Parlament Europejski 2014-2019 Komisja Handlu Międzynarodowego 4.9.2015 DOKUMENT ROBOCZY dotyczący zaleceń dla Komisji Europejskiej w sprawie negocjowania porozumienia w sprawie handlu usługami (TiSA) Komisja Handlu Międzynarodowego Sprawozdawczyni: Viviane Reding DT\1071784.doc PE567.486v01-00 Zjednoczona w różnorodności
Wprowadzenie Parlament Europejski odgrywa decydującą rolę w polityce handlowej UE. Posłowie do PE nie tylko mają decydujący głos w sprawie umów handlowych, muszą również być natychmiast i w pełni informowani na wszystkich etapach procedury negocjacji i zawierania porozumień handlowych, aby sprawować dalszy nadzór nad negocjacjami handlowymi. W celu kształtowania ich przebiegu PE ma prawo wyrażać swoje stanowisko w trakcie całego procesu. W związku z tym, za pośrednictwem sprawozdania powstałego na mocy art. 108 Regulaminu, sprawozdawczyni pragnie ocenić pierwsze dwa lata i dwanaście rund negocjacji dotyczących porozumienia w sprawie handlu usługami (TiSA). Sprawozdanie to będzie opierać się na pierwszej rezolucji Parlamentu z lipca 2013 r., jak również niniejszym dokumencie roboczym, który zawiera informacje ogólne, wstępne stanowisko sprawozdawczyni oraz zagadnienia dla stron zainteresowanych uczestnictwem w działaniach. 1. Po co TiSA? Parlament Europejski musi stworzyć pozytywny obraz TiSA. 1.1. Ożywić negocjacje dotyczące usług w ramach WTO Negocjacje rozpoczęły się w kwietniu 2013 r., aby przełamać wcześniejszy impas rozmów WTO z krajami, które są gotowe poczynić dalsze postępy w zakresie handlu usługami. Ogólnie rzecz biorąc strony porozumienia TiSA zamierzają wprowadzić nowatorskie podejście do zobowiązań dotyczących dostępu do rynku oraz wzmocnić międzynarodowe zasady w szeregu dziedzin, takich jak usługi finansowe, cyfrowe i transportowe. Obecna podstawa prawna, czyli Układ ogólny w sprawie handlu usługami (GATS), pochodzi z 1995 r. i od tamtej pory poczyniono niewielkie postępy w tej dziedzinie. Dlatego też rzeczone porozumienie wielostronne jest obecnie przedmiotem dyskusji między 25 członkami 1 WTO, reprezentującymi wszystkie kontynenty. Łącznie reprezentują oni 70% światowego handlu usługami. Mimo iż Chiny zgłosiły chęć akcesu, żaden z krajów BRICS nie uczestniczy jeszcze w rozmowach. Należy przy tym zaznaczyć, że porozumienie TiSA stara się być wielostronne w skali międzynarodowej po osiągnięciu masy krytycznej pod względem uczestniczących państw. Porozumienie zostało tak opracowane, by było zgodne z układem GATS w celu zagwarantowania dalszej integracji. Dlatego dobre porozumienie TISA może i powinno stanowić krok w kierunku nowego impulsu na szczeblu WTO, a nie być alternatywą dla wielostronnego zarządzania. 1.2. Wziąć odpowiedzialność za globalizację handlu, jego serwicyzację i cyfryzację Układ GATS ma być zmodernizowany w celu wsparcia procesu globalizacji, serwicyzacji oraz cyfryzacji zarówno naszych gospodarek, jak i handlu międzynarodowego. Po pierwsze globalizację charakteryzuje coraz większy odsetek składników importowanych 1 Wykaz uczestników porozumienia w sprawie handlu usługami (w chwili obecnej): Australia, Kanada, Chile, Tajwan, Kolumbia, Kostaryka, UE, Hong Kong, Islandia, Izrael, Japonia, Korea, Liechtenstein, Mauritius, Meksyk, Nowa Zelandia, Norwegia, Pakistan, Panama, Paragwaj, Peru, Szwajcaria, Turcja, Stany Zjednoczone i Urugwaj. PE567.486v01-00 2/7 DT\1071784.doc
w eksporcie (z 20% w 2010 r. do 40% obecnie) oraz internacjonalizacja łańcuchów wartości, w których towary i usługi dostarczone przez różne przedsiębiorstwa z różnych krajów są łączone w jeden produkt. Po drugie serwicyzację najlepiej ilustruje rosnące znaczenie usług profesjonalnych, telekomunikacyjnych i transportowych, do których w coraz większym stopniu odwołują się producenci, by właściwie radzić sobie z otoczeniem regulacyjnym w obcym kraju, ustanowić odpowiednie połączenia między różnymi lokalizacjami firmy oraz dotrzeć do klientów zagranicznych. Mając na uwadze, że 75% handlu usługami dotyczy usług pośrednich, usługi stanowią kluczowy element wszystkich rodzajów produktów ekonomicznych. Po trzecie cyfryzacja zbiega się z szybkim rozwojem internetu. W ciągu ostatnich dwudziestu lat liczba jego użytkowników wzrosła z 16 mln do 2,7 mld osób. Przepływy danych stały się podstawą naszej gospodarki i fundamentem handlu międzynarodowego, a liczba danych podwaja się co 20 miesięcy. W rezultacie bariery w handlu usługami w Europie i poza nią często osłabiają konkurencyjność europejskiej gospodarki. Dlatego dobre porozumienie TISA może i musi zwiększyć wzajemność w dostępie do rynku, a nie całkowicie utrwalić obecny poziom asymetrii. 1.3 Kształtować proces globalizacji W dzisiejszym zglobalizowanym świecie bariery fizyczne są stopniowo znoszone. Zastąpienie ich zbędnymi barierami regulacyjnymi jest kosztowne dla przedsiębiorstw i niesatysfakcjonujące dla konsumentów. Ponieważ świat nie zna granic, przepisy również muszą być ponad granicami. Handel usługami charakteryzuje się najwyższym potencjałem wzrostu i największymi barierami handlowymi. W najbliższych latach będą one musiały zostać zniesione, by umożliwić czerpanie związanych z tym korzyści. Do 2050 r. Europa będzie stanowić zaledwie 7% populacji światowej w porównaniu z 20% w 1950 r. Do 2050 r. Europa będzie generować zaledwie 15% światowego PKB w porównaniu z 40% w 1900 r. Do 2050 r. Europa może przestać być największą gospodarką i największym blokiem handlowym na świecie. Do 2050 r. może być po prostu za późno na odgrywanie kształtującej roli w zakresie najnowszych przepisów międzynarodowych. Do tego czasu konieczna jest dalsza integracja między UE a jej partnerami. Tylko działając wspólnie państwa będą dysponowały większymi możliwościami. Tylko działając wspólnie państwa będą mogły zapewnić sobie sprawiedliwe warunki konkurencji na szczeblu globalnym, aby rozwijać się w świecie połączonym w ramach sieci. Jedynie działając wspólnie państwa mogą samodzielnie decydować o standardach, a nie tylko przejmować je od innych. Dlatego dobre porozumienie TISA może i musi przyczynić się do ulepszenia uregulowań na szczeblu międzynarodowym, a nie obniżenia uregulowań na szczeblach krajowych. 2. Co zrobić z porozumieniem TiSA? Parlament Europejski musi upowszechniać wiedzę o porozumieniu TiSA. 2.1. Uznać suwerenne prawo każdej ze stron do tworzenia uregulowań Ramy negocjacji dotyczących porozumienia TiSA mają trojaki charakter. Ich pierwsza część, nazywana tekstem głównym, odzwierciedla przepisy horyzontalne i DT\1071784.doc 3/7 PE567.486v01-00
ogólne zasady ujęte w układzie GATS. Obejmuje ona również wyjątki przekrojowe i jednoznacznie uznaje prawo do tworzenia uregulowań. Druga część składa się z wykazu zobowiązań każdej ze stron, zawierającego zobowiązania dotyczące dostępu do rynku i traktowania narodowego ( oferty ). Pierwsze z ww. zobowiązań dotyczą otwarcia danego sektora na konkurencję z zagranicy. Drugie z ww. zobowiązań odnoszą się do obowiązku traktowania dostawców innych stron w sposób nie mniej korzystny niż własnych usługodawców. Uczestnicy uzgodnili podejście mieszane do wykazu swoich zobowiązań, polegające na wykazie pozytywnym dotyczącym dostępu do rynku oraz wykazie negatywnym dotyczącym traktowania narodowego. Porozumienie TiSA ustanawia również klauzule zawieszającą i zapadkową, które mogą odnosić się wyłącznie do traktowania narodowego, natomiast nie do kwestii dostępu do rynku, i których celem jest odpowiednio: odzwierciedlenie obecnych praktyk oraz zakaz nakładania dalszych ograniczeń wykraczających poza obecne zobowiązania. W drodze ograniczeń i wyłączeń każda ze stron zachowuje suwerenne prawo do dokonania wyboru sektorów otwieranych na zagraniczną konkurencję, stopnia ich otwarcia oraz ewentualnego stosowania tych dwóch postanowień. Część trzecia obejmuje rozdziały regulacyjne, w których ustanawia się wspólne przepisy i ustala normy w zakresie transgranicznego świadczenia usług w szczególnych sektorach, i standardowo obejmuje takie zagadnienia, jak procedury licencyjne i kwalifikacyjne, niezależność organów regulacyjnych, sprawiedliwe procesy wydawania zezwoleń na dostęp do rynku, przepisy dotyczące konkurencji i niedyskryminacyjny dostęp do sieci. Na obecnym etapie negocjacji wszyscy uczestnicy porozumienia TiSA zaproponowali 17 rozdziałów, począwszy od usług finansowych a skończywszy między innymi na telekomunikacji, handlu elektronicznym, transporcie, kwalifikacjach zawodowych, trybie 4 i świadczeniu usług; Oczekuje się jednak, że ostatecznie nie wszystkie proponowane rozdziały uzyskają wspólne wsparcie wymagane do włączenia ich do końcowego zakresu obowiązywania porozumienia TiSA. W związku z tym nic nie zostało jeszcze uzgodnione dopóki wszystko nie zostanie uzgodnione przez wszystkie strony. Dlatego dobre porozumienie TISA może i musi odpowiednio chronić wrażliwe sektory unijnej gospodarki przed zagraniczną konkurencją, w tym sektory szczególnie cenne dla obywateli UE. 2.2. Respektować rolę Parlamentu Europejskiego w negocjacjach handlowych Zgodnie z traktatami Komisja Europejska prowadzi negocjacje w sprawie porozumienia TiSA w imieniu UE na podstawie instrukcji udzielonych przez przedstawicieli państw członkowskich (mandat), a także systematycznie zdaje Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie z postępów w negocjacjach. Niestety mandat Rady z marca 2013 r. został jej przyznany przed przyjęciem przez Parlament rezolucji i zawierał niewiele zaleceń. Po wyborach europejskich w 2014 r. Komisja Handlu Międzynarodowego postanowiła stworzyć grupę monitorującą, w celu zwiększenia zaangażowania Parlamentu Europejskiego w te negocjacje. Zadaniem tej grupy monitorującej jest uzyskiwanie informacji od Komisji, a także wpływanie na pracę negocjatorów z ramienia UE. Ten dwukierunkowy kanał komunikacji ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia rozliczalności. Ostatecznie wynik negocjacji w sprawie porozumienia TiSA będzie poddany kontroli społecznej przed zagłosowaniem na tak lub nie w Parlamencie Europejskim, który jest tym samym upoważniony do ostatniego słowa w tej sprawie. Dlatego dobre porozumienie TISA można i trzeba monitorować, trzeba też wpływać na nie i zatwierdzić je przez demokratycznie wybranych decydentów PE567.486v01-00 4/7 DT\1071784.doc
politycznych. 2.3. Pozwolić obywatelom współdecydować Przejrzystość jest niezbędna do odsunięcia wszelkich podejrzeń. Po raz pierwszy w unijnej polityce handlowej Komisja opublikowała na swojej stronie internetowej, w dniu 22 lipca 2014 r., pięć dokumentów dotyczących porozumienia TiSA, w tym trzy dokumenty negocjacyjne, takie jak unijny wstępny harmonogram zobowiązań. Komisja udziela też informacji online na temat tego, czym dokładnie jest porozumienie TiSA, a czym nie jest. W marcu 2015 r. Rada odtajniła mandat dotyczący TiSA. Ponadto Komisja Europejska i Parlament Europejski regularnie organizują konsultacje społeczne z udziałem organizacji pozarządowych, grup konsumentów, organizacji branżowych i innych zainteresowanych stron, takie jak wysłuchanie publiczne zorganizowane przez Komisję Handlu Międzynarodowego w dniu 24 lutego. Działania te stanowią najsilniejsze dążenie do przejrzystości w całej historii polityki handlowej i dlatego należy kontynuować taki dialog i komunikację. Fakty muszą pokonać fikcję, aby negocjacje poszły w dobrym kierunku w interesie europejskim. Dlatego dobre porozumienie TISA może i musi być otwarte na partnerów społecznych, społeczeństwo obywatelskie, przedstawicieli biznesu i obywateli, aby pomóc im zrozumieć, nad czym pracujemy i kto czym się zajmuje, oraz by czuli oni, że mogą wpłynąć na przebieg tych negocjacji. 3. Jakiego porozumienia TiSA chcemy? UE powinna priorytetowo traktować kwestię porozumienia TiSA. 3.1. Przyjąć zrównoważone podejście do handlu usługami W obecnej debacie publicznej, spolaryzowanej między zwolennikami wyłącznie nieprzekraczalnych granic a przeciwnikami wszelkich nieprzekraczalnych granic, nie ma miejsca na wypośrodkowanie. Między błogim optymizmem a powszechnym strachem czy skrajnym liberalizmem a protekcjonizmem istnieje przestrzeń na pragmatyzm. Zamiast umowy obejmującej wszystkie sektory bądź zamknięcia wszelkich negocjacji w sprawie porozumienia TiSA powinien zwyciężyć rozsądek w postaci zrównoważonego podejścia. Rozdziały regulacyjne obejmują szeroki wachlarz sektorów (zob. wyżej). W zależności od konkurencyjności i wrażliwości danego sektora wahadło polityki handlowej UE należy przesuwać w przód i wstecz, decydując o otwarciu rynków dla konkurencji lub chronieniu ich przed konkurencją z zewnątrz. Dlatego dobre porozumienie TISA może i powinno zapewnić więcej praw dla konsumentów krajowych oraz mniej przeszkód dla przedsiębiorstw za granicą. 3.2. Zapewnić wzajemny dostęp do rynków zagranicznych dla przedsiębiorstw z UE Ogólnoświatowa konkurencja musi przestrzegać przepisów, a nie stanowić dla nich uzasadnienie. Przede wszystkim konieczna jest wzajemność. Negocjatorzy z ramienia UE muszą uzyskać większy dostęp do rynków zagranicznych, bez podejmowania jednostronnych zobowiązań wykraczających poza aktualny poziom otwartości. Działania należy ukierunkować na te strony porozumienia TiSA, które albo nie zawarły umowy o wolnym handlu z UE (Australia, DT\1071784.doc 5/7 PE567.486v01-00
Hong Kong, Izrael, Tajwan, Nowa Zelandia, Pakistan, Paragwaj, Urugwaj), albo podjęły bardzo niewiele zobowiązań w zakresie usług (Chile i Turcja). W Europie mamy najniższe bariery w handlu usługami. Przekładając to na równoważne stawki celne bariery te wynoszą 6% ceny usługi. Obliczając je dla innych krajów trzeba stwierdzić, że przeszkody te wynoszą 15% w Kanadzie, 16% w Japonii, 25% w Korei Południowej, 44% w Turcji i 68% w przypadku Chin. Pomimo tak wysokiego poziomu asymetrii UE pozostaje największym eksporterem usług na świecie, o globalnym udziale wynoszącym 24%, i dysponuje nadwyżką handlową w wysokości 170 mld EUR w 2013 r. Niedopuszczalne jest zatem, by przedsiębiorstwa zagraniczne mogły konkurować z naszymi przedsiębiorstwami na terytorium UE, podczas gdy nasze przedsiębiorstwa po prostu nie mogą dostarczać swoich usług na rynki zagraniczne. Tak samo niedopuszczalne byłoby, gdyby zagraniczne przedsiębiorstwa nie musiały dotrzymywać takich samych wymogów regulacyjnych co nasze przedsiębiorstwa, świadcząc swoje usługi konsumentom w UE. Po drugie bardziej uczciwa konkurencja powinna przeważać nad globalnym równaniem w dół. Wraz z pojawieniem się internetu i przyszłymi możliwościami drukarek 3D ryzyko arbitrażu regulacyjnego jest coraz większe. Jednak zamiast arbitrażu potrzeba nam równych szans w skali światowej, stawiających każde przedsiębiorstwo na równi z innymi. Po trzecie należy zapewnić wymierne korzyści dla konsumentów UE, zarówno podczas ich podróży zagranicznych, jak i w przypadku robienia zakupów w internecie. Dlatego dobre porozumienie TISA może i powinno otwierać zagraniczne rynki, a jednocześnie stanowić siatkę bezpieczeństwa dla obywateli w warunkach krajowych. 3.3. Stworzyć siatkę bezpieczeństwa dla obywateli UE w kraju Mimo iż u podstaw tych negocjacji znajdziemy szeroki zakres możliwości, mogą one zostać zaprzepaszczone z powodu kilku trudnych wyzwań. Po pierwsze nie można dopuścić do osłabienia naszej kultury i europejskiego modelu społecznego. Usługi publiczne i kultura, których ochrona jest zapisana w traktatach UE, nie są na sprzedaż. Są one klejnotami koronnymi, zakorzenionymi w europejskim DNA. Oprócz horyzontalnego zastrzeżenia, zgodnie z którym usługi użyteczności publicznej mogą być przedmiotem monopoli publicznych lub wyłącznych praw przyznanych prywatnym podmiotom gospodarczym, UE nie podejmuje żadnych zobowiązań w zakresie usług audiowizualnych, transportu lotniczego (z wyjątkiem usług obsługi naziemnej i obsługi technicznej statków powietrznych) ani usług publicznych, takich jak edukacja publiczna i zdrowie publiczne. Choć tekst negocjacyjny dowodzi woli politycznej dotyczącej szerokiego wyłączenia usług publicznych z zakresu porozumienia, należałoby stwierdzić to w sposób jaśniejszy, prostszy i mniej niejednoznaczny poprzez klauzulę złotego standardu. Po drugie nasze prawa podstawowe nie mogą być omawiane jako bariery handlowe. Na przykład prawo do prywatności danych i prawo do sprawiedliwych warunków pracy są źródłem wzrostu gospodarczego. Nie podlegają one negocjacjom. Po trzecie prawo do tworzenia uregulowań prawnych musi pozostać nienaruszone. W niektórych sektorach UE zachowuje prawo do przyjmowania lub utrzymania wszelkich PE567.486v01-00 6/7 DT\1071784.doc
środków. W innych sektorach prawo to ogranicza się do środków niedyskryminacyjnych. Handel musi dotyczyć handlu, a nie ograniczania demokratycznych wyborów. Nasz model polityczny, społeczny i kulturowy stanowi atut, a nie obciążenie. Dlatego dobre porozumienie TISA może i musi być spójne z podstawowymi zasadami zapisanymi w traktatach UE, zgodnie z wymogami art. 21 TUE. Podsumowanie Porozumienie TiSA nie może być uznawane za lek ani klątwę przed jego finalizacją. Zamiast tego Parlament Europejski musi konstruktywnie i pragmatycznie dbać o pozytywny obraz negocjacji w sprawie porozumienia TiSA, upowszechnianie wiedzy o tym porozumieniu i nadanie mu priorytetowego charakteru, aby upewnić się, że doprowadzi się do zawarcia dobrego porozumienia, w interesie europejskich przedsiębiorstw i konsumentów. TiSA zrównoważone porozumienie lub brak porozumienia. W związku z powyższym sprawozdawczyni pragnie poznać Państwa zalecenia dotyczące następujących kwestii: Jakie powinny być główne cele UE w TiSA? W jaki sposób UE może zapewnić szersze uczestnictwo w tej debacie? Jakie powinny być granice dla tych negocjacji? DT\1071784.doc 7/7 PE567.486v01-00