LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE KWALIFIKACYJNYCH STUDIÓW PODYPLOMOWYCH TECHNOLOGIE INFORMACYJNE W BIBLIOTEKACH SPOŁECZEŃSTWA WIEDZY

LITERATURA I TREŚCI PROGRAMOWE KWALIFIKACYJNYCH STUDIÓW PODYPLOMOWYCH TECHNOLOGIE INFORMACYJNE W BIBLIOTEKACH SPOŁECZEŃSTWA WIEDZY

Projekt UPGOW współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Kwalifikacyjne studia podyplomowe TECHNOLOGIE INFORMACYJNE W BIBLIOTEKACH SPOŁECZEŃSTWA WIEDZY Treści programowe W dziale tym w sposób uproszczony sygnalizuje się wybrane tematy wykładów i ćwiczeń oraz wskazuje tylko wybrane lektury i opracowania. Pełny zakres zagadnień oraz obowiązujący spis lektur słuchacz otrzymuje od prowadzącego zajęcia. W bibliografii wymieniono głównie publikacje książkowe jako najszersze kompendia, choć w procesie dydaktycznym ważną rolę odgrywają też rozprawy ogłaszane w czasopismach naukowych i tomach zbiorowych. 1. Komunikacja społeczna i czytelnictwo 10 5 E - - - Prowadzący: Prof. dr hab. Irena Socha, dr Katarzyna Tałuć, dr Małgorzata Gwadera, dr Hanna Langer, dr Mieczysława Pytlos Historia rozwoju środków przekazu informacji. Definicje i pojęcie komunikacji społecznej. Modele procesu komunikowania: model transmisji, ekspresyjny, rozgłosu, recepcji. Technologiczne determinanty procesu komunikowania. Cechy komunikowania masowego. Relacje media a społeczeństwo. Zasady działania mediów masowych. Doktryny działania mediów. Typologia audytorium. Oddziaływanie mediów w społeczeństwie. Media a rozwój społeczno-gospodarczy: teorie ekonomiczne, psychologiczne, komunikologiczne. Pojęcie społeczeństwa informacyjnego. Cyfrowa rewolucja w komunikowaniu. Teoria i metodologia badań czytelnictwa. Czytelnictwo jako dyscyplina naukowa i jej interdyscyplinarny charakter. Źródła do badań historii czytelnictwa. Czynniki decydujące o rozwoju czytelnictwa: polityczne, kulturowe, ekonomiczne, społeczne, ideologiczne, techniczne i in. Typy i style kultury, styl życia. Zarys dziejów publiczności czytającej. Rozwój czytelnictwa jako dyscypliny po 1945 r. Polityczne i ideologiczne uwarunkowania w pracach nad czytelnictwem. Instytut Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej historia, struktura organizacyjna, cele, zadania, publikacje serie wydawnicze. Główne aspekty badań czytelnictwa w Polsce i na świecie w XXI wieku. Książka a inne media - szanse i zagrożenia. Współczesne narzędzia masowego komunikowania się i ich wpływ na kształtowanie zainteresowań czytelniczych. Internet jako źródło do badań czytelnictwa współczesnego. Biblioterapia teoria i praktyka. J. Andrzejewska: Kultura czytelnicza jednostki jako program edukacji czytelniczej i przedmiot badań. Studia o Książce 1989 T. 18, s. 23-63 Dialog a nowe media. Red. M. Kita. Katowice 2004 T. Goban-Klas: Cywilizacja medialna. Warszawa 2005 T. Goban-Klas: Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Warszawa 2004 T. Goban-Klas, P. Sienkiewicz: Społeczeństwo informacyjne: szanse, zagrożenia, wyzwania. Kraków 1999 Ł. Gołębiewski: Rynek książki w Polsce. Podstawowe zagadnienia. Warszawa 2006 J. Jamruszkiewicz: Kurs szybkiego czytania. Poradnik z zestawem ćwiczeń. Katowice 2005 4

Komunikacja w dobie Internetu. Red. B. Kożusznik. Katowice 2004 Z. Szkutnik: Badania czytelnicze w bibliotece szkolnej. Metody i techniki. Poznań 1978 M. Tinker: Podstawy efektywnego czytania. Warszawa 1980 J. Wojciechowski: Czytelnictwo. Kraków 2000 2. Podstawy bibliologii 5 - E - - - Prowadzący: Prof. UŚ dr hab. Edward Różycki, prof. dr hab. Danuta Sieradzka, prof. dr hab. Elżbieta Gondek Ewolucja postaci książki i jej wytwarzania Książka jako towar księgarstwo. Kultura książki. Rozwoj bibliologii. Struktura współczesnej bibliologii. Wpływ teorii komunikacji społecznej na księgoznawstwo. Funkcjonalne ujęcie nauki o książce. System książki. Książka w ujęciu semiotycznym. Nauka o książce a nauka o informacji naukowej (informatologia) i bibliotekoznawstwo razem czy osobno? Polscy i obcy teoretycy nauki o książce. M. Czerwiński: System książki. Warszawa 1976 J. Fercz, A. Niemczykowa: Podstawy nauki o książce, bibliotece i informacji naukowej. Warszawa 1991 J. Fercz, A. Niemczykowa: Wstęp do nauki o książce i bibliotece. Warszawa 1976 K. Głombiowski: Książka w procesie komunikacji społecznej. Wrocław i in. 1980 K. Migoń: Nauka o książce wśród innych nauk społecznych. Wrocław 1976 Oblicza kultury książki. Prace i studia z bibliologii i informacji naukowej. Wrocław 2005 A. Żbikowska-Migoń: Historia książki w XVIII wieku. Początki bibliologii. Warszawa 1989 3. Podstawy bibliotekoznawstwa 5 - E - - - Prowadzący: Prof. dr hab. Elżbieta Gondek, dr hab. Anna Tokarska, dr Zdzisław Gębołyś Bibliotekoznawstwo i bibliotekarstwo. Typologia, funkcje i zadania bibliotek. Funkcje edukacyjna, kompensacyjna i kulturotwórcza bibliotek. Ocena jakości pracy biblioteki. Standardy pracy biblioteki. Misja i wizerunek biblioteki. Użytkownicy bibliotek: badanie zainteresowań czytelniczych, potrzeb i preferencji języków informacyjno-wyszukiwawczych. Prawo biblioteczne: Dekret, Ustawa 1968, 1997 z późniejszymi zmianami. Polityka biblioteczna w Polsce: struktura sieci, Narodowy Zasób Biblioteczny, specjalizacja bibliotek. Biblioteka a techniki informacyjne. Nowe formy transmisji wiedzy: Biblioteki Cyfrowe. Bibliologia, biblioteki, bibliotekarze. Red. D. Grygowski, E.B. Zybert. Warszawa 2005 Biblioteka w otoczeniu społecznym. Red. E.B. Zybert. Warszawa 2000 Biblioteki szkolne. Wytyczne IFLA/UNESCO. Warszawa 2003 Działalność bibliotek publicznych. Standardy międzynarodowe IFLA-UNESCO. Warszawa 2002 Kołodziejska J.: Szerokie okno biblioteki. Warszawa 2006 Nauka o książce, bibliotece i informacji we współczesnym świecie. Warszawa 2003 4. Nauka o informacji 5 - E - - - Prowadzący: Dr hab. Diana Pietruch-Reizes, dr Renata Frączek, dr Izabela Swoboda 5

Informacja naukowa geneza, przedmiot, struktura, terminologia i metodologia nauki o informacji. Współczesne nurty badawcze w nauce o informacji. Kierunki badań informacji naukowej w Polsce i na świecie. Powiązania interdyscyplinarne informacji naukowej. H. Batorowska, B. Czubała: Wybrane zagadnienia nauki o informacji i technologii informacyjnej. Kraków 1996 M. Dembowska: Dokumentacja i informacja naukowa. Zarys problematyki i kierunki rozwoju. Warszawa 1965 M. Dembowska: Nauka o informacji (informatologia). Warszawa 1991 Informacja naukowa. Rozwój, metody, organizacja. Red. Z. Żmigrodzki, W. Babik, D. Pietruch-Reizes. Warszawa 2006 Informacja naukowa w Polsce. Tradycja i współczesność. Olsztyn 1998 J. Mikułowski-Pomorski: Informacja i komunikacja. Pojęcia, wzajemne relacje. Wrocław 1988 Problemy i metody nauki o informacji. Szkice i studia. Poznań 1998 J. Ratajewski: Wybrane problemy metodologiczne informologii nauki (informacji naukowej). Katowice 1994 5. Elementy naukoznawstwa - - - 10 - E Prowadzący: Dr Małgorzata Gwadera, dr Zdzisław Gębołyś Pojęcie nauki. Właściwości i zadania nauki. Naukoznawstwo. Organizacja badań nad nauką. Klasyfikacja nauk i piśmiennictwa naukowego. Metodologia i metody badawcze w nauce. Charakterystyka wybranych dyscyplin naukowych. Formy organizacyjne nauki. Publikacje naukowe w różnych formach, atrybuty książki naukowej i artykułu. Naukometria. Ocena dokonań w dziedzinie nauki. Instytucje i centra badawcze nauki europejskiej. Ważniejsi przedstawiciele nauki światowej i ich dokonania, znani nobliści i wynalazcy. Pracownicy i polskie instytucje naukowe. Światowe i europejskie programy oraz fundacje wspomagające prace naukowe. N. Davies: Europa. Kraków 2003 S. Kamieński: Nauka i metoda. Pojecie nauki i klasyfikacja nauk. Lublin 1992 Nauka polska na obczyźnie. Stan i perspektywy badawcze. Pod red. W. Hładkiewicza i M. Szczerbińskiego. Gorzów Wlkp. 2000 J. Ratajewski: Elementy naukoznawstwa i główne kierunki rozwoju nauki europejskiej. Katowice 1993 E. Rudziński: Światowe współdziałanie uczonych. Warszawa 1986 6. Elementy historii książki 10 - Z 10 - E Prowadzący: Prof. dr hab. Danuta Sieradzka, prof. UŚ dr hab. Edward Różycki, dr Jolanta Gwioździk Powstanie i rozwój pisma, materiałów, narzędzi pisarskich ich wpływ na rozwój książki. Rola i zadania książki w starożytności, jej główne ośrodki (Egipt, Mezopotamia, Grecja, Rzym). Biblioteki starożytne księgozbiory i ich charakter (Biblioteka Aleksandryjska, Pegramon). Klasztory i biblioteki średniowieczne miejscem produkcji książki rękopiśmiennej. Typy pisma łacińskiego: kapitała, uncjała, kursywa, minuskuła karolińska i gotycka. Rozwój szkolnictwa i powstanie uniwersytetów nowa rola książki. Drzeworytowe książki średniowieczne. Książki blokowe prekursorzy drukarstwa. Książka rękopiśmienna w Polsce średniowiecznej (jej główne ośrodki). Wynalazek druku. Johann Gutenberg i jego dzieło. Inkunabuły i inkunabulistyka. Książka renesansowa w Europie Zachodniej, jej znaczenie i rozwój. Rola księgarstwa w okresie Renesansu. Ośrodki produkcji i rozpowszechniania książki renesansowej. Sztuka książki XVII w. Barokowa książka w Polsce i jej zdobnictwo. Cenzura. Książki okresu Oświecenia na Zachodzie Europy. Rola książki naukowej w XVIII wieku. Biblioteka Załuskich, jej znaczenie kulturowe i losy. Książka polska i jej losy w okresie rozbiorów - rozwój bibliotek i stowarzyszeń kulturalno naukowych, znani wydawcy. Mechanizacja procesu wydawniczego książki na przełomie XIX i XX wieku - rozwój firm wydawniczo-księgarskich oraz prasy na świecie. 6

Odrodzenie Polski w 1918 r. i nowe funkcje książki. Powstanie Biblioteki Narodowej (rola S. Dembego). Książka w czasach II wojny światowej: polityka okupantów wobec książki polskiej i bibliotek; rola książki w obozach koncentracyjnych, obozach jenieckich i łagrach. Działalność wydawnicza w okupowanym kraju. Straty bibliotek i ich księgozbiorów w czasie II wojny światowej. Raport o stanie wiedzy pod koniec XX wieku. Rozwój książki i bibliotek po 1989 r. (wpływ gospodarki rynkowej). S. Kondek, Papierowa rewolucja. Oficjalny obieg książek w Polsce w latach 1944-1949. Warszawa 1999 N. Kraśko: Instytucje wydawnicze w II Rzeczypospolitej. Warszawa 2001 A. Żbikowska-Migoń: Dzieje książki i jej funkcji społecznej. Wiek XVIII. Wrocław 1987 B. Bieńkowska, Elżbieta Maruszak: Książka na przestrzeni dziejow. Warszawa 2005 H. Dubowik: Dzieje książki i bibliotek w zarysie. Warszawa 1982 H. Szwejkowska: Książka drukowana XV - XVIII wieku. Zarys historyczny. Wrocław 1980 K. Głombiowski, H. Szwejkowska: Książka rękopiśmienna i biblioteki w starożytności i średniowieczu. Warszawa 1979 K. Maleczyńska: Historia książki i jej funkcje społeczne. Wrocław 1987 Straty bibliotek w czasie II wojny światowej w granicach Polski z 1945 roku. Wstępny raport o stanie wiedzy. Red. B. Bieńkowska. Warszawa 1994 H. Szwejkowska: Wybrane zagadnienia z dziejów książki XIX-XX wieku. Wrocław 1983 J. Sowiński: Polskie drukarstwo. Wrocław 1996 S. Pazyra: Z dziejów książki polskiej w czasie II wojny światowej. Warszawa 1970 7. Bibliografia i inne źródła informacji 10 10 Z - - - Prowadzący: Prof. dr hab. Elżbieta Gondek, dr Agnieszka Bajor, dr Jolanta Gwioździk, dr Małgorzata Gwadera Pojęcia: dokumentu, piśmiennictwa, publikacji, źródła informacji. Formalna i rzeczowa typologia dokumentów. Leksykony i encyklopedie jako źródła informacji. Gatunki piśmiennictwa naukowego. Typologia wydawnictw ciągłych. Gatunki wypowiedzi prasowych. Dokumenty elektroniczne. Bibliografia jako zbiór opisów bibliograficznych dokumentów. Formy opracowań bibliograficznych. Budowa bibliografii. Źródła i metody gromadzenia materiałów do bibliografii. Normy opracowania zbiorów informacji o dokumentach. Hasło, tytulatura dokumentu oraz inne rodzaje informacji o treści dokumentów. Elementy informacji handlowej w opisie dokumentów. Adnotacje i odsyłacze. Indeksy ich rodzaje oraz zależność od struktury źródła informacji. Charakterystyczne cechy oraz funkcje różnych rodzajów źródeł informacji. Bibliografia w świecie. Wybrane międzynarodowe bibliografie bibliografii: ogólna, dziedzin bibliologii, medycyny, nauk humanistycznych. Wybrane bibliografie abstraktowe, indeksy cytowań, current contents, katalogi centralne. Bibliografia narodowa w wybranych krajach (np. Czech, Francji, Niemiec, Rosji, Słowacji, Wielkiej Brytanii). Informacja o inkunabułach i starych drukach w Europie. Człony systemów bibliografii bieżącej. Stosunek bieżącej bibliografii narodowej do prospektywnej i kumulacji. Program CIP. Międzynarodowa informacja o przekładach dzieł. Bibliografia księgarska (books in print). Stan polskiej narodowej ogólnej bibliografii retrospektywnej i bieżącej. Kierunki rozwoju bibliografii specjalnych w Polsce. Podstawy prawne i podział zadań w dziedzinie bibliografii. Bibliografia bibliografii w Polsce (retrospektywna, bieżąca, bibliografii nie opublikowanych), katalogi centralne zasobów bibliotecznych, katalogi księgarskie. Bibliografia regionalna w Polsce: tradycja, dyskusje, okresowe zmiany organizacyjne. Metoda bibliograficzna wśród innych metod pracy naukowej. Bibliografia. Metodyka i organizacja. Pod red. Z. Żmigrodzkiego. Warszawa 2000 Bibliografie regionalne. Dokonania. Dylematy. Wnioski. Materiały z konferencji Puławy, 15-16 września 1994 r. Warszawa 1995 C. Daniłowicz: Dokumenty elektroniczne. Zagadnienia Informacji Naukowej 1998 nr 1 s. 55-63 M. Dembowska: Metoda bibliografii polskiej Karola Estreichera. Warszawa 1970 Encyklopedia wiedzy o prasie. Pod red. J. Maślanki. Wrocław i in. 1976 D. Grygrowski: Dokumenty nieksiążkowe w bibliotece. Warszawa 2001 J. Kida: Encyklopedie, leksykony i słowniki w edukacji polonistycznej. Rzeszów 2000 Metodyka bibliograficzna. Poradnik dla autorów bibliografii specjalnych. Red. M. Dembowska, H. Hleb Koszańska, H. Sawoniak. Warszawa 1963 7

K. Najorczyk: Dokument elektroniczny i jego opis bibliograficzny w publikacjach humanistycznych. Poznań 2004 s. 57-69 A. Paluszkiwicz: Struktura danych bibliograficznych w zintegrowanych systemach bibliotecznych. Warszawa 1997 Piąta Ogólnokrajowa Narada Bibliografów. Materiały i dyskusja. Warszawa 2004 Polska bieżąca bibliografia narodowa. Dobór i selekcja, Red. J. Sadowska. Warszawa 1999. M. Skalska-Zlat: Bibliografia w Polsce 1945-1995. Naukoznawcza analiza dyscypliny. Wrocław 2002 B. Sordylowa: Informacja naukowa w Polsce. Problemy teoretyczne, źródła, organizacja. Wrocław 1987 K. Wolny-Zmorzyński, A. Kaliszewski, W. Furman: Gatunki dziennikarskie. Teoria praktyka język. Warszawa 2006 8. Bibliotekarstwo - formalne opracowanie zbiorów, formaty danych 10 15 Z 10 10 E Prowadzący: Dr Zdzisław Gębołyś, dr Jolanta Szulc, dr Beata Żołędowska-Król, dr hab. Anna Tokarska, dr Stefan Kubów Typologia dokumentów bibliotecznych. Opis bibliograficzny: strefy opisu, znaki graficzne i zawartość, systemy znakowe. Normalizacja opisu bibliograficznego: od A. Panizziego (British Museum 1839), J. Lelewela i J. Grycza do ISBD oraz PN-82/N-01152 jako normy arkuszowej. Opis katalogowy: hasło jako element wyszukiwawczy typologia, zasady redagowania, normalizacja. Opis bibliograficzny a opis katalogowy. Katalogowanie wydawnictw zwartych, ciągłych oraz zbiorów specjalnych. Digitalizacja zasobów bibliotecznych. Retrokonwersja. Rekord opisu bibliograficznego w formacie MARC. NuKat. Normalizacja opisu w OPAC. Współpraca międzynarodowa. E. Chrzan, A. Padziński: Format MARC 21 rekordu zasobu. Warszawa 2001 Hasła osobowe, korporatywne i tytułowe. Zasady sporządzania rekordów kartoteki haseł wzorcowych. Red. A. Paluszkiewicz, M. Lenartowicz. Warszawa 1999 Katalogowanie książek i wydawnictw ciągłych w formacie USMARC. Poradnik. Oprac. J. Kosek. Red. M. Lenartowicz, A. Paluszkiewicz. Warszawa 1997 M. Lenartowicz, A. Paluszkiewicz: Format USMARC rekordu bibliograficznego dla książki. Warszawa 2000 A. Padziński: Stosowanie polskich norm w zautomatyzowanych katalogach bibliotecznych. Warszawa 2000 Przepisy katalogowania książek. Cz. 1. Opis bibliograficzny. Oprac. M. Lenartowicz. Warszawa 1983, 1986 9. Języki informacyjno-wyszukiwawcze 10 10 Z - - - Prowadzący: Dr hab. Diana Pietruch-Reizes, mgr Anna Seweryn, dr Jacek Tomaszczyk, Dr Izabela Swoboda, dr Jacek Tomaszczyk, dr Renata Frączek Warsztat informacyjny języków informacyjno-wyszukiwawczych. Lingwistyczne podstawy języków informacyjno-wyszukiwawczych. Teoretyczne podstawy języków informacyjno-wyszukiwawczych. Charakterystyka funkcjonalna i strukturalna jiw. Systemy notacyjne jiw. Systemy leksykalne jiw. Pole semantyczne jiw i jego struktura. Systemy gramatyczne jiw. Reguły transformacyjne w jiw. Pragmatyka jiw (indeksowanie). Wybrane typologie jiw. Historia i kierunki rozwoju jiw. Charakterystyka metodologiczna języków informacyjno-wyszukiwawczych. Języki unitermowe i języki słów kluczowych. Języki deskryptorowe. Języki haseł przedmiotowych, w tym język KABA. Języki klasyfikacyjne. Języki prostych systemów faktograficznych. Nowe typy jiw. Porównanie i ocena jiw. W. Babik: Generowanie języków informacyjno-wyszukiwawczych ze słowników terminologicznych. Kraków 1996 s. 17-49 B. Bojar: Językoznawstwo dla studentów informacji naukowej. Warszawa 2005 Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Red. B. Bojar. Warszawa 2002 B. Bojar: Zarys językoznawstwa dla studentów bibliotekoznawstwa i informacji naukowej. Warszawa 1991 Informacja naukowa. Rozwój, metody, organizacja. Red. Z. Żmigrodzki, W. Babik, D. Pietruch-Reizes. Warszawa 2006 D. Pietruch-Reizes: Języki informacyjno-wyszukiwawcze. W: Bibliotekarstwo. Red. Z. Żmigrodzki. Warszawa 1998 J. Sadowska, T. Turowska: Języki informacyjno-wyszukiwawcze. Katalogi rzeczowe. Warszawa 1990 8

B. Sosińska-Kalata: Podręcznik UKD dla bibliotekarzy i pracowników informacji. Warszawa 1995 E. Ścibor: Wybrane zagadnienia teorii języków informacyjnych. Olsztyn 1999 10. Bibliotekarstwo rzeczowe opracowanie dokumentów 10 15 Z 10 10 E Prowadzący: Dr hab. Anna Tokarska, dr Joanna Kamińska, dr Jolanta Szulc, dr Stefan Kubów Systemy klasyfikacyjne. Klasyfikacje biblioteczne Mono- i polihierarchiczne struktury organizowania wiedzy. Rzeczowe układy zbiorów w wybranych bibliotekach naukowych, gimnazjalnych, kościelnych, specjalistycznych. Historia układu dziesiętnego oraz UKD jako system półfasetowy: struktura, poddziały specjalne (analityczne, syntetyczne), rozbudowa równoległa. Klasyfikacje XIX w.: KDD i działalność bibliotekarska M. Deweya, Klasyfikacja Rozciągliwa Ch.A. Cuttera, KBK. Klasyfikacje XX w.: Przedmiotowa J.D. Browna, Bibliograficzna H.E. Blissa i jej modyfikacje, Dwukropkowa S.R. Ranganathana. Schematy branżowe i specjalistyczne: BSO, PKT. Inicjatywy w klasyfikowaniu zagadnień z zakresu literatury i kartografii. B. Sosińska-Kalata: Klasyfikacja. Struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych. Warszawa 2002 B. Sosińska-Kalata: Podręcznik UKD dla bibliotekarzy i pracowników informacji. Warszawa 1995 E. Ścibor: Klasyfikacja piśmiennictwa. Olsztyn 2001 E. Ścibor: Rozwój systemów klasyfikacji na tle rozwoju piśmiennictwa i działalności biblioteczno-dokumentacyjnej. Warszawa 1975 UKD w środowisku komputerowym. Red. B. Sosińska-Kalata. Warszawa 2004 O. Ungurian: Teoria i praktyka klasyfikacji fasetowej S.R. Ranganathana. Warszawa 1973 Opracowanie przedmiotowe Języki haseł przedmiotowych, kartoteki wzorcowe i autorytatywne. Tematowanie wg jhp BN: typologia tematów i określników, struktura pozycyjna zdania rozwiniętego. Słownik jhpbn: budowa artykułu przedmiotwego. Język KABA gramatyka i słownictwo. Współpraca z RAMEAU i RVM. Katalog przedmiotowy: M. Schrettinger i niemiecka szkoła katalogu przedmiotowego; amerykańska szkoła: Ch.A. Cutter i LCSH. Polska szkoła katalogu przedmiotowego i jej twórcy: A. Łysakowski, A. Grodek, J. Kossonoga, S. Konopka, J. Sadowska, J. Woźniak. J. Czarnecka: Katalog przedmiotowy na podstawie opisów Przewodnika Bibliograficznego. Poradnik. Warszawa 2000 T. Głowacka: Analiza dokumentu i jego opis przedmiotowy. Warszawa 2003 Instrukcja tematowania i katalogu przedmiotowego. Oprac. J. Sadowska. Warszawa 1991 A. Łysakowski: Katalog przedmiotowy. Podręcznik. Warszawa 1946. Warszawa 2002 A. Łysakowski: Katalog przemiotowy. Teoria. Wilno 1928 Opracowanie rzeczowe. Warszawa: SBP 2005. J. Sadowska: Hasła przedmiotowe w teorii Adama Łysakowskiego i praktyce Przewodnika Bibliograficznego. Warszawa 2000 Słownik JHP BN. Wyd 1-5. Warszawa 1989-2005 J. Woźniak: Kategoryzacja. Studium z teorii języków informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa 2000 11. Bibliotekarstwo - zarządzanie zbiorami - - - 10 - E Prowadzący: Dr Zdzisław Gębołyś, dr Beata Żołędowska-Król, dr Agnieszka Bajor Gromadzenie dokumentów bibliotecznych. Specyfika zarządzania zasobem w bibliotekach naukowych (narodowe, uniwersyteckie, PAN), specjalistycznych, w szkolnych centrach informacji (SCI) oraz bibliotekach fachowych. Selekcja, uzupełnianie i kontrola zasobu. Kształtowanie kolekcji: polityka 9

gromadzenia i uzupełniania, formy nabycia, źródła informacji o rynku wydawniczym. Kooperacja w gromadzeniu: od uniwersalizmu do profilowania zasobu bibliotek. Gromadzenie czasopism i zbiorów specjalnych. Bazy danych. Znakowanie kolekcji: ekslibris, superekslibris, sygnatura. Udostępnianie zasobów bibliotecznych. Zasady udostępniania: S.R. Ranganathan, M. Gorman. Formy udostępniania: prezencyjne, na zewnątrz, międzybiblioteczne. Organizacja udostępniania: księgozbiory podręczne, czytelnie, wolny dostęp do półki. Aspekty prawne udostępniania zasobu i regulaminy biblioteczne. Serwis usług dla użytkownika. Odbiorca usług bibliotecznych: kategorie i potrzeby grup wymagających specyficznego serwisu usług: dzieci i młodzież, niepełnosprawni, chorzy. Organizacja i formy działalności informacyjnej. J. Andrzejewska: Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka. T. 1-2. Warszawa 1996 Bibliotekarstwo naukowe. Red. A. Łysakowski. Warszawa 1956 Dziś i jutro działalności informacyjnej w bibliotekach publicznych. Kielce 1995 B. Howorka: Elementy prawa dla bibliotekarzy i dokumentalistów. Warszawa 1990 A. Lenczowski: Organizacja i technika udostępniania zbiorów bibliotecznych. Warszawa 1985 J. Ratajewski: Biblioteka. Cz. 2. Udostępnianie zbiorów i działalność informacyjna. Katowice 1978 Vademecum bibliotekarza. Red. L. Biliński. Warszawa 2006 12. Podstawy wiedzy o automatyzacji bibliotek - - - 10 10 E Prowadzący: Dr Izabela Swoboda, dr hab. Anna Tokarska, dr Renata Frączek, dr Jolanta Szulc WYKŁADY Wprowadzenie do problematyki automatyzacji bibliotek. Pojęcia: mechanizacji, automatyzacji, komputeryzacji bibliotek. Warianty komputeryzacji, cele, korzyści, utrudnienia. Zintegrowany system biblioteczny budowa i funkcje, cech. Schemat zautomatyzowanego systemu bibliotecznego, funkcje modułów. Użytkownicy systemu. Struktura danych bibliograficznych w systemach bibliotecznych. Kartoteka haseł wzorcowych. Struktura danych bibliograficznych w systemach zautomatyzowanych bez khw i w systemach wykorzystujących khw. Obsługa khw przez ZSB. Kartoteki wzorcowe i autorytatywne. Stosowane normy i standardy. Formaty opisu danych (MARC 21), język komend (ISO 8777), zasady współpracy systemów komputerowych (Z39.50). Katalogi online. Generacje OPAC. Narzędzia wyszukiwawcze w katalogach online. Prezentacja informacji w OPAC. Systemy przyjazne użytkownikowi. Efektywność systemu informacyjnego. Katalogi centralne. Systemy scentralizowane i rozproszone. Katalogi centralne w Polsce. Sieci biblioteczne o międzynarodowym zasięgu. Współpraca bibliotek w zakresie katalogowania, wymiana danych. Retrokonwersja katalogów bibliotecznych. Terminologia, metody, planowanie procesu. Biblioteki polimedialne, elektroniczne, cyfrowe, wirtualne. Zasady tworzenia bibliotek cyfrowych. Metadane formaty opisu dokumentów elektronicznych. Projekty digitalizacji światowych i krajowych zasobów piśmienniczych. Proces komputeryzacji biblioteki (planowanie, etapy, procedury nabywania programów bibliotecznych). Zarządzanie biblioteką w procesie komputeryzacji. Rola bibliotekarza systemowego. Projekty wspierające automatyzację bibliotek w Polsce. Współpraca bibliotek w zakresie automatyzacji, konsorcja. Stan komputeryzacji bibliotek naukowych w Polsce. ĆWICZENIA Przegląd zautomatyzowanych systemów bibliotecznych wykorzystywanych w polskich bibliotekach (MOL, LIBRA, PATRON, MAK, SOWA, PROLIB, ALEPH, HORIZON, VTLS/VIRTUA, TINLIB/Q- SERIES, INNOPAC KOHA, MATEUSZ). Samodzielna praca w wybranych systemach (MOL, MAK, SOWA, PROLIB). Analiza porównawcza poznanych systemów ze zwróceniem szczególnej uwagi na strukturę danych w systemach bez khw i systemach wykorzystujących khw oraz zgodność z obowiązującymi standardami. Wyszukiwanie informacji w katalogach online poszczególnych systemów. Ocena i porównanie efektywności poznanych systemów. Zapoznanie się z najważniejszymi międzynarodowymi katalogami centralnymi (Wyszukiwanie informacji w NUKat, KaRo, FIDKAR Porównanie możliwości katalogów scentralizowanych i rozproszonych (wady i zalety). Zapoznanie się z najważniejszymi międzynarodowymi projektami digitalizacji zbiorów, bibliotekami wirtualnymi. Biblioteki cyfrowe w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem Śląskiej Biblioteki Cyfrowej. 10

Bibliotekarstwo. Pod red. Z. Żmigrodzkiego. Warszawa 1998 s. 144-155, 369-375 M. Grabowska: Systemy online w bibliotekach. Warszawa 1995 s. 11-85 A. Jacquesson: Automatyzacja bibliotek: zarys historyczny, strategia, perspektywy. Warszawa 1999 A. Padziński: Stosowanie polskich norm w zautomatyzowanych katalogach bibliotecznych. Warszawa 1998 A. Paluszkiewicz: Struktura danych bibliograficznych w zintegrowanych systemach bibliotecznych. Warszawa 1997 A. Radwański: Jak komputeryzować bibliotekę: poradnik. Warszawa 2000 Świat biblioteki elektronicznej w klasycznej bibliotece naukowej: możliwości rozwoju, uwarunkowania i ograniczenia: materiały konferencyjne. Poznań, 19-20 marca 1998. Poznań 1998 13. Organizacja działalności informacyjnej - 10 Z - - - Prowadzący: Dr Agnieszka Bajor, dr Jerzy Reizes-Dzieduszycki, dr Izabela Swoboda Podstawowe zagadnienia zorganizowanej działalności informacyjnej. Biblioteki jako pierwsze placówki informacji naukowej. Narodziny dokumentacji i przeglądów dokumentacyjnych. Powstawanie bibliotek specjalnych i placówek dokumentacyjno informacyjnych. Międzynarodowy Instytut Bibliograficzny. Kształtowanie się systemu klasyfikacji dokumentów (UKD). Koncepcja systemów i sieci informacyjnych rola organizacji międzynarodowych (UNESCO, ICSU, UNIDO, FAO, FID, IFLA, MCNTI), program UNISIST. Rozwój działalności informacyjnej w Polsce na rzecz gospodarki narodowej; informacja naukowa w Polskiej Akademii Nauk i w bibliotekach szkół wyższych; czasopisma poświęcone informacji naukowej. Struktura sieci, rozwój systemów specjalistycznych i dziedzinowo gałęziowych, kształcenie i szkolenie pracowników informacji, współpraca międzynarodowa. Normalizacja w informacji. Wpływ rozwoju technologii informacyjnych na formy i metody przetwarzania i udostępniania informacji oraz na powstawanie nowych nośników informacji, pierwsze zautomatyzowane usługi informacyjne w Polsce. Działalność informacyjna w ujęciu systemowym. Elementy systemu i występujące relacje. Źródła informacji, ze szczególnym uwzględnieniem typologii baz danych; różnorodność nośników informacji; dokumenty multimedialne. Gromadzenie i przechowywanie zbiorów metody selekcji źródeł. Opracowywanie dokumentów, procedury opisu treści (tematyka, stosowane metody, wyniki badań). Strategia wyszukiwania uzależniona od znaczenia trafności i kompletności informacji, rola użytkownika w formułowaniu profilu wyszukiwawczego. Udostępnianie informacji metody udostępniania; rozpowszechnianie informacji ogólnodostępnych dla potencjalnych odbiorców; dystrybucja (przekazywanie) wśród użytkowników informacji adresowanej według ich zamówienia: SDI, RWI. Wyszukiwanie prowadzone przez samych użytkowników i rola pracownika informacji. Placówki informacji, ich typy, funkcje ośrodków: informacji, dokumentacji, analizy informacji, informacji skierowującej, centrów danych oraz konsorcjów i sieci bibliotek naukowych. Pracownicy informacji, kwalifikacje, kształcenie, dokształcanie, powstawanie nowych specjalizacji. Funkcjonowanie systemów informacyjnych w sieciach, modele sieci. Systemy informacyjne tworzone przez organizacje międzynarodowe, komercyjne serwisy informacyjne. Ocena funkcjonowania systemów, przydatności źródeł informacji, kompletności, trafności i aktualności dostarczanych informacji; ocena jakości usług świadczonych przez pracowników informacji oraz badanie potrzeb użytkowników i stopnia zaspokojenia tych potrzeb. H. Batorowska, B. Czubała: Wybrane zagadnienia nauki o informacji i technologii informacyjnej. Kraków 1996 E. Chmielewska Gorczyca, B. Sosińska Kalata: Informacja naukowa z elementami naukoznawstwa. Warszawa 1991 Informacja naukowa. Rozwój metody organizacja. Pod red. Z. Żmigrodzkiegooraz W. Babika i D. Pietruch-Reizes. Warszawa 2006. Z. Mądrzycki: Informacja faktograficzna. Warszawa 1982 D. Nicholas: Ocena potrzeb informacyjnych w dobie Internetu. Warszawa 2001 Słownik terminologiczny informacji naukowej. Wrocław 1979 B. Sordylowa: Z problematyki bibliotek i informacji naukowej. Warszawa 1997 A. Szewc: Informacja patentowa, normalizacyjna i techniczno handlowa. Katowice 1992 14. Systemy informacyjne - - - 10 10 Z 11

Prowadzący: Dr Renata Frączek, dr Izabela Swoboda, dr Arkadiusz Pulikowski, dr Justyna Adamus Wprowadzenie do teorii systemu informacyjno-wyszukiwawczego (SIW): definicja SIW; cechy (spójność i efektywność); struktura, typologia, relewancja (teorie relewancji, przegląd interpretacji na gruncie informacji naukowej). Reprezentacja wiedzy w systemie informacyjno-wyszukiwawczym. Dostęp do wiedzy w SIW. System dokumentacyjny a system faktograficzny, system pełnotekstowy: zawartość i organizacja bazy danych; urządzenia semantyzujące wyszukiwanie informacji; technika wyszukiwania i język wyszukiwawczy. Hipertekst - nowy sposób gromadzenia i udostępniania informacji. Rodzaje systemów hipertekstowych. Struktura systemu WWW. Systemy ekspertowe w informacji naukowej. Podstawowe zagadnienia sztucznej inteligencji. Systemy przyjazne: dostępność systemu, techniki dialogowe, interfejsy. Międzynarodowe zautomatyzowane systemy informacji naukowej. Bazy i banki danych. Definicja, typy baz danych.. Bazy danych na CD-ROM. Technologia CD-ROM w sieciach komputerowych. Serwisy online o zasięgu międzynarodowym struktura, rozwój, zadania. Ogólnoświatowe komputerowe sieci informacyjne geneza, funkcje sieci, typologia, architektura. E. Artowicz: Reprezentacja wiedzy w systemie informacyjno-wyszukiwawczym. Zagadnienia relewancji. Warszawa 1997 R. 1 ( s. 13-21), 2.5 ( s. 65-86), R. 4 ( s. 173-237). H. Batorowska, B. Czubała: Wybrane zagadnienia nauki o informacji i technologii informacyjnej. Kraków 1996 R. III ( s. 30-49 ), V ( s. 162-171) i VI (1., 1.1, 1.2, 1.3, `1.4 ; 2, 2.1-2.7) J. B. Czermiński: Systemy i sieci komputerowe. Przegląd Biblioteczny 1994 z 1/2 s. 65-78 M. Grabowska: Bazy składowe serwisu EUROBASES: INFO 92, ECLAS, ABEL, RAPID, SESAME, EUROCRON, OIL. Przegląd Biblioteczny 1995 z. 3/4 s. 305-324 M. Grabowska: Systemy online w bibliotekach. Warszawa 1992. (s. 99-131, 133-150) J. Maj, M. Nahotko, W. Szczęch: Zastosowania komputera w bibliotece. Poradnik. Warszawa 1996 s. 67-96 (R. 4; 5; 6) Informacja naukowa. Rozwój, metody, organizacja. Pod red. Z. Żmigrodzkiego oraz W. Babika i D. Pietruch-Reizes. Warszawa 2006 J. J. Mulawka: Systemy ekspertowe. Wyd. 2. Warszawa 1996 (R. 1, 2.1, 2.2, 2.3) Multimedialne i sieciowe systemy informacyjne. Materiały konferencyjne. Red. Cz. Daniłowicz. Wrocław 2000 H. Popowska, B. Stefaniak, A. Wysocki: Zagraniczne bazy danych. Wrocław 1991 R. 1, 2.1, 2.2, - 4, 2.3, 2.5, 4.2 oraz załączniki B. Sosińska-Kalata: Wykorzystanie technik sztucznej inteligencji we współczesnym bibliotekarstwie i systemach wspomagających wyszukiwanie online. "ZIN" 1990 nr 1 s. 111-138 15. Podstawy zarządzania 5 - E - - - Prowadzący: Dr Joanna Kamińska, dr Beata Żołędowska-Król, dr Zdzisław Gębołyś, dr Stefan Kubów Historia rozwoju nauk organizacji i zarządzania klasycy, najważniejsze nurty. Wkład Polaków i polskiej myśli organizatorskiej do nauk o organizacji i zarządzaniu. Pojęcie organizacji, metafory organizacji wg Morgana. Typologia organizacji według różnych kryteriów. Pojęcie struktury organizacyjnej: definicja, funkcje, typy struktur organizacyjnych. Cykl działania zorganizowanego. Funkcje zarządzania wg Taylora: planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrolowanie. Wybrane metody zarządzania. Podstawy marketingu. Klasyczne koncepcje marketingowe. Zarządzanie marketingiem. Aktualne tendencje w nauce organizacji i zarządzania. [ A. Bednarski: Zarys teorii organizacji i zarządzania. Toruń 2001 M. Bielski: Podstawy teorii organizacji i zarządzania. Warszawa 2004 A. Czermiński i in.: Zarządzanie organizacjami. Toruń 2001 B. Kaczmarek: Organizacje. Warszawa 2001 P. Kotler: Marketing. Poznań 2005 16. Organizacja i zarządzanie biblioteką 12

- - - - 10 Z Prowadzący: Dr Beata Żołędowska-Król, dr Joanna Kamińska, dr Zdzisław Gębołyś, dr Stefan Kubów Otoczenie biblioteki jako niedochodowej organizacji usługowej. Kryteria podziału pracy w bibliotece. Dokumentacja organizacyjna biblioteki. Tworzenie opisów stanowisk pracy. Plany pracy i sprawozdawczość biblioteczna. Kierownik i jego rola w zarządzaniu biblioteką: rodzaje kierowników i ich zadania. Kształtowanie stosunków społecznych w bibliotece: praca zespołowa; konflikty przyczyny powstawania i sposoby rozwiązywania. Postawy pracowników wobec użytkowników. Komunikacja wewnętrzna. Zarządzanie kulturą organizacyjną biblioteki. TQM w bibliotece. Metody pomiaru jakości usług bibliotecznych. Benchmarking w zarządzaniu biblioteką. K. T. Wildhardt: Zarządzanie biblioteką. Najnowsze kierunki w bibliotekarstwie brytyjskim. Warszawa 1998 J. Wojciechowski: Organizacja i zarządzanie w bibliotekach. Warszawa-Kraków 1997 E. B. Zybert: Kultura organizacyjna w bibliotekach. Warszawa 2004 Wdrażanie nowoczesnych technik zarządzania w instytucjach non-profit na przykładzie naukowej biblioteki akademickiej: materiały z konferencji, Kraków, 28-30 września 1998. Kraków 1998 17. Ochrona własności intelektualnej - - - - 10 Z Prowadzący: Dr hab. Mariola Jarczykowa, dr hab. Diana Pietruch-Reizes Zarys światowego systemu ochrony własności intelektualnej. Obieg informacji w światowym systemie własności intelektualnej. Definicje głównych rodzajów praw własności intelektualnej wg WIPO/OMPI: prawo autorskie (copyright) i prawa pokrewne; własność przemysłowa. Elementarne zasady prawa chroniącego własność intelektualną. Prawo autorskie: podmiot, model, treści, ochrona praw autorskich i pokrewnych. Prawo autorskie w Internecie. Prawo własności przemysłowej. Wynalazek. Patent. Wzór przemysłowy, użytkowy, znak towarowy, oznaczenia geograficzne, topografia układów scalonych. Podstawowe przepisy z zakresu ochrony własności intelektualnej J. Barta, P. Fajgielski, R. Markiewicz: Ochrona danych osobowych. Kraków 2007 D. Jankowiak: Ustawa o postepowaniu egzekucyjnym w administracji. Wrocław 2007 M. Makowiec: Ochrona prawna własności intelektualnej. Warszawa 2007 E. Norek: Przedsiebiorstwo w obrocie gospodarczym. Warszawa 2007 P. Podrecki i in.: Prawo Internetu. Wyd. 2. Warszawa 2007 M. Poźniak-Niedzielska, J.Szczotak, M. Mozgawa: Prawo autorskie i prawa pokrewnej. Bydgoszcz 2007 Prawo autorskie I prawa pokrewne. Wyd. 3. Kraków 2007 18. Terminologia informacji naukowej i bibliotekoznawstwa w języku angielskim - 10 Z - 10 Z Prowadzący: Dr Jacek Tomaszczyk, dr Arkadiusz Pulikowski, mgr Anna Seweryn Rozwój i specyfika terminologii z zakresu informacji naukowej i bibliotekoznawstwa. Tradycyjne i sieciowe zasoby terminologiczne. Tłumaczenie wybranych abstraktów i artykułów ze specjalistycznej literatury anglojęzycznej. Analiza słownictwa stosowanego w interfejsach systemów informacyjnych. Analiza stron WWW wybranych bibliotek w krajach anglojęzycznych. Literatura: Artykuły z czasopism, abstrakty z bazy LISA, serwisy WWW, systemy informacyjne. 13

19. Technologia informacyjna - 15 Z - 15 Z Prowadzący: Dr Arkadiusz Pulikowski, mgr Tadeusz Maciąg, dr Jerzy Reizes-Dzieduszycki, dr Jolanta Szulc, dr Renata Frączek, dr Izabela Swoboda, dr Justyna Adamus Pojęcie technologii informacyjnej (TI). Obszary zastosowań TI. Wykorzystanie TI w zarządzaniu wiedzą i informacją. Budowa i oprogramowanie sprzętu komputerowego. Budowa sieci. Topologie i typy sieci komputerowych. Przetwarzanie tekstów: formatowanie, operacje na blokach tekstu, tworzenie ramek, tabel i diagramów, zastosowanie stylów i szablonów, tworzenie konspektów, spisów treści i indeksów. Baza danych i systemy zarządzania bazą danych. Ogólna charakterystyka programu MS Access: tworzenie tabel, operacje na rekordach, tworzenie interfejsu użytkownika. Arkusze kalkulacyjne. Charakterystyka arkusza kalkulacyjnego MS Excel. Tworzenie stron WWW. Przegląd narzędzi do tworzenia stron WWW. Formatowanie tekstu. Wstawianie hiperłączy i grafiki. Tworzenie list i tabel. Tworzenie prezentacji multimedialnych z wykorzystaniem programu MS Power Point: wstawianie grafiki, tabel, wykresów, schematów organizacyjnych i dźwięku. Tworzenie własnych szablonów i schematów kolorów. Z. Dec, R. Konieczny: ABC komputera. Kraków 2005 M. Langer: Po prostu Excel 2003 PL. Gliwice 2004 D. Mendrala, M. Szeliga: Access 2003 PL. Kurs. Gliwice 2003 T. Negrino: PowerPoint. Tworzenie prezentacji. Projekty. Gliwice 2005 M. Sławik: Tworzenie Stron WWW. Kraków 2006 W. Wrotek: Informatyka Europejczyka. Technologia informacyjna. Gliwice 2006 20. Wyszukiwanie informacji w sieciach - infobrokerstwo - - - - 15 Z Prowadzący: Dr Arkadiusz Pulikowski, dr Renata Frączek, dr Jacek Tomaszczyk, mgr Tadeusz Maciąg, dr Jerzy Reizes-Dzieduszycki Usługi Internetu. Struktura dokumentu hipertekstowego z uwzględnieniem metaznaczników wykorzystywanych przez wyszukiwarki internetowe. Budowa i zasada działania wyszukiwarek i katalogów. Tworzenie instrukcji wyszukiwawczych z wykorzystaniem operatorów. Kryteria oceny wyszukanych stron WWW. Badanie kompletności i dokładności wyszukiwarek. Zalety i wady metawyszukiwarek. Zasoby niewidocznego Internetu: słowniki. encyklopedie. leksykony, mapy, bazy teleadresowe, bazy aktów prawnych. Polska Biblioteka Internetowa i inne projekty digitalizacyjne. Czasopisma elektroniczne dostępne na stronach WWW. Wyszukiwanie w zasobach FTP. Wyszukiwanie obrazów i materiałów audiowizualnych. Wyszukiwanie w forach, listach i grupach dyskusyjnych. M. Kitajewski: Google. Ćwiczenia praktyczne. Gliwice 2005 M. A. Kłopotek: Inteligentne wyszukiwarki internetowe. Warszawa 2001 W. Osińska, G. Osiński: Efektywne wyszukiwanie informacji w sieci WWW. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Bibliologia. 2000 z. 4 s. 385-40 A. Szewczyk: Google dla praktyków. Warszawa 2003 A. Pulikowski: Internet źródło informacji i wiedzy oraz narzędzie komunikacji naukowej W: Informacja naukowa Red. Z. Żmigrodzki. Katowice 2006 s. 219-248 14

15