Wstęp Jednym z głównych i najczęściej wymienianych problemów nauczania na odległość jest osamotnienie uczącego się i jakże często związany z tym brak motywacji do kontynuacji nauki. Środkiem, który być może ułatwi wyjście z tego impasu, ale również wyznaczy nowe cele i metody przydatne w kształceniu zdalnym, jest z pewnością tablica interaktywna, która może przyczynić się do znaczących zmian nie tylko w metodyce nauczania, ale również w sposobie porozumiewania się, kontaktowania i przekazywania informacji. Tablice interaktywne są bardzo popularne w Wielkiej Brytanii, USA, a ostatnio także w Europie. Co jest w nich wyjątkowego? Wyglądem przypominają zwykłe tablice, które znajdują się w każdej szkolnej klasie, auli czy sali konferencyjnej, a jednak dzięki możliwości łączenia działań nauczycieli i uczniów jedna tablica interaktywna może niekiedy zastąpić pracownię komputerową. Tablica interaktywna posiada funkcje, którymi nie dysponują inne środki (nawet komputer sprzężony z projektorem multimedialnym), np. wczytywanie notatek z tablicy do pamięci komputera, odtwarzanie filmów z możliwością wykonywania notatek bezpośrednio na pojedynczych kadrach, praca z aplikacjami komputerowymi na powierzchni tablicy. Wykorzystując wymienione udogodnienia ta nowoczesna pomoc dydaktyczna ułatwia łączenie tradycyjnego wykładu z prezentacją materiałów multimedialnych, jakimi dysponuje nauczyciel. W jaki sposób działa tablica interaktywna? Moduł elektroniczny zbiera dane o położeniu pisaka względem tablicy i dane te wysyła do komputera. W zależności od miejsca położenia pisaka, trybu pracy oraz akcji wywołanej pisakiem następuje określone zdarzenie, a obraz zachodzących zmian, dzięki projektorowi multimedialnemu, rzucany jest na tablicę. Obecnie na polskim rynku stosuję się wiele tablic interaktywnych m.in. InterWrite MeetingBoard firmy GTCOCalcom, Walk and Talk czy Webster firmy Polyvision oraz StarBoard firmy Hitachi. Niezależnie od zasady działania wymienionych tablic, wykorzystują one te same technologie w ramach danej klasy. Tablice interaktywne komunikują się z komputerem używając do połączenia podczerwieni lub technologii Bluetooth, która obecnie staje się standardem. Kierując się wyborem tablicy interaktywnej, szczególną uwagę należy zwrócić na wersję językową oprogramowania oraz możliwość zainstalowania go na kilku komputerach, co umożliwi tworzenie plików tablicowych na więcej niż jednym komputerze oraz współpracę z innymi tablicami interaktywnymi.
Tablica interaktywna IPBoard IPBoard to tablica elektromagnetyczna, która poprzez połączenie z komputerem i projektorem stanowi interaktywne narzędzie do prowadzenia nowoczesnych prezentacji. W jaki sposób działa? Tablica elektromagnetyczna IPBoard, reaguje na specjalny pisak jak na dotyk. Projektor multimedialny, komputer oraz tablica multimedialna są ze sobą połączone i zintegrowane. Projektor rzuca obraz z komputera na tablicę, która przejmuje funkcję monitora. Pisaka używa się jak myszki, a więc uzyskuje się pełny dostęp do funkcjonalności komputera z poziomu tablicy. Za jego pomocą można obsługiwać programy nie odchodząc od tablicy. Przewagą IPBoard nad tradycyjnymi tablicami jest fakt pisania, rysowania, powiększania obrazów itp. na tle aktualnie edytowanego dokumentu. Daje to możliwość tworzenia nowoczesnych, dynamicznych, interaktywnych prezentacji. Co więcej, tak przeprowadzona prezentacja zostanie zapisana na dysku, co umożliwia jej późniejsze przesłanie, ponowne odtworzenie czy wydrukowanie. Wszystkie funkcje tablicy interaktywnej IPBoard zawarte są w Menu, które dostępne jest z obu jej stron. Dodatkowo w prawym boku tablicy znajdują się umieszczone na stałe przyciski funkcyjne. Są to skróty do najpopularniejszych funkcji tablicy, takich jak: pisak, menedżer prezentacji, gumka, nawigacja pomiędzy slajdami, itp. Tablica posiada m.in. funkcję magicznego pióra, lupy zwanej w tym przypadku latarką oraz zaawansowanego powiększania. IPBoard oferuje cztery tryby pracy: zwykły tryb tablicy, tryb pracy z PC, tryb interaktywny oraz tryb NetMeeting, dzięki któremu tablicę można podłączyć do sieci. Darmowe oprogramowanie, które jest ogólnie dostępne, i format zapisu (JPG, HTML, PNG, TPW) pozwalają każdemu użytkownikowi na odtworzenie prezentacji w dowolnym momencie.
Tablica interaktywna InterWrite MeetingBoard Oprogramowanie InterWrite współpracuje z systemem Windows lub Mac, pozwalając (podobnie jak przy pracy myszką), na pełną kontrolę nad dowolną aplikacją, a jednocześnie na nanoszenie własnych uwag w postaci rysunków i tekstu na osobnej warstwie. Zastosowanie tego oprogramowania do współpracy komputera z tablicą i/lub tabletem pozwala na interaktywną obsługę komputera, usprawnia prowadzenie prezentacji, szkoleń, różnego typu spotkań. Tablica InterWrite oferuje trzy typy pracy: tryb interaktywny - pozwala pracować z dowolną aplikacją, łącząc się z internetem i przeglądając strony internetowe nanosić notatki, podświetlać tekst lub kasować rysunki. Wyniki pracy można zapisywać, przeglądać, drukować lub wysyłać e-mailem nieobecnym uczestnikom spotkania. Tryb ten pozwala prowadzić konferencje internetowe; tryb PC WhiteBoard - opiera się na współpracy tablicy i komputera bez użycia projektora. W elektronicznych pisakach umieszczone są markery EXPO. Wszystkie nanoszone nimi notatki są automatycznie rejestrowane przez komputer, z którym połączona jest tablica. Daje to możliwość, podobnie jak w przypadku trybu interaktywnego, zapisania przeprowadzonej prezentacji na dysku komputera w różnych formach (np.: plik GWB daje możliwość powrotu do poszczególnych slajdów, a pliki jpg., gif, tiff oraz inne można edytować w programach graficznych przeznaczonych do obróbki rastrowej lub wykorzystać np. do zrobienia pliku PDF). Z zapisanych plików można stworzyć archiwum spotkań, a za pomocą poczty elektronicznej wysłać je do wybranych osób; tryb tablicy kopiującej (CopyBoard) - pozwala rysować dowolne kształty na tablicy, która je zapamiętuje, a następnie drukuje na podłączonej bezpośrednio do niej drukarce.
Tablica interaktywna Walk-and-Talk Tablice interaktywne serii TS LIGHTNING są pierwszymi na świecie tablicami interaktywnym wyposażonymi w technologię Photonic Array. Technologia ta eliminuje konieczność kalibrowania tablicy przy współpracy z projektorem multimedialnym. Tablica interaktywna StarBoard Po typowym uruchomieniu oprogramowania pojawia się ekran wyboru jednego z czterech trybów pracy tablicy: ekran PC - umożliwia sterowanie oprogramowaniem komputera za pomocą pisaka bezpośrednio na tablicy oraz dodawanie komentarzy; odtwarzacz wideo - wyświetla obraz z zewnętrznego urządzenia wideo (odtwarzacza lub kamery), na który można nakładać własne komentarze; tablica interaktywna - uruchamia tryb białej tablicy, w którym można dowolnie realizować własne scenariusze pracy; telekonferencja - uruchamia terminal gospodarza lub uczestnika telekonferencji.
Możliwości wykorzystania tablicy w kształceniu oraz kształceniu zdalnym Atrakcyjność nowego środka dydaktycznego skłoniła do podjęcia badań, których celem jest próba określenia znaczenia i wpływu edukacji interaktywnej realizowanej z tablicą StarBoard na zmianę stylu pracy w szkołach i uczelniach wyższych. Badaniami objęto nie tylko możliwości zastosowania tablicy interaktywnej w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych, ale także jej miejsce w nauczaniu zdalnym oraz równoległym, realizowanym jednocześnie w oddalonych od siebie ośrodkach, gdzie w oknie filmowym usytuowanym na tablicy uczniowie mogą obserwować np. wykonanie ciekawego eksperymentu chemicznego, którego inaczej nie mogliby zobaczyć. Prowadzone są również badania nad strategią wykorzystania tablicy interaktywnej do wspólnego rozwiązywania zadań problemowych, także o charakterze gier edukacyjnych. Pierwszy w Polsce cykl lekcji i telekonferencji z użyciem tablic interaktywnych StarBoard przeprowadzono w październiku 2005 roku. Podczas tych zajęć jedna z tablic znajdowała się w Zakładzie Dydaktyki Chemii w Poznaniu, druga zaś w Centrum Doradztwa i Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie. Zajęcia dydaktyczne odbywały się zgodnie z wcześniej przygotowanymi scenariuszami. Wszystkie informacje mające znaleźć się na obu tablicach były umiejscowione w Poznaniu i to prowadzący z Zakładu Dydaktyki Chemii (gospodarz telekonferencji) decydował, co w danym momencie pojawi się na tablicach. Uczestnicy konferencji - nauczyciele w Szczecinie mogli w ten sposób brać aktywny udział w zajęciach. W trakcie telekonferencji korzystano z materiałów multimedialnych oraz zasobów internetowych. Możliwości przeprowadzenia zajęć na odległość z użyciem tablicy interaktywnej zaprezentowano podczas seminarium naukowegoedukacja informacyjna "Komputer, internet i multimedia w szkole, pracy i w domu" w listopadzie 2005 roku. Spotkali się tam przedstawiciele ośrodków uniwersyteckich z Polski i Norwegii. Podjęto wówczas próbę zdalnego prowadzenia 45-minutowej lekcji. Prowadzący, znajdujący się wśród uczestników konferencji, nawiązał połączenie internetowe z jedną ze szczecińskich szkół dysponującą tablicą StarBoard. Lekcja na temat Klej ze skrobi ziemniaczanej obejmowała m.in. wykonanie kilku eksperymentów chemicznych. Wszyscy - zarówno uczniowie, jak i zgromadzeni na sali uczestnicy konferencji - brali czynny udział w zajęciach, wykonując polecenia prowadzącego, który udzielał wskazówek i nadzorował pracę obu grup. Tematy zadań i problemów były zapisywane na tablicy, dzięki czemu mogły być równocześnie rozwiązywane przez obie grupy, które śledziły swoje poczynania, dodatkowo je komentując. Kulminacyjnym momentem zajęć była prezentacja wyników doświadczeń.
Możliwości wykorzystania nowego środka dydaktycznego przedstawiono także w listopadzie 2005 r. w Centralnym Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Warszawie podczas konferencji Multimedia wsparciem dla nowoczesnej edukacji zorganizowanej przez Laboratorium Edukacji Multimedialnej, CODN, Zakład Dydaktyki Chemii w Poznaniu oraz Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. Konferencja skierowana była do dyrektorów i nauczycieli warszawskich szkół. Przeprowadzona lekcja pokazała możliwości interaktywnej tablicy w kształceniu szkolnym, a połączenie z ośrodkiem metodycznym oddalonym o kilkaset kilometrów pozwoliło na wymianę doświadczeń i zasięgnięcie opinii osób pracujących systematycznie z tablicą StarBoard. Wspólne wykonanie kilku eksperymentów laboratoryjnych wykazało, że tablica interaktywna może stanowić znakomitą pomoc w tworzeniu instrukcji wizualnych. Jest to element niezwykle istotny także w kontekście ekonomicznym (oszczędność odczynników, sprzętu oraz czasu osoby prowadzącej). Wyniki badań nad skutecznością edukacyjną tablicy interaktywnej Badania nad wykorzystaniem tablicy interaktywnej w nauczaniu są prowadzone w Zakładzie Dydaktyki Chemii od 2004 roku 9. Wzięło w nich udział po 120 osób dla każdego z trzech poziomów edukacyjnych: szkoła gimnazjalna, ponadgimnazjalna i wyższa. Przed przystąpieniem do zajęć poszczególne osoby przydzielono do grup w sposób losowy. Podczas badań przeprowadzono test wstępny, końcowy oraz dystansowy po upływie 3 miesięcy od testu końcowego. Wyniki skuteczności kształcenia przedstawiają się następująco: W szkole gimnazjalnej (w grupach eksperymentalnych pracujących z tablicą interaktywną skuteczność kształcenia jest wyższa od wyników uzyskanych w grupie kontrolnej zarówno podczas testu końcowego, jak i dystansowego) wynosi ona odpowiednio: dla grupy pracującej na tablicy interaktywnej 93,63% i 83,13%; dla grupy korzystającej z pracowni komputerowej 90,19% i 75,13%; dla grupy kontrolnej kształconej metodą tradycyjną 78,69% i 61,38%
Podsumowanie Tablica interaktywna daje szerokie spektrum możliwości edukacyjnych, przez co może znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach - np. w nauce, szkoleniach, przy prezentacjach, w kształceniu zdalnym, podczas telekonferencji. Użyteczna będzie zarówno dla osób szkolących pracowników, jak i prezentujących wyniki swej pracy (np. architekta, inżyniera, stratega wojskowego lub specjalisty w sztabie kryzysowym). Korzystać z niej mogą przede wszystkim: szkoły i uczelnie, firmy szkoleniowe, agencje reklamowe, korporacje, centra sal konferencyjnych, instytucje rządowe oraz wojsko. Jedną z tablic interaktywnych od stycznia 2006 roku posiada nawet Muzeum Powstania Warszawskiego 11. Tablica interaktywna jest wykorzystywana także w poradnictwie zawodowym. Jako przykład podać można Mobilne Centrum Informacji Zawodowej w Gorzowie, gdzie korzystają z niej nie tylko doradcy metodyczni, ale przede wszystkim młodzież, która chętniej uczestniczy w wykładach i zajęciach praktycznych 12. Powyższe przykłady ukazują szeroką gamę zastosowań tablic interaktywnych w różnych dziedzinach naszego życia. W Polsce na tę chwilę większość nabywców tego środka dydaktycznego to szkoły, uczelnie wyższe wszystkich typów, centra doradztwa nauczycieli oraz placówki oświatowe. Instrukcja obsługi WPISZ w przeglądarkę zapytanie: tablica interaktywna instrukcja obsługi i wybierz model ;) lub tablica interaktywna MODEL instrukcja obsługi FILM Wpisz w youtube : Tablice interaktywne