz systemy oceniania. Do przygotowania prezentacji wykorzystano dane przekazane przez okregowe komisje egzaminacyjne. 4
Wyniki ogólne część humanistyczna 5,0% Rozkład wyników - część humanistyczna N = 551 150 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1011121314151617181920212223242526272829303132333435363738394041424344454647484950 Liczebność 551150 Wynik średni 31,83 Najwyższy wynik 50 Mediana 33 Modalna (dominanta) 38 % uzyskanych punktów 63,66 Rzetelność 0,88 Wyniki w obszarach Czytanie i odbiór tekstów kultury 14% Rozkład wyników Czytanie i odbiór tekstów kultury 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 liczba punków Liczebność 551150 Wynik średni 19,43 Najwyższy wynik 25 Mediana 20 Modalna 21 % uzyskanych punktów 77,72 5
Tworzenie własnego tekstu 7% Rozkład wyników Tworzenie własnego tekstu 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 Liczebność 551150 Wynik średni 12,40 Najwyższy wynik 25 Mediana 13 Modalna 15 % uzyskanych punktów 49,6 Średnie wyniki szkół Rozkład średnich wyników szkół część humanistyczna 1,6% 1,4% 1,2% 1,0% % szkół 0,8% 0,6% 0,4% 0,2% 10,3 11,3 12,3 13,3 14,3 15,3 16,3 17,3 18,3 19,3 20,3 21,3 22,3 23,3 24,3 25,3 26,3 27,3 28,3 29,3 30,3 31,3 32,3 33,3 34,3 35,3 36,3 37,3 38,3 39,3 40,3 41,3 42,3 43,3 44,3 45,3 46,3 średnie w yniki Liczebność 5876 Średnia 31,5 Minimum 10,3 Maksimum 46,7 Rozstęp 36,4 Mediana 31,56 Dominanta 31 % uzyskanych punktów 63 6
Średnie wyniki powiatów w części humanistycznej w skali pięciostopniowej Stopień skali Procent powiatów Przedział punktowy Nazwa 1 7 (7,89) 27,7 28,8 niski 2 24 (22,37) 28,9 30,3 niżej średni 3 38 (39,47) 30,4 32 średni 4 24 (23,16) 32,1 33,9 wyżej średni 5 7 (7,11) 34-36 wysoki 27,7 1 (30) 28,8 28,9 2 (85) 30,3 30,4 3 (150) 32 32,1 4 (88) 33,9 34 5 (27) 36 7
Wyniki ogólne część matematyczno-przyrodnicza 3,5% Rozkład wyników - część matematyczno-przyrodnicza N = 548 716 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Liczebność 548716 Wynik średni 25,75 Najwyższy wynik 50 Mediana 25 Modalna 17 % uzyskanych punktów 51,5 Rzetelność 0,93 Wyniki w obszarach Umiejętne stosowanie terminów, pojęć i procedur z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych niezbędnych w praktyce życiowej i dalszym kształceniu 1 Rozkład wyników Umiejętne stosowanie terminów, pojęć i procedur z zakresu przedmiotów matematyczno-przyrodniczych niezbędnych w praktyce życiowej i dalszym kształceniu 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Liczebność 548716 Wynik średni 7,56 Najwyższy wynik 15 Mediana 7 Modalna 3 % uzyskanych punktów 50,4 8
Wyszukiwanie i stosowanie informacji Rozkład wyników Wyszukiwanie i stosowanie informacji 18,0% 16,0% 14,0% 12,0% 1 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Liczebność 548716 Wynik średni 8,48 Najwyższy wynik 12 Mediana 9 Modalna 10 % uzyskanych punktów 70,67 Wskazywanie i opisywanie faktów, związków i zależności, w szczególności przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych, przestrzennych i czasowych 1 Rozkład wyników Wskazywanie i opisywanie faktów, związków i zależności, w szczególności przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych, przestrzennych i czasowych 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Liczebność 548716 Wynik średni 7,35 Najwyższy wynik 15 Mediana 7 Modalna 4 % uzyskanych punktów 49 9
Stosowanie zintegrowanej wiedzy i umiejętności do rozwiązywania problemów 3 Rozkład wyników Stosowanie zintegrowanej wiedzy i umiejętności do rozwiązywania problemów 25,0% 2 15,0% 1 5,0% 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Liczebność 548716 Wynik średni 2,36 Najwyższy wynik 8 Mediana 2 Modalna 1 % uzyskanych punktów 29,5 Średnie wyniki szkół Rozkład średnich wyników szkół część matematyczno-przyrodnicza 1,2% 1,0% 0,8% % szkó 0,6% 0,4% 0,2% 6,5 7,8 9,1 10,4 11,7 13 14,3 15,6 16,9 18,2 19,5 20,8 22,1 23,4 24,7 26 27,3 28,6 29,9 31,2 32,5 33,8 35,1 36,4 37,7 39 40,3 41,6 42,9 44,2 45,5 46,8 średnie w yniki Liczebność 5868 Średnia 25,55 Minimum 6,5 Maksimum 46,97 Rozstęp 40,47 Mediana 25,11 Dominanta 23 % uzyskanych punktów 51,1 10
Średnie wyniki powiatów w części matematyczno-przyrodniczej w skali pięciostopniowej Stopień skali Procent powiatów Przedział punktowy Nazwa 1 7 (6,84) 19,8 21,9 niski 2 24 (23,68) 22 23,7 niżej średni 3 38 (37,63) 23,8 26,2 średni 4 24 (24,74) 26,3 29 wyżej średni 5 7 (7,11) 29,1 34,1 wysoki 19,8 1 (26) 21,9 22 2 (90) 23,7 23,8 3 (143) 26,2 26,3 4 (94) - 29 29,1 5 (27) 34,1 11
Analiza wyników egzaminu pozwala ocenić, jak uczniowie opanowali umiejętności ponadprzedmiotowe zawarte w standardach. W części humanistycznej: wyniki za zadania wymagające czytania i interpretowania tekstów były wyższe niż za tworzenie własnego tekstu, znaczna część uczniów, podejmując próby rozwiązywania zadań rozszerzonej odpowiedzi, nie potrafiła zapisać swych rozważań poprawnie pod względem językowym, stylistycznym, ortograficznym i interpunkcyjnym. W części humanistycznej uczniowie wykazali się przede wszystkim umiejętnościami: - wyszukiwania informacji zawartych w tekstach kultury, - odczytywania informacji z różnych fragmentów tekstu, - odczytywania znaczenia fragmentów tekstu, - odróżniania opinii od faktów, - określania tematu tekstu i myśli przewodniej wspólnej dla różnych tekstów, - dostrzegania kontekstu kulturowego, - właściwego doboru postaci do charakterystyki, - odczytywania intencji autora, - porównania postaci z obrazu z postacią z fotografii, - dostrzegania środków wyrazu. Większość umiejętności, które były łatwe dla uczniów, sprawdzana była zadaniami zamkniętymi wyboru wielokrotnego i odnosiła się do obszaru czytanie i odbiór tekstów kultury. Najsłabiej uczniowie opanowali umiejętności: - redagowania wypowiedzi poprawnej pod względem językowym, interpunkcyjnym i ortograficznym, - zachowania formalnych wyróżników podania, - posługiwania się terminami z poetyki. Wśród umiejętności, które uczniowie opanowali najsłabiej, większość wymagała od uczniów umiejętności tworzenia własnego tekstu. Trudności sprawiały uczniom przede wszystkim zadania wymagające samodzielnego formułowania myśli, redagowania tekstów zgodnych z formą podaną w poleceniu, a szczególnie poprawnego ich zapisu. Spośród zadań rozszerzonej odpowiedzi trudniejsze niż napisanie charakterystyki okazało się zredagowanie podania formy użytkowej, która charakteryzuje się skonwencjonalizowaną formą. Większych trudności nie sprawił natomiast uczniom dobór postaci do charakterystyki i uzasadnienie celowości ukazania wybranego bohatera w teatrze lub w filmie. Podobnie jak w roku ubiegłym prace uczniowskie zawierały dużo błędów językowych, interpunkcyjnych i ortograficznych. Podczas sprawdzania prac dostosowano klasyfikację błędów i kryteria przyznawania punktów dla uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (z dysleksją rozwojową). Inna klasyfikacja błędów, jak i zwiększenie liczby błędów, które mogli popełniać uczniowie, oraz wydłużenie czasu egzaminu niejednokrotnie 12
umożliwiały uczniom z dysleksją wykazanie się umiejętnością tworzenia własnego tekstu w stopniu wyższym niż ich kolegom bez dysleksji rozwojowej, natomiast nie zwalniały piszących z nieprzestrzegania zasad ortografii i z dbałości o estetykę zapisu. Uczniowie z dysleksją wykazali się podobnymi umiejętnościami jak uczniowie bez dysfunkcji. Przy dostosowaniu kryteriów punktowania w zakresie zapisu osiągnęli nawet wyższe wyniki niż ich koledzy bez dysfunkcji. W części matematyczno-przyrodniczej uczniowie wykazali się przede wszystkim umiejętnościami: - odczytywania i przetwarzania informacji podanych w formie procentowego diagramu kołowego, - interpretacji informacji podanych w postaci diagramu słupkowego, - odczytywania i przetwarzania informacji z mapy pogody, - wskazywania związków przyczynowo-skutkowych przy wyjaśnianiu zróżnicowanego zasolenia wód Bałtyku, - interpretowania informacji przedstawionych w tabeli, - odczytywania i przetwarzania informacji przedstawionych na rysunku. Najsłabiej uczniowie opanowali takie umiejętności, jak: - stosowanie technik twórczego myślenia do rozwiązania zadania problemowego, łączącego wiedzę z zakresu fizyki i matematyki, - interpretowanie własności funkcji i przekształcanie jej wzoru, - wykorzystanie własności miar figur podobnych. Najmniej trudności sprawiły uczniom zadania jednopunktowe, nie wymagające od zdającego skomplikowanych analiz i obliczeń. Nie były łatwe dla uczniów zadania problemowe oraz zadania wymagające stosowania terminów, pojęć i procedur z zakresu przedmiotów przyrodniczych oraz wskazywania i opisywania faktów, związków i zależności w szczególności przyczynowo-skutkowych, funkcjonalnych, przestrzennych i czasowych. Zwraca uwagę, że często osiągnięcie sukcesu utrudniała uczniom nieumiejętność sformułowania i zapisania przemyśleń. Zastosowane przez egzaminatorów zasad przyznawania punktów dostosowanych dla uczniów z dysleksją rozwojową oraz wydłużenie czasu trwania egzaminu dla tych uczniów spowodowały, iż dysleksja rozwojowa nie wpływała w istotny sposób na wyniki uzyskiwane przez uczniów. Uczniowie z dysleksją wykazali się podobnymi osiągnięciami jak uczniowie bez tej dysfunkcji. Przy dostosowaniu zasad punktowania do specyfiki wynikającej z dysleksji uzyskiwali nawet wyniki wyższe. W obu częściach egzaminu problemy sprawiały uczniom zadania złożone, za które można było uzyskać więcej punktów. 13