Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną Mikołaj Majkowicz Zakład Psychologii Klinicznej Katedry Chorób Psychicznych AMG
Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną Główną cechą zaburzeń pod postacią somatyczną są powtarzające się skargi na objawy somatyczne, wraz z uporczywym domaganiem się kolejnych badań, pomimo ich negatywnych wyników i zapewnienia przez lekarzy o braku fizycznych podstaw do występowania objawów. Współwystępujące ewentualne zaburzenia somatyczne nie wyjaśniają ani natury ani nasilenia objawów i towarzyszącemu cierpieniu. Pacjenci zaprzeczają jakimkolwiek związkom zachodzącym pomiędzy odczuwanymi dolegliwościami a sytuacjami trudnymi, czy też problemami psychologicznej natury.
Zaburzenia somatyzacyjne (z somatyzacją) Główną cechą zaburzeń stanowią wielorakie, nawracające i często zmieniające się skargi somatyczne utrzymujące się przez lata zanim pacjent zostanie skierowany do psychiatry. Objawy mogą dotyczyć wszelkich części i układów ciała. Najczęściej: Układ trawienny: ból, wzdęcia, odbijanie, wymioty, nudności itp. Nieprzyjemne doznania: swędzenie, pieczenie, cierpnięcie, drętwienie, bolesność itp. Wykwity skórne, wysypki
Zaburzenia somatyzacyjne wskazówki diagnostyczne wg. ICD-10 Co najmniej dwuletni okres utrzymywania się wielorakich i zmiennych dolegliwości somatycznych przy braku adekwatnych przyczyn somatycznych. Uporczywa odmowa akceptowania porad i zapewnień lekarzy w sprawie nieobecności schorzeń somatycznych warunkujących objawy. Pewne upośledzenie funkcjonowania społecznego i rodzinnego wynikające z dolegliwości i zmian w zachowaniu.
Zaburzenia somatyzacyjne należy różnicować z: Zaburzeniami somatycznymi. Zaburzeniami afektywnymi i lękowymi. Zaburzeniami hipochondrycznymi. Zaburzenia somatyzacyjne nastawienie na objawy; zaburzenia hipochondryczne nastawienie na przyczyny (podejrzenia poważnej choroby). Zaburzenia urojeniowe (dziwaczność przekonań, łącznie z mniejszą liczbą objawów somatycznych) Zaburzenia somatyzacyjne niezróżnicowane (< 2 lata).
Zaburzenia somatyzacyjne obejmują: Zespół wielorakich skarg Złożone zaburzenia psychosomatyczne
Zaburzenia hipochondryczne Istotną cechą tych zaburzeń jest trwałe zaabsorbowanie pacjenta możliwością występowania u niego jednej lub liczniejszych, poważnych i postępujących chorób somatycznych. Pacjent ujawnia utrwalone skargi somatyczne i trwale skupia się na ich przejawach somatycznych. Prawidłowe, czy pospolite odczucia i przejawy są często interpretowane jako nieprawidłowe i przykre, a cała uwaga skupiona jest często na jednym narządzie lub układzie.
Zaburzenia hipochondryczne wskazówki diagnostyczne: Trwałe przekonanie o obecności co najmniej jednej poważnej choroby somatycznej warunkującej zgłaszany objaw lub objawy, chociaż w wielokrotnie powtarzanych badaniach nie stwierdza się odpowiednich przyczyn, albo uporczywe skupianie się na domniemanym zniekształceniu, czy zmianie budowy ciała. Uporczywy brak akceptacji wyników porad i zapewnień różnych lekarzy, że objawy nie są związane z żadną chorobą somatyczną.
Zaburzenia hipochondryczne obejmuje: Zaburzenia obrazu ciała. Dysmorfofobia. Nerwica hipochondryczna. Hipochondria.
Zaburzenia hipochondryczne należy różnicować z: Zaburzeniami somatyzacyjnymi. Zaburzeniami depresyjnymi. Zaburzeniami urojeniowymi. Zaburzeniami lękowymi i stanami paniki.
Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną Objawy zgłaszane przez pacjenta przypominają zaburzenia funkcji układu lub narządu, który jest głównie lub wyłącznie unerwiony i kontrolowany przez autonomiczny układ nerwowy (układ krążenia, u. pokarmowy, u. oddechowy). Rzadziej dotyczy to układu moczowo płciowego.
Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną - wskazówki diagnostyczne Objawy pobudzenia układu autonomicznego, jak: przyśpieszona akcja serca, drżenie, zaczerwienienie, które są uporczywe i przykre. Dodatkowe objawy subiektywne związane z określonym narządem, czy układem. Nadmierna koncentracja na możliwości poważnego (choć często nieprecyzyjnie określonego) zaburzenia określonego narządu, czy układu i przykre jej przeżywanie, które utrzymuje się pomimo wyjaśnień i zapewnień lekarzy. Brak potwierdzonych, istotnych zaburzeń struktury lub funkcji określonego układu lub narządu.
Zaburzenia autonomiczne występujące pod postacią somatyczną wskazówki diagnostyczne wg ICD - 10 Serce i układ krążenia: Nerwica serca, Zespół Da Costy, Asthenia naurocirculatoria Górny odcinek przewodu pokarmowego: Nerwica żołądka Dolny odcinek przewodu pokarmowego: Psychogenne wzdęcia, Zespół drażliwego jelita, Biegunka psychogenna Układ oddechowy: Psychogenne postaci kaszlu i hiperwentylacji Układ moczowo płciowy: Psychogenne zwiększenie częstotliwości oddawania moczu
Uporczywe bóle psychogenne Dominującą cechą tych zaburzeń jest uporczywy, silny i przykry ból, którego geneza nie może być w pełni wyjaśniona procesami fizjologicznymi ani obecnością zaburzeń somatycznych. Ból występuje często z konfliktem, czy problemami psychospołecznymi, których nasilenie pozwala sądzić, że są podstawową przyczyną zaburzeń. Objawy te powodują zwiększenie zainteresowania pacjentem zarówno jego osobą jak i stanem zdrowia.
Uporczywe bóle psychogenne obejmują: Psychalgia. Psychogenne bóle krzyża lub głowy. Zaburzenia bólowe psychogenne.
Przyczyny zaburzeń somatomorficznych Czynniki biologiczne: Ograniczona liczba danych wskazuje na niewielki wpływ genetyczny na te zaburzenia Objawy zaburzeń somatomorficznych dotyczące układu nerwowego i mięśniowo szkieletowego wykazały tendencje do lokowania się po lewej stronie ciała Czynniki psychospołeczne: Somatyzujący pacjenci mają olbrzymie trudności w życiu emocjonalnym Neurotyzm jako rys osobowości (lęk, depresja, nieśmiałość, wrogość, impulsywność, nadwrażliwość) Niechęć do komunikacji werbalnej Aleksytymia Czynniki społeczno kulturowe: W kulturach ograniczającyh bezpośrednie wyrażanie emocji R.Carson, J.Butcher, S.Mineka:Psychologia zaburzeń
Leczenie zaburzeń somatomorficznych Leczenie farmakologiczne Zalecana ostrożność w stosowaniu leków Leki uspokajające i przeciwdepresyjne Leczenie psychologiczne Praca nad nakłonieniem pacjenta do leczenia środkami psychologicznymi Udzielanie wsparcia, częste wizyty i udawanie badań medycznych Obiecujące okazała się terapia behawioralna i poznawcza. Zastosowanie zorientowanych behawioralnie terapii, których celem jest eliminowanie źródeł zysków wtórnych. R.Carson, J.Butcher, S.Mineka:Psychologia zaburzeń