Copyright Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2014.

1

Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki. Autor publikacji: Rafał Poniewski Skład i opracowanie graficzne: Rafał Poniewski Okładka: Małgorzata Flis Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej ul. Basztowa 22, 31-156 Kraków Adres do korespondencji: 30-552 Kraków, ul. Wielicka 72 (012) 63 03 368, (012) 63 03 558 e-mail: gospodarka@umwm.pl www.mog.malopolska.pl Copyright Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2014. Kopiowanie i rozpowszechnianie wyłącznie z podaniem źródła. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. W raporcie wykorzystano grafikę ze strony: https://www.canva.com 2

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Spis treści Słowo wstępne... 4 Streszczenie... 5 1. Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce... 8 2. Eksport analiza regionalna...11 2.1. Wartość eksportu w polskich województwach... 11 2.2. Wskaźnik kontrybucji województw... 12 2.3. Dynamika eksportu w województwach... 13 2.4. Wartość eksportu per capita w województwach... 14 2.5. Liczba eksporterów w województwach... 15 3. Import analiza regionalna...17 3.1. Wartość importu w polskich województwach... 17 3.2. Wskaźnik kontrybucji województw... 18 3.3. Dynamika importu w województwach... 18 3.4. Wartość importu per capita w województwach... 19 3.5. Liczba importerów w województwach... 20 4. Struktura towarowa eksportu...22 4.1. Podział według PKD... 22 4.2. Podział według nomenklatury scalonej... 24 4.3. Poziom zaawansowania technologicznego eksportu... 26 5. Struktura towarowa importu...28 6. Kierunki eksportu...31 6.1. Wartość eksportu do najważniejszych partnerów handlowych... 31 6.2. Najwyższe wzrosty i spadki eksportu... 33 6.3. Rozkład terytorialny eksportu... 34 7. Kierunki importu...36 7.1. Wartość importu o najważniejszych krajów-partnerów handlowych... 36 7.2. Najwyższe wzrosty i spadki importu... 37 7.3. Rozkład terytorialny eksportu... 39 8. Saldo handlu zagranicznego...41 9. Produkty towarowe Małopolski...45 10. Terytorialna analiza dla Małopolski...47 11. Notka metodologiczna...50 Aneks 1. Najważniejsze produkty w międzynarodowej wymianie handlowej w skali całego kraju...51 Aneks 2. Udział małopolskiego eksportu i importu w wymianie handlowej Polski...53 Aneks 3. Podział sektorów przetwórstwa przemysłowego ze względu na zaawansowanie technologiczne...54 Spis tabel...55 Spis ilustracji...56 3

Słowo wstępne H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Raport jest diagnozą sytuacji w handlu zagranicznym w Polsce i Małopolsce w 2013 roku (z uwzględnieniem przekroju regionalnego w wybranych aspektach). Raporty na temat handlu zagranicznego przygotowywane są w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Małopolskiego od 2007 roku (data wydania raportu). Od 2011 roku systematyczne analizy dotyczące wymiany międzynarodowej prowadzi Małopolskie Obserwatorium Gospodarki. Wartość dodana raportu wynika z faktu, że statystyka publiczna prezentuje dane z tego zakresu tylko na poziomie krajowym. Opracowanie prezentuje wybrane zagadnienia handlu zagranicznego w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Małopolski (w raporcie zamiennie używane są określenia: województwo małopolskie i Małopolska). Dane statystyczne dotyczące wymiany handlowej w Polsce i Małopolsce pochodzą z Izby Celnej w Warszawie. 4

Streszczenie H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Wartości ogółem: Polska: eksport 153,3 mld euro; import 154,6 mld euro; saldo handlu zagranicznego: -1,3 mld euro. Małopolska: eksport 7,5 mld euro; import 8,0 mld euro; saldo handlu zagranicznego: -0,5 mld euro. Dynamika przyrostu: Polska: eksport 8,0%; import 1,8%. Małopolska: eksport 4,9%; import 4,1%. Najwyższa dynamika eksportu: woj. podkarpackie (20,8%). Najwyższa dynamika importu: woj. lubuskie (17,8%). Udział w ogólnopolskim eksporcie: Małopolska: 4,9% (6. miejsce w kraju). Najwyższy udział w ogólnopolskim eksporcie: woj. mazowieckie: 15,7% Udział w ogólnopolskim imporcie: Małopolska: 5,2% (6. miejsce w kraju) Najwyższy udział w ogólnopolskim imporcie: woj. mazowieckie: 29,8% Wartość eksportu per capita: Polska: 4,0 tys. euro. Małopolska: 2,2 tys. euro (10. miejsce w kraju). Województwo o najwyższej wartości eksportu per capita: dolnośląskie: 5,7 tys. euro. Wartość importu per capita: Polska: 4,0 tys. euro. Małopolska: 2,4 tys. euro (8. miejsce w kraju). Województwo o najwyższym wartości eksportu per capita: mazowieckie: 8,7 tys. euro. 5

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Liczba eksportujących przedsiębiorstw: Polska: 43 169 przedsiębiorstw. Małopolska: 3 506 przedsiębiorstw. Liczba importujących przedsiębiorstw: Polska: 46 611 przedsiębiorstw. Małopolska: 3 832 przedsiębiorstw. Najważniejsza grupa eksportowanych towarów: Polska: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (23,7% wartości eksportu). Małopolski: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (25,7% wartości eksportu). Najważniejsza grupa importowanych towarów: Polska: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (23,2% wartości importu). Małopolska: metale nieszlachetne i wyroby z nich (19,3% wartości importu). Kierunki eksportu: Polska Najwyższa wartość: Niemcy 38,2 mld euro (25% wartości). Najwyższy wzrost eksportu: Niemcy 2,7 mld euro. Najwyższy spadek eksportu: Holandia 273 mln euro. Małopolska Najwyższa wartość: Niemcy 1,8 mld euro (24,3% wartości). Najwyższy wzrost eksportu: Niemcy 130 mln euro. Najwyższy spadek eksportu: Rosja 96 mln euro. Kierunki importu: Polska Najwyższa wartość: Niemcy 40,4 mld euro (26,2% wartości). Najwyższy wzrost importu: Niemcy 0,9 mld euro. Najwyższy spadek importu: Rosja 2,5 mld euro. Małopolska Najwyższa wartość: Niemcy 1,8 mld euro (26,7% wartości). Najwyższy wzrost importu: Niemcy 163 mln euro. Najwyższy spadek eksportu: Słowacja 65 mln euro. 6

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Saldo handlu zagranicznego: Polska Najbardziej korzystne saldo: Wielka Brytania +5,7 mld euro. Najmniej korzystne saldo: Rosja -10,6 mld euro. Małopolska Najbardziej korzystne saldo: Wielka Brytania +243 mln euro. Najmniej korzystne saldo: Niemcy -309 mln euro. Analiza terytorialna dla województwa małopolskiego: Powiaty woj. małopolskiego o najwyższej wartości eksportu: Kraków (powiat grodzki) 2,56 mld euro; krakowski 1,07 mld euro; wielicki 0,79 mld euro Powiaty woj. małopolskiego o najwyższej wartości importu: Kraków (powiat grodzki) 4,1 mld euro; wielicki 0,83 mld euro; krakowski 0,73 mld euro. 7

4,6 5,2 5,7 6,5 6,8 7,8 7,2 7,7 7,5 8,0 96,7 105,8 118,3 131,2 135,2 150,3 141,9 151,8 153,3 154,6 H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 1. Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce W 2013 roku polski eksport osiągnął wartość 153,3 mld euro. Wzrasta ona systematycznie od 2009 roku. Podobny trend można zauważyć w eksporcie z Małopolski jego wartość w 2013 roku przekroczyła 7,5 mld euro. W obu wypadkach w ostatnich pięciu latach zaobserwować można trwały wzrostowy trend. Sytuacja ta stanowi odwrócenie załamania w handlu zagranicznym w 2008 roku spowodowanego spowolnieniem gospodarczym na świecie. Przełom lat 2008/2009 był ostatnim okresem, kiedy wartość eksportu w Polsce i Małopolsce była niższa w stosunku do roku poprzedniego. Podobny trend można zaobserwować w imporcie. W 2013 roku jego wartość dla Polski wyniosła 154,6 mld euro, a dla Małopolski 8,0 mld euro. W przypadku całego kraju wartość rośnie regularnie od 2009 roku. Podobnie jak w przypadku eksportu, w ostatnich pięciu latach w imporcie występuje trend wzrostowy. Natomiast import do Małopolski w 2012 roku osiągnął wartość o 0,1 mld euro niższą w stosunku do roku poprzedniego. Rys. 1. Wartość eksportu i importu w Polsce i Małopolsce w latach 2008-2012 (w mld euro). 180,0 150,0 120,0 90,0 60,0 30,0 0,0 2009 2010 2011 2012 2013 Małopolska eksport Małopolska import Polska eksport Polska import Trochę inaczej wygląda dynamika przyrostu dla obu składowych międzynarodowej wymiany handlowej (dynamika łańcuchowa). Dynamika eksportu w Małopolsce wykazuje tendencję spadkową. Po bardzo dobrych latach 2010 i 2011, wskaźnik dynamiki osiągnął tylko 5,0% w 2012 roku. 8

-1,8% 1,0% 1,8% 5,0% 5,0% 4,9% 4,1% 8,0% 14,2% 14,5% 20,5% 20,3% H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Wskaźnik ten obniżył się jeszcze nieznacznie o 0,1 p.p. w kolejnym roku. Dla Polski trend jest nieco inny. Po obniżce dynamiki w 2012 roku, w kolejnym roku wzrosła ona o 3,0 p.p. Wyraźna jest różnica w tendencjach importu między Polską i Małopolską. W 2012 roku wystąpił ujemny przyrost wartości importu dla przedsiębiorstw z tego województwa. Natomiast w 2013 roku wskaźnik dynamiki wyniósł 4,1%. Z kolei podmioty gospodarcze w całym kraju utrzymują dodatni przyrost importowanych do kraju towarów i usług niezmiennie od czterech lat. Rys. 2. Dynamika wartości eksportu i importu Polska i Małopolska lata 2011-2013 (w %). 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% -5,0% 2011 2012 2013 Małopolska eksport Małopolska import Polska eksport Polska import W 2013 roku udział województwa małopolskiego w międzynarodowej wymianie handlowej Polski zmienił się w stosunku do roku poprzedniego. Wskaźnik kontrybucji małopolskiego eksportu i importu systematycznie rósł do 2012 roku. W tym roku odsetek tych wartości w ogólnokrajowej wymianie handlowej zrównał się na poziomie 5,1%. Natomiast w 2013 roku udział województwa małopolskiego w polskim eksporcie obniżył się o 0,2 p.p. Analogiczna analiza wartości importu wykazała wzrost o 0,1 p.p. 9

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Rys. 3. Udział Małopolski w eksporcie i imporcie krajowym w latach 2009-2013 (w %). 5,3% 5,2% 5,1% 5,2% 5,1% 5,2% 5,0% 4,9% 4,8% 4,7% 5,1% 5,0% 5,1% 4,9% 4,9% 4,8% 4,8% 2009 2010 2011 2012 2013 eksport import 10

2,6 2,8 2,3 2,4 2,2 2,3 1,6 1,8 1,6 1,7 4,8 5,3 4,1 4,9 4,4 4,6 4,2 4,4 3,7 4,0 7,2 7,5 9,6 11,1 16,6 16,5 14,7 16,3 22,1 24,0 19,9 22,1 20,3 21,3 2. Eksport analiza regionalna H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 2.1. Wartość eksportu w polskich województwach W 2013 roku najwyższą wartość eksportu osiągnęły kolejno województwa: mazowieckie, śląskie, dolnośląskie, wielkopolskie i pomorskie. Wszystkie województwa w pierwszej piątce pod względem wartości eksportu przekroczyły poziom 10 mld euro. Różnica między pierwszym w rankingu województwem mazowieckim a piątym województwem pomorskim wyniosła 12,9 mld euro. Małopolska znalazła się na szóstym miejscu z wartością eksportu mniejszą o 3,6 mld euro od znajdującego się o jedną pozycję wyżej województwa pomorskiego. Znajdujące się na siódmym miejscu województwo łódzkie osiągnęło wartość o 2,2 mld euro niższą. Za województwem łódzkim znajduje się grupa regionów o wartości eksportu zróżnicowanej nie więcej niż o 0,9 mld euro. Wartości nie przekraczające 2 mld euro eksportu ogółem osiągnęły województwa podlaskie i świętokrzyskie. Rys. 4. Wartość eksportu polskich województw w latach 2012-2013 (w mld euro). 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 2012 2013 Małopolskę należy ocenić jako lidera województw o średniej sile eksportowej, o stabilnej od lat szóstej pozycji w kraju. Trudno będzie w nadchodzących latach osiągnąć wyższą wartość eksportu od województw znajdujących się 11

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 w pierwszej piątce rankingu. Z kolei strata następnego w zestawieniu województwa łódzkiego będzie także trudna do zniwelowania. Ciekawym zjawiskiem jest rosnącą wartość eksportu, której nie można zaklasyfikować do żadnego z województw. W 2013 roku osiągnęła ona wartość 22,1 mld euro i jest wyższa o 2,2 mld euro w stosunku do roku poprzedniego. 2.2. Wskaźnik kontrybucji województw Wskaźnik kontrybucji regionów do ogólnopolskiej wartości wywozu towarów i usług jest odzwierciedleniem procentowej wartości siły eksportowej województw. Kolejność w tym rankingu jest oczywiście identyczna jak w zestawieniu dotyczącym bezwzględnych wartości. W pierwszej piątce województwa śląskie i dolnośląskie zmniejszyły swój procentowy wkład w eksport całego kraju w stosunku do 2012 roku. W pierwszym przypadku wartość ta spadła o 0,4 p.p., a w drugim o 0,9 p.p. Jak już wspomniano, spadek kontrybucji dotknął także województwo małopolskie. Natomiast swój wkład zwiększyły województwa: mazowieckie (0,1 p.p.), wielkopolskie (0,4 p.p.), pomorskie (0,5 p.p.) oraz podkarpackie (0,3 p.p.). W pozostałych przypadkach nie zanotowano znaczących zmian (przekraczających 0,1 p.p.). Należy zaznaczyć, że rzeczywisty udział województw w krajowym eksporcie najprawdopodobniej jest wyższy ze względu na występowanie eksportu nieprzypisywanego konkretnemu regionowi 1. Dlatego rośnie odsetek kontrybucji strumienia eksportu z kraju, niesklasyfikowanego w konkretnym regionie. Procent ten zwiększył się z 14,0% do 14,4% na przełomie lat 2012/2013. 1 Jest to wynikiem aktywności zagranicznej firm działających w Polsce na poziomie ponadregionalnym. Ponieważ nie można ustalić, jaka część tego eksportu przypada firmom w danym województwie, powiększa się niepewność co do faktycznego udziału województwa w polskim handlu zagranicznym. Uzasadnione jest zatem przypuszczenie, że wartość eksportu w konkretnych regionach jest zaniżona. 12

3,4% 3,4% 2,9% 3,2% 3,1% 3,0% 3,0% 2,9% 2,6% 2,6% 1,8% 1,8% 1,6% 1,6% 1,5% 1,5% 1,1% 1,2% 1,1% 1,1% 5,1% 4,9% 6,8% 7,3% 11,7% 10,8% 10,3% 10,7% 15,6% 15,7% 14,0% 14,4% 14,3% 13,9% H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Rys. 5. Udział województw w generowaniu krajowego eksportu w latach 2012-2013 (w %). 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 2012 2013 2.3. Dynamika eksportu w województwach Średnia dynamika przyrostu wartości eksportu w Polsce wyniosła 8,0% i jest o 3,0 p.p. wyższa od odnotowanej w 2012 roku. Korzystnie zaprezentowały się województwa podkarpackie i pomorskie. W pierwszym z nich dynamika przyrostu do poprzedniego roku przekroczyła 20% w porównaniu do wartości wskaźnika z 2012 roku (1,5%) jest to bardzo pozytywna zmiana. Pozytywny trend utrzymuje także województwo pomorskie, gdzie dynamika jest większa w stosunku do poprzedniego roku o 4,1 p.p. Dynamikę wyższą od średniej ogólnopolskiej uzyskały także województwa: podlaskie, wielkopolskie, łódzkie, mazowieckie i lubuskie. Małopolska zajmuje w tym zestawieniu dopiero trzynaste miejsce. Jedynym regionem o ujemnej dynamice przyrostu eksportu jest województwo dolnośląskie (-0,6%). Ujemny trend z poprzedniego roku udało się natomiast odwrócić województwom: lubuskiemu, zachodniopomorskiemu i śląskiemu. Wskaźnik dynamiki powinien być również interpretowany w kontekście siły eksportowej województwa. Województwom o wysokich wartościach eksportu trudniej jest uzyskać wysokie procentowe wskazania dynamiki niż regionom o niskich 13

-5,2% -2,4% -5,8% -0,6% 1,5% 5,5% 3,1% 8,9% 9,9% 9,3% 8,5% 6,3% 7,4% 7,5% 5,5% 5,0% 4,9% 5,7% 4,0% 3,5% 8,5% 7,6% 7,0% 5,2% 4,8% 12,0% 16,1% 20,9% 12,9% 11,4% 12,5% 20,8% H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 wartościach bezwzględnych. Tym bardziej na uwagę zasługuje wynik województw podkarpackiego, wielkopolskiego, a zwłaszcza pomorskiego. Rys. 6. Dynamika wartości eksportu polskich województw w latach 2012-2013 (w %). 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% -5,0% -10,0% 2012 2013 średnia dynamika 2013 2.4. Wartość eksportu per capita w województwach Przeciętna wartość eksportu per capita dla całego kraju wyniosła ok. 4 tys. euro. Liderem w tym zestawieniu jest województwo dolnośląskie (5,7 tys. euro na mieszkańca). Województwo mazowieckie znajduje się dopiero na piątym miejscu (4,5 tys. euro). Między nimi znajdują się województwa: pomorskie, wielkopolskie i śląskie. Pierwsza piątka województw przekroczyła próg średniej dla całej kraju. Pozostałe regiony odnotowały wartości poniżej tego poziomu. Małopolska znalazła się na dziesiątej pozycji z wartością 2,2 tys. euro na mieszkańca (wzrost ok. 100 euro w stosunku do 2012 roku). Tylko liderujące województwo dolnośląskie i ostatnie województwo lubelskie osiągnęły taką samą wartość wskaźnika jak w roku poprzednim. Natomiast wszystkie pozostałe regiony mogą pochwalić się wzrostem w tym zakresie. Najwyższy przyrost eksportu na mieszkańca odnotowano w województwie pomorskim (700 euro). 14

1,4 1,5 1,3 1,4 1,1 1,1 2,4 2,6 2,2 2,3 1,9 2,3 2,1 2,2 2,1 2,2 1,9 2,1 1,8 1,9 3,6 3,9 4,2 4,2 4,4 4,6 4,2 4,5 4,9 4,7 5,7 5,7 H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Rys. 7. Wartość eksportu per capita w polskich regionach w latach 2012-2013 (w tys. euro). 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 2012 2013 średnia dla Polski 2013 2.5. Liczba eksporterów w województwach W 2013 roku w Polsce działało łącznie 43 169 przedsiębiorstw zajmujących się eksportem. W stosunku do 2012 roku przybyło 2 119 takich firm (5% więcej). Najwięcej takich podmiotów znajduje się w województwie mazowieckim (8 882). Liczba eksportujących firm wzrosła w każdym z województw. Na terenie drugiego w rankingu województwa wielkopolskiego działa niemal dwukrotnie mniej takich podmiotów (4 597). Natomiast w województwie małopolskim działa ich 3 506 (3 262 w 2012 roku). Układ województw o najsilniejszej sile eksportowej odpowiada w dużej mierze kolejności w zestawieniu liczby podmiotów gospodarczych zajmujących się eksportem w poszczególnych regionach. Należy zauważyć, że na czwartej pozycji znalazło się województwo małopolskie, a dopiero na szóstej dolnośląskie. Oznacza to, że na Dolnym Śląsku na jedną firmę przypada statystycznie dużo większa wartość eksportu niż w innych regionach. 15

1858 1949 1699 1773 1670 1761 1713 1726 1101 1210 1072 1166 1084 1138 965 975 808 811 495 552 3262 3506 2819 2950 2683 2869 2642 2783 4376 4597 4346 4521 8457 8882 H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Rys. 8. Liczba firm eksportujących w województwach w latach 2012-2013. 10000 8000 2012 2013 6000 4000 2000 0 16

4,2 3,7 3,2 3,3 3,3 3,3 2,1 2,5 2,1 2,1 1,7 1,8 1,6 1,6 1,4 1,4 0,9 1,0 7,7 8,0 6,3 6,6 14,2 14,8 14,1 14,7 13,3 13,7 12,4 12,3 17,5 17,9 45,8 46,0 3. Import analiza regionalna H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 3.1. Wartość importu w polskich województwach W 2013 roku do Polski sprowadzono towary i usługi o łącznej wartości 154,6 mld euro. Niemal 30% tej wartości to import wygenerowany przez województwo mazowieckie. Kolejne pod względem wartości importu województwo wielkopolskie odnotowało przywóz o 31,2 mld euro niższy od stołecznego regionu. Wielkopolska i kolejne trzy regiony w rankingu (śląskie, pomorskie i dolnośląskie) tworzą grupę o zbliżonych wartościach przywozu. Podobnie jak w wypadku eksportu, każde z pierwszej piątki województw przekroczyło w wartości importu kwotę 10 mld euro. Małopolska uplasowała się na szóstej pozycji zestawienia. Od poprzedzającego województwa dolnośląskiego dzieli ją kwota 4,3 mld euro, a od kolejnego w zestawieniu województwa łódzkiego 1,4 mld euro. W pozostałych województwach wartość importu nie przekroczyła 4 mld euro. Najmniejszą wartość w tym rankingu odnotowało województwo świętokrzyskie 1 mld euro. Rys. 9. Wartość importu polskich województw w latach 2012-13 (w mld euro). 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 2012 2013 Charakterystyczne dla zestawienia województw wg wartości importu jest bardzo wysoki wkład województwa mazowieckiego. W zestawieniu 17

5,1% 5,2% 4,2% 4,3% 2,7% 2,4% 2,1% 2,2% 2,2% 2,1% 1,4% 1,6% 1,4% 1,4% 1,1% 1,1% 1,1% 1,0% 0,9% 0,9% 0,6% 0,6% 12% 12% 9,3% 9,6% 9,3% 9,5% 8,8% 8,8% 8,2% 7,9% 30,2% 29,8% H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 dotyczącym eksportu różnica między pierwszym a drugim regionem była o wiele niższa. Podobnie jak przy eksporcie rośnie także wartość strumienia importu nieprzyporządkowanego do żadnego regionu. Wartość ta jednak jest niższa, przyrost mniej znaczący (0,4 mld euro w stosunku do 2012 roku). 3.2. Wskaźnik kontrybucji województw Zestawienie kontrybucji województw (w procentach) do ogólnopolskiej wartości importu potwierdza dominującą rolę województwa mazowieckiego, mimo niewielkiego spadku w stosunku do poprzedzającego roku (o 0,4 p.p.). W przypadku pozostałych regionów nie ma wyraźnych zmian. Wzrost kontrybucji odnotowano w Wielkopolsce (druga w zestawieniu; o 0,3 p.p.) i na Śląsku (trzeci w zestawieniu; o 0,2 p.p.). Z kolei spadek o 0,3 p.p. zanotowano w województwach: dolnośląskim i kujawsko-pomorskim. Rys. 10. Udział importu do polskich województw w ogóle przywozu w latach 2012-13 (w%). 35,0% 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% 2012 2013 3.3. Dynamika importu w województwach Istotną kwestią jest także dynamika przyrostu importu. Średnia dynamika przyrostu importu w skali całego kraju wyniosła 1,8%. Jest to rezultat o 0,8 p.p wyższy niż w 2012 roku. Na poziomie regionów to zjawisko jest o wiele bardziej zróżnicowane niż w przypadku eksportu. Świetnie obrazuje to 18

-21,7% -6,0% -3,1% -1,1% -1,8% -5,3% -6,0% -6,6% -12,2% -0,9% -3,8% -1,0% -0,5% -1,9% 0,9% 1,8% 4,8% 4,5% 4,2% 4,2% 4,1% 3,9% 2,5% 1,9% 1,5% 1,2% 0,5% 4,4% 8,7% 10,2% 10,0% 17,8% H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 sytuacja województwa lubuskiego, które uzyskało najwyższy wskaźnik dynamiki łańcuchowej w kraju (17,8%). W poprzednim roku ten sam wskaźnik wyniósł tam -21,7% (różnica 39,5 p.p. między latami 2012/2013). Pierwszą piątkę tego rankingu tworzą dodatkowo województwa: świętokrzyskie, łódzkie, śląskie oraz warmińsko-mazurskie i wielkopolskie (ex aequo). Małopolska zajmuje siódmą lokatę. W 2012 roku ujemną dynamikę importu odnotowano w dziesięciu regionach. Tylko w trzech przypadkach (zachodniopomorskie, lubuskie, kujawsko-pomorskie) nie odwrócono tej tendencji w 2013 roku. Województwo dolnośląskie to jedyny przypadek, gdzie ujemną dynamikę poprzedził dodatni przyrost w 2012 roku. Rys. 11. Dynamika importu polskich województw w latach 2012-13 (w%). 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% -5,0% -10,0% -15,0% -20,0% -25,0% 2012 2013 średnia dynamika 2013 3.4. Wartość importu per capita w województwach Wartość importu per capita w Polsce wyniosła w 2013 roku ok. 4 tys. euro. Liderem jest województwo mazowieckie, gdzie na mieszkańca przypada 8,7 tys. euro. W dalszej kolejności znajdują się województwa pomorskie, wielkopolskie, dolnośląskie i śląskie. Małopolska znalazła się w środku rankingu (na ósmym miejscu) z wartością 2,4 tys. euro na głowę. Jest to wzrost o ok. 100 euro w stosunku do poprzedniego roku. Wzrost importu per capita był charakterystyczny dla większości regionów w Polsce w 2013 roku. 19

0,7 0,8 0,8 0,7 2,5 2,6 2,1 2,4 2,3 2,4 2,1 2,1 1,9 1,9 2,0 1,7 1,5 1,6 1,2 1,2 1,2 1,2 3,1 3,2 4,1 4,3 4,3 4,2 5,8 6,0 8,6 8,7 H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Tylko województwa: dolnośląskie, kujawsko-pomorskie i lubelskie odnotowały spadki tego wskaźnika. Rys. 12. Wartość importu per capita w polskich regionach w 2012 i 2013 roku (w tys. euro). 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 2012 2013 średnia dla Polski 2013 3.5. Liczba importerów w województwach Na koniec 2013 roku w Polsce działało łącznie 46 611 przedsiębiorstw importujących towary lub usługi do Polski. W stosunku do 2012 roku w kraju znalazło się o 1 749 więcej takich firm (wzrost o 3,8%). Najwięcej takich podmiotów znajduje się w województwie mazowieckim (12 090). Natomiast w województwie małopolskim działa 3 832 takich podmiotów gospodarczych (3 676 w 2012 roku), co daje czwarte miejsce w kraju. W tym przypadku firm importujących w stołecznym regionie mamy ponad dwukrotnie więcej niż w następnym pod tym względem województwie śląskim. W tej klasyfikacji województwa wielkopolskie i śląskie zamieniły się miejscami w porównaniu do analogicznego zestawienia dla eksportu. 20

132 120 1753 1833 1638 1662 1399 1488 1302 1323 962 991 877 945 794 823 742 810 779 797 5289 5490 4519 4738 3676 3832 3376 3461 2921 3171 2924 3037 11779 12090 H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Rys. 13. Liczba firm importujących w województwach w latach 2012-2013. 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2012 2013 21

4. Struktura towarowa eksportu H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 4.1. Podział według PKD Analizując strukturę polskiego eksportu przy użyciu PKD 2 należy zaznaczyć, że 65,1% jego wartości przypisana jest do przetwórstwa przemysłowego (Sekcja C). Następna w kolejności w wartości ogółem jest gałąź obejmująca handel hurtowy i detaliczny (sekcja G) 3. Stanowi ona 14,4% struktury całego wywozu za granicę. Bardzo zbliżoną wartość ma strumień towarów i usług, którego nie udało się przypisać do żadnej sekcji PKD. Wśród pozostałych należy zwrócić uwagę na branżę związaną z górnictwem i wydobywaniem kopalin (Sekcja B). Stanowi ona 2,8% całości polskiego eksportu. Tab. 1. Wartość eksportu Polski i Małopolski wg PKD w 2012 i 2013 roku (w mln euro). Sekcja PKD 2007 A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Polska Małopolska Wskaźnik intensywności* 2012 2013 2012 2013 2012 2013 685,0 772,3 14,3 12,3 0,41 0,32 B. Górnictwo i wydobywanie 4510,8 4285,9 18,1 33,6 0,08 0,16 C. Przetwórstwo przemysłowe 93197,2 99806,8 5430,50 6140,6 1,15 1,25 E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami 764,8 721,6 49,8 67,2 1,28 1,89 F. Budownictwo 412,8 420,9 8,6 16,4 0,41 0,79 G. Handel hurtowy i detaliczny H. Transport i gospodarka magazynowa 20054,6 22030,5 1541,86 1123,3 1,52 1,04 534,5 704,3 14,3 15,9 0,53 0,46 J. Informacja i komunikacja 327,5 360,1 38 35,8 2,29 2,02 L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Działalność w zakresie usług administrowania R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Inne (D,I,P,Q,S,K,O,U, Niesklasyfikowane)** 122,0 83,0 6,9 3,3 1,12 0,82 504,4 712,9 40,7 61,6 1,59 1,76 431,5 540,6 20,6 24,9 0,94 0,94 19,9 4,0 0,8 0,4 0,78 1,79 20347,2 22209,9 1,7 2,4 brak brak * Wskaźnik skonstruowano jako stosunek udziału danej branży w wartości eksportu danej sekcji w Polsce do ogólnego udziału eksportu Małopolski w eksporcie krajowym. Wartość powyżej 1 oznacza, że eksport w danej branży jest relatywnie dobrze rozwinięty w regionie, wskaźnik poniżej 1 eksport ma relatywnie małe znaczenie. ** W kategorii inne ujęto niesklasyfikowane w sekcjach PKD rodzaje towarów i usług oraz sekcje PKD o niskiej wartości. 2 Polska Klasyfikacja Działalności 3 Pełna nazwa Sekcji G: handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle. 22

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Pozostałe sekcje mają marginalne znaczenie, a ich wartość nie przekracza 1% w ogólnej strukturze wywozu. Wzrost wartości wywozu za granicę w stosunku do poprzedniego roku zanotowano w zdecydowanej większości sekcji PKD. Największy przyrost wartości dotyczy przetwórstwa przemysłowego. Godny uwagi jest także wzrost o ponad 200 mln euro w branży związanej z działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (sekcja M). Największy spadek wartości eksportu miał miejsce w górnictwie i wydobywaniu (Sekcja B). Spadki zanotowano także w działalnościach związanych z: dostawą wody, gospodarowaniem ściekami (Sekcja E) 4 ; obsługą rynku nieruchomości (Sekcja L); kulturą, rozrywką i rekreacją (Sekcja R). Małopolski eksport charakteryzuje się jeszcze większą dominacją przetwórstwa przemysłowego niż w przypadku eksportu ogólnokrajowego. Wartość tego sektora to 81,5% wartości całego wywozu z Małopolski (w poprzednim roku 75%). Handel hurtowy i detaliczny (Sekcja G) to 14,9% struktury całego eksportu z województwa. Pozostałe sekcje mają niewielkie znaczenie i nie przekraczają 1% całego eksportu. Znaczący wzrost wartości eksportu odnotowano w przypadku przetwórstwa przemysłowego. Niewielkie wzrosty obecne są także dla pozycji: górnictwo i wydobywanie (Sekcja B); dostawa wody, gospodarowanie ściekami (Sekcja E); budownictwo (Sekcja F); transport i gospodarka magazynowa (Sekcja H); działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (Sekcja M); działalność w zakresie usług administrowania (Sekcja N). Z kolei wyraźny spadek wartości eksportu widoczny jest w handlu hurtowym i detalicznym (Sekcja G). W tym wypadku odnotowano odwrotną tendencję niż dla całego kraju. Wzrost wartości dla Polski i spadek w Małopolsce miał miejsce także w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie (Sekcja A). Natomiast odwrotna sytuacja wzrost dla regionu i spadek wartości eksportu w kraju odnotowana została w górnictwie i wydobywaniu (Sekcja B) oraz transporcie i gospodarce magazynowej (Sekcja H). Analiza wskaźnika intensywności pokazuje, że ponadprzeciętne znaczenie w tworzeniu wartości eksportu w województwie mają przedsiębiorcy z sekcji: 4 Pełna nazwa Sekcji E: Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją. 23

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 przetwórstwa przemysłowego; dostawa wody, gospodarowanie ściekami; informacja i komunikacja; działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją. Spada znaczenie gałęzi handlu hurtowego i detalicznego. 4.2. Podział według nomenklatury scalonej Klasyfikacja, która pozwala przyjrzeć się dokładniej konkretnym grupom eksportowanych produktów, to tzw. nomenklatura scalona (Scalona Nomenklatura Towarowa Handlu Zagranicznego, ang. Combined Nomenclature, CN). Jest ona podstawowym elementem Wspólnej Taryfy Celnej. Przedstawienie analizy przy pomocy tej klasyfikacji pozwala przyjrzeć się dziedzinom, w których Polska i Małopolska mogą uzyskać istotne znaczenie na arenie międzynarodowej. Klasyfikacja CN w porównaniu z PKD ma tę przewagę, że na poziomie zagregowanym nie zostawia obszarów zupełnie niesklasyfikowanych. Jej wadą jest jednak ograniczenie się wyłącznie do obrotu towarów (wyłączenie sektora usług). Największe znaczenie dla polskiego eksportu mają towary z grupy maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (23,7% ogólnopolskiego eksportu). Dla Małopolski ta grupa towarów ma jeszcze większe znaczenie (25,7% całkowitej wartości eksportu). Wartość eksportu dla Polski i Małopolski wzrosła w tej grupie towarów w 2013 roku. Dla całego kraju spore znaczenie mają także takie grupy towarów jak: sprzęt transportowy (14,7%); metale nieszlachetne i wyroby (10,9%); tworzywa sztuczne i wyroby (7,1%); produkty przemysłu chemicznego (7,0%). We wszystkich tych kategoriach odnotowano wzrost wartości wywozu. Z kolei w województwie małopolskim istotne znaczenie mają metale nieszlachetne i wyroby z nich (15,4%); sprzęt transportowy (13,4%); tworzywa sztuczne i wyroby z nich (12,1%) oraz przetwory spożywcze (7,4%). Wskaźnik intensywności informuje, że ponadprzeciętne znaczenie dla eksportu regionu mają przede wszystkim tworzywa sztuczne i wyroby, metale nieszlachetne i wyroby z nich oraz przetwory spożywcze. 24

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Tab. 2. Wartość eksportu towarów w Polsce i Małopolsce w 2013 roku (wg klasyfikacji CN, w mln euro). Nazwa sekcji produktów Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego Produkty pochodzenia roślinnego Polska 2012 2013 % 2013 Małopolska 2012 2013 % 2013 Wsk. intens.* 5786,4 6582,51 4,3% 236,6 227,03 3,0% 0,70 3468,2 4044,21 2,6% 117,6 126,31 1,7% 0,64 Tłuszcze i oleje 404,4 554,06 0,4% 2,7 11,87 0,2% 0,44 Przetwory spożywcze 8033,6 9010,58 5,9% 466,4 557,07 7,4% 1,26 Produkty mineralne 7300,0 7482,60 4,9% 262,8 278,64 3,7% 0,76 Produkty przemysłu chemicznego 9852,3 10698,03 7,0% 324,3 325,60 4,3% 0,62 Tworzywa sztuczne i wyroby 10000,1 10944,56 7,1% 884,7 910,64 12,1% 1,69 Skóry i wyroby 542,9 722,07 0,5% 52,9 53,47 0,7% 1,51 Drewno i wyroby z drewna 2616,7 2970,60 1,9% 148,8 172,23 2,3% 1,18 Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby Materiały i wyroby włókiennicze 3664,9 3933,07 2,6% 180,2 200,21 2,7% 1,04 4280,5 4663,30 3,0% 77,7 70,71 0,9% 0,31 Obuwie, nakrycia głowy 661,6 813,76 0,5% 20,6 27,49 0,4% 0,69 Wyroby z kamienia, ceramika, szkło Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i wyroby Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotech. 2642,6 2898,13 1,9% 183,1 187,17 2,5% 1,31 1721,5 1077,40 0,7% 26,4 19,82 0,3% 0,37 16549,0 16670,42 10,9% 1146,0 1159,58 15,4% 1,41 33816,8 36353,86 23,7% 1896,7 1937,04 25,7% 1,08 Sprzęt transportowy 20348,0 22460,44 14,7% 944,6 1007,46 13,4% 0,91 Aparaty optyczne, fotograf. i pomiarowo-kontrolne 1516,3 1792,45 1,2% 55,6 94,01 1,2% 1,07 Broń i amunicja 20,2 31,29 0,0% 3,2 4,90 0,1% 3,18 Wyroby gotowe meble, pref. budynków, zabawki Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki 8558,9 9376,51 6,1% 154,4 165,67 2,2% 0,36 25,1 12,13 0,0% 0,5 0,55 0,0% 0,92 Brak kodu sekcji 102,0 182,70 0,1% 0,0 0,00 0,0% 0,00 * Wskaźnik skonstruowano jako stosunek udziału danej branży w wartości eksportu danej sekcji w Polsce do ogólnego udziału eksportu Małopolski w eksporcie krajowym. Wartość powyżej 1 oznacza, że eksport w danej branży jest relatywnie dobrze rozwinięty w regionie, wskaźnik poniżej 1 eksport ma relatywnie małe znaczenie. ** W kategorii inne ujęto niesklasyfikowane w sekcjach PKD rodzaje towarów i usług oraz sekcje PKD o bardzo niskiej wartości. 25

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Dla Małopolski bardziej istotne znaczenie, niż w ogólnopolskim przekroju mogą mieć także: broń i amunicja oraz skóry i wyroby z nich. Jednak wartość bezwzględna tych kategorii eksportu jest niska i w tym wypadku należy ostrożnie podejść do tego rodzaju wniosków. 4.3. Poziom zaawansowania technologicznego eksportu Jak wynika z dotychczasowych analiz, znaczącą dla polskiego eksportu kategorią jest przemysł przetwórczy. Dlatego w tym wypadku istotna jest również kwestia zaawansowania technologicznego sektorów zaangażowanych w taką wymianę handlową. Zgodnie z klasyfikacją OECD 5 przemysł można podzielić ze względu na stopień zaawansowania technologicznego na cztery grupy: wysokich, średniowysokich, średnioniskich oraz niskich technologii 6. Rys. 14. Struktura wartościowa eksportu wyrobów przemysłu przetwórczego ze względu na stopień zaawansowania technicznego branży dla Polski w latach 2010-13. 100% 10,3% 7,8% 7,9% 8,3% 80% 60% 40,7% 40,3% 38,4% 37,9% 40% 20% 0% 25,8% 29,6% 29,8% 29,9% 23,2% 22,3% 23,3% 23,9% 2010 2011 2012 2013 Branże niskich technologii Branże średniowysokich technologii Branże średnioniskich technologii Branże wysokich technologii Jak widać w Polsce przez ostatnie lata dominuje eksport produktów zaliczanych do branży średniowysokich technologii. W 2013 roku wyniósł on 37,9% wartości eksportu dla całego przetwórstwa przemysłowego. Niemniej jednak odsetek ten z roku na rok systematycznie się zmniejsza. W porównaniu do 2010 roku zmniejszył się także odsetek eksportu branż 5 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju; ang. Organisation for Economic Cooperation and Development 6 Patrz: aneks nr 2 26

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 wysokich technologii (z 10,3% do 8,3%). Wzrósł natomiast procent wartości dla średnioniskich technologii. Należy dodać, że w stosunku do poprzedniego roku struktura eksportu w tym zakresie utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Rys. 15. Struktura wartościowa eksportu wyrobów przemysłu przetwórczego ze względu na stopień zaawansowania technicznego dla Małopolski w latach 2010-13. 100% 80% 60% 13,6% 12,0% 9,1% 36,1% 39,0% 39,6% 17,4% 34,6% 40% 20% 0% 31,7% 31,8% 32,4% 27,4% 18,6% 18,3% 20,1% 20,6% 2010 2011 2012 2013 Branże niskich technologii Branże średniowysokich technologii Branże średnioniskich technologii Branże wysokich technologii Trochę inaczej prezentuje się struktura wywozu dla produktów przetwórstwa przemysłowego dla województwa małopolskiego. Znacznie podniosła się wartość eksportu w branżach wysokich technologii (z 9,1% do 17,4%). Odpowiada za to znaczący wzrost wartości eksportu w klasie wyrobów 2611 PKD, tzn. produkcja elementów elektronicznych (z 221 mln euro w 2012 roku do 945 mln euro w 2013 roku). Jednocześnie spadek odsetka odnotowano w produktach pochodzących z gałęzi średnioniskich technologii zaawansowania (z 32,4% do 27,4%). W porównaniu do ogólnopolskiej struktury eksportu w Małopolsce eksportuje się relatywnie więcej towarów o najwyższym poziomie zaawansowania technologicznego. 27

5. Struktura towarowa importu H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Struktura importowanych do Polski towarów i usług wskazuje na dwa filary: przetwórstwo przemysłowe 51,5% (Sekcja C) oraz handel hurtowy i detaliczny 32,9% (Sekcja G). Wśród pozostałych sekcji wyróżnia się jeszcze informacja i komunikacja (Sekcja J), której wzrost wartości zaznaczył się w dość istotny sposób. Jej udział w strukturze importu osiągnął 1%. Pozostałe gałęzie gospodarki nie przekroczyły tego poziomu. Spadek wartości importu obecny jest w górnictwie i wydobyciu (Sekcja B), budownictwie (Sekcja F), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (Sekcja M). W Małopolsce przetwórstwo przemysłowe (Sekcja C) i handel (Sekcja G) to niemal 96% całkowitej wartości importu. Z tym, że wartość dla sekcji związanej z handlem spadła w Małopolsce w porównaniu do poprzedniego roku. Pozostałe sekcje mają zdecydowanie niewielki znaczenie. Tab. 3. Wartość importu Polski i Małopolski wg PKD w 2012 i 2013 roku (w mln euro). Sekcja PKD 2007 A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo Polska Małopolska 2012 2013 2012 2013 332,1 330,2 9,9 10,5 B. Górnictwo i wydobywanie 510,9 474,6 11,2 27,1 C. Przetwórstwo przemysłowe 77961,6 79620,5 3674,1 4156,5 E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami 203,6 219,3 14,7 26,2 F. Budownictwo 758,5 724,2 29,7 27,5 G. Handel hurtowy i detaliczny 50187,6 50838,1 3785,5 3599,2 H. Transport i gospodarka magazynowa 1098,2 1117,5 23,9 18,3 J. Informacja i komunikacja 1189,6 1538,1 64,7 61,0 L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna N. Działalność w zakresie usług administrowania Inne * (D,I,K,O,P,Q,R,S, Niesklasyfikowane) 96,0 73,8 0,2 6,3 504,3 483,5 29,2 33,7 566,8 516,3 35,5 27,5 18383,1 18663,6 10,9 14,5 * W kategorii inne ujęto niesklasyfikowane w sekcjach PKD rodzaje towarów i usług oraz sekcje PKD o niskiej wartości. 28

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Poniższe zestawienie obrazuje natomiast strukturę importu przy użyciu klasyfikacji CN analogicznie jak w analizie struktury towarowej eksportu. Tab. 4. Wartość importu towarów w Polsce i Małopolsce w 2013 roku (wg klasyfikacji CN w mln euro). Sekcja PKD 2007 Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego Produkty pochodzenia roślinnego Polska Małopolska 2012 2013 %2013 2012 2013 %2013 3599,4 4262,22 2,8% 263,8 266,63 3,3% 3468,2 3467,81 2,2% 390,4 407,36 5,1% Tłuszcze i oleje 822,5 759,65 0,5% 63,0 65,91 0,8% Przetwory spożywcze 5452,3 5592,86 3,6% 281,8 319,84 4,0% Produkty mineralne 21703,2 19362,97 12,5% 1015,5 920,81 11,5% Produkty przemysłu chemicznego 14549,5 15349,02 9,9% 723,2 715,95 8,9% Tworzywa sztuczne i wyroby 11417,5 11855,32 7,7% 509,0 551,62 6,9% Skóry i wyroby 819,7 916,89 0,6% 55,5 71,79 0,9% Drewno i wyroby z drewna 1065,3 1062,27 0,7% 65,3 44,51 0,6% Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby Materiały i wyroby włókiennicze 3882,3 4097,56 2,7% 253,5 285,99 3,6% 6111,8 6381,84 4,1% 250,1 269,84 3,4% Obuwie, nakrycia głowy, 974,1 1077,91 0,7% 55,2 63,21 0,8% Wyroby z kamienia, ceramika, szkło Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i wyroby 1649,7 1619,46 1,0% 116,7 114,47 1,4% 349,9 326,04 0,2% 40,3 14,94 0,2% Metale nieszlachetne i wyroby 15886,7 15955,90 10,3% 1489,8 1544,91 19,3% Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotech. 34147,9 35852,56 23,2% 1315,5 1364,61 17,0% Sprzęt transportowy 15269,0 16675,83 10,8% 552,0 709,42 8,9% Aparaty optyczne, fotograf. i pomiarowo-kontrolne 3509,8 3270,91 2,1% 130,3 147,21 1,8% Broń i amunicja 150,1 81,72 0,1% 5,1 5,97 0,1% Wyroby gotowe meble, pref. budynków, zabawki Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki 2641,7 2797,61 1,8% 112,5 123,19 1,5% 11,9 17,55 0,0% 0,6 0,19 0,0% Brak kodu sekcji 4309,7 3815,82 2,5% 0,0 0,03 0,0% 29

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Ponad 23% wartości polskiego importu to maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny. Wzrost przywozu w tej kategorii to 1,7 mld euro w porównaniu do 2012 roku. Inne grupy importowanych produktów o znacznej wartości to produkty mineralne (12,5%), sprzęt transportowy (10,8%), metale nieszlachetne i wyroby z nich (10,8%) i produkty przemysłu chemicznego (9,9%). Dla tych grup towarów, tylko w przypadku produktów mineralnych zanotowano spadek. Dość znaczący wzrost miał miejsce w przypadku sprzętu transportowego (1,4 mld euro) oraz produktów przemysłu chemicznego (0,8 mld euro). W województwie małopolskim dominującymi kategoriami są metale nieszlachetne i wyroby z nich (19,3%) oraz maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (17,0%). W tych wypadkach obecny jest wyraźny wzrost wartości importu. Trzecia w kolejności kategoria towarów: produkty mineralne (11,5%) zanotowały spadek wartości przywozu, odwzorowując krajową tendencję. Pozostałe grupy produktów mają odsetek udziału zbliżony do ogólnopolskiego. 30

6. Kierunki eksportu H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 6.1. Wartość eksportu do najważniejszych partnerów handlowych W 2013 roku 25% całkowitej wartości eksportu z Polski trafiło do Niemiec. Nasi zachodni sąsiedzi pozostają zdecydowanym liderem jeśli chodzi o kierunek wywozu towarów i usług z kraju. Wartość ta wyniosła w 2013 roku ponad 38,2 mld euro i zanotowała wzrost o 2,7 mld euro w stosunku do 2012 roku. W 2013 roku wzrost wywozu miał miejsce wśród pięciu głównych partnerów handlowych Polski. Obok Niemiec, są to: Wielka Brytania, Czechy, Francja i Rosja. Tab. 5. Wartość eksportu z Polski do 25 najważniejszych partnerów handlowych w 2012 i 2013 roku (w mln euro). L.p. Nazwa kraju 2012 2013 %2013 Wzrost/spadek 1 Niemcy 35496,8 38276,4 25,0% +2779,6 2 Wielka Brytania 9643,2 10001,7 6,5% +358,5 3 Czechy 8875,3 9410,6 6,1% +535,4 4 Francja 8320,1 8604,6 5,6% +284,5 5 Rosja 7677,8 8146,8 5,3% +468,9 6 Włochy 6898,7 6626,2 4,3% -272,5 7 Holandia 6331,7 6058,5 4,0% -273,3 8 Ukraina 4096,9 4307,3 2,8% +210,5 9 Szwecja 3796,3 4156,1 2,7% +359,8 10 Słowacja 3638,3 3987,7 2,6% +349,3 11 Węgry 3440,7 3899,8 2,5% +459,1 12 Belgia 2951,6 3377,5 2,2% +425,8 13 Hiszpania 2843,8 3431,7 2,2% +587,8 14 USA 2797,0 3643,4 2,4% +846,4 15 Austria 2689,0 2696,8 1,8% +7,7 16 Norwegia 2439,4 3079,3 2,0% +639,9 17 Turcja 2401,8 2293,7 1,5% -108,1 18 Dania 2397,9 2565,4 1,7% +167,5 19 Litwa 2204,0 2259,7 1,5% +55,7 20 Rumunia 2138,3 2280,4 1,5% +142,1 21 Białoruś 1563,4 1821,2 1,2% +257,8 22 Chiny 1357,9 1594,5 1,0% +236,6 23 Szwajcaria 1256,7 1275,0 0,8% +18,3 24 Finlandia 1065,7 1180,9 0,8% +115,2 25 Łotwa 953,6 1277,0 0,8% +323,3 Dla wszystkich tych krajów wartość eksportu przekroczyła 8 mld euro (dla Wielkiej Brytanii wartość eksportu przekroczyła nawet 10 mld euro). Taka kwota odpowiada za ponad 5% wartości w strukturze całkowitego eksportu dla każdego z tych krajów. Wśród najpopularniejszych eksportowych 31

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 destynacji znalazły się także: Włochy, Holandia, Ukraina, Szwecja i Słowacja. W 2013 roku zanotowano tylko trzy spadki wartości eksportu w stosunku do roku poprzedniego dla najważniejszych partnerów handlowych Polski. Podobnie jak w przypadku całego kraju, prawie 25% wartości całego wywozu z województwa małopolskiego trafia do Niemiec. Do naszych zachodnich sąsiadów trafiły towary i usługi o wartości niemal ponad 1,8 mld euro i jest to o 130 mln euro więcej niż w 2012 roku. Wśród pięciu najważniejszych kontaktów handlowych Małopolski znaleźli się zachodni i południowi sąsiedzi (Niemcy, Czechy i Słowacja). Tę grupę uzupełniają Francja i Wielka Brytania. Do tych krajów małopolskie firmy eksportują ponad 52% wartości swoich produktów i usług. W porównaniu do całego kraju, zamiast Rosji w pierwszej piątce znalazła się Słowacja. Tab. 6. Wartość eksportu z Małopolski do 25 najważniejszych partnerów handlowych w 2012 i 2013 roku (w mln euro). L.p. Nazwa kraju 2012 2013 %2013 Wzrost/spadek 1 Niemcy 1699,0 1829,6 24,3% 130,6 2 Czechy 582,7 620,6 8,2% 37,9 3 Francja 532,2 558,5 7,4% 26,3 4 Słowacja 499,4 513,8 6,8% 14,5 5 Wielka Brytania 380,9 397,4 5,3% 16,4 6 Włochy 309,7 332,3 4,4% 22,7 7 Holandia 221,7 262,2 3,5% 40,5 8 Austria 185,3 244,1 3,2% 58,8 9 Ukraina 248,1 237,6 3,2% -10,5 10 Rumunia 193,7 229,0 3,0% 35,4 11 Rosja 307,7 211,7 2,8% -96,0 12 Węgry 150,6 183,9 2,4% 33,4 13 Belgia 161,1 165,7 2,2% 4,6 14 Szwecja 153,4 154,6 2,1% 1,2 15 USA 150,2 146,9 1,9% -3,3 16 Litwa 154,2 140,8 1,9% -13,4 17 Hiszpania 87,1 118,9 1,6% 31,8 18 Chiny 87,5 113,4 1,5% 25,9 19 Turcja 76,2 69,0 0,9% -7,2 20 Finlandia 73,5 68,0 0,9% -5,4 21 Dania 64,1 67,9 0,9% 3,8 22 Indie 115,9 66,2 0,9% -49,7 23 Norwegia 51,2 64,2 0,9% 12,9 24 Łotwa 42,3 62,4 0,8% 20,1 25 Brazylia 40,2 56,4 0,7% 16,3 32

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Trzeba także zauważyć, że w pierwszej dziesiątce krajów o najbardziej intensywnych kontaktach handlowych z Małopolską obecne są kraje skoncentrowane raczej w południowo-wschodniej części Europy oraz zachodni sąsiad Niemcy. Wśród dziesięciu najważniejszych kierunków eksportu województwa małopolskiego nie znalazła się Rosja. 6.2. Najwyższe wzrosty i spadki eksportu Jeśli chodzi kraje, do których wzrósł eksport w 2013 roku, zdecydowanym liderem zarówno dla Polski, jak i dla Małopolski, są Niemcy. W pierwszym wypadku wzrost ten był ponad trzykrotnie większy niż do drugich w kolejności Stanów Zjednoczonych. Natomiast w drugim wypadku wartość ta była ponad dwukrotnie większa niż dla kolejnej w zestawieniu Austrii. Warte uwagi jest także odnotowanie znaczących wzrostów eksportu z Polski do Norwegii, Hiszpanii i Republiki Czeskiej. Szósta w kolejności była natomiast Rosja. W przypadku województwa małopolskiego eksport zintensyfikował się dodatkowo w kierunku Holandii, Czech, Rumunii oraz Węgier. Rośnie także wartość wywozu z Małopolski do Chin. Rys. 16. Największe wzrosty wartości eksportu w Polsce i Małopolsce w 2013 roku. Niemcy 130,6 Niemcy 2779,6 Austria 58,8 USA 846,4 Holandia 40,5 Norwegia 639,9 Czechy 37,9 Hiszpania 587,8 Rumunia 35,4 Czechy 535,4 Węgry 33,4 Rosja 468,9 Hiszpania 31,8 Węgry 459,1 Francja 26,3 Belgia 425,8 Chiny 25,9 Szwecja 359,8 Włochy 22,7 Wielka Brytania 358,5 0 50 100 150 0 1000 2000 3000 Eksport wzrost (Małopolska) Eksport wzrost (Polska) 33

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Największe spadki wartości polskiego eksportu zanotowano w przypadku Holandii i Włoch, zmniejszył się także znacząco eksport do Estonii. Mniejsze wartości wywozu odnotowano także w kierunku Dalekiego Wschodu (Hongkong i Tajwan). Jeśli chodzi o Małopolskę, to zdecydowanie największy spadek eksportu dotyczy Rosji. Jest on niemal dwukrotnie wyższy niż spadek do kolejnych w zestawieniu Indii. Co ciekawe, kolejne trzy kraje w zestawieniu to również wschodni sąsiedzi Małopolski. Rys. 17. Największe spadki wartości eksportu w Polsce i Małopolsce w 2013 roku. Rosja 96,0 Holandia 273,3 Indie 49,7 Włochy 272,5 Estonia 13,9 Indie 146,3 Litwa 13,4 Turcja 108,1 Ukraina 10,5 Estonia 53,1 Kanada 9,1 Meksyk 44,0 Portugalia 8,6 Hongkong 32,0 Singapur 8,1 Inne* 18,1 Turcja 7,2 Wenezuela 16,3 Maroko 7,2 Tajwan 15,2 0 25 50 75 100 0 100 200 300 400 500 Eksport spadek (Małopolska) Eksport spadek (Polska) *Inne kraje i terytoria niewyszczególnione w ramach handlu wewnątrz Wspólnoty Widać wyraźne osłabienie kontaktów eksportowych województwa ze wschodnimi sąsiadami naszego kraju. Ciekawą tendencją jest wzrost eksportu do Rosji w całym kraju, przy jednoczesnym spadku dla Małopolski. Z kolei odwrotną tendencję odnotowano dla wartości eksportu do Holandii. 6.3. Rozkład terytorialny eksportu Na poniższej grafice zaprezentowano kierunki eksportu z Polski i Małopolski w 2013 roku. Odrębnie zaznaczono wartości w różnych lokalizacjach geograficznych dla całego kraju i regionu. 34

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 Rys. 18. Wartość eksport Polski i Małopolski oraz procentowy odsetek wartości do wybranych kierunków w 2013 roku. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Izby Celnej w Warszawie. Unia Europejska 74,8% 81,4% Europa 89,4% 91,5% Czechy, Słowacja, Węgry 11,3% 17,5% Rosja, Ukraina, Białoruś 9,3% 6,7% Azja 4,7% 4,2% Afryka 1,3% 0,7% Ameryka Południowa 0,5% 0,9% Ameryka Północna 3,5% 2,4% Australia i Oceania 0,4% 0,2% POLSKA M AŁOPOLSKA 35

7. Kierunki importu H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 7.1. Wartość importu o najważniejszych krajów-partnerów handlowych Podobnie jak w przypadku eksportu, najwięcej towarów i usług importujemy z Niemiec. Wartość niemal 40,5 mld euro odpowiada za 26,2% przywozu do kraju. Drugim co do istotności partnerem handlowym w tym zakresie była Rosja. Niemal 18,8 mld euro to 12,2% polskiego importu. W 2013 roku były to zdecydowanie dwa najważniejsze kierunki sprowadzania dóbr i usług w skali całego kraju. Godny uwagi jest znaczący wzrost wartości importu i pozycji Chin. Wartość eksport spadła natomiast tylko dla czterech z 25 najważniejszych krajów, z których importują polskie przedsiębiorstwa. Tab. 7. Wartość importu z Polski do 25 najważniejszych partnerów handlowych w 2012 i 2013 roku (w mln euro). L.p. Nazwa kraju 2012 2013 %2013 Wzrost/spadek 1 Niemcy 39499,7 40436,3 26,2% +936,6 2 Rosja 21346,9 18789,4 12,2% -2557,5 3 Holandia 8541,6 8850,0 5,7% +308,4 4 Włochy 7623,1 7856,6 5,1% +233,6 5 Chiny 7312,2 7768,6 5,0% +456,3 6 Czechy 6191,0 6321,6 4,1% +130,6 7 Francja 6027,9 6285,4 4,1% +257,5 8 Belgia 4780,3 4968,8 3,2% +188,5 9 Słowacja 4309,9 4508,2 2,9% +198,3 10 Wielka Brytania 3910,2 4236,6 2,7% +326,4 11 Szwecja 3534,9 3765,6 2,4% +230,7 12 Austria 3326,7 3482,3 2,3% +155,6 13 Hiszpania 3219,9 3384,2 2,2% +164,3 14 USA 2673,5 3036,6 2,0% +363,1 15 Węgry 2723,8 2825,0 1,8% +101,2 16 Norwegia 1918,6 2545,8 1,6% +627,2 17 Republika Korei 2626,4 2429,4 1,6% -197,0 18 Dania 1940,9 2055,0 1,3% +114,0 19 Ukraina 2011,4 1685,2 1,1% -326,2 20 Turcja 1208,5 1347,2 0,9% +138,7 21 Finlandia 1275,4 1201,7 0,8% -73,8 22 Litwa 901,9 1088,5 0,7% +186,6 23 Szwajcaria 1020,2 1077,1 0,7% +56,8 24 Rumunia 827,4 975,3 0,6% +147,8 25 Japonia 894,7 968,1 0,6% +73,4 Niemcy to również bardzo ważny kierunek dla firm importujących w województwie małopolskim. Tu wartość importu przekroczyła 2,1 mld euro, czyli 26,7% całkowitej wartości przywozu. Natomiast drugim co do 36

H a n d e lz a g r a n i c z n y 13 istotności kierunkiem była Słowacja (780 mln euro, tj. 9,7% całej wartości importu). Chiny także stają się powoli ważnym kierunkiem importowym dla województwa małopolskiego. Jednak wartość importu w stosunku do poprzedniego roku jest w tym wypadku niemal taka sama. Bardzo ciekawym zjawiskiem jest spadek wartości importu w znaczącej ilości najważniejszych kierunków. Taką sytuację odnotowano dla dziewięciu krajów. Jeszcze bardziej interesujące jest to, że cztery z nich znajdują się w pierwszej szóstce zestawienia. Tab. 8. Wartość importu z Małopolski od 25 najważniejszych partnerów handlowych w 2012 i 2013 roku (w mln euro). L.p. Nazwa kraju 2012 2013 %2013 Wzrost/spadek 1 Niemcy 1975,2 2138,7 26,7% +163,5 2 Słowacja 844,8 779,1 9,7% -65,6 3 Holandia 516,8 499,7 6,2% -17,1 4 Włochy 476,5 482,2 6,0% +5,7 5 Czechy 431,1 421,9 5,3% -9,2 6 Rosja 386,1 385,3 4,8% -0,9 7 Austria 327,3 377,3 4,7% -49,9 8 Chiny 344,0 345,3 4,3% +1,3 9 Francja 318,0 344,6 4,3% +26,6 10 Belgia 297,8 313,7 3,9% +15,9 11 Hiszpania 225,2 240,4 3,0% +15,2 12 Węgry 158,4 181,6 2,3% +23,2 13 Szwecja 153,6 165,8 2,1% +12,2 14 Wielka Brytania 157,5 154,3 1,9% -3,3 15 Ukraina 79,7 107,5 1,3% +27,8 16 Turcja 81,6 92,5 1,2% +10,9 17 Rumunia 74,7 89,9 1,1% +15,2 18 Kazachstan 57,4 81,4 1,0% +24,0 19 USA 79,7 75,6 0,9% -4,1 20 Finlandia 67,7 72,4 0,9% +4,7 21 Grecja 52,1 52,0 0,6% -0,1 22 Norwegia 53,2 51,2 0,6% -1,9 23 Hongkong 37,0 39,5 0,5% +2,5 24 Indie 28,7 38,0 0,5% +9,3 25 Dania 43,8 37,5 0,5% -6,3 7.2. Najwyższe wzrosty i spadki importu Podobnie jak w wypadku eksportu, zdecydowanie największe wzrosty wartości importu miały miejsce w przypadku Niemiec. Podkreśla to wagę tego kraju jako partnera handlowego Polski. W 2013 roku w skali całego kraju wzrósł znacznie import z Norwegii. To tym bardziej interesujące, że kraj ten 37