Informacja z działań KPODR w Minikowie w zakresie reorientacji zawodowej rolników 1
NOWY ZAWÓD NOWA SZANSA dla rolników i mieszkańców wsi Kujaw i Pomorza Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego od 2010 roku wspiera mieszkańców obszarów wiejskich województwa kujawsko-pomorskiego w ramach projektu NOWY ZAWÓD NOWA SZANSA dla rolników i mieszkańców wsi Kujaw i Pomorza. W projekcie założono niestandardowy sposób podejścia do problemu reorientacji zawodowej. Innowacyjność poległa na tym, że tematyka kursów, a po części też ich program oraz termin realizacji dostosowano do potrzeb osób zgłaszających się po pomoc oraz potrzeb lokalnego rynku pracy. W ten sposób starano się optymalizować wydatki i realizować tylko takie kursy, po których istniała realna szansa na zatrudnienie. Nie bez znaczenia była również motywacja osoby zgłaszającej się do doradcy. Spośród chętnych do odbycia kursu zawodowego wybierano osoby najbardziej zmotywowane. Takie, które podczas tworzenia Indywidualnego Planu Reorientacji Zawodowej miały najlepiej sprecyzowane cele zawodowe i były najbardziej zdeterminowane do realizacji działań zbliżających ich do jego osiągnięcia. Założeniem Ośrodka było wyposażenie rolników w kwalifikacje i zawody, które dają możliwość uzyskania na lokalnym rynku pracy dodatkowego pozarolniczego źródła dochodu, bez konieczności zmiany miejsca zamieszkania czy rezygnacji z prowadzenia działalności rolniczej. Na terenie całego województwa kujawsko-pomorskiego uruchomiono 19 powiatowych Biur Reorientacji Zawodowej, w których pracowało 39 mobilnych doradców pomagających rolnikom w podjęciu decyzji, czy i w jakim kierunku się przekwalifikować. Przedtem jednak sporządzano Indywidualne Plany Reorientacji Zawodowej, w których wspólnie z zainteresowanymi określane były mocne i słabe strony osoby oraz bariery i szanse na realizacje celu. Przede wszystkim jednak doradcy pomagali precyzyjnie określić cel zawodowy oraz działania, które krok po kroku zbliżały do jego osiągnięcia. Wsparciem podczas dyżurów w Biurach Reorientacji Zawodowej służyli również ekonomiści, prawnicy i marketingowcy. 2
Działania i rezultaty w projekcie NOWY ZAWÓD NOWA SZANSA dla rolników i mieszkańców wsi Kujaw i Pomorza Działania Rezultaty Przeszkolenie 39 doradców ds. reorientacji zawodowej Utworzenie 19 powiatowych Biur Reorientacji Zawodowej Kampania promocyjno-rekrutacyjna 4897 uczestników projektu 4614 Indywidualnych Planów Reorientacji Zawodowej 173 kursy specjalistyczne dla 2448 osób 26 warsztatów motywacyjnych dla 479 osób 16 warsztatów przedsiębiorczości dla 318 osób 38 szkoleń z przedsiębiorczości dla 645 osób 38 szkoleń z pozyskiwania funduszy na zakładanie i rozwój działalności gospodarczej dla 702 osób 4139 dyżurów w Biurach Reorientacji Zawodowej (w tym 184 dyżurów radów prawnych, 10 dyżurów marketingowych) 3810 uczestników spotkań informacyjnorekrutacyjnych 19 Forów Powiatowych Monitoring aktywności beneficjentów po ukończeniu udziału w projekcie (tzw. towarzyszenie) 48 % skuteczność (1184 z 2448 osób deklaruje wykorzystanie zdobytych kwalifikacji na rynku pracy) Utworzenie i promowanie idei gospodarstw opiekuńczych 10 Indywidualnych Planów Utworzenia Gospodarstw Opiekuńczych 1 wizyta studyjna w Holandii 1 publikacja nt. tworzenia gospodarstw opiekuńczych 4 dni warsztatów dot. tworzenia gospodarstw opiekuńczych dla 50 uczestników 3
W celu ułatwienia kontaktu między oferującymi i szukającymi pracy sezonowej lub dorywczej na obszarach wiejskich, na stronie www.kpodr.pl uruchomiony został portal PRACA, gdzie odnaleźć się mogą osoby szukające pracowników i zatrudnienia. Doświadczenia z zakończonego projektu potwierdzają, że mieszkańcy wsi kujawsko-pomorskich są zainteresowani taką formą wsparcia. Do realizowanego ze środków unijnych projektu zgłosiło się blisko 5 tysięcy osób, a dla 4614 osób sporządzone zostały Indywidualne Plany Reorientacji Zawodowej. Kursy zawodowe ukończyło 2448 osób. Zakres tematyczny kursów i ich programy każdorazowo poddawane były szczegółowej analizie, uwzględniały potrzeby i możliwości osób, które objęto wsparciem. Szczegółowo analizowane były też potrzeby lokalnego rynku pracy. Dlatego wykorzystanie umiejętności zdobytych podczas kursów sięgnęła 48 %. Spośród blisko 2,5 tysiąca przeszkolonych w ramach projektu osób 1184 deklaruje wykorzystanie zdobytych w ramach projektu kwalifikacji. Z informacji uzyskanych w trakcie regularnych kontaktów telefonicznych wynika, że po udziale w projekcie 176 osób założyło działalność gospodarczą, 217 podjęło pracę na etacie, a 791 podjęło pracę dorywczą lub sezonową. Gdy rynek pracy tego wymagał kształcono w zawodach: operator koparko-ładowarki, kierowca kat. C i C+E, spawacz, pilarz-drwal, operator wózków jezdniowych. Wykształcono też sporą grupę florystek, fryzjerek, organizatorów przyjęć okolicznościowych, mobilnych opiekunek, opiekunów osób starszych i niepełnosprawnych, kucharzy, księgowych. 4
Skuteczność kursów w projekcie * Nowy Zawód-Nowa Szansa dla rolników i mieszkańców wsi Kujaw i Pomorza Nazwa kursu Liczba absolwentów kursu Liczba osób które wyszły na rynek pracy po kursie Skuteczność kursu w % Fryzjer zwierzęcy 2 1 50 Operator żurawii 2 1 50 Organizator przyjęć/ catering 55 25 45,45 Operator koparko-ładowarki 421 180 42,76 Kucharz 179 58 32,40 Spawacz 103 33 32,04 Mobilna opiekunka 154 45 29,22 Opiekun osób starszych 35 10 28,57 Florystka 321 88 27,41 Kierowca kat. C i C+E 618 117 18,93 *Podjęcie pracy na etacie, dorywczej lub założenie działalności gospodarczej Biura Reorientacji Zawodowej w 19 powiatach będą funkcjonowały nadal mimo zakończenia projektu. Na ile możliwości pozwolą - doradcy, prawnicy i marketingowcy nadal będą pomagali mieszkańcom obszarów wiejskich przygotować się do zmiany zawodu, aplikować o pozarolnicze stanowiska, sporządzać biznesplany do działalności gospodarczej, sporządzać plany marketingowe i wdrażać założenia Indywidualnych Planów Reorientacji Zawodowej. Założeniem Kujawsko- Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego jest wspierać rolników i towarzyszyć im w drodze do osiągnięcia zamierzonego celu zawodowego. Dlatego jeszcze przed uruchomieniem nowych środków w Ośrodku trwają intensywne prace nad przygotowaniem założeń do kolejnych projektów z zakresu reorientacji zawodowej rolników. 5
Doświadczenia tworzenia i rozwoju gospodarstw opiekuńczych w województwie kujawsko pomorskim W 2013 roku KPODR w Minikowie rozpoczął rozmowy z grupą właścicieli gospodarstw agroturystycznych z terenu Borów Tucholskich zrzeszonych w Stowarzyszeniu Gospodarstw Agroturystycznych Bory Tucholskie, na temat możliwości rozwoju ich działalności o funkcje opiekuńcze. W trakcie kilku spotkań przekazano rolnikom prowadzącym gospodarstwa agroturystyczne koncepcję funkcjonowania gospodarstw opiekuńczych w Holandii. Poza rolnikami prowadzącymi gospodarstwa agroturystyczne w spotkaniach brali również udział przedstawiciele Starostwa Powiatowego w Tucholi, Lokalnej Grupy Działania Bory Tucholskie oraz inni liderzy lokalni. Po kilku spotkaniach specjaliści KPODR w Minikowie opracowali założenia przyszłych działań oraz rozpoczęli starania o dokonanie rozszerzenia projektu reorientacji zawodowej rolników ( NOWY ZAWÓD NOWA SZANSA dla rolników i mieszkańców wsi Kujaw i Pomorza finansowanego z POKL 8.1.2) o tzw. komponent współpracy międzynarodowej. Z założenia komponent międzynarodowy projektu miał ułatwić zainteresowanym rolnikom oraz liderom lokalnym z terenu województwa zapoznanie się z systemem funkcjonowania gospodarstw opiekuńczych w Holandii oraz opracowanie rekomendacji dla tworzenia tego typu rozwiązań w innych regionach. W 2013 roku grupa 17 właścicieli gospodarstw agroturystycznych lub członków ich rodzin uczestniczyła w intensywnym, dwustugodzinnym kursie opiekuna dziennego osób starszych i niepełnosprawnych. Kurs składał się nie tylko z części teoretycznej, ale również z praktyk (min. 100 godzin) w Domu Pomocy Społecznej (DPS) w Wysokiej w powiecie tucholskim. W ramach tych zajęć uczestnicy mieli możliwość poznania specyfiki pracy opiekuńczej oraz nawiązali bezpośredni kontakt z podopiecznymi DPS. Dzięki praktykom i doświadczeniu nabytemu w Domu Pomocy Społecznej mogli oni stwierdzić, czy są gotowi podjąć pracę polegającą na opiece nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi. W 2014 roku rozpoczęto realizację komponentu międzynarodowego projektu oraz przystąpiono do przygotowywania koncepcji tworzenia gospodarstw opiekuńczych w Borach Tucholskich w oparciu o doświadczenia holenderskie. Początkowo odbyła się wizja lokalna, na podstawie której opracowano wstępne założenia działań oraz wytyczne do programu wizyty studyjnej w Holandii, która odbyła się w czerwcu 2014 roku. Podczas pobytu w Holandii, rolnicy mieli możliwość bezpośredniej rozmowy z właścicielami oraz podopiecznymi przebywającymi w gospodarstwach. Zapoznali się ze sposobami ich prowadzenia oraz funkcjonowania. Wizyta w holenderskich gospodarstwach pomogła im zaplanować funkcjonowanie takich gospodarstw w warunkach polskich. Po powrocie z Holandii podczas kilku dni warsztatowych oraz wizyt w każdym z zainteresowanych gospodarstw opracowano założenia koncepcji gospodarstw opiekuńczych w Borach Tucholskich (Indywidualne Plany Gospodarstw Opiekuńczych IPUGO) oraz dokonano indywidualnego przeglądu gospodarstw pod kątem spełniania wymogów technicznych poszczególnych pomieszczeń i całej przestrzeni oferowanej docelowo dla podopiecznych. Dokonano również wstępnej analizy finansowej przekształcania gospodarstwa agroturystycznego lub rolniczego na działalność opiekuńczą. W Polsce po analizie sytuacji formalno prawnej określono dla zainteresowanych gospodarstw z Borów Tucholskich następujące grupy docelowe i formy opieki: 6
Opieka skierowana do dzieci i młodzieży Gospodarstwo opiekuńcze może w przypadku tej grupy funkcjonować jako rodzina zastępcza lub uruchomić rodzinny dom dziecka. Dodatkową grupą docelową zasugerowaną w trakcie działań w Borach Tucholskich jest możliwość przyjmowania w niektórych gospodarstwach agroturystycznych małoletnich matek wychowujących dzieci, po spełnieniu specyficznych dla tej grupy warunków. Osoby niepełnosprawne intelektualnie lub ruchowo Wiele gospodarstw agroturystycznych jest gotowych do udzielania tego typu wsparcia. Uczestnicy projektu zdobyli formalne kwalifikacje do opieki nad osobami niepełnosprawnymi. Osoby starsze wymagające wsparcia Osoby starsze wymagające całodobowego wsparcia to najczęściej osoby samotne lub chore, nad którymi opieki nie są już w stanie świadczyć członkowie rodziny. Tworzenie gospodarstw opiekuńczych w formie rodzinnego domu pomocy 1 w przeciwieństwie do dużych domów pomocy społecznej może wyjść naprzeciw oczekiwaniom ludzi starszych, którzy pragną ciepła, zainteresowania swoją osobą i bliskością z innymi. Osoby starsze nieaktywne zawodowo Gospodarstwo opiekuńcze dla osób starszych nieaktywnych zawodowo może być zorganizowane w różnych formach, w tym między innymi w postaci klubu samopomocy, który może stać się miejscem wspólnego spotykania się osób starszych z innymi, porozmawiania przy kawie czy herbacie, grania w gry towarzyskie, spacerów, organizowania różnych warsztatów, pogadanek, co pomoże zachować osobom tym dobrą kondycję psychiczną i fizyczną oraz poczucie własnej wartości. Kompleksowa oferta turystyczna dla osób starszych produkt turystyczny dla seniora Po wielu analizach i dyskusjach warsztatowych w ramach projektu uznano, że pierwszym krokiem w kierunku tworzenia rozbudowanej oferty dla osób starszych winno być stworzenie specyficznego produktu turystycznego Bory Tucholskie dla Seniorów, którego rdzeniem będzie przyjmowanie osób starszych oraz ich rodzin na krótkie lub dłuższe pobyty wypoczynkowo-rekreacyjne. Gospodarstwa agroturystyczne z Borów Tucholskich posiadają zróżnicowaną ofertę skierowaną do seniorów indywidualnych jak i grup zorganizowanych (warsztaty tematyczne). Najczęściej deklarują przyjmowanie osób samodzielnych, dla których opieka oznacza dyskretne wspieranie, proste zabiegi rehabilitacyjne i nade wszystko kontakt z naturą i świeżym powietrzem. Oferta gospodarstw opiekuńczych z Borów Tucholskich znajduje się pomiędzy tym, co oferują klasyczne gospodarstwa agroturystyczne, a ofertą domów pomocy społecznej. Wielość atrakcji Borów Tucholskich, specyfika naturalnego środowiska, zagospodarowanego przez społeczności lokalne choćby w postaci powstałych w ostatnich latach kilkunastu tzw. wiosek tematycznych grzybowej, miodowej, kwiatowej, górniczej lub ptasiej, a dodatkowo lasy, jeziora, słynny akwedukt w Fojutowie, szlaki turystyczne - raj dla rowerzystów, spacerowiczów i kajakarzy. W Borach Tucholskich w 2014 roku rozpoczęto już w praktyce realizację funkcji opiekuńczych na bazie gospodarstwa rolnego. Kilka gospodarstw pełni już funkcję pogotowia opiekuńczego dla dzieci i przygotowuje się do bycia profesjonalną rodziną zastępczą lub rodzinnym domem dziecka. Kilka innych jest praktycznie przygotowanych do pełnienia 1 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31.05.2012 r. w sprawie rodzinnych domów pomocy (Dz.U. 2012 poz. 719). 7
funkcji rodzinnych domów pomocy. Wydaje się również, że zapotrzebowanie na tego typu ofertę jest bardzo realne. Wszystkie uczestniczące w projekcie gospodarstwa są gotowe rozwijać swoją ofertę tworząc produkt turystyczny Bory Tucholskie dla Seniora oraz rozwijając ofertę usług opiekuńczych. 8