Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki.

Transkrypt

1 Strona 1

2 Raport powstał w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Gospodarki. Publikację przygotowała: Agnieszka Górniak Małopolskie Obserwatorium Gospodarki Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej ul. Basztowa 22, Kraków Adres do korespondencji: Kraków, ul. Wielicka 72 (012) , (012) gospodarka@umwm.pl Copyright Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków Kopiowanie i rozpowszechnianie może być dokonane z podaniem źródła. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie. Strona 2

3 Spis treści Wprowadzenie Handel zagraniczny Małopolski na tle Polski Charakterystyka eksportu Porównanie siły eksportowej polskich województw Kontrybucja województw do krajowego eksportu Struktura towarowa małopolskiego eksportu Kierunki eksportu Charakterystyka importu Porównanie wielkości importu na poziomie województw Struktura towarowa importu Źródła importu do województw Saldo handlu zagranicznego Polski i Małopolski Salda handlu zagranicznego według grup towarowych i partnerów handlowych Podmioty eksportujące i importujące Intensywność powiązań handlowych polskich regionów Stare kraje Unii Europejskiej EU Nowe kraje Unii Europejskiej EU Europa Środkowo-Wschodnia oraz Południowi Sąsiedzi Czechy, Słowacja i Węgry Azja, w tym Daleki Wschód, Afryka oraz pozostałe kraje świata Najważniejsze grupy eksportowanych i importowanych towarów szczegółowa analiza dla Małopolski Eksport Filary małopolskiego eksportu Import Najważniejsze towary importowane do Małopolski Podsumowanie Spis rysunków i tabel Aneks nr 1 Podział sektorów przetwórstwa przemysłowego ze względu na zaawansowanie technologiczne procesu produkcj Strona 3

4 Lista skrótów użytych w opracowaniu B&R Badania i Rozwój CN Combined Nomenclature nomenklatura scalona GUS Główny Urząd Statystyczny ICT Information and Communication Technologies MOG Małopolskie Obserwatorium Gospodarki MŚP Małe i Średnie Przedsiębiorstwa PAIiIZ Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych PARP Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości PKB Produkt Krajowy Brutto PKD Polska Klasyfikacja Działalności wg GUS POIG Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka UMWM Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Strona 4

5 Wprowadzenie Niniejszy raport, będący diagnozą sytuacji w handlu zagranicznym w Polsce i w Małopolsce w 2011 roku, jest kontynuacją badań handlu zagranicznego realizowanych przez Małopolskie Obserwatorium Gospodarki, działające w ramach Departamentu Polityki Regionalnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego. Opracowanie prezentuje wybrane aspekty handlu zagranicznego Małopolski na tle pozostałych województw Polski, a także zawiera pogłębioną analizę wymiany handlowej w Małopolsce. W celu przedstawienia sytuacji w handlu zagranicznym regionu zastosowano szereg metod badawczych: dokonano analizy danych dla eksportu i importu na poziomie ogólnopolskim oraz wojewódzkim, a także szczegółowo przedstawiono dane dla Małopolski. Do opracowania niniejszego raportu wykorzystano dane statystyczne pochodzące z trzech źródeł: z Izby Celnej w Warszawie, oparte na nomenklaturze scalonej (CN), dotyczące importu i eksportu, z uwzględnieniem podziału na województwa, partnerów handlowych i przedmiot wymiany. Dane obejmują głównie okres , przy czym stopień ich szczegółowości (przekroje) różni się dla poszczególnych lat. Wybrane dane przedstawione są wg klasyfikacji PKD 2007; z Głównego Urzędu Statystycznego podstawowe wskaźniki makroekonomiczne dla Polski oparte na klasyfikacji PKD 2007; z bazy UN Comtrade, dotyczące struktury towarowej oraz geograficznej importu krajów będących głównymi partnerami gospodarczymi Małopolski. Dane z różnych źródeł są ze sobą porównywane, czasem na ich podstawie ( krzyżowo ) liczone są wskaźniki. Należy jednak mieć świadomość, że dane mogą nie być w pełni porównywalne, co wynika: 1. z zestawienia różnych klasyfikacji (CN vs. PKD), 2. z faktu, że w statystykach handlowych nie zawsze możliwe jest zaklasyfikowanie strumienia handlu do konkretnego regionu / województwa (rośnie znaczenie obrotów handlowych firm działających w więcej niż jednym województwie). Taka niemożność powoduje, że np. struktura udziału województw w eksporcie krajowym w roku 2011 jest nieco zaniżona pomija bowiem ich ewentualny udział w wymianie niesklasyfikowanej. Obok 16 polskich województw pojawia się kategoria województwo nieskalsyfikowane / brak kodu województwa. Te różnice i rozbieżności powodują, że niektóre wskaźniki mają charakter orientacyjny różnice między nimi należy traktować ostrożnie. W raporcie zamiennie używane są określenia: województwo małopolskie i Małopolska. Termin region o ile nie zaznaczono wyraźnie inaczej odnosi się do danego województwa w jego obecnych granicach. Zespół Małopolskiego Obserwatorium Gospodarki serdecznie dziękuje Izbie Celnej w Warszawie oraz Ministerstwu Finansów za udostępnienie danych statystycznych dotyczących wymiany handlowej. Strona 5

6 Handel zagraniczny w Polsce i w Małopolsce 1. Handel zagraniczny Małopolski na tle Polski Eksport Wartość obrotów eksportu w Polsce od 2005 roku systematycznie rosła aż do 2008 roku, w którym osiągnęła wartość 114,4 mld euro. Jednak w 2009 roku miało miejsce odwrócenie dotychczasowego trendu wzrostowego, spowodowane przede wszystkim osłabieniem koniunktury gospodarczej u głównych partnerów handlowych, i jego wartość osiągnęła wówczas 96,7 mld euro (spadek rok do roku o 15%). Po odnotowanym w 2009 roku załamaniu, w 2010 roku polscy eksporterzy zintensyfikowali kontakty handlowe z zagranicą i udało im się odrobić spadek z 2009 roku o 22,4% oraz przebić wartość eksportu z 2008 roku 118,4 mld euro. Rok 2011 to kontynuacja wzrostu w polskim eksporcie dynamika rok do roku wyniosła 14,2% oraz najlepszy rok pod względem wartości wywozu 135,2 mld euro. W tym samym czasie podobnym zmianom ulegała wartość eksportu w Małopolsce. Począwszy od 2005 roku eksport Małopolski systematycznie rósł aż do 2008 roku, w którym osiągnął wartość blisko 6,4 mld euro. W 2009 roku nastąpiło jednak jego załamanie w ujęciu wartościowym spadek rok do roku wyniósł 28%. W 2010 roku wartość małopolskiego eksportu ponownie wzrosła i cały rok zamknął się dla województwa wynikiem 5,7 mld euro. Wynik był o 23% lepszy niż w 2009 roku, jednak wciąż daleki od wartości odnotowanej w 2008 roku (niższy o blisko 11%). To, czego nie udało się odrobić małopolskim eksporterom w 2010 roku, udało się osiągnąć w kolejnym roku. Małopolski eksport w 2011 roku wzrósł w porównaniu z 2010 rokiem o 20,5%, osiągając wartość 6,8 mld euro i przekraczając tym samym wartość z 2008 roku o 8%. Import Wartość polskiego importu, podobnie jak eksportu, systematycznie rosła aż do 2008 roku, wywóz uzyskał wówczas wartość 140,1 mld euro. Przywóz towarów zza granicy podobnie jak eksport nie oparł się osłabieniu gospodarczemu i w 2009 roku odnotował silny, 25% spadek. Rok 2010 był okresem ponownego wzrostu 131,2 mld euro (wzrost o 24%) jednak nie udało się przebić wartości z 2008 roku, podobnie jak w przypadku eksportu. Rok 2011 okazał się najlepszym rokiem i został zamknięty wartością 150,3 mld euro wzrost o 14,5% względem 2010 roku oraz o 7,3% względem 2008 roku. W okresie wartość małopolskiego importu rosła w średniorocznym tempie 9%, w 2008 roku jego wartość wyniosła 7,5 mld euro. Spadek odnotowany w 2009 roku względem 2008 roku wyniósł 31%. W 2010 roku kontakty handlowe ponownie się ożywiły, jednak odbicie nie było na tyle silne, żeby zrekompensować wcześniejsze załamanie importu. Wartość importu do Małopolski w 2010 roku wyniosła 6,5 mld euro i była tym samym niższa niż w 2007 roku. Stratę z nawiązką udało się małopolskim przedsiębiorcom odrobić w 2011 roku wówczas wartość importu do województwa małopolskiego wyniosła 7,8 mld euro wzrost o 20,2% względem 2010 roku oraz o 3,7% względem 2008 roku. Strona 6

7 Rysunek 1. Wartość eksportu i importu w Polsce i Małopolsce w latach (mld euro) ,1 131,2 150,3 135, ,4 105,8 96,7 118,3 import Polska eksport Polska import Małopolska 60 eksport Małopolska ,6 5,2 6,5 7,8 6,4 4,6 5,7 6, W latach wkład Małopolski w wartość krajowego eksportu zbliżał się do granicy 6% (5,6 5,9%), jednak w dwóch kolejnych latach, , spadł do poziomu 4,8 4,9%. Małopolski wkład w krajowy import w latach oscylował wokół 5%, najwyższa kontrybucja małopolskiego importu miała miejsce w 2007 roku 5,6%. W latach wkład stopniał do 4,8%. W 2011 roku udział Małopolski w krajowym eksporcie i imporcie zaczął ponownie wzrastać. Eksport osiągnął 5,1% a import 5,2%; są to pierwsze wzrosty od 4 lat, zatem województwo zaczęło odrabiać straty do regionów, które przodują w eksporcie i imporcie. Rysunek 2. Udział Małopolski w eksporcie i imporcie krajowym w latach % 6% 5% 4% 5,9% 5,6% 5,6% 5,3% 4,8% 4,9% 4,8% 4,8% 5,2% 5,1% 3% 2% eksport import 1% 0% Przyglądając się zmianom dynamiki eksportu i importu Małopolski na tle Polski w latach należy zwrócić uwagę na silniejsze spadki odnotowane w Małopolsce niż ogólnie w kraju. Siła Strona 7

8 odrobienia strat spowodowanych kryzysem gospodarczym i finansowym w 2010 roku była mniej więcej podobna. Natomiast w 2011 roku przyrost zarówno eksportu, jak i importu, w Małopolsce znacznie przewyższał dane uśrednione dla Polski; jak pokazano powyżej Małopolska odrabia straty w kontrybucji do krajowego eksportu i importu, powstałe w ostatnich latach. Rysunek 3. Dynamika wartości eksportu i importu Polska i Małopolska lata (dane w %) 40% 30% 20% 24,1% 22,4% 25,8% 23,1% 14,5% 14,2% 20,3% 20,5% 10% 0% -10% -20% -30% -40% -24,5% -15,5% import dynamika Polska eksport dynamika Polska import dynamika Małopolska eksport dynamika Małopolska -27,5% -31,5% Strona 8

9 , , , , , , , , , , , , , , , , , Charakterystyka eksportu Porównanie siły eksportowej polskich województw Najwyższy udział w krajowym eksporcie mają niezmiennie od kilku lat województwa: śląskie, mazowieckie, dolnośląskie i wielkopolskie w każdym z nich wartość eksportu w 2011 roku przekroczyła 13 mld euro, w dwóch z nich śląskim i mazowieckim wartość 20 mld euro. Mazowieckie po raz pierwszy przebiło wartość 20 mld euro, dla śląskiego jest to odrobienie strat po zanotowanym w 2009 roku spadku. W 2011 roku wyższy o 25% niż w Małopolsce był także eksport w województwie pomorskim 8,56 mld euro; województwo to od kilku lat zajmuje 5. lokatę pod względem wysokości wywozu. W samej Małopolsce, która zajmuje niezmiennie 6. pozycję w rankingu województw, eksport kształtował się na poziomie 8,84 mld euro. W przypadku Śląska, województwa które od 2007 roku pozostaje liderem eksportu wśród polskich województw, wartość eksportu w 2011 roku była 3,15 razy wyższa niż w Małopolsce. Rysunek 4. Wartość eksportu polskich województw w latach 2010 i 2011 (mln euro) Średni wzrost eksportu w 2011 roku wyniósł w Polsce 14,2% i był on o około 4% niższy niż w roku W 12 województwach dynamika była wyższa od średniego ogólnopolskiego wzrostu, dotyczy to także Małopolski (20,5%). Najsilniejszy wzrost wartości wywozu towarów i usług miał miejsce w województwach pomorskim (28%) oraz lubelskim (24,1%). W 4 województwach dynamika osiągnęła wartość poniżej średniej krajowej, najniższy przyrost wartości eksportu został odnotowany w województwie kujawsko-pomorskim, ale w grupie województw z wzrostami poniżej średniej krajowej znalazło się także dolnośląskie, które należy do liderów polskiego eksportu, a także jest województwem, które od kilku lat odnotowuje najwyższą wartość eksportu per capita. Warto zwrócić uwagę na silne wyhamowanie w 2011 roku wzrostu wartości eksportu dla kategorii województwo niesklasyfikowane 4,7%; jest to o tyle istotne, że w ostatnich latach dynamika i udział tej kategorii silnie wzrastała. Strona 9

10 Rysunek 5. Dynamika wartości eksportu polskich województw w latach (dane w %) 30% 28,0% 24,1% 25% 21,4% 21,3% 20,6% 20,5% 20,3% 20% 17,8% 15,7% 15,0% 14,7% 14,5% 14,2% 15% 12,7% 11,7% 10,1% 10% 5% 0% 4,7% 1,6% Tempo wychodzenia z osłabienia gospodarczego jest zróżnicowane na poziomie województw. Warto przyjrzeć się, które województwa odrobiły straty po kryzysie gospodarczym. Z racji tego, że rok 2008 należał do najlepszych w polskim eksporcie, warto przyjrzeć się dynamice dla lat W tym okresie 15 polskim regionom udało się zwiększyć wartość eksportu tylko w województwie świętokrzyskim eksport pozostał poniżej wartości z 2008 roku (por. Rysunek 6). Najbardziej znaczący okazał się przyrost wartości eksportu, który można by przypisać firmom działającym w więcej niż jednym województwie 58%. Wyjąwszy tę kategorię, ponadprzeciętny wzrost wartości eksportu odnotowano w województwach podlaskim (31,5%), warmińsko-mazurskim (29,3%) i dolnośląskim (26,4%). Wśród województw, w których odnotowano największy wzrost wartości eksportu, były zarówno regiony o znacznym udziale w eksporcie krajowym (np. Dolny Śląsk), jak i o relatywnie małej bezwzględnej wartości eksportu (np. Podlaskie). Analogiczna sytuacja miała miejsce w przypadku województw, w których odnotowano najsłabszy przyrost wartości eksportu. Wśród tych regionów znalazły się województwa śląskie i mazowieckie, będące liderami polskich regionów w eksporcie, małopolskie, które niezmiennie plasuje się na 6. pozycji w rankingu najlepiej eksportujących regionów, ale również kujawsko-pomorskie, którego wartość bezwzględna wywozu pozostaje stosunkowo niska. Rysunek 6. Dynamika wartości eksportu Polski oraz województw w okresach: % 50% 30% 10% 58,4% 31,5% 26,4% 17,7% 20,8% 23,9% 7,6% 13,9% 18,2% 24,4% 15,3% 5,5% 1,2% 29,3% 11,2% 12,1% 18,2% -10% -1,4% Strona 10

11 1,5% 1,6% 1,6% 1,6% 0,9% 1,0% 1,1% 1,1% 1,7% 1,8% 3,5% 3,1% 3,0% 2,9% 3,1% 3,3% 2,8% 3,0% 3,1% 3,2% 4,8% 5,1% 5,7% 6,3% 10,2% 10,3% 14,3% 13,1% 12,1% 11,8% 14,9% 15,0% 15,9% 16,0% Kontrybucja województw do krajowego eksportu Małopolska w ostatnich latach zajmuje niezmiennie 6. lokatę w rankingu najpoważniejszych udziałowców w ogólnej wartości eksportu. Szóstka liderów polskiego eksportu odpowiada za sprzedaż 64,5% polskich towarów, pozostałe 10 województw wyeksportowało 22,5% z ogólnej sumy 1. W przypadku drugiej grupy regionów ich udział systematycznie spada, w 2008 roku wyniósł 25,4%. W 2011 roku względem 2010 roku 10 województw zwiększyło swój wkład w tworzenie krajowego eksportu, w przypadku 5 województw ich udział spadł, w jednym utrzymał się na tym samym poziomie. Luka między największymi eksporterami a Małopolską zmniejszyła się w porównaniu z 2010 rokiem. W najwyższym stopniu kontrybucję do krajowego eksportu w latach 2010 i 2011 podniosły województwa pomorskie (0,7%), a następnie małopolskie (0,3%). Najwyższe spadki odnotowały województwa kujawsko-pomorskie (0,4%) oraz dolnośląskie (0,3%). Rzeczywisty udział Małopolski w krajowym handlu zagranicznym najprawdopodobniej jest wyższy, ze względu na fakt eksportu nieprzypisywanego żadnemu województwu 2. Rysunek 7. Udział województw w generowaniu krajowego eksportu w latach 2010 i % 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Zdolność do zwiększania sprzedaży produktów za granicę jest w dalszym ciągu zróżnicowana, przede wszystkim ze względu na różne tempo radzenia sobie ze skutkami załamania w 2009 roku. Jeden ze wskaźników opisujących potencjał eksportowy regionu / kraju można uzyskać porównując eksport do produktu krajowego brutto (PKB). Wskaźnik obrazujący relację wartości wypracowanego w danym 1 Udział wywozu, którego nie można było zaklasyfikować do żadnego z województw, wyniósł 13%. 2 Jest to wynikiem aktywności zagranicznej firm działających w Polsce na poziomie ponadwojewódzkim: w 2005 roku stanowiła ona niespełna 4% krajowego wywozu towarów i usług, w 2010 roku już 14,3%, natomiast w 2011 wprawdzie spadła o 1,2%, jednak w dalszym ciągu jej udział jest znaczny 13,1%. Ponieważ jednak nie można ustalić, jaka część tego eksportu przypada firmom małopolskim, powiększa się luka niepewności co do faktycznego udziału województwa w polskim handlu zagranicznym. Uzasadnione jest w tej sytuacji przypuszczenie, że wartość wskaźników dla małopolskiego eksportu jest zaniżona. Strona 11

12 12% 13% 15% 17% 12% 14% 14% 14% 22% 26% 20% 22% 22% 22% 22% 25% 22% 18% 21% 25% 26% 27% 32% 34% 38% 41% 35% 36% 31% 33% 44% 48% 44% 45% regionie eksportu do wygenerowanego produktu krajowego brutto jest jedną z miar obrazujących stopień zaangażowania województw w sprzedaż za granicę. Rysunek 8. Relacja wartości eksportu do produktu krajowego brutto (PKB) w latach 2009 i % 50% 40% 30% 20% 10% 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Izby Celnej oraz danych GUS. Największe znaczenie eksport ma w województwach zachodniej i południowo-zachodniej Polski. W 2009 roku granicę 40% przekroczyły województwa lubuskie i dolnośląskie, natomiast w 2010 roku do dwóch ww. dołączył lider polskiego eksportu Śląsk. W przypadku Dolnego Śląska miał miejsce najwyższy wzrost względem 2009 roku o 4 punkty procentowe (pp.). W Małopolsce w 2010 roku wartość eksportu stanowiła 22% wartości PKB i wzrosła względem 2009 roku o 2 pp. Relacja wartości eksportu do poziomu produktu krajowego brutto od lat nie jest w Małopolsce wysoka wypada dużo poniżej średniej krajowej. Zdecydowanie najmniejsze zaangażowanie w działalność eksportową prezentują województwa z Polski wschodniej: świętokrzyskie, lubelskie i podlaskie. Znaczenie eksportu dla danego regionu opisuje relacja udziału województwa w krajowym eksporcie do udziału w PKB Polski. Rysunek 9. Wskaźnik udziału w eksporcie do udziału w tworzeniu PKB dla lat ,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 1,6 1,4 0,8 0,7 0,4 0,4 1,3 1,3 0,5 0, ,4 1,4 1,2 0,9 0,8 0,8 0,8 0,7 0,8 0,7 0,7 0,5 0,4 1,0 0,7 0,6 0,6 0,4 1,3 1,1 0,9 0,8 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Izby Celnej oraz danych GUS. Strona 12

13 62,0% 64,1% 62,3% 57,8% 51,7% 56,6% 46,5% 48,0% 52,1% 45,7% 46,3% 40,8% 42,9% 43,7% 42,3% 40,8% 41,1% 31,6% 39,9% 28,2% 28,1% 22,5% 26,6% 24,9% 26,4% 24,3% 24,3% 34,2% 36,9% 33,1% 36,6% 36,4% 35,9% 39,1% 35,5% 35,4% Na podstawie wskaźnika można stwierdzić, że trwały proeksportowy charakter mają gospodarki województw dolnośląskiego, lubuskiego, śląskiego, wielkopolskiego i pomorskiego pomimo załamania eksportu w 2009 roku ich udział w jego tworzeniu nadal przewyższał udział w PKB. Zaangażowanie województwa dolnośląskiego w eksport zarówno w 2009, jak i 2010 roku, o 42% przewyższa zaangażowanie w tworzenie PKB. W wypadku lubuskiego nastąpił spadek o około 10%, natomiast i tak wartość przewyższała udział o około 30%. Inne województwa zdają się w większym stopniu nakierowane na zaspokajanie popytu wewnętrznego. W województwach lubelskim i łódzkim struktura obrazująca nastawienie na działalność eksportową nie zmieniła się w 2010 roku w porównaniu z 2008 rokiem. W Małopolsce odnotowano spadek siły eksportowej regionu: o ile w 2008 roku luka między udziałem w PKB a udziałem w eksporcie wynosiła jedną piątą, o tyle w momencie osłabienia gospodarczego w 2009 roku powiększyła się do ponad jednej trzeciej; w 2010 roku luka delikatnie zmniejszyła się. Analizując wkład regionów w tworzenie krajowego eksportu należy wskazać na systematycznie pogłębiającą się geograficzną koncentrację eksportowej sprzedaży w regionach najintensywniej eksportujących. Wskaźnikiem obrazującym stopień otwartości gospodarki regionu na współpracę z zagranicą jest relacja wartości regionalnego eksportu do wartości produkcji sprzedanej przemysłu. Wskaźnik ten pokazuje także stopień otwartości regionalnych gospodarek na współpracę międzynarodową. Rysunek 10. Udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu dla Małopolski i Polski w latach % 60% % 40% 30% 20% 10% 0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Izby Celnej oraz danych GUS. Eksport stanowi około 60% wartości produkcji sprzedanej w zachodnich województwach Polski. W województwie dolnośląskim w 2010 roku wskaźnik ten osiągnął wartość 64,1%, czyli o ponad 2 pp. więcej niż w 2009 roku. Na ponadprzeciętnym poziomie wskaźnik kształtuje się także w województwach lubuskim i zachodniopomorskim, co wydaje się zrozumiałe ze względu na położenie geograficzne i bezpośrednią bliskość rynku niemieckiego. O ile w tym pierwszym nastąpił delikatny spadek wartości wskaźnika, o tyle w Zachodniopomorskiem w 2010 roku nastąpił wzrost rok do roku i udział eksportu w wartości produkcji sprzedanej przemysłu wyniósł 56,6%. Strona 13

14 Także ta miara potwierdza silniejszą zależność małopolskiej gospodarki od popytu wewnętrznego niż od zagranicznego zapotrzebowania na towary udział eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu w roku 2009 nieznacznie przekraczał poziom jednej trzeciej i zdecydowanie odbiegał od krajowej średniej, która zbliżyła się wówczas do poziomu 47%. W 2010 roku nastąpił delikatny spadek wielkości wskaźnika względem roku poprzedniego do 36%. Porównanie wskaźnika udziału eksportu w produkcji sprzedanej przemysłu województwa małopolskiego z innymi regionami pokazuje, że nie wyczerpało ono jeszcze swoich możliwości. W 2011 eksport silniej stymulował produkcję w Małopolsce i został odwrócony trend spadkowy wskaźnika; poziom wzrostu najprawdopodobniej wyniesie około 3% i osiągnie 3 wartość z 2008 roku. Pod względem wartości eksportu per capita w 2011 roku Małopolska zajęła 8 miejsce w rankingu polskich województw, ex aequo z Opolszczyzną. W porównaniu z poprzednim rokiem Małopolska poprawiła swoją pozycję o jedno miejsce. Wartym uwagi jest województwo dolnośląskie, które od kilku lat jest liderem w eksporcie per capita i znacznie przebija w tym względzie śląskie i mazowieckie, które są liderami w eksporcie. W Małopolsce wartość eksportu wynosiła 2,1 tys. euro w przeliczeniu na głowę mieszkańca był to wynik o 66% niższy niż średnia krajowa. Rysunek 11. Wartość eksportu per capita w 2011 roku (w tys. euro) 6 5, ,5 4,7 4,0 3,8 3,8 3,8 3 2, ,1 2,1 2,0 1,9 1,7 1,7 1,1 1,1 1,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z izb celnych oraz danych GUS. Dane nie są prezentowane na tle poprzednich lat ze względu na Narodowy Spis Powszechny Struktura towarowa małopolskiego eksportu Małopolski eksport w największym stopniu opiera się na wywozie produktów przetwórstwa przemysłowego ten sektor odpowiada za 79% ogólnej wartości wywozu towarów za granicę. 18,5% stanowi wywóz firm działających w sektorze handlu hurtowego i detalicznego. Pozostałe branże mają marginalne znaczenie (w sumie 2,63%). Pierwszy z wymienionych sektorów w 2011 roku generował eksport o wartości blisko 5,4 mld euro i była to wartość o 20,7% wyższa niż we wcześniejszym roku. Handel tworzył wartość przeszło 1,26 mld euro, co oznacza wzrost rok do roku rzędu 20,5%. W porównaniu ze strukturą wartościową krajowego eksportu oba wymienione sektory odgrywają 3 W momencie opracowywania analizy Główny Urząd Statystyczny nie opublikował danych dla 2011 roku na poziomie polskich województw. Strona 14

15 zdecydowanie większą rolę (w 2011 roku produkty przetwórstwa przemysłowego generowały 68,5% wartości eksportu, handel 12,7%). Porównanie udziału poszczególnych sektorów w budowaniu wartości eksportu Małopolski i Polski pozwala wskazać te obszary gospodarki, w których region ma przewagę komparatywną i które mogą mieć szczególne znaczenie w jego profilu eksportowym. W wypadku Małopolski ponadprzeciętne znaczenie w tworzeniu wartości eksportu mają przedsiębiorcy z sektorów: C. przetwórstwa przemysłowego, G. handlu hurtowego i detalicznego; naprawy pojazdów samochodowych, włączając motocykle, I. działalności związanej z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, J. komunikacji i informacji, E. dostawy wody; gospodarowania ściekami i odpadami oraz działalności związanej z rekultywacją, M. działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej. Wskaźnik intensywności eksportu dla Małopolski w 2011 roku wskazał też na szczególne znaczenie sektorów usługowych: E. Edukacja, L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości oraz N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca jednak wartość tych usług była relatywnie niska oraz charakteryzuje się dużą wahliwością, a zatem nie należy traktować ich jako trwałych źródeł przewagi. W krajowej strukturze eksportu odsetek dóbr niesklasyfikowanych spadł w porównaniu z poprzednim rokiem, niemniej jest on nadal na tyle wysoki, że wpływa istotnie na wartości wskaźnika intensywności eksportu. Małopolska od pewnego czasu specjalizuje się w niszowych dla polskiego eksportu branżach J. Informacja i komunikacja, M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna, choć w przypadku tej drugiej w ostatnim roku wartość wskaźnika spadła o 30%, jednak nadal jest ona relatywnie dobrze rozwinięta. W 2011 roku branże, które dobrze radziły sobie w eksporcie, to także N. Dzielność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca wzrost wartości wskaźnika o 41%, oraz L. działalność związana z obsługą rynku nieruchomości wartość wskaźnika w 2010 roku wyniosła 0,28, a w 2011 roku 6,18. Tabela 1. Porównanie wartości eksportu Polski i Małopolski wg sekcji PKD w 2010 i 2011 roku (mln euro) oraz wskaźnik intensywności małopolskiego eksportu w wybranych sekcjach* Wskaźnik Sekcja PKD 2007 Polska Małopolska intensywności eksportu* C. Przetwórstwo przemysłowe , , , ,26 1,17 1,15 G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle , , , ,38 1,39 1,46 J. Informacja i komunikacja 308,83 301,06 40,84 40,41 2,76 2,65 E. Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność 292,73 702,98 23,49 30,76 1,67 0,86 związana z rekultywacją M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 238,20 366,06 19,76 22,55 1,73 1,22 B. Górnictwo i wydobywanie 3 135, ,29 19,02 6,22 0,13 0,03 H. Transport i gospodarka magazynowa 544,51 613,95 16,68 14,09 0,64 0,45 N. Działalność w zakresie usług 371,44 439,12 13,29 23,61 0,75 1,06 Strona 15

16 Wskaźnik Sekcja PKD 2007 Polska Małopolska intensywności eksportu* administrowania i działalność wspierająca A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 491,11 531,76 9,55 14,06 0,41 0,52 F. Budownictwo 467,10 407,61 8,43 6,59 0,38 0,32 S. Pozostała działalność usługowa 51,0 65,80 0,9 0,16 0,37 0,05 L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 66,44 63,36 0,90 19,83 0,28 6,18 R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 12,2 13,86 0,9 0,52 1,58 0,36 Inne 4 157,5 219,42 1,5 1, * Wskaźnik skonstruowano jako stosunek udziału danej branży w wartości eksportu danej sekcji w Polsce do ogólnego udziału eksportu Małopolski w eksporcie krajowym. Wartość powyżej 1 oznacza, że eksport w danej branży jest relatywnie dobrze rozwinięty w regionie, wskaźnik poniżej 1 eksport ma relatywnie małe znaczenie. Przedstawienie analizy przy pomocy innej klasyfikacji pozwala przyjrzeć się dziedzinom potencjalnych przewag komparatywnych regionu z innej strony. Klasyfikacja CN w porównaniu z PKD ma tę przewagę, że na poziomie zagregowanym nie zostawia obszarów zupełnie niesklasyfikowanych. Jej wadą jest jednak ograniczenie się wyłącznie do obrotu towarów nieobejmowanie obserwacją sektora usług. Jak wykazała powyższa analiza usługi, lub szerzej obszar gospodarki niematerialnej, mogą mieć bardzo duże znaczenie dla specjalizacji eksportowej Małopolski 5. Tym bardziej, że za sektory strategiczne dla rozwoju regionu uznaje się edukację, szkolnictwo wyższe i naukę, społeczeństwo informacyjne, sektor naukowo-badawczy i sektor zaawansowanych technologii oraz turystykę i kulturę 6. Abstrahując od wartości bezwzględnych i skupiając się wyłącznie na wskaźnikach struktury można powiedzieć, że źródeł przewagi regionu można obecnie poszukiwać w sektorach: - broń i amunicja, - wyroby z kamienia, ceramika, szkło, - skóry i wyroby z nich, - metale nieszlachetne i wyroby z nich, - tworzywa sztuczne i wyroby z nich. Nieco powyżej przeciętnej kształtuje się także udział w strukturze wartościowej eksportu towarów należących do grup przetworów spożywczych oraz maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektrotechnicznego. W 2011 roku wskaźnik intensywności eksportu przyjął bardzo wysoką wartość dla obszaru związanego z bronią i amunicją. W 2010 roku wartość wskaźnika dla obszaru związanego z bronią i amunicją była o połowę niższa, a w 2009 roku dziesięciokrotnie niższa. 4 Łączna wartość eksportu dla sekcji: D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych, I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi, K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa, Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna, O. Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne, P. Edukacja, U. Organizacje i zespoły eksterytorialne. 5 Małopolskie Obserwatorium Gospodarki, Handel zagraniczny w Polsce i Małopolsce, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków, H. Godlewska-Majkowska, P. Zarębski, Atrakcyjność inwestycyjna regionów Województwo małopolskie, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2010, s. 4. Strona 16

17 Rysunek 12. Wskaźnik intensywności małopolskiego eksportu w poszczególnych branżach w latach (na podstawie danych wg klasyfikacji CN)* Wyroby z kamienia, ceramika, szkło Skóry i wyroby Metale nieszlachetne i wyroby Tworzywa sztuczne i wyroby Broń i amunicja Przetwory spożywcze Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny Drewno i wyroby z drewna Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby Produkty przemysłu chemicznego Zwierzęta żywe i produkty pochodzenia zwierzęcego Produkty mineralne Obuwie, nakrycia głowy, parasole Sprzęt transportowy Dzieła sztuki, przedmioty kolekcjonerskie, antyki Przyrządy i aparaty optyczne, fotograficzne, pomiarowokontrolne Produkty pochodzenia roślinnego Różne wyroby gotowe - meble, pref. budynków, zabawki Materiały i wyroby włókiennicze Tłuszcze i oleje Perły, kamienie szlachetne, metale szlachetne i wyroby ,9 1,9 1,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z izb celnych oraz danych GUS. * Wskaźnik skonstruowano analogicznie do wskaźnika opartego na danych wg klasyfikacji PKD, tzn. jako stosunek udziału danej branży w wartości eksportu Polski w tej branży do ogólnego udziału eksportu Małopolski w eksporcie krajowym. Wartość powyżej 1 oznacza, że eksport w danej branży jest relatywnie dobrze rozwinięty w regionie, wskaźnik poniżej 1 że ma małe znaczenie w porównaniu z przeciętną sytuacją w kraju. Sprawdzono, jaki jest udział Małopolski w eksporcie towarów z powyższych sektorów obszarów potencjalnie ważnych dla specjalizacji gospodarki regionu. W wypadku wyrobów z kamienia, ceramiki i szkła udział Małopolski w strukturze wartościowej eksportu kształtuje się na poziomie 9% (zarówno w 2010 i 2011 roku). Silniejsze od niego są pod tym względem tylko województwa śląskie 0,3 0,1 0,1 0,2 0,1 0,0 0,0 0,9 0,9 0,9 0,8 0,8 0,8 0,7 0,7 0,7 0,9 0,7 0,7 0,9 0,7 0,6 0,4 0,6 0,5 0,5 0,5 0,6 0,4 0,4 0,4 0,4 0,3 0,4 0,8 0,8 0,8 0,7 0,8 0,7 0,5 1,3 1,2 1,2 1,0 1,1 1,2 1,1 1,8 1,7 1,7 1,8 1,6 1,4 1,5 1,5 1,6 1,3 1,5 3, Strona 17

18 19 Broń i amunicja 13 Wyroby z kamienia, ceramika, szkło 08 Skóry i wyroby 15 Metale nieszlachetne i wyroby 07 Tworzywa sztuczne i wyroby 04 Przetwory spożywcze 16 Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny 10 Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby 09 Drewno i wyroby z drewna i wielkopolskie (razem odpowiadają za 43% eksportu w ujęciu wartościowym). W 2011 roku podobną pozycję od Małopolski miały województwa świętokrzyskie i mazowieckie. W wypadku skór i wyrobów z nich Małopolska eksportuje towary o wartości 9% krajowego wywozu (w 2010 roku 8%). Zdecydowanie najsilniejsze w tej branży są przedsiębiorstwa z województw zachodniopomorskiego i dolnośląskiego, które razem generują 38% wartości krajowego eksportu. Województwa pomorskie, wielkopolskie i mazowieckie mają na tym rynku pozycję porównywalną z Małopolską. Zarówno w 2010, jak i 2011 roku, sześć wymienionych województw odpowiadało za trzy czwarte całego eksportu. Silną pozycję, drugą w kraju, w 2011 roku Małopolska wypracowała eksportując broń i amunicję. W 2010 roku eksport osiągnął 7%, w 2011 roku 15%. Sektor ten jest jednym z tych, na których małopolska osiągnęła ponadprzeciętny udział w strukturze eksportu. Zdecydowanie najsilniejsze w tej branży są przedsiębiorstwa z województwa mazowieckiego, które generują 48% wartości krajowego eksportu. Województwa śląskie (14%) i świętokrzyskie (13%) w 2011 roku miały na tym rynku pozycję porównywalną z Małopolską. Najsilniejszy spadek odnotowało województwo świętokrzyskie, które w 2010 roku odpowiadało za 27% krajowego eksportu. Ponadprzeciętną pozycję Małopolska ma także w sektorze produkcji opartej na metalach nieszlachetnych. Udział rzędu 7% dał Małopolsce czwartą pozycję wśród polskich regionów. Większy udział w strukturze wywozu towarów w tym obszarze gospodarki mają województwa dolnośląskie, śląskie i mazowieckie odpowiadają za ponad połowę wartości całego eksportu (58% w 2011 roku). W wypadku sektora tworzyw sztucznych i wyrobów z nich pozycja Małopolski jest przeciętna województwo zajmuje piąte miejsce wśród eksporterów z 8% udziałem w wartości wywozu. Sektor jest rozdrobniony: pięć pierwszych lokat w rankingu odpowiada za ponad połowę wartości eksportu (69%) są to Mazowsze, Śląsk, Dolny Śląsk, Warmia i Mazury, Podkarpacie, Małopolska i Wielkopolska. Tabela 2. Udział województw w eksporcie towarów w wybranych sektorach gospodarki w latach (wg klasyfikacji CN) Sekcja CN Województwa 2010 śląskie 10% 30% 5% 23% 11% 4% 10% 2% 4% wielkopolskie 0% 12% 8% 5% 8% 10% 7% 10% 14% małopolskie 7% 9% 8% 8% 7% 6% 5% 4% 4% świętokrzyskie 27% 9% 0% 2% 1% 1% 1% 1% 5% mazowieckie 49% 8% 8% 9% 15% 33% 18% 20% 5% dolnośląskie 4% 5% 18% 25% 10% 2% 18% 9% 4% lubuskie 0% 4% 4% 2% 3% 1% 3% 10% 14% zachodniopomorskie 0% 2% 18% 2% 1% 3% 1% 2% 12% podkarpackie 1% 4% 0% 2% 9% 1% 3% 2% 6% łódzkie 0% 5% 1% 2% 5% 3% 3% 3% 1% warmińsko-mazurskie 0% 2% 0% 1% 9% 1% 1% 1% 4% Strona 18

19 19 Broń i amunicja 13 Wyroby z kamienia, ceramika, szkło 08 Skóry i wyroby 15 Metale nieszlachetne i wyroby 07 Tworzywa sztuczne i wyroby 04 Przetwory spożywcze 16 Maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny 10 Ścier drzewny, papier, tektura i wyroby 09 Drewno i wyroby z drewna Sekcja CN Województwa 2010 pomorskie 0% 2% 12% 3% 3% 3% 3% 9% 9% opolskie 0% 1% 0% 2% 2% 2% 1% 1% 3% kujawsko-pomorskie 0% 1% 1% 4% 6% 5% 3% 17% 2% podlaskie 0% 0% 1% 0% 1% 1% 1% 1% 4% lubelskie 0% 0% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 2% 2011 śląskie 14% 31% 5% 24% 11% 5% 12% 2% 4% wielkopolskie 0% 12% 10% 5% 8% 9% 8% 8% 14% małopolskie 15% 9% 9% 7% 8% 6% 6% 4% 4% świętokrzyskie 13% 9% 0% 2% 0% 1% 1% 1% 5% mazowieckie 48% 8% 9% 10% 14% 32% 17% 22% 4% dolnośląskie 4% 4% 19% 24% 10% 2% 17% 7% 4% lubuskie 0% 4% 2% 2% 3% 1% 3% 8% 14% zachodniopomorskie 0% 2% 19% 2% 1% 3% 1% 2% 12% podkarpackie 2% 4% 0% 3% 9% 1% 3% 2% 5% łódzkie 2% 6% 1% 2% 5% 3% 4% 3% 1% warmińsko-mazurskie 0% 2% 1% 1% 9% 1% 1% 1% 5% pomorskie 0% 2% 9% 3% 3% 3% 3% 8% 9% opolskie 0% 1% 1% 2% 2% 2% 1% 1% 3% kujawsko-pomorskie 0% 1% 1% 4% 6% 5% 2% 19% 2% podlaskie 0% 1% 1% 0% 1% 1% 1% 1% 4% lubelskie 0% 0% 1% 1% 1% 2% 1% 1% 2% * Uwaga: dane nie sumują się do 100%, ponieważ nie pokazano wartości eksportu nieprzypisanego do żadnego z województw. Połowę eksportu na rynku maszyn i urządzeń, sprzętu elektrycznego i elektronicznego tworzą przedsiębiorcy czterech województw: dolnośląskiego, mazowieckiego (po 17%), śląskiego i wielkopolskiego. Małopolska zajmuje na nim piąte miejsce i odpowiada za 6% wartości eksportu. Pomimo wysokiej lokaty można przyjąć, że jej siła jest na tym rynku przeciętna. Rynek przetworów spożywczych jest bardzo specyficzny: 32% eksportu tworzą firmy mazowieckie, 9% wielkopolskie. Reszta rynku jest bardzo rozdrobniona, Małopolska ma w nim zaledwie 6% udział. Analogiczna sytuacja ma miejsce w przypadku rynków ścieru drzewnego, papieru, tektury i wyrobów oraz drewna i wyrobów z drewna. W przypadku tego pierwszego w 2011 roku Mazowsze odpowiadało za ponad jedną piątą eksportu (22%), a kujawsko-pomorskie ma 19% udziału w eksporcie, oba województwa w 2011 roku zwiększyły o 2 pp. swój udział względem 2010 roku. Pozostała część rynku jest bardzo rozdrobniona, Małopolska odpowiada za 4 % eksportu. Jeśli chodzi o rynek drewna i wyrobów z drewna w 2011 roku, tak samo jak w 2010 roku, po 14% udziału w eksporcie miały regiony lubuskie i wielkopolskie, za 12% eksportu odpowiadało zachodniopomorskie. Te trzy regiony w sumie generowały 36% wywozu z tego rynku, udział Strona 19

20 Polska Polska Małopolska małopolskiego jest od dwóch lat niezmienny i wynosi 4%. Reszta rynku, tak jak w przypadku dwóch wyżej opisywanych rynków, jest bardzo rozdrobniona. Kolejną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę przy analizie eksportu, jest stopień zaawansowania technologicznego sektorów zaangażowanych w wymianę handlową na poziomie międzynarodowym. Ze względu na wartość rynkową najbardziej pożądane jest tworzenie i eksportowanie dóbr zaliczonych do wysokich technologii. W niniejszym raporcie oparto się na klasyfikacji zaproponowanej przez OECD 7, która dzieli sektory przemysłu przetwórczego ze względu na udział wysokich technologii w procesie produkcji. Branże dzieli się w niej na cztery grupy: wysokich, średniowysokich, średnio-niskich i niskich technologii (por. Aneks nr 1). Rysunek 13. Struktura wartościowa eksportu wyrobów przemysłu przetwórczego ze względu na stopień zaawansowania technicznego branży* dla Polski i Małopolski w latach Branże niskich technologii Branże średniowysokich technologii Branże średnioniskich technologii Branże wysokich technologii 100% 80% 60% 22,0% 21,6% 16,1% 10,4% 13,6% 12,0% 26,5% 28,1% 38,3% 36,4% 36,1% 39,0% 40% 20% 0% 100% 28,9% 28,8% 28,9% 32,4% 31,7% 31,8% 22,6% 21,5% 16,6% 20,8% 18,6% 18,3% ,7% 8,4% 9,2% 10,5% 10,3% 7,8% 80% 60% 40,7% 40,4% 40,9% 41,5% 40,7% 40,3% 40% 27,4% 27,7% 27,8% 24,8% 25,8% 29,6% 20% 0% 24,2% 23,4% 22,2% 23,2% 23,2% 22,3% * Podział na podstawie klasyfikacji OECD. Strukturę wartościową eksportu ze względu na stopień zaawansowania technologicznego branży przedstawia Rysunek 13. W 2011 roku 12% wartości małopolskiego eksportu w sektorze 7 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju; Organisation for Economic Co-operation and Development, (OECD). Strona 20

21 przetwórstwa przemysłowego pochodziło z branży wysokich technologii, 39% z branż średniowysokich technologii. Połowę eksportu stanowiły produkty średnioniskich lub niskich technologii (32% i 18%). Jest to struktura znacznie mniej korzystna niż w 2007 roku, kiedy to branże wysokich technologii tworzyły ponad jedną piątą wartości eksportu w tym sektorze. Od tego momentu udział produktów zaawansowanych technologicznie zmniejszał się aż do 2009 roku, kiedy to spadł do poziomu 10%. W 2010 roku nastąpił ponowny wzrost, niestety w 2011 wystąpił spadek o 2,3% względem Jednocześnie rósł udział branż średniowysoko zaawansowanych. W tym czasie praktycznie stały był udział branż niezaawansowanych technologicznie lub o średnioniskim poziomie zaawansowania (około połowa wartości eksportu). Wysoki udział branż niezaawansowanych technologicznie jest niekorzystny nie tylko z powodu ograniczenia możliwości rozwojowych regionu w przyszłości, ale także z powodu większej wrażliwości cenowej dóbr w tych branżach, np. w sytuacji gwałtownych zmian gospodarczych. W przeciwieństwie do eksportu małopolskiego na poziomie ogólnokrajowym w latach zarysowywał się trend wzmacniania branż wysokich technologii, jednakże wyhamował on w 2011 roku. Branże zaawansowane technologicznie w 2010 roku generowały 10,3% eksportu, w 2011 niecałe 8%, zatem eksport tych produktów w Małopolsce jest wyższy niż średnio w kraju. Jednocześnie na poziomie kraju obserwowany jest stały udział średniowysokich technologii około 40 41%. W przypadku branż średnioniskich technologii w 2011 roku ich udział osiągnął poziom 30%, wzrost względem 2010 roku o 4 pp. Delikatnie zmniejsza się natomiast odsetek eksportu generowanego przez udział branż zakwalifikowanych do niskich technologii Kierunki eksportu Gros polskiego eksportu jest kierowane do krajów europejskich, eksport do nich oscyluje około 89% całości wywozu. Do krajów unijnych, a zatem w myśl definicji stosowanych w UE nie jest to właściwy eksport tylko sprzedaż wewnątrzwspólnotowa, w 2010 roku 63% wartości eksportu Polski trafiło na rynki starej Unii, w 2011 roku wartość ta utrzymała się na zbliżonym poziomie 62%. Ponad 40% eksportu w ramach tego strumienia trafia do Niemiec głównego partnera handlowego Polski. Biorąc pod uwagę stosunek wywozu do Niemiec względem sumarycznej wartość eksportu, to w ostatnich dwóch latach utrzymuje się on na poziomie 26%. Około 16% w ujęciu wartościowym trafia na rynki nowych krajów członkowskich. Ponad 8% całego eksportu trafia do krajów wschodniej Europy Rosji, Albanii, Chorwacji oraz na Ukrainę i Białoruś. Od 2005 do 2008 roku rósł udział i wartość eksportu na rynki azjatyckie: w 2010 roku polscy przedsiębiorcy sprzedali do tych krajów produkty o wartości 6,5 mld euro, co stanowiło 5,5% ogólnej wartości eksportu. W 2011 roku strumień wywozu do Azji delikatnie się zwiększył i osiągnął wartość 7,91 mld euro 6% całości polskiego eksportu. Do krajów Dalekiego Wschodu w 2010 roku wyeksportowano w sumie produktów i usług na łączną sumę 1,9 mld euro, w 2011 roku wywóz wzrósł do wartości 2,2 mld euro. W strukturze wartościowej małopolskiego eksportu, analogicznie jak dla całej Polski, przeważająca większość wywozu trafia do krajów europejskich. W 2010 roku wywóz wyniósł 5,2 mld euro (91% całościowego eksportu), w 2011 roku wzrósł w wartości bezwzględnej o 1 mld euro i stanowił 90% całościowego wywozu z Małopolski. Eksport na rynki starej Unii w 2011 roku w wartościach bezwzględnych wzrósł względem 2010 roku (3,95 mld vs. 3,42 mld euro), natomiast udziałowo zmniejszył się o 2,5%. Podobnie jak w przypadku Polski, ponad 40% tego wywozu trafia na rynek niemiecki (42,3% w 2010 roku i 41,3% w 2011 roku). Do nowych członków UE trafia około 22% Strona 21

22 całego eksportu. Do krajów zaklasyfikowanych jako Europa Środkowo-Wschodnia w 2010 roku trafiło 7,7% małopolskiego eksportu, natomiast w 2011 roku procentowy udział tego regionu w małopolskim wywozie wzrósł do 8,3%. Południowi Sąsiedzi Czechy, Słowacja, Węgry przyjmują 16% małopolskiego eksportu. W wywozie na rynki Dalekiego Wschodu w 2011 roku nastąpił ponowny wzrost, procentowo rok do roku aż o 69%, w wartości bezwzględnej wyniósł 95,6 mln euro. Rysunek 14. Struktura wartościowa eksportu Polski i Małopolski do wybranych grup krajów w latach (w mln euro) USA Niemcy Daleki Wschód UE-15 pozostałe Południowi sąsiedzi Europa Środkowo-Wschodnia 100% 80% EU-11 pozostałe pozostałe kraje , , , , , ,3 377,5 571,9 347,0 444,8 434,6 574, , ,3 904, ,6 60% 40% , , , ,1 20% 1 897, ,7 74,4 95, , , , ,5 0% 2 190, ,2 116,7 136, Polska 2011 Polska 2010 Małopolska 2011 Małopolska Źródło: opracowanie własne na podstawie danych pochodzących z Izby Celnej Oznaczenia: UE15 stare kraje członkowskie UE bez Niemiec, UE11 nowe kraje członkowskie UE bez Czech i Słowacji, Europa Środkowo-Wschodnia Rosja, Albania, Chorwacja, Ukraina, Białoruś, Południowi Sąsiedzi Czechy i Słowacja, Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan. W Tabeli 4. przedstawiono strukturę eksportu polskich województw do analizowanych powyżej grup krajów. W 2011 roku przeszło czwarta część wartości polskiego eksportu trafiała na rynek niemiecki. 37% wartości tworzyły produkty wywożone do pozostałych krajów piętnastki. 16% wartości eksportu przypadało na eksport do nowych krajów członkowskich. W sumie sprzedaż wewnątrzwspólnotowa stanowiła prawie 79% wartości całego eksportu. 8% wartości wywozu stanowiły produkty eksportowane na rynki Europy Środkowo-Wschodniej. 2% przypadało na kraje Dalekiego Wschodu, 11% na pozostałe kraje. Struktura wartościowa eksportu była zbliżona do stanu z 2009 roku. Strona 22

23 Tabela 3. Struktura wartościowa eksportu do grup krajów odbiorców w latach (na poziomie Polski i województw) Niemcy UE 15 Południowi UE 11 - Europa Daleki USA Pozostałe pozostałe Sąsiedzi pozostałe Środ.-Wsch. Wschód kraje Polska 25,99% 37,22% 11,34% 4,22% 8,14% 1,60% 1,85% 9,63% Dolnośląskie 35,59% 33,87% 14,94% 2,25% 3,46% 3,80% 1,27% 4,81% Kujawsko-pomorskie 33,23% 32,69% 10,69% 4,24% 8,29% 1,83% 0,99% 8,03% Lubelskie 19,55% 35,32% 9,83% 5,49% 16,56% 6,36% 0,74% 6,16% Lubuskie 48,48% 31,65% 4,35% 2,59% 6,86% 1,35% 0,96% 3,77% Łódzkie 21,07% 39,69% 12,38% 5,00% 12,27% 0,79% 1,50% 7,30% Małopolskie 25,56% 34,73% 15,93% 6,11% 7,66% 1,31% 2,06% 6,65% Mazowieckie 17,67% 37,30% 12,12% 7,48% 12,81% 1,24% 1,58% 9,80% Opolskie 41,58% 24,54% 15,27% 3,42% 3,79% 2,11% 0,73% 8,56% Podkarpackie 28,19% 22,44% 9,53% 5,20% 13,43% 0,32% 8,99% 11,89% Podlaskie 17,86% 24,81% 8,41% 12,55% 27,47% 0,89% 1,22% 6,79% Pomorskie 15,79% 31,79% 7,39% 4,04% 4,92% 1,29% 4,62% 30,15% Śląskie 24,03% 43,96% 14,61% 2,56% 4,50% 1,71% 1,04% 7,61% Świętokrzyskie 20,63% 36,17% 12,58% 5,87% 11,01% 0,91% 1,15% 11,67% Zachodniopomorskie 34,13% 39,08% 2,15% 1,53% 3,52% 1,19% 4,24% 14,15% 2011 Niemcy UE 15 pozostałe Południowi Sąsiedzi UE 11 - pozostałe Europa Środ.-Wsch. Daleki Wschód USA Pozostałe kraje Polska 25,95% 35,59% 11,19% 4,83% 8,3% 1,63% 1,97% 10,45% Dolnośląskie 35,55% 33,20% 13,82% 2,02% 3,3% 4,25% 2,15% 5,67% Kujawsko-pomorskie 33,20% 31,38% 8,11% 5,39% 9,6% 2,41% 0,61% 9,22% Lubelskie 19,91% 39,50% 9,36% 3,68% 13% 6,03% 0,92% 7,26% Lubuskie 49,82% 29,00% 4,60% 2,66% 7% 1,61% 1,28% 3,96% Łódzkie 21,54% 38,49% 11,74% 5,72% 12% 1,98% 1,38% 7,00% Małopolskie 23,85% 33,82% 15,69% 6,50% 8,3% 1,40% 1,99% 8,36% Mazowieckie 19,29% 35,24% 11,58% 8,87% 11,8% 1,02% 1,58% 10,46% Opolskie 36,86% 23,62% 15,62% 4,09% 3,5% 1,68% 0,62% 13,88% Podkarpackie 28,62% 23,28% 8,91% 4,32% 12,5% 0,37% 9,41% 12,49% Podlaskie 20,12% 26,74% 7,50% 13,05% 22,1% 0,49% 1,26% 8,61% Pomorskie 11,90% 30,91% 4,77% 6,95% 6,1% 1,31% 5,35% 32,67% Śląskie 24,36% 41,75% 15,23% 3,36% 5,4% 1,49% 0,89% 7,41% Świętokrzyskie 21,09% 35,23% 17,25% 7,01% 10,1% 0,64% 1,00% 7,36% Warmińskomazurskie 23,07% 42,32% 5,52% 6,33% 7,45% 1,34% 2,39% 11,59% Wielkopolskie 34,35% 38,55% 6,15% 4,17% 6,17% 0,53% 1,29% 8,80% Warmińskomazurskie 24,17% 41,72% 6,15% 7,98% 7,8% 0,91% 2,57% 8,71% Wielkopolskie 34,77% 37,19% 6,27% 3,72% 6% 0,44% 1,49% 10,07% Zachodniopomorskie 33,33% 38,23% 2,21% 1,71% 4,6% 1,27% 3,87% 14,61% Oznaczenia: UE15 stare kraje członkowskie UE bez Niemiec, UE11 nowe kraje członkowskie UE bez Czech, Słowacji i Węgier, Europa Środkowo-Wschodnia Rosja, Albania, Chorwacja, Ukraina, Białoruś, Południowi Sąsiedzi Czechy, Słowacja i Węgry, Daleki Wschód Chiny, Japonia, Korea Południowa, Korea Północna i Tajwan. Szczególnie intensywnie eksportują do Niemiec przedsiębiorcy z zachodnich i południowo-zachodnich województw Polski. Pozostałe kraje Europy Zachodniej są szczególnie ważne dla przedsiębiorców ze 2010 Strona 23

24 Śląska oraz Warmii i Mazur. Relatywnie mało intensywne kontakty z nimi utrzymują natomiast województwa podkarpackie i opolskie. Do nowych krajów unijnych szczególnie intensywnie wywożą towary przedsiębiorcy z mazowieckiego, podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. Relatywnie mało istotnym partnerem są dla Dolnego Śląska i Zachodniopomorskiego. Pozycja Małopolski zaznacza się w tym obszarze wyraźniej niż w innych kategoriach 16 % to wywóz do Czech, Słowacji i Węgier. Rynki naszych wschodnich sąsiadów są szczególnym obiektem zainteresowania przedsiębiorców działających na wschodniej ścianie naszego kraju. Małopolskie 6,5% swojego udziału eksportuje na rynki Europy Środkowo-Wschodniej; oznacza to wzrost o 0,5% względem 2010 roku. W handlu z Dalekim Wschodem szczególnie aktywne są firmy z Dolnego Śląska oraz z Lubelszczyzny. W 2010 spadło znaczenie eksportu z Małopolski na Daleki Wschód, co wyraźnie odbiło się na udziale regionu w krajowym wywozie. W 2011 roku wartość wywozu w ten rejon świata powoli zaczęła wzrastać. Najintensywniejsze kontakty z tymi krajami ma Dolny Śląsk. W badanym okresie swoją pozycję w kontaktach z Dalekim Wschodem umocniły województwa mazowieckie i lubelskie. Małopolski eksport cechuje silna koncentracja kierunków wywozu. Jak zostało wskazane, 26% wartości eksportu w 2010 roku przypadało na Niemcy. W 2011 roku wywóz w wartościach bezwzględnych wzrósł o 13%, jednak udział Niemiec spadł do 24%. Do czterech najważniejszych partnerów handlowych (wartość bezwzględna eksportu co najmniej 400 mln euro) region eksportuje w sumie ponad połowę towarów (45% w ujęciu wartościowym). W sumie prawie cały małopolski eksport (92% wartości) trafia do 20 krajów; w 2010 roku 20 największych partnerów handlowych Małopolski przyjmowało 89% małopolskiego eksportu. Podane wartości dotyczą struktury eksportu z 2010 i 2011 roku, jednak nie zmieniły się one znacząco w porównaniu z wcześniejszymi latami. Podobnie skoncentrowany jest eksport na poziomie całego kraju. Rysunek 15. Wartość eksportu do 20 największych partnerów handlowych Małopolski w latach (w mln euro) Drugim odbiorcą pod względem wartości eksportu są od kilku lat Czechy, które w 2010 roku kupiły małopolskie towary i usługi o wartości przeszło 475 mln euro. Wartość eksportu do tego kraju w ciągu roku wzrosła o 11%. Podobną wartość miał eksport do Francji (454 mln euro), jego dynamika była nieco wyższa (15%). Do najważniejszych partnerów handlowych Małopolski zalicza się jeszcze Słowację i Wielką Brytanię. W porównaniu z wcześniejszym rokiem eksport na Słowację wzrósł Strona 24