Bogdan Ekstowicz Aspekty polityczne, społeczne i ekonomiczne procesu wdrażania europejskich funduszy strukturalnych w Polsce na tle casusu Irlandii, Grecji, Hiszpanii i Portugalii
Wstęp...: 9 Rozdział I. Geneza i ewolucja procesów integracyjnych w Europie w kontekście unijnej polityki rozwoju strukturalnego 15 1.1. Źródła i rozwój europejskich procesów integracyjnych w latach 1946-2006 15 1.1.1. Geneza i uwarunkowania historyczne idei zjednoczenia Europy 15 1.1.2. Kluczowe czynniki procesów integracyjnych Europy 22 1.1.3. Rola J. Monneta i planu R. Schumana w procesie integracyjnym w Europie po II wojnie światowej 27 1.1.4. Etapy rozwojowe procesów integracyjnych w Europie po II wojnie światowej 29 1.2. Uwarunkowania polityczne, społeczne i ekonomiczne procesów integracyjnych w Europie po II wojnie światowej 34 1.2.1. Uwarunkowania polityczne i społeczne 34 1.2.2. Uwarunkowania ekonomiczne 37 1.2.3. Dynamika procesów integracyjnych 38 1.3. Kluczowe kierunki rozwoju integracji Unii Europejskiej 39 1.3.1. Społeczne ujęcie rozwoju integracji europejskiej 39 1.3.2. Transgraniczna współpraca regionalna i lokalna w kontekście europejskiej integracji politycznej i ekonomicznej 42 1.3.3. Koordynacja polityki społeczno-ekonomicznej 44 1.3.4. Kluczowe polityki integracji dla rozwoju strukturalnego Unii Europejskiej 45 1.3.4.1. Polityka handlowa 46 1.3.4.2. Polityka rolna 46 1.3.4.3. Polityka przemysłowa i badawczo-rozwojowa 46 1.3.4.4. Polityka transportowa 47 1.3.4.5. Polityka finansowa i walutowa 47 1.3.4.6. Polityka ekologiczna 47 1.3.4.7. Polityka edukacyjna 48
1.3.4.8. Polityka społeczna 49 1.3.4.9. Polityka regionalna 49 Rozdział II. Kształtowanie się polityki strukturalnej w Unii Europejskiej 50 2.1. Charakterystyka unijnej polityki strukturalnej 50 2.2.1. Podstawowe definicje i pojęcie polityki strukturalnej 50 2.1.2. Początki polityki strukturalnej w latach 1957-1975 53 2.1.3. Rozwój europejskiej polityki regionalnej w latach 1976-1992 56 2.1.4. Wdrażanie funduszy strukturalnych w latach 1993-1999 oraz w okresie 2000-2006 62 2.2. Główne cele i zasady europejskiej polityki strukturalnej 66 2.2.1. Cele realizowane w Unii Europejskiej w latach 1989-2006 66 2.2.2. Zasady wdrażania europejskiej polityki strukturalnej 75 2.2.2.1. Zasady generalne 75 2.2.2.2. Zasady organizacji polityki regionalnej 76 2.2.2.3. Zasady finansowania polityki regionalnej 79 2.2.2.4. Zasady oceny realizacji programów 80 2.2.3. Przyszłość polityki strukturalnej 82 2.3. Główne podmioty europejskiej polityki strukturalnej 84 2.3.1. Struktura instytucjonalna europejskiej polityki strukturalnej.\84 2.3.2. Charakterystyka Komisji Europejskiej w odniesieniu polityki strukturalnej Unii Europejskiej 86 2.3.3. Funkcjonowanie Komitetu Regionów i Komitetu Ekonomiczno- -Społecznego w polityce strukturalnej Unii Europejskiej 87 2.3.4. Europejski Bank Inwestycyjny w systemie polityki strukturalnej Unii Europejskiej 89 Rozdział III. Instrumenty polityki strukturalnej jako determinanty rozwoju społeczno-ekonomicznego Unii Europejskiej 91 3.1. Instrumenty finansoweeuropejskiej polityki strukturalnej 91 3.1.1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego 91 3.1.2. Europejski Fundusz Społeczny 95 3.1.3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej 99 2.1.4. Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa 103 3.1.5. Fundusz Spójności 104 3.2. Unijne Inicjatywy Wspólnotowe 110 3.2.1. INTERREG III 110 3.2.2. URBAN 115
3.2.3. EQUAL 117 3.2.4. LEADER+ 119 3.2.5. Inne unijne formy pomocy 123 3.3. Pomoc przedakcesyjna dla krajów Europy Środkowej i Wschodniej, w tym dla Polski, w latach 2000-2006 123 3.3.1. Program pomocy przedakcesyjnej PHARE 123 3.3.1.1. Pomoc programu PHARE dla Polski 126 3.3.2. Program pomocy przedakcesyjnej ISPA 131 3.3.2.1. Pomoc programu ISPA dla Polski... 133 3.3.3. Program pomocy przedakcesyjnej SAPARD 136 3.3.3.1. Pomoc programu SAPARD dla Polski 138 3.3.4. Problemy wykorzystania pomocy pfzedakcesyjnej w Polsce 141 3.3.5. Inne formy pomocy dla krajów przedakcesyjnych 143 Program Phare - Tacis Demokracja 143 Program CARDS 144 Program TACIS 145 Program MEDA 145 Transition Facility [środki przejściowe] 146 Rozdział IV. Wpływ członkostwa w Unii Europejskiej na rozwój społeczno- -ekonomiczny Irlandii, Grecji, Hiszpanii i Portugalii 148 4.1. Droga Irlandii, Grecji, Hiszpanii i Portugalii do członkostwa. w Unii Europejskiej 148 4.1.1. Geneza społeczno-ekonomiczna członkostwa Irlandii w Unii Europejskiej 148 4.1.2. Geneza społeczno-ekonomiczna członkostwa Grecji w Unii Europejskiej 153 4.1.3. Geneza społeczno-ekonomiczna członkostwa Hiszpanii w Unii Europejskiej 159 4.1.4. Geneza społeczno-ekonomiczna członkostwa Portugalii w Unii Europejskiej 163 4.2. Kluczowe czynniki wspierania harmonijnego rozwoju pomiędzy analizowanymi państwami członkowskimi 166 4.2.1. Priorytety spójności społecznej 166 4.2.2. Priorytety spójności ekonomicznej 172 4.2.3. Priorytety spójności przestrzenno-terytorialnej 175 4.3. Wpływ polityki strukturalnej Unii Europejskiej na zmniejszenie dysproporcji społeczno-ekonomicznych w Irlandii, Grecji, Hiszpanii i Portugalii 177
8 Spis treści 4.3.1. Pomoc z unijnych funduszy strukturalnych dla Irlandii w latach 1973-1999 177 4.3.2. Pomoc z unijnych funduszy strukturalnych dla Grecji w latach 1982-1999 182 4.3.3. Pomoc z unijnych funduszy strukturalnych dla Hiszpanii w latach 1986-1999 186 4.3.4. Pomoc z unijnych funduszy strukturalnych dla Portugalii w latach 1986-1999 192 4.3.5. Pomoc dla Irlandii, Grecji, Hiszpanii i Portugalii z unijnych funduszy strukturalnych w latach 2000-2006 195 Rozdział V. Czynniki polityczne, społeczne i ekonomiczne stymulatorem wdrażania unijnej polityki strukturalnej w Polsce 199 5.1. Kształtowanie polityki strukturalnej w Polsce w ramach integracji z Unią Europejską 199 5.1.1. Droga Polski do członkostwa w Unii Europejskiej 199 5.1.2. Uwarunkowania społeczno-ekonomiczne związane z członkostwem Polski w Unii Europejskiej 205 5.1.3. Znaczenie Agendy 2000 dla członkostwa Polski w Unii Europejskiej..208 5.2. Czynniki polityczne, społeczne i ekonomiczne oraz uwarunkowania przestrzenne w kształtowaniu unijnej pomocy strukturalnej w Polsce 210 5.2.1. Czynniki polityczne 210 5.2.2. Czynniki społeczne 215 5.2.3. Czynniki ekonomiczne 219 5.2.4. Uwarunkowania przestrzenne 221 5.3. Polska w polityce strukturalnej Unii Europejskiej 225 5.3.1. Przygotowanie Polski do systemu wdrożenia funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności 225 5.3.2. Realizacja unijnych funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Inicjatyw Wspólnotowych 235 5.3.3. Pierwsze problemy i kryzysy w prowadzeniu polityki strukturalnej i wykorzystywaniu środków z funduszy strukturalnych w Polsce 245 Zakończenie 254 Bibliografia 266 Spis tabel 285 Spis wykresów 287 Spis map 287