Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody
Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody HONOROWY PATRONAT nad projektem objął Podlaski Kurator Oświaty Projekt Podlaska Akademia Przyrody korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG. LIDER: Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok tel./fax 85 652 61 07 e-mail: biurozarzadu@polskiestowarzyszenie.pl PARTNER: Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok tel./fax +48 85 653 77 53 e-mail: eurobialystok@bia.pl Białystok 2014 ISBN: 978-83-940838-3-0
Scenariusze zajęć przedszkolnych dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody Góry, nasze góry, czyli góry śmieci
Scenariusz zajęć przedszkolnych pod hasłem: Góry, nasze góry, czyli góry śmieci Przewidziany czas realizacji zajęć: 2 godziny lekcyjne. Wiek dzieci: 4 6 lat. Miejsce zajęć: sala przedszkolna. Problem: znaczenie lasu dla lokalnego ekosystemu z uwzględnieniem zwiększenia akceptowalności wilka oraz podniesienie świadomości na temat bioróżnorodności w lesie. Cele ogólne: kształtuje emocjonalny stosunek do przyrody, rozumie potrzebę segregowania odpadów, potrafi segregować odpady według przynależności do utylizacji lub powtórnego wykorzystania, wie, w jaki sposób ludzie zanieczyszczają Ziemię, wie, co można zrobić, żeby było mniej śmieci, ma poczucie współodpowiedzialności za stan środowiska naturalnego i wie, jakie podejmować działania, żeby ratować Ziemię, zna podstawowe kolory (żółty, niebieski, zielony, czerwony, biały), wyjaśnienie pojęć: segregacja odpadów, recykling, rozwijanie twórczej wyobraźni, wskazywanie możliwości wtórnego wykorzystania odpadów. Cele operacyjne: Dziecko: rozumie pojęcia: śmieci, segregacja, recykling, zna kolory pojemników na odpady, segreguje odpady do odpowiednich pojemników, wypowiada się poprawnie na temat wiersza pt. Sznurek Jurka, wykonuje pracę plastyczną z odpadów, zna ekologiczny sposób wyrzucania śmieci, potrafi podać cele i sposób segregacji odpadów, wie, że wszyscy ludzie muszą dbać o środowisko naturalne, ma poczucie odpowiedzialności za środowisko, w którym żyje. Metody pracy: Sytuacja problemowa, rozmowa, pokaz, obserwacja, metoda ćwiczeń praktycznych, metoda gier i zabaw dydaktycznych, metoda zabaw i gier ruchowych z elementami tańca, inscenizacja. Środki dydaktyczne: fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz, dotyczący znaczenia lasu dla lokalnego ekosystemu, uwzględniający podniesienie poziomu akceptowalności wilka oraz świadomości dziecięcej dotyczącej bioróżnorodności; Sznurek Jurka wiersz I. Sikiryckiego; Zaśmiecona polana ilustracja A; Gdzie ucieka wilk? karta pracy nr 1, labirynt, kredki; 4 kolorowe kosze: niebieski, czerwony, żółty, zielony; Segregujemy odpady karty pracy nr 2, wycinanka nr 1 z odpadami, nożyczki; Taniec z gazetami gra ekologiczno-edukacyjna, gazety, gwizdek; Celujemy do kosza gra ekologiczno-edukacyjna; Moja planeta piosenka M. Jeżowskiej; Ekośmieciorek praca, plastikowe butelki, gazety, kolorowy papier. Faza wstępna zajęć: 1. Nauczycielka wita wszystkich, tak aby każdy czuł się indywidualnie powitany: witam wszystkich tych, którzy są dzisiaj w radosnym nastroju (machanie ręką),
witam wszystkich, którzy są dzisiaj smutni, i życzę, aby dzisiejszy dzień przyniósł Wam wiele radosnych wrażeń, witam wszystkie dziewczynki, witam wszystkich chłopców, witam serdecznie wszystkich rodziców, którzy nas odwiedzili! 2. Nauczycielka czyta dzieciom fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz, następnie prosi o opowiedzenie treści usłyszanego fragmentu: czego on dotyczy?, jakie występują postacie?, dlaczego Kuba postanowił posprzątać las? Kuba i wilk, zmęczeni, przez chwilę leżeli obok siebie. Pierwszy podniósł się wilk. Otrzepał futro i pochylił się nad twarzą Czerwonego Kapturka. Chłopiec bał się. Zwierzak spojrzał mu prosto w oczy, powąchał go i swoim szorstkim językiem polizał po nosie. Zaraz potem zniknął w szarych zaroślach. W tej samej chwili Kuba zauważył w oddali światła latarek i usłyszał wołanie: Kuba! Kubusiu! Gdzie jesteś?! Czerwony Kapturku! Tutaj! Tu jestem! krzyczał na całe gardło. Wkrótce chłopca znaleźli ratownicy. Był zdziwiony, że szukało go tak wiele osób. W ekipie ratunkowej, oprócz policjantów i strażaków, było mnóstwo mieszkańców miasteczka. Najważniejsze było jednak to, że wraz z innymi szukali go również babcia i rodzice. Okazało się, że mama Kuby już wyzdrowiała i wyszła ze szpitala. Razem z tatą chcieli zrobić synkowi niespodziankę i czekali na niego w domku babci. Gdy długo nie wracał, zawiadomili policję i rozpoczęły się poszukiwania. Co się z tobą działo, synku? zapytała mama, płacząc ze szczęścia. Gdzie byłeś, Kubusiu? dopytywał tata. To bardzo długa historia odpowiedział Czerwony Kapturek. I bardzo smutna dodał i wtulił się w swoich rodziców. Następnego dnia Czerwony Kapturek wstał z łóżka wcześnie rano, włożył swoją czerwoną bluzę z kapturem i przy śniadaniu zapytał tatę: Pomógłbyś mi posprzątać las? Tata tylko uśmiechnął się, mrugnął do synka okiem i chwilę potem wędrowali razem leśną ścieżką. Porozrzucane wszędzie papierki, puszki i butelki zbierali do worków na śmieci. Las powoli nabierał barw i wkrótce wróciły do niego ptaki i zwierzęta. Znów było jak dawniej. Pojawiła się także wilcza rodzina, a Czerwony Kapturek miał nowego przyjaciela wilka. Spotykali się codziennie na leśnej polanie. Na powitanie wilk merdał ogonem i lizał chłopca po dłoni, a on drapał wilka za uchem. Potem biegali razem po lesie, aż do utraty tchu mały człowiek i zwierzę. Rozwinięcie zajęć: 3. Sznurek Jurka I. Sikirycki (15 minut) Nauczycielka zaprasza wszystkie dzieci do skupienia uwagi. Dzieci siadają w kręgu, nauczyciel inscenizuje wiersz pt. Sznurek Jurka. Następnie z uprzednio przygotowanego koszyka dzieci wybierają przedmioty, które znalazły się w treści wiersza, i układają je na stole: stary sznurek, skórka od banana, torby po śniadaniu, papierki po cukierkach, ścierka, pusta bombonierka, patyki od lodów, plastikowy kubek, pestki od słonecznika, kalosz, nauszniki, stare trampki, piłka z dziurą, połamane wieczne pióro, opony od rowerów, stos papieru (nauczyciel dokłada jeszcze plastikowe butelki, puszki po konserwie, słoiki, puszkę po napoju, tekturkę, starą książkę, zeszyt, gazety, reklamówkę). Nauczyciel zadaje pytania: W jaki sposób boisko zamieniło się w śmietnik? Jak oceniasz postępowanie Jurka i jego kolegów? Czy Jurek myślał o konsekwencjach wyrzucenia przez siebie poplątanego sznurka? 4. Zaśmiecona polana ilustracja A (5 minut) Dzieci analizują rysunek przedstawiający zaśmieconą polanę i bawiące się opodal dzieci oraz uciekające wilki. Dzieci odpowiadają na pytania nauczyciela: Dlaczego las zamienił się w śmietnik? Czy dzieci zachowały się właściwie?
Gdzie powinny się znaleźć pozostawione przez nie rzeczy? Co Wy robicie ze śmieciami? 5. Gdzie ucieka wilk? karta pracy nr 1 (5 7 minut) Nauczyciel prosi, aby dzieci doszły jedną z trzech dróg do czystego lasu: wilk ma trzy drogi dojścia i tylko na końcu jednej znajduje się czysty las to właśnie ją trzeba wybrać. 6. Segregujemy odpady karta pracy nr 2 (10-15 minut) Nauczyciel wyjaśnia pojęcie segregacja (sposób gromadzenia odpadów, polegający na ich podziale ze względu na materiał, z jakiego zostały wytworzone, w celu ponownego ich wykorzystania). Zwróćcie uwagę, że w sali znajdują się 4 kosze na śmieci (czerwony na szkło, niebieski na papier, żółty na plastik, zielony na inne odpady). Dzieci na karcie pracy łączą kartoniki z odpowiednim koszem w ten sposób segregują odpady (nie wszystkie czytają, więc tu rola rodziców): a) papier (niebieski) książka, zeszyt (bez zszywaczy), patyczek drewniany po lodzie, sznurek, tektura, papierek po cukierkach, gazeta, bombonierka, ścierka (dodawane są tekstylia do masy papierowej), b) szkło (czerwony) słoik, c) plastik i puszki (żółty) woreczek po śniadaniu, plastikowa butelka, reklamówka, kubeczek po jogurcie, wieczne pióro (obudowa plastikowa), puszka, d) inne odpady (zielony) pozostałe śmieci: kalosz, piłka, opona, trampki. Nauczyciel wyjaśnia, że utylizacja odpadów to przetwarzanie lub unieszkodliwianie ich. 7. Taniec z gazetami gra ekologiczno-edukacyjna (5 minut) Dzieci razem z rodzicami dobierają się parami i tańczą w rytm piosenki pt. Zielona wyspa M. Jeżowskiej, trzymając gazetę między wymienionymi częściami ciała: między dłońmi, brzuchem, łokciami, kolanami itp. ale bez pomocy rąk. 8. Celujemy do kosza gra ekologiczno-edukacyjna (5 minut) Dzieci, ustawione w dwóch rzędach naprzeciwko siebie, na sygnał gwizdka celują zgniecionymi kulkami z gazet do kosza ustawionego po środku. 9. Z obserwacji i doświadczeń dzieci pytania i odpowiedzi (5 minut) Na świecie rosną coraz wyższe góry odpadów i śmieci. Każdy z nas w ciągu roku wyrzuca kilkaset kilogramów śmieci! Co robicie ze śmieciami w swoim domu? Kto w Twoim domu odpowiada za wynoszenie śmieci? Każdy z Was słyszał kiedyś takie słowo jak recykling. Oznacza ono powtórne wykorzystanie materiałów (posegregowanych odpadów) do ponownego przetworzenia. Zakończenie zajęć: 10. Ekośmieciorek praca plastyczna wykona wspólnie z rodzicami (15 minut) Dzieci siedzą w kole wspólnie z rodzicami, nauczyciel objaśnia im, jak wykonać śmiesznego ludzika ze zgromadzonych w klasie śmieci (pociętą na paski gazetę umieszczamy w otworze butelki to będzie czupryna Ekośmieciorka, z kolorowego papieru doklejamy oczy, nos i usta, z gazety można również zrobić ludzikowi sukienkę lub inny element stroju). Dzieci pracują przy stolikach. Po skończonym zadaniu i sprzątnięciu miejsca pracy przedstawiają swoje ludziki kolegom (np. wymyślają imię). Na koniec wszystkie prace dzieci zostają umieszczone na wystawie. Dzieci odpowiadają na pytania: 1. Segregacja jest to? 2. Recykling jest to? 3. Odpady są to? 4. Przyjaciel przyrody jest to?
Bibliografia: 1. Cz. Rosik Dulewska: Podstawy gospodarki odpadami, Warszawa 2012. 2. M. A. Gostomczyk: Gospodarka odpadami: ćwiczenia projektowe, Kalisz 2011. 3. B. Jędrzejewska, W. Jędrzejewski, H. Okarma: Wilk jest dziki? Wilk jest zły?, Białowieża 1991. 4. K. Popko Tomasiewicz, M. Stefanik: W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku, Kraków 2011. 5. J. Dołkin: Zielony Ekran program filmowej edukacji ekologicznej, Białystok 2000. 6. I. Wierzbowska: Wilk, Fundacja Wspierania Inicjatyw ekologicznych, Kraków 2010. Aneks: Sznurek Jurka wiersz I. Sikiryckiego Nauczycielka zaprasza wszystkie dzieci do skupienia uwagi. Dzieci siadają w kręgu, nauczyciel inscenizuje wiersz pt. Sznurek Jurka. Następnie z uprzednio przygotowanego koszyka dzieci wybierają przedmioty, które znalazły się w treści wiersza, i układają je na stole: stary sznurek, skórka od banana, torby po śniadaniu, papierki po cukierkach, ścierka, pusta bombonierka, patyki od lodów, plastikowy kubek, pestki od słonecznika, kalosz, nauszniki, stare trampki, piłka z dziurą, połamane wieczne pióro, opony od rowerów, stos papieru (nauczyciel dokłada jeszcze plastikowe butelki, puszki po konserwie, słoiki, puszkę po napoju, tekturkę, starą książkę, zeszyt, gazety, reklamówkę). Zaśmiecona polana ilustracja A Rysunek przedstawiający zaśmieconą polanę i bawiące się nieopodal dzieci oraz uciekające wilki. Dzieci udzielają odpowiedzi na pytania nauczyciela: Dlaczego las zamienił się w śmietnik? Czy dzieci zachowały się właściwie? Gdzie powinny się znaleźć pozostawione przez nie rzeczy? Co Wy robicie ze śmieciami? Gdzie ucieka wilk? karta pracy nr 1 Labirynt, na którym z jednej strony znajduje się wilk i ma trzy drogi dojścia, na których końcu znajduje się czysty las wybiera jedną drogę, którą dotrze do celu; dzieci wybierają i rysują poprawną drogę. Segregujemy odpady karta pracy nr 2 Nauczyciel wyjaśnia pojęcie segregacja (sposób gromadzenia odpadów, polegający na ich podziale ze względu na materiał, z jakiego zostały wytworzone, w celu ponownego ich wykorzystania). Zwróćcie uwagę, że w sali znajdują się 4 kosze na śmieci (czerwony na szkło, niebieski na papier, żółty na plastik, zielony na inne odpady). Dzieci na karcie pracy łączą kartoniki z odpowiednim koszem w ten sposób segregują odpady (nie wszystkie czytają, więc tu rola rodziców) a) papier (niebieski) książka, zeszyt (bez zszywaczy), patyczek drewniany po lodzie, sznurek, tektura, papierek po cukierkach, gazeta, bombonierka, ścierka (dodawane są tekstylia do masy papierowej), b) szkło (czerwony) słoik, c) plastik i puszki (żółty) woreczek po śniadaniu, plastikowa butelka, reklamówka, kubeczek po jogurcie, wieczne pióro (obudowa plastikowa), puszka, d) inne odpady (zielony) pozostałe śmieci: kalosz, piłka, opona, trampki. Nauczyciel wyjaśnia, że utylizacja odpadów to przetwarzanie lub unieszkodliwianie ich.