Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora przedsiębiorstw w 2014 roku

68 ZNUV 2015;43(5);68-95 Krystyna Mościbrodzka Akademia Finansów i Biznesu Vistula Warszawa Sytuacja ekonomiczno-finansowa sektora przedsiębiorstw w 2014 roku Streszczenie W opracowaniu przedstawiono sytuację finansową przedsiębiorstw w 2014 roku jako wynik kontynuacji procesów gospodarczych z 2013 roku z podkreśleniem, jak osiągane wyniki w 2013 roku, a szczególnie sytuacja majątkowa i kapitałowa (o których pełne informacje uzyskano dopiero pod koniec 2014 roku w Bilansowych wynikach finansowych przedsiębiorstw) mogły rzutować na to, co się działo z przedsiębiorstwami w badanym roku. Wyniki osiągane w 2014 roku, jak też w latach wcześniejszych będą miały wpływ na działalność przedsiębiorstw i ich możliwości rozwojowe w 2015 roku. Badanie prowadzone było dla całego sektora przedsiębiorstw niefinansowych zatrudniających powyżej 10 osób, jak też w podziale na małe, średnie i duże przedsiębiorstwa, według kryterium liczby zatrudnionych. W badaniu bazowano na danych finansowych pochodzących z opracowań GUS, wykorzystano także informacje z NBP i GPW. Wnioski są optymistyczne sektor przedsiębiorstw w Polsce wyróżnia się dobrą płynnością finansową, prowadzi działalność bezpiecznie, nie jest nadmiernie zadłużony, posiada silne podstawy kapitałowe i majątkowe wypracowane w latach poprzednich, w latach pokryzysowych. Mimo trudności zewnętrznych, utrzymuje wysoką rentowność i notuje wzrost wydajności pracy. Zahamowano wzrost upadłości przedsiębiorstw, która na tle innych państw europejskich kształtuje się na niskim poziomie. W 2014 roku wystąpiły także zjawiska niepokojące, osłabienie wyników dużych przedsiębiorstw związane z pogorszeniem rentowności obrotu brutto, pogorszeniem wskaźnika udziału kosztów w przychodach, niską dynamiką przychodów z całokształtu działalności oraz stagnacją w wyniku ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, a także stagnacją w wyniku netto. Słowa kluczowe: wyniki finansowe przedsiębiorstw. Kody JEL: D22, D24, G32, G33 Kształtowanie się sytuacji sektora przedsiębiorstw w danym roku jest wynikiem zdarzeń wewnętrznych w przedsiębiorstwach, wdrażanej strategii finansowej oraz zastosowania metod zarządzania finansami, jak też oddziaływania zewnętrznych czynników ekonomicznych otoczenia gospodarczego, mających wpływ na sytuację finansową sektora przedsiębiorstw. Kształtowanie aktualnej i przyszłej sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych jest również następstwem i konsekwencją sytuacji przedsiębiorstw w okresach poprzednich. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 68 2015-11-09 15:23:35

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 69 Wobec powyższego można stwierdzić, że sytuacja finansowa przedsiębiorstw w całym 2014 roku ukształtowała się pod wpływem wyników osiąganych w poszczególnych kwartałach 2014 roku oraz stanowiła następstwo wyników osiąganych w 2013 roku. Aby poprawnie zinterpretować wyniki osiągane w 2014 roku odwołano się do: 1. Wyników z 2013 roku, opierając się na Bilansowych wynikach finansowych podmiotów gospodarczych w 2013 r., najpełniej prezentujących sytuację finansową przedsiębiorstw i czynniki wewnątrz sektorowe na nie wpływające. Zaletą jest też możliwość ukazania sytuacji finansowej podmiotów w podziale na małe średnie i duże firmy. 2. Następnie zaprezentowano zmiany, które zachodziły w poszczególnych kwartałach w 2013 roku, 2014 roku i I kwartale 2015 roku na podstawie danych źródłowych z Kwartalnych wskaźników makroekonomicznych, dotyczących przedsiębiorstw niefinansowych, jak też wykorzystując dane z opracowania GUS pt. Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych w 2014 r. 3. Na zakończenie zaprezentowano wnioski odnośnie do rozwoju sytuacji finansowej sektora przedsiębiorstw w Polsce w 2014 roku na podstawie danych GUS zawartych w Wynikach finansowych podmiotów gospodarczych prezentujących dane sprawozdawcze z 2014 roku. Na podstawie danych z bilansowych wyników finansowych podmiotów gospodarczych można stwierdzić, że 2013 rok był dla firm dobry pod tym względem, a kapitały własne w firmach wzrosły. Ogółem w całym sektorze przedsiębiorstw nastąpił wzrost kapitałów własnych o 64,2 mld zł, największy w dużych firmach o 37,7 mld zł, w średnich o 15,1 mld zł, a w małych, zatrudniających od 10 do 49 osób, zanotowano wzrost o 11,4 mld zł. Oczywiście przyrost kapitałów własnych w 2013 roku nie był tak wysoki jak w ubiegłych latach, kiedy np. w 2010 roku wystąpił wzrost kapitałów własnych w sumie o 73,8 mld zł, w 2011 roku o 71,1 mld zł, w 2012 roku o 66,4 mld zł. Od kryzysowego roku 2008 zauważa się powolny spadek dynamiki przyrostu kapitałów własnych. Wartość kapitałów własnych ogółem wzrastała w całym okresie po 2008 roku i na koniec 2013 roku w badanym sektorze przedsiębiorstw wynosiła 1 bln 300 mld zł, w tym dla dużych firm 813 mld zł, dla średnich 291,3 mld zł, a 196,3 mld zł kapitałów własnych posiadały małe firmy. Podobnie jak kapitały własne rosły też aktywa firm, ale roczne wzrosty były bardzo nierównomierne. Występowała dynamika dodatnia aktywów i kapitałów własnych, ale duża zmienność w dynamice aktywów i spadająca dynamika kapitałów własnych świadczyła o ryzyku prowadzenia działalności. Rosła więc wartość kapitałów własnych firm i aktywa małych, średnich i dużych firm (tych ostatnich najszybciej), więc firmy rozpoczynały działalność w 2014 roku z dość dużymi zasobami kapitałowymi. Również wysokość aktywów liczona na podmiot wykazywała tendencję rosnącą we wszystkich typach przedsiębiorstw. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 69 2015-11-09 15:23:35

70 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... Wykres 1 Przyrost kapitałów własnych w sektorze przedsiębiorstw (w mld PLN) 200 150 100 50 0-50 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 2013 r. (2014 i opracowania archiwalne). Wykres 2 Przyrost wartości aktywów (w mld PLN) 300 250 200 150 100 50 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: jak w wykresie 1. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 70 2015-11-09 15:23:39

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 71 Wykres 3 Kapitały własne firm małych, średnich, dużych (w mld PLN) 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Kapitay wasne - mae firmy Kapitay wasne - rednie firmy Kapitay wasne - due firmy Źródło: jak w wykresie 1. Wykres 4 Aktywa firm małych, średnich, dużych (w mld PLN) 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Aktywa ogóem - mae firmy Aktywa ogóem - rednie firmy Aktywa ogóem - due firmy Źródło: jak w wykresie 1. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 71 2015-11-09 15:23:41

72 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... Ogólnie sytuacja finansowa poszczególnych podsektorów i całego sektora przedsiębiorstw w 2013 roku była zadowalająca, a działalność prowadzona była bezpiecznie, chociaż sytuacja finansowa raczej uległa pogorszeniu w stosunku do 2012 roku. Świadczyły o tym następujące dane: 1. We wszystkich typach przedsiębiorstw (małych, średnich, dużych) występował dodatni kapitał pracujący. Jeszcze w 2012 roku następował dość znaczny wzrost kapitału pracującego w małych firmach (o 29,6%), ale już w 2013 roku zanotowano spadek o ok. 2%. W średnich firmach następował przez ostatnie lata sukcesywny wzrost kapitału pracującego, ale od 2011 roku notowano jego spadek w dużych firmach (w 2013 roku był to niewielki spadek o ok. 2,8%). 2. Występowała dość wysoka elastyczność majątku w małych i średnich firmach mierzona stosunkiem majątku trwałego do majątku obrotowego, zbliżonym do jedności lub niewiele przekraczającym jeden w małych i średnich firmach. W dużych firmach trend rosnący tego wskaźnika w latach 2012 i 2013 wynikał ze znacznych nakładów inwestycyjnych w majątek trwały. 3. Całkowite pokrycie majątku trwałego kapitałami stałymi w małych, średnich i dużych firmach świadczy o bezpieczeństwie prowadzenia biznesu. 4. Umiarkowany stopień zadłużenia firm małych i średnich oraz niski stopień zadłużenia w dużych firmach, zobowiązania i rezerwy na zobowiązania stanowiły w dużych firmach w 2013 roku ok. 47% aktywów, niewiele więcej wynosił ten udział zadłużenia w małych (53%) i średnich firmach (51%). Także zobowiązania i rezerwy na zobowiązania w małych i średnich firmach niewiele przekraczały kapitały własne (odpowiednio 114% i 106,7%), a dla dużych firm były one mniejsze niż kapitały własne (stanowiły 89%). Jednak należy podkreślić, że wyraźne zwiększenie zobowiązań w finansowaniu małych i średnich firm ponad kapitały własne nastąpiło po roku kryzysowym 2008 i że wraz ze zwiększonym finansowaniem obcym w całym okresie 2009-2013 następowały także przyrosty kapitału własnego, a więc finansowanie zobowiązaniami miało pozytywny efekt dodatni związany ze wzrostem kapitałów własnych. 5. Wysoki poziom dźwigni finansowej (różnica między rentownością netto kapitałów własnych a rentownością neto aktywów) wynosiła w 2013 roku dla małych firm 4,97 p.p., dla średnich 5,53 p.p. i dla dużych 4,59 p.p. 6. Wydajność pracy w firmach małych i średnich rosła, ale coraz wolniej, zanotowano także niewielki spadek wydajności pracy w dużych firmach w ostatnim badanym roku 2013. 7. Wyniki finansowe w roku 2013 nie uległy bardzo istotnym zmianom w stosunku do roku poprzedniego, jednak zauważalna była różnokierunkowa zmienność wskaźników finansowych dla różnych podsektorów przedsiębiorstw. Wskaźnik udziału kosztów w przychodach w małych firmach uległ niewielkiemu podwyższeniu, z 95,25% do 96,13%, dla średnich firm poprawił się, co wiązało się ze spadkiem w omawianego wskaźnika Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 72 2015-11-09 15:23:41

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 73 z 96,42% do 95,92% i dla dużych firm prawie nie zmienił się wyniósł 95,32% (rok wcześniej 95,53%). Wykres 5 Wydajność pracy w przedsiębiorstwach małych, średnich, dużych (w tys. PLN) 700 600 500 400 300 200 100 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: jak w wykresie 1. Wydajno pracy w firmach - przychody z caoksztatu na jednego zatrudnionego dla firm do 49 osób Wydajno pracy w firmach od 50 do 249 osób Wydajno pracy w firmach powyej 250 osób Wydajno pracy na zatrudnionego w firmach KPiR 8. Rentowność netto kapitałów własnych dla średnich firm wzrosła z 9,96% do 10,71%, w dużych firmach prawie nie zmieniła się i wyniosła 9,73% (rok wcześniej 9,71%), a małych firm spadła z 12,6% do 9,32%. 9. Rentowność netto od kapitałów własnych kształtowała się przede wszystkim pod wpływem zmian w rentowności sprzedaży, ale także spadającej rotacji majątku we wszystkich rodzajach przedsiębiorstw małych, średnich i dużych. Negatywny wpływ zmniejszającej rotacji majątku był równoważony przez wzrost rentowności sprzedaży dla średnich i dużych firm. W małych firmach te dwa czynniki, zmniejszenie rentowności sprzedaży z 4,35% do 3,32% oraz zmniejszenie rotacji majątku z 1,38% do 1,31% wpłynęły na obniżenie rentowności netto kapitałów własnych z 12,6% do 9,32%. 10. Wpływ poszczególnych czynników na rentowność kapitałów własnych firm małych, średnich i dużych pokazano na wykresach 8, 9 i 10. Widać wyraźnie zależności między rentownością kapitałów własnych i rentownością sprzedaży. Zauważalna jest także duża zmienność rentowności szczególnie dla małych firm, co świadczy o zwiększonym ryzyku prowadzenia działalności. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 73 2015-11-09 15:23:42

74 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... Wykres 6 Wskaźnik udziału kosztów w przychodach (w %) 105 100 95 90 85 80 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Wskanik udziau kosztów w przychodach -mae firmy Wskanik udziau kosztów w przychodach - rednie firmy Wskanik udziau kosztów w przychodach -due firmy Udzia kosztów w przychodach w firmach na KPIR Źródło: jak w wykresie 1. Wykres 7 Rentowność netto kapitałów własnych (w %) 20 15 10 5 0-5 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Rentowno wyniku netto kapitaów wasnych -mae firmy Rentowno wyniku netto kapitaów wasnych - rednie firmy Rentowno wyniku netto kapitaów wasnych -due firmy Źródło: jak w wykresie 1. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 74 2015-11-09 15:23:43

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 75 Wykres 8 Model DuPonta dla małych firm Źródło: jak w wykresie 1. Wykres 9 Model DuPonta dla średnich firm Źródło: jak w wykresie 1. Wykres 10 Model DuPonta dla dużych firm Źródło: jak w wykresie 1. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 75 2015-11-09 15:23:44

76 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... Tabela 1 Rotacja majątku w małych, średnich i dużych firmach Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Rotacja majątku = przychody/aktywa w razach małe firmy 1,48 1,44 1,40 1,36 1,39 1,34 1,33 1,39 1,38 1,31 Rotacja majątku = przychody/aktywa w razach średnie firmy 1,44 1,41 1,40 1,30 1,41 1,30 1,32 1,35 1,33 1,27 Rotacja majątku = przychody /aktywa w razach duże firmy 1,20 1,15 1,20 1,19 1,14 1,12 1,12 1,14 1,15 1,10 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 2013 r. (2014 i opracowania archiwalne). Tabela 2 Różnica między rentownością wyniku na sprzedaży z aktywów a realną stopą WIBOR Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Małe firmy 3,52 1,60 3,47 5,92 4,92 5,36 5,28 5,46 3,34 3,04 Średnie firmy 3,96 1,17 3,30 4,68 2,99 4,78 4,24 4,68 2,68 2,67 Duże firmy 5,84 2,98 4,04 5,29 3,44 5,23 5,47 6,20 3,81 3,01 Źródło: jak w tabeli 1. Wykres 11 Różnica między rentownością wyniku ze sprzedaży produktów, towarów, materiałów w stosunku do aktywów a realną stopą WIBOR Źródło: opracowanie własne na podstawie tabeli 2. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 76 2015-11-09 15:23:45

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 77 11. Wykres 11 oraz dane w tabeli 2, prezentujące różnicę między uzyskiwaną rentownością na sprzedaży produktów, towarów, materiałów z zaangażowanych aktywów a realną stopą WIBOR, czyli stopą określającą realny koszt kapitału a także minimalną stopę opłacalności prowadzenia działalności gospodarczej, wskazują na pogorszenie tej relacji w 2013 roku dla wszystkich podsektorów sektora przedsiębiorstw małych, średnich i dużych firm. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw w 2013 r., jak widać na podstawie powyższych danych, nie była najlepsza, ale też nie najgorsza i zaczęła się komplikować z powodu kryzysu ukraińsko-rosyjskiego, a także polityki banków wobec przedsiębiorstw. Od I kwartału 2013 roku nastąpiło zaostrzenie polityki kredytowej banków wobec MSP dotyczące kosztów kredytów i zabezpieczeń. Nastąpiło również zaostrzenie polityki kredytowej dla dużych firm odnośnie do kredytów długoterminowych (Sytuacja na rynku kredytowym 2014). Jednak mimo pogorszenia niektórych wskaźników finansowych w 2013 roku, podstawy kapitałowe i majątkowe funkcjonowania firm pozostały stabilne i występowały też zjawiska korzystne, związane z zarządzaniem kapitałami i bezpiecznym prowadzeniem działalności firm w Polsce. Prowadząc dalej badania na podstawie danych o wynikach finansowych przedsiębiorstw niefinansowych w 2014 roku, prezentujących dane kwartalne oraz roczne i w pierwszych kwartałach 2015 roku, można zauważyć, że nastąpiła wyraźna poprawa w dynamice przychodów z całokształtu działalności w poszczególnych kwartałach 2014 roku w porównaniu z osiąganymi w 2013 roku. 1. Wskaźnik nominalny dynamiki przychodów ze sprzedaży w poszczególnych kwartałach 2014 roku osiągał wyniki następujące: w I kw. 2,72%, w II kw. 2,49%, w III kw. 2,27% i w IV kw. wynik nominalny i realny 2,11%, co wobec dynamiki przychodów w kwartałach w 2013 roku odpowiednio I kw. -3,97%, II kw. -1,67%, III kw. -0,32% i w IV kw. 0,39% oraz stosunkowo niskim wzroście kosztów uzyskania przychodów na poziomie 1,4% w 2014 roku świadczy o zdecydowanej poprawie funkcjonowania przedsiębiorstw w tym też roku 1. Trzeba jednak zauważyć, że ta dynamika przychodów z kwartału na kwartał obniżała się, a więc obserwowana poprawa dynamiki przychodów nie była trwała. W pierwszym kwartale 2015 roku zanotowano nominalny wzrost przychodów ze sprzedaży w przedsiębiorstwach niefinansowych w wysokości 4,6%, to jest prawie 1,69 razy więcej niż w 2014 roku co świadczyłoby o dalszym umacnianiu się trendów wzrostowych. Jednak w I kw. 2015 roku równie szybko jak przychody rosły też koszty ich uzyskania o 4,3%. 2. Wskaźnik rentowności obrotu brutto w IV kw. 2014 roku wynosił 4,3% i obniżył się w stosunku do III kw. o 0,5 p.p., po czym w I kw. 2015 roku wzrósł do 4,8%. 1 Podobne wnioski zawiera opracowanie NBP: Sytuacja finansowa przedsiębiorstw w IV kw. 2014 r. (2015). Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 77 2015-11-09 15:23:45

78 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... Tabela 3 Przychody z całokształtu działalności w sektorze przedsiębiorstw (w mln PLN) Wyszczególnienie I kw. II kw. III kw. IV kw. Wsk. dynamiki IV kw. Inflacja Wsk. dynamiki realnej Dynamika realna 2005 293 775,1 613 994,8 947 234,9 1 314 211,0 102,10 2006 329 471,1 691 702,4 1 079 614,5 1 497 415,1 1,1394 101,00 1,1281 12,81 2007 386 219,7 801 483,0 1 236 575,2 1 713 204,6 1,1441 102,50 1,1162 11,62 2008 438 477,9 918 374,4 1 400 691,5 1 903 409,4 1,1110 104,20 1,0662 6,62 2009 453 459,6 927 341,3 1 415 674,7 1 932 978,3 1,0155 103,50 0,9812-1,88 2010 457 778,6 956 711,8 1 472 871,0 2 029 730,8 1,0501 102,60 1,0234 2,34 2011 512 781,6 1 072 567,1 1 652 839,5 2 294 301,9 1,1303 104,30 1,0837 8,37 2012 574 194,0 1 160 587,9 1 760 310,2 2 383 226,7 1,0388 103,70 1,0017 0,17 2013 551 403,9 1 141 214,9 1 754 751,4 2 392 594,2 1,0039 100,90 0,9950-0,50 2014 566 408,9 1 169 743,9 1 794 603,2 2 442 964,7 1,0211 100 1,0211 2,11 Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://stat.gov.pl/wskazniki-makroekonomiczne/ kwartalne wskaźniki makroekonomiczne /finanse przedsiębiorstw niefinansowych [dostęp: lipiec 2015]. Wykres 12 Przychody z całokształtu działalności w przedsiębiorstwach niefinansowych w ujęciu kwartalnym (w mln PLN) 2005 2500000 2014 2000000 2006 1500000 2013 1000000 500000 0 2007 Ikw. II kw. III kw. IV kw. 2012 2008 2011 2009 2010 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych tabeli 3. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 78 2015-11-09 15:23:46

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 79 Wykres 13 Wskaźnik udziału kosztów w przychodach 97 96 96 95 95 94 94 93 93 I kw. 201 11 II kw. 201 11 III kw. 201 11 IV kw. 201 11 I kw. 201 12 II kw. 201 12 III kw. 201 12 IV kw. 201 12 I kw. 201 13 II kw. 201 13 III kw. 201 13 IV kw. 201 13 I kw. 201 14 II kw. 201 14 III kw. 201 14 IV kw. 201 14 I kw. 201 15 Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://stat.gov.pl/wskazniki-makroekonomiczne/ kwartalne wskaźniki makroekonomiczne /finanse przedsiębiorstw niefinansowych [dostęp: lipiec 2015]. Wykres 14 Wskaźnik udziału kosztów w przychodach 97 96 96 95 95 94 94 93 93 I kw. II kw. III kw. IV kw. 2011 2012 2013 2014 Źródło: jak w wykresie 13. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 79 2015-11-09 15:23:47

80 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... 3. Od pierwszego kwartału 2014 roku poprawie ulegał również wskaźnik udziału kosztów w przychodach. W ostatnim kwartale uległ on niewielkiemu pogorszeniu w stosunku do IV kw. 2013 roku z 95,5% na 95,7%. W I kw. 2015 r. wskaźnik znowu obniżył się do poziomu 95,2%. Porównując wskaźniki udziału kosztów w przychodach w latach 2011-2014 wyraźnie widać, że wskaźnik ten uzyskiwany na koniec roku był najlepszy w 2011 roku (94,6%), a w 2014 r. był jednym z najgorszych począwszy od pierwszego kwartału 2011 roku (95,7%) (por. wykres 13). 4. Na podstawie danych GUS zawartych w Wynikach finansowych przedsiębiorstw niefinansowych można także prześledzić wyniki w poszczególnych sektorach własnościowych, sektorze publicznym i prywatnym. Z zaprezentowanych danych można wnioskować o dalszym zwijaniu się sektora publicznego, o czym świadczyły następujące zjawiska: niska dynamika przychodów ze sprzedaży w 2014 roku w relacji do 2013 roku w sektorze publicznym wyniosła 1,2%, w sektorze prywatnym 6,1%; zmniejszający się kapitał pracujący w sektorze publicznym (spadek o 16%), podczas gdy w sektorze prywatnym następował wzrost kapitału pracującego (wzrost o 2%); niższa rotacja majątku obrotowego w sektorze publicznym (2,95 raza), niż w prywatnym (3,21 razy); spadek majątku obrotowego w 2014 roku w relacji do 2013 roku o 7%, podczas gdy w sektorze prywatnym majątek obrotowy wzrósł o 5,6%. 5. Wyniki finansowe przedsiębiorstw publicznych były jednak lepsze niż uzyskiwane w sektorze prywatnym: wskaźnik udziału kosztów w przychodach wyniósł w sektorze publicznym 92,6%, w prywatnym 95,5%; wskaźnik rentowności obrotu brutto w sektorze publicznym wyniósł 7,4%, w sektorze prywatnym 4,5%, wskaźnik obrotu netto odpowiednio 6,6,% i 3,9%; tylko wskaźnik rentowności sprzedaży produktów, towarów i materiałów wyniósł dwukrotnie mniej (2,8%) w sektorze publicznym niż prywatnym (4,9%); płynność finansowa w sektorze publicznym była wyższa niż w prywatnym, płynność II stopnia 133,8% w sektorze publicznym i 99,5% w sektorze prywatnym, płynność I stopnia 80,2% w sektorze publicznym, 31,7% w sektorze prywatnym. Relacje te świadczą o nadpłynności w sektorze publicznym i nie wykorzystywaniu pełnych zdolności inwestycyjnych. 6. Na wykresie 19 przedstawiono poszczególne wyniki finansowe przedsiębiorstw, wynik na działalności operacyjnej, wynik na działalności finansowej, wynik brutto i wynik netto uzyskiwane w całym sektorze przedsiębiorstw. W 2014 roku wynik finansowy brutto i netto w całym sektorze spadł odpowiednio o 2,6 mld zł i 2 mld zł, wynik na działalności operacyjnej wzrósł o 2,1 mld zł. Tak duży spadek wyniku finansowego brutto, mimo wzrostu wyniku operacyjnego było skutkiem spadku wyniku na działalności finansowej (spadek o 4,7 mld zł). Straty te powstały na skutek ujemnych różnic kursowych, strat z inwestycji finansowych, strat ze sprzedaży majątku powstałych w dużych firmach Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 80 2015-11-09 15:23:47

Wykres 15 Przychody z całokształtu działalności (w tys. PLN) KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 81 3000000000 2500000000 2000000000 1500000000 1000000000 500000000 0 2011 2012 2013 2014 Przychody ze sprzeday ogóem Przychody ze sprzeday - sektor publiczny Przychody ze sprzeday - sektor prywatny Źródło: opracowanie własne na podstawie: Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych według województw I-XII 2014 r. (2015). Wykres 16 Kapitał pracujący (w tys. PLN) Źródło: jak w wykresie 15. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 81 2015-11-09 15:23:48

82 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... Wykres 17 Rotacja majątku obrotowego wg sektorów Źródło: jak w wykresie 15. Wykres 18 Zobowiązania krótkoterminowe Źródło: jak w wykresie 15. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 82 2015-11-09 15:23:49

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 83 działających na rynkach międzynarodowych (Sytuacja finansowa przedsiębiorstw 2015, s. 2). Po raz pierwszy od wielkiego kryzysu finansowego w 2008 roku ujemny wynik na działalności finansowej zadziałał tak mocno niekorzystnie na wynik brutto i netto (w 2008 roku ujemny wynik na działalności finansowej wyniósł -17,2 mld zł, w 2014 roku -6,5 mld zł). Jest to ogromny ubytek środków finansowych, które mogłyby być przeznaczone na inwestycje i rozwój nowych firm. Wykres 19 Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych (w mld PLN) 140 120 100 80 60 40 20 0-20 -40 75,4-0,2-17,5 30,2 18,4 7,3 17,9 62 6,2 63 6,3-2,5-1,96-18,4-10,5-16,5 86,3 64,9 69,8 60,7 51,4-3,19 104,9 86,2 0,3 3,9 79,9 63-17,2 107,5 124,8 95,9 103,9 99,4 89,4 78,8 82,1-2,9 0,5 1,9 108,1 105,5 92,1 90,1-1,9-1,8-6,5 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wynik na dziaalnoci operacyjnej Wynik finansowy brutto Wynik finansowy netto Wynik na dziaalnoci finansowej Obowizkowe obcienia wyniku finansowego Źródło: opracowanie własne na podstawie: Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych w 2014 roku (2015 i opracowania archiwalne). 7. Pozytywnym zjawiskiem świadczącym o rozwoju firm oraz poprawie wyników, jak też wysokiej płynności finansowej był dość wysoki wskaźnik wzrostu inwestycji. Nakłady inwestycyjne w 2014 roku wzrosły o 16 mld zł, rok wcześniej o 4,3 mld zł. Nakłady inwestycyjne w firmach wzrosły więc realnie o 15,27%, rok wcześniej o 3,48%. Jest to najwyższy wskaźnik dynamiki od wielu lat, porównywalny ze wskaźnikiem osiągniętym w 2006 roku (14,76%; tylko w 2007 roku realny wskaźnik inwestycji wynosił znacznie więcej 27,52%). Powyższe tendencje w osiąganych wynikach potwierdzają także dane o wynikach finansowych podmiotów gospodarczych uzyskane na podstawie danych GUS, dotyczące podmiotów niefinansowych ogółem na podstawie sprawozdań finansowych F01 (Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych 2015) rejestrowanych w corocznych opracowaniach. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 83 2015-11-09 15:23:50

84 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... Wykres 20 Nakłady inwestycyjne (w mld PLN) 140 120 100 80 60 40 20 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: jak w wykresie 19. Wykres 21 Wskaźnik dynamiki realnej inwestycji 1,4 1,2 1 08 0,8 0,6 0,4 0,2 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: jak w wykresie 19. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 84 2015-11-09 15:23:52

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 85 Oprócz danych dotyczących dynamiki przychodów ze sprzedaży, kosztów uzyskania przychodów oraz udziału kosztów w przychodach, prezentowane są ważne dane dotyczące nakładów inwestycyjnych, struktury tych nakładów, jak też wskaźniki rentowności sprzedaży i obrotu oraz wskaźniki płynności. O sile przedsiębiorstw świadczą też zmiany w ich liczebnościach, upadłościach i zatrudnieniu pracowników. 1. W tabeli 4 zaprezentowano liczebności podmiotów objętych badaniem GUS. W roku 2014 liczba badanych podmiotów wzrosła o 918 jednostek, w tym najwięcej w grupie małych firm wzrost o 1135 jednostek, w grupie średnich firm zanotowano spadek o 243 podmioty, wzrost w grupie dużych firm o 26 podmiotów. Dane GUS z rejestru REGON podają, że jeśli chodzi o indywidualnych przedsiębiorców, ich liczebność nie zmieniła się w stosunku do 2013 roku, wzrosła liczebność spółek handlowych o 8,2%, w tym spółek kapitałowych o 8,5%, a spółek osobowych o 6,3%. Liczebność spółek z.o.o. wzrosła o 8,6%, spółek akcyjnych o 3,9%., w liczebności spółek cywilnych nie zanotowano istotnych zmian (wzrost o 0,5%). Razem w ciągu roku zarejestrowano w rejestrze REGON wzrost spółek o 32 800 (Zmiany strukturalne 2015, s. 83). Tabela 4 Liczba badanych podmiotów gospodarczych wg liczby zatrudnionych Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2014-2013 Ogółem 49 101 47 242 48 736 49 906 49 934 50 852 918 10-49 osób 30 802 29 717 31 390 32 312 32 695 33 830 1 135 od 50 do 249 15 144 14 526 14 265 14 480 14 148 13 905-243 powyżej 250 3 155 2 999 3 081 3 114 3 091 3 117 26 Źródło: opracowanie własne na podstawie: Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 2014 r. (2015). W badanych podmiotach w 2014 roku wzrosła liczba zatrudnionych pracowników o 122 522 osoby, rok wcześniej tylko o 37 919. Największy przyrost liczby pracowników miał miejsce w dużych firmach o 73 126, następnie w małych o 31 807 i średnich firmach o 17 589 osób. Tendencje wzrostowe w zatrudnieniu świadczą o rozwoju firm i to w tempie szybszym niż np. w roku 2013. 2. Kapitał pracujący dla podmiotów ogółem uległ podwyższeniu o 15%, najbardziej w dużych firmach (wzrost o 22,7%, czyli o 28 834 mln zł). W średnich firmach nastąpił wzrost o 6,7% i w małych firmach o 10,9%. 3. Wynik finansowy ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów wzrósł ogółem o 8%, najbardziej w średnich i małych firmach o 22% i 18,3%; zanotowano niewielki wzrost w dużych firmach o 0,7%. 4. Najwyższy wzrost zysku netto osiągnięto w małych i średnich firmach (12,6% i 14,1%), a stagnacja nastąpiła w dużych firmach. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 85 2015-11-09 15:23:52

86 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... 5. Rotacja majątku obrotowego ukształtowała się na dość dobrym poziomie najwyższa w dużych firmach (3,31 razy), trochę niższa w średnich i najniższa w małych firmach. Tabela 5 Rotacja majątku obrotowego w razach w przedsiębiorstwach ogółem i w podziale według wielkości Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rotacja majątku obrotowego w razach ogółem (w razach) 3,1 3,0 3,1 3,23 3,16 3,09 10-49 osób 2,9 2,7 2,8 2,80 2,77 2,71 od 50 do 249 3,1 3,0 2,9 3,02 2,93 2,93 powyżej 250 3,2 3,1 3,2 3,48 3,40 3,31 Źródło: jak w tabeli 4. 6. W 2014 roku rosły zapasy i należności we wszystkich typach badanych firm, a wskaźniki rotacji zapasów i należności świadczą o odpowiedzialnej polityce finansowej firm i w miarę bezpiecznej. Tabela 6 Rotacja zapasów w przedsiębiorstwach ogółem i w podziale według liczby zatrudnionych Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2014 w dniach Ogółem (w razach) 11,6 11,6 11,3 11,3 11,2 11,1 32,81 10-49 osób 9,9 9,9 10,0 9,6 9,8 9,6 38,19 od 50 do 249 10,8 10,6 10,1 10,3 10,0 10,0 36,52 powyżej 250 12,8 12,8 12,4 12,4 12,4 12,3 29,63 Źródło: jak w tabeli 4. Tabela 7 Rotacja należności w przedsiębiorstwach ogółem i w podziale według liczby zatrudnionych Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2014 w dniach Ogółem (w razach) 7,1 6,7 6,9 7,27 7,18 7,15 51,04 10-49 osób 6,5 5,8 6,1 6,20 6,19 6,12 59,65 od 50 do 249 6,8 6,3 6,2 6,50 6,52 6,57 55,55 powyżej 250 7,5 7,1 7,6 8,09 7,87 7,83 46,59 Źródło: jak w tabeli 4. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 86 2015-11-09 15:23:52

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 87 7. Wskaźniki finansowe rentowności sprzedaży poprawiły się w małych i średnich firmach, a nie zmieniły w dużych firmach; ogółem nastąpiła jednak poprawa tego wskaźnika z 4,3% na 4,5%. Rentowność obrotu brutto uległa poprawie w małych i średnich firmach, a zmalała w dużych. 8. Wskaźniki płynności finansowej uległy poprawie zarówno dla całej zbiorowości, jak też dla małych, średnich i dużych firm. 9. Jak już wcześniej zaznaczono, nakłady inwestycyjne rosły, najbardziej w dużych firmach (o ponad 13,5 mld zł). Ważna jest także struktura nakładów inwestycyjnych i udział nakładów na wartości niematerialne i prawne w nakładach ogółem. W ostatnich latach ten udział istotnie wzrastał, co związane było z zakupem licencji i patentów. W 2014 roku ten mocny trend wzrostowy został zahamowany we wszystkich typach przedsiębiorstw (małych, średnich i dużych). Tabela 8 Udział nakładów na wartości niematerialne i prawne w nakładach inwestycyjnych ogółem w przedsiębiorstwach, w podziale według liczby zatrudnionych (w %) Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Ogółem 6,6 7,6 6,3 8,8 11,1 8,5 10-49 osób 3,7 4,6 6,3 6,1 7,2 5,9 od 50 do 249 4,8 5,2 4,6 5,3 5,8 5,6 powyżej 250 7,6 8,9 6,8 10,3 13,3 9,7 Źródło: jak w tabeli 4. Dokonując podsumowania należy stwierdzić, że rok 2014 był zdecydowanie lepszy dla funkcjonowania firm niż rok 2013. Poprawiły się wyniki finansowe przedsiębiorstw ogółem, wzrosła dynamika sprzedaży, wskaźnik udziału kosztów w przychodach utrzymał się na zbliżonym poziomie jak w 2013 roku, działalność prowadzona była w miarę bezpiecznie, wzrosły nakłady inwestycyjne, poprawiła się rentowność sprzedaży. Nie oznacza to jednak, że nie było zjawisk niekorzystnych. Niepokojące dane zanotowano w osiąganych wynikach dużych firm w 2014 roku, nastąpiło pogorszenie rentowności obrotu brutto, pogorszenie wskaźnika udziału kosztów w przychodach, niska dynamika przychodów z całokształtu działalności oraz stagnacja w wyniku ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, a także stagnacja w wyniku netto. Należy wspomnieć, że sektor przedsiębiorstw funkcjonował w bardzo niekorzystnym otoczeniu politycznym i gospodarczym na skutek wzrastającego ryzyka kursowego, jak też zaostrzenia konfliktu politycznego ukraińsko-rosyjskiego na wschodzie Europy. Występowały także inne zjawiska, jak obniżka cen ropy naftowej i jej przetworów, które podziałały pozytywnie dla pobudzenia popytu wewnętrznego na skutek obniżki cen produktów konsumpcyj- Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 87 2015-11-09 15:23:52

88 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... nych, w tym cen żywności. Jednak spadek cen paliw i energii odbił się negatywnie na dynamice przychodów, szczególnie firm surowcowych i w przemyśle paliwowym. Konsekwencją nałożonego embarga na produkty żywnościowe sprzedawane do Rosji był spadek sprzedaży produktów żywnościowych i pogorszenie sytuacji finansowej firm przetwórstwa rolno-spożywczego 2. W otoczeniu gospodarczym obserwowano wydarzenia napawające optymizmem w zakresie wykorzystania szans rozwojowych przedsiębiorstw. Należy do nich zaliczyć 6-krotny spadek stóp procentowych Banku Centralnego, w 2013 roku (por. tabela 9). W ślad za pogarszającą się sytuacją finansową sektora przedsiębiorstw w 2013 roku nastąpił spadek o 2 p.p. stopy redyskonta weksli, a od stycznia 2013 roku do poziomu 2,25%. Stopa referencyjna osiągnęła pod koniec 2014 roku poziom 2%. WIBOR 6m, na skutek obniżki stop procentowych, również znacząco uległ obniżeniu. Od stycznia 2013 roku, kiedy wynosił 3,91%, spadł pod koniec roku 2013 do poziomu 2,72%, a następnie w 2014 roku uległ dalszemu obniżeniu z 2,73% w styczniu do 2,05% w grudniu. W 2015 roku następował dalej trend spadkowy do 1,77% (w czerwcu) 3. Zmiany stóp procentowych miały wpływ na spadek kosztu kredytu bankowego i także kosztu kapitału własnego. Zapewne przyczyniły się do złagodzenia kryteriów przyznawania kredytów i większej dostępności do kapitału. Tabela 9 Podstawowe stopy procentowe NBP i ich zmiany Obowiązuje od: Stopa referencyjna Stopa lombardowa Stopa depozytowa Stopa redyskonta weksli 2013 2013-01-10 4 5,5 2,5 4,25 2013-02-07 3,75 5,25 2,25 4 2013-03-07 3,25 4,75 1,75 3,5 2013-05-09 3 4,5 1,5 3,25 2013-06-06 2,75 4,25 1,25 3 2013-07-04 2,5 4 1 2,75 2014 2014-10-09 2 3 1 2,25 2015 2015-03-05 1,5 2,5 0,5 1,75 Źródło: dane NBP. 2 Podobne wnioski przedstawiono (w:) Sytuacja finansowa przedsiębiorstw w IV kw. 2014 r. (2015). 3 http://www.bankier.pl/kredyty-hipoteczne/stopy-procentowe/wibor?ratedate=2015-06-11&ratecharttype=6m [dostęp: lipiec 2015]. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 88 2015-11-09 15:23:52

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 89 W 2013 roku generalnie następowało zapoczątkowane w 2012 roku zaostrzenie polityki kredytowej wobec przedsiębiorstw na skutek wzrastającego ryzyka, szczególnie dla MSP. Jednak od III kwartału 2013 roku miało miejsce złagodzenie polityki kredytowej banków wobec MSP. Zmiana polityki banków zbiegła się z powołaniem programu rządowego w zakresie udzielania gwarancji rządowych dla firm mikro i MSP w ramach pomocy de mini mis (Sytuacja na rynku kredytowym 2013b; 2014; 2015). Poza tym banki podjęły działania w zakresie odbudowy popytu na kredyty wśród MSP i dużych firm. Zmniejszano więc marże kredytowe, wymagane zabezpieczenia, wydłużano okres kredytowania oraz zwiększano maksymalne kwoty kredytów. O poprawie sytuacji finansowej przedsiębiorstw świadczą także notowania indeksów spółek na GPW S.A. w Warszawie. Jeszcze w 2014 roku następował spadek indeksu spółek polskich o 0,27%. W okresie od 17.06.2014 r. do 17.06 2015 r. następował wzrost notowań indeksu o 2,03%. Także w indeksach subsektorowych zauważalny był trend wzrostowy notowań. Dane GPW pokazują, że jeszcze w 2014 roku aż 7 indeksów sektorowych spadło w ciągu roku, podczas gdy w ostatnich 12 miesiącach (czerwiec 2014 czerwiec 2015) tylko 4 sektory zanotowały spadki. Znaczną poprawę we wzrostach indeksu zanotowały sektory: Informatyczny (32,32%), paliwowy (46,54%), media (14,43%), chemiczny (13,53%), spożywczy (10,81%) (por. tabela 10). Tabela 10 Zmiana notowań indeksów sektorowych w ciągu roku oraz stopy zwrotu (w %) Indeks WIG Zmiana indeksu 2014 Zmiana indeksu 17.06.2014 17.06.2015 Stopa zwrotu 2014 Budownictwo -8,36 29,48-5,04 Chemia -5,24 13,53-2,25 Deweloperzy -10,35 11,2-9,83 Energia 23,1-3,9 23,58 Informatyka -0,79 32,32 1,65 Media 9,27 14,43 10,46 Paliwa 1,21 46,54 5,16 Spożywczy -25,87 10,81 24,02 Surowcowy -16,15-16,63 15,46 Telekomunikacja -8,2-4,28-8,04 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GPW, http://www.gpw.pl/indeksy_gieldowe [dostęp: lipiec 2015] oraz Rocznik Giełdowy 2014 (2015). Ważnym symptomem wskazującym na kierunek rozwoju firm jest liczebność upadłości firm. W 2014 roku w Polsce upadły 823 firmy, to jest mniej o 7% w stosunku do 2013 Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 89 2015-11-09 15:23:52

90 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... roku. Był to pierwszy rok (od 2008) w którym nastąpiło zahamowanie tendencji wzrostowej w upadłościach firm (Raport Coface 2014). Tabela 11 Liczba upadłości przedsiębiorstw w 2014 roku według formy prawnej podmiotu Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 Zmiana (w %) Udział w 2014 (w %) Spółka z o.o. 475 502 524 455-13 55 Przedsiębiorca 133 210 204 208 2 25 Spółka akcyjna 52 81 76 66-13 8 Spółka jawna 29 45 37 41 10 5 Spółka komandytowa 12 16 20 24 20 3 Spółdzielnia 18 20 15 19 26 2,50 Pozostałe formy 4 3 7 10 42 1,50 Ogółem 723 877 883 823-7 100 Źródło: Raport Coface nt. upadłości firm w Polsce w 2014 r. (2014, s. 6). Rozpatrując ten problem z punktu widzenia upadłości różnych podmiotów, w podziale na formy prawne, najwięcej firm upadało w formie spółek z o.o. (50% wszystkich upadłości ogółem). Na drugim miejscu pod względem liczebności upadłości uplasowali się przedsiębiorcy indywidualni, stanowiący 25% upadłości ogółem, chociaż ich liczba upadłości uległa zmniejszeniu. Raport o upadłościach zawiera także ciekawe zestawienie odnośnie do upadłości według branż zaprezentowane w tabeli 12. Dla dużej części (10 branż) liczba upadłości w 2014 roku uległa obniżeniu, najbardziej dla produkcji wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych oraz produkcji wyrobów z drewna z wyłączeniem mebli. Liczba upadłości zwiększyła się w firmach produkujących artykuły spożywcze i napoje, w handlu detalicznym i transporcie, w produkcji tworzyw sztucznych i gumy, a także w działalności poligraficznej i reprodukcji. Korporacja KUKE prognozuje, że w całym 2015 roku liczba upadłości wyniesie 754 przypadki. Prognoza oparta jest na założeniu wskaźnika tempa wzrostu PKB na poziomie 3,7% i rentowności obrotu brutto 4,2% (Upadłość firm w Polsce 2015, s. 2). Wzrost i rozwój przedsiębiorstw uzależniony jest także od sfery regulacyjnej, od jakości stanowionego prawa. Firma konsultingowo doradcza Grant Thornton, określając barometr stabilności otoczenia prawnego w Polsce (Barometr Prawa Grant Thornton 2015) podkreśla, że w ostatnich Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 90 2015-11-09 15:23:53

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 91 latach każdego roku wprowadzanych jest wiele aktów prawnych, niezmiernie rozbudowanych. W 2014 roku wprowadzono ponad 25 tys. stron nowych aktów prawnych i była to liczba rekordowa w porównaniu z latami poprzednimi. Dla przejrzystości prowadzenia działalności gospodarczej, wprowadzenia oszczędności i poprawy wyników firm, ograniczenie i selekcja regulacji prawnych, w tym także fachowa pomoc szczególnie dla MSP w interpretacji przepisów jest niezmiernie pożądana. Tabela 12 Liczba upadłości firm w Polsce w 2014 roku według branż Wyszczególnienie 2008 2013 2014 Zmiana (w %) Produkcja, w tym: 180 277 237-14 Przetwórstwo przemysłowe, w tym m.in. 168 260 215-17 produkcja metali i metalowych wyrobów gotowych 18 52 35-33 produkcja artykułów spożywczych i napojów 32 37 51 38 produkcja maszyn, urządzeń i urządzeń elektrycznych 9 25 18-28 produkcja wyrobów z drewna z wyłączeniem mebli 11 25 11-56 produkcja mebli 12 19 14-26 produkcja wyrobów z pozostałych mineralnych surowców niemetalicznych (w tym materiały budowlane) 8 18 7-61 produkcja odzieży i wyrobów tekstylnych 24 17 12-29 produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 13 14 17 21 produkcja papieru i wyrobów z papieru 8 11 11 bz poligrafia i reprodukcja 9 9 17 89 przetwórstwo przemysłowe pozostałe 24 33 22-33 Handel, w tym: 92 214 202-6 handel hurtowy 126 120-5 handel detaliczny 61 65 7 Transport 15 28 37 32 Budownictwo 59 213 168-21 Pozostałe branże, w tym m. in. 65 151 179 19 działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 6 16 29 61 Ogółem 411 883 823-7 Źródło: Raport Coface (2014, s. 3). W 2014 roku wprowadzono między innymi następujące regulacje, które powinny dodatnio wpłynąć na rozwój firm w Polsce: Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 91 2015-11-09 15:23:53

92 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2014 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej na lata 2014-2020 (Dz.U. poz. 878) określające intensywność pomocy, jaka może być udzielona przedsiębiorcom w poszczególnych województwach oraz maksymalną wartość pomocy regionalnej udzielanej na realizację dużego projektu inwestycyjnego. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 października 2014 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc de minimis przedstawiające załączniki wzoru informacji jakie przedsiębiorca musi złożyć ubiegając się o pomoc de minimis. Ustawa z dn 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2014 r., poz. 827). Ustawa wdraża Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 2011/83/UE z dni 25 października 2011 roku w sprawie praw konsumentów określającą obowiązki przedsiębiorcy zawierającego umowę z konsumentem, zasady i tryb zawierania umowy z konsumentem i odstąpienia konsumenta od umowy na odległość lub poza lokalem przedsiębiorstwa, zasady i tryb zawierania z konsumentem umowy na odległość dotyczącej usług finansowych. Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy o rachunkowości (Dz.U. z 2014 r., poz. 1100) wprowadzająca możliwość stosowania uproszczeń w sprawozdawczości finansowej, wdrażająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 roku w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek. Nowelizacja ustawy o rachunkowości określa definicję przedsiębiorstwa mikro oraz zakres uproszczeń, jakie mogą stosować te podmioty. Przepisy wprowadzone niniejszą nowelizacją dotyczą sprawozdań finansowych za 2014 roku. Od 6 stycznia 2015 roku obowiązują przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o specjalnych strefach ekonomicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1854). Dzięki nowym regulacjom możliwe jest wcześniejsze złożenie wniosku o przyznanie pomocy publicznej. Celem nowelizacji jest ułatwienie działalność firm w specjalnych strefach ekonomicznych. W 2015 roku Rada Ministrów zaakceptowała projekt założeń nowej ustawy zastępującej Ustawę o swobodzie działalności gospodarczej zwanej Prawem działalności gospodarczej. Wiele zapisów tej nowej ustawy będzie podstawą do korzystnej dla przedsiębiorcy interpretacji przepisów i przyjaznego traktowania przez urzędników. Równie ważna nowa ordynacja podatkowa w postaci Kodeksu podatkowego powinna ułatwić prowadzenie działalności przedsiębiorcom. Ogólnie rzecz ujmując rozwiązania zmierzają w tym kierunku aby nie dopuścić do interpretowania niejasnych przepisów na niekorzyść przedsiębiorcy oraz stosować zasadę domniemanej niewinności w relacji urzędu z przedsiębiorcą. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 92 2015-11-09 15:23:53

KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 93 Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 lutego 2013 r. w sprawie udzielania przez Bank Gospodarstwa Krajowego pomocy de mini mis w formie gwarancji spłaty kredytów. Na koniec 2014 roku w wyniku realizacji tego rozporządzenia możliwe było udzielenie kredytów na kwotę 29,7 mld zł z gwarancjami BGK w wysokości 16,6 mld zł dla ok. 76 tys, podmiotów. W samym 2015 roku do końca maja udzielono gwarancji na kwotę 3,36 mld zł, dla kredytów o wartości 5,82 mld zł dla ponad 10 tys. przedsiębiorców 4. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw wypracowana w 2014 roku oraz w pierwszych miesiącach 2015 roku, wraz ze zmianami regulacyjnymi oraz ułatwieniami w zakresie dostępności do kapitałów (w tym środków pochodzących z UE) i łagodną polityką kredytową banków powinna sprzyjać dalszemu wzrostowi wyników finansowych, umacnianiu pozycji liderów na rynkach międzynarodowych i wzrostowi konkurencyjności dużych polskich firm. Podstawowym problemem na najbliższy rok i następne lata pozostaje zadanie podniesienia innowacyjności polskich MSP, a tym samym zwiększenie ich konkurencyjności i umocnienia pozycji rynkowej. W tym zakresie niezbędne są programy rządowe wspierające innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw. Bibliografia Bilansowe wyniki finansowe podmiotów gospodarczych w 2013 r. (2014), GUS, Warszawa. Barometr Prawa Grant Thornton (2015), http://www.barometrprawa.pl [dostęp: lipiec 2015]. Indeksy giełdowe, http://www.gpw.pl/indeksy_gieldowe [dostęp: lipiec 2015]. Kwartalne wskaźniki makroekonomiczne (2015), GUS, Warszawa, http://stat.gov.pl/wskazniki-makroekonomiczne/ kwartalne wskaźniki makroekonomiczne / finanse przedsiębiorstw niefinansowych [dostęp: lipiec 2015]. Raport Coface nt. upadłości firm w Polsce w 2014 r. (2014), Coface, Warszawa. Rocznik Giełdowy 2014 r. (2015), GPW, Warszawa. Rządowy Program wspierania mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw (2015), http://deminimis.gov.pl/przedsiebiorcy/wazne-informacje [dostęp: lipiec 2015]. Stopy WIBOR, http://www.bankier.pl/kredyty-hipoteczne/stopy-procentowe/wibor?ratedate=2015-06-11& ratecharttype=6m [dostęp: lipiec 2015]. Sytuacja na rynku kredytowym, wyniki ankiety dla przewodniczących komitetów kredytowych, I kwartał 2013 r. (2013a), NBP, Warszawa, http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemfinansowy/kredytowy.html [dostęp: lipiec 2015]. Sytuacja na rynku kredytowym, wyniki ankiety dla przewodniczących komitetów kredytowych III kw. 2013 r. (2013b), NBP, http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemfinansowy/kredytowy.html [dostęp: lipiec 2015]. 4 http://deminimis.gov.pl/przedsiebiorcy/wazne-informacje/ [dostęp: lipiec 2015]. Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 93 2015-11-09 15:23:53

94 SYTUACJA EKONOMICZNO-FINANSOWA SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW... Sytuacja na rynku kredytowym, wyniki ankiety dla przewodniczących komitetów kredytowych IV kw. 2014 r. (2014), NBP, Warszawa, http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemfinansowy/kredytowy.html [dostęp: lipiec 2015]. Sytuacja na rynku kredytowym, wyniki ankiety dla przewodniczących komitetów kredytowych I kw. 2015 r. (2015), NBP, Warszawa, http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemfinansowy/kredytowy.html [dostęp: lipiec 2015]. Sytuacja finansowa przedsiębiorstw w IV kw. 2014 r. (2015), Instytut Ekonomiczny, NBP, Warszawa. Upadłość firm w Polsce prognozy KUKE (2015), informacja prasowa, KUKE, Warszawa. Wyniki finansowe podmiotów gospodarczych I-XII 2014 (2015), GUS, Warszawa. Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych w 2014 roku (2015), GUS, Warszawa. Wyniki finansowe przedsiębiorstw niefinansowych według województw I-XII 2014 r. (2015), Podmioty gospodarcze, wyniki finansowe, GUS, Warszawa. Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON w 2014 r. (2015), GUS, Warszawa. Economic and Financial Situation of the Sector of Enterprises in 2014 Summary In her study, the author presented enterprises financial situation in 2014 as a result of continuance of economic processes of the year 2013 with an emphasis how the achieved results in 2013, and particularly asset and equity standing (the full information on which were only received at the end of 2014 in the Balance Sheet Financial Performance of Enterprises might have affected what there was happening with enterprises in the year in question. The results achieved in 2014, as well as in the earlier years, will have their influence on enterprises activity and their developmental possibilities in 2015. The survey was carried out for the whole sector of non-financial enterprises employing more than 10 persons as well as divided into small, medium and large enterprises, by the criterion of the number of employees. In the survey, an emphasis was put on the financial data taken from CSO s studies; there was also used information from the National Bank of Poland (NBP) and the Warsaw Stock Exchange (GPW). Conclusions are optimistic the sector of enterprises in Poland distinguishes with good financial liquidity, carries out activities securely, is not overleveraged, has solid capital and assets grounds earned in previous, post-crisis years. Despite the external difficulties, it maintains high profitability and notes growth of labour productivity. There was inhibited the growth of enterprise bankruptcy, which, vis-à-vis other European countries, is at a low level. In 2014, there also took place alarming phenomena, weakening of performance of large enterprises connected with aggravation of gross turnover profitability, aggravation of the cost-to-revenue ratio, low dynamics of revenues from activities as a whole, and stagnation in profit from sales of products, goods and materials as well as stagnation in profit after taxation. Key words: enterprises financial performance. JEL codes: D22, D24, G32, G33 Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 94 2015-11-09 15:23:53

Artykuł nadesłany do redakcji w czerwcu 2015 roku. KRYSTYNA MOŚCIBRODZKA 95 All rights reserved Afiliacja: dr Krystyna Mościbrodzka Akademia Finansów i Biznesu Vistula Wydział Biznesu i Stosunków Międzynarodowych ul. Stokłosy 3 02-787 Warszawa tel.: 22 457 23 00 e-mail: k.moscibrodzka@vistula.edu.pl Zeszyty-naukowe-43_2015.indd 95 2015-11-09 15:23:53