Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego Koncepcja badawcza dla badania w grupie przedsiębiorców
Wprowadzenie Niniejszy dokument prezentuje koncepcję badania, które jest elementem projektu Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej,, Działanie 9.2. Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego. Celem ogólnym projektu jest dostosowanie oferty szkolnictwa zawodowego w województwie łódzkim do potrzeb regionalnego rynku pracy w branży logistycznej poprzez przeprowadzenie kompleksowych badao, analiz i prognoz oraz opracowanie rekomendacji i Ramowego Programu Rozwojowego. W niniejszym dokumencie przedstawione są założenia jednego z kilku badao prowadzonych w ramach tego projektu. Jest to badanie metodą ilościową, techniką wywiadu kwestionariuszowego, w którym respondentami są przedsiębiorcy prowadzący działalnośd gospodarczą w branży logistycznej na terenie województwa łódzkiego. Tło i cele badania Branża logistyczna, szerzej definiowana jako branża TSL (transport logistyka spedycja) jest stosunkowo młoda i bardzo zróżnicowana. W Polsce na dobre zaczęła się rozwijad w latach 80. ubiegłego stulecia. Wiele spośród firm o ugruntowanej obecnie pozycji zostało założonych na przełomie lat 80. i 90. Do połowy lat 90. trwał okres konkurowania ceną, by następnie przejśd do fazy konkurowania technologią. Największy boom w ostatnich latach branża TSL przeżywała na przestrzeni roku 2004 2007. W latach 2008 2009 branżę 2
dotknął kryzys gospodarczy, jednak obecnie jej perspektywy rozwoju znów są bardzo dobre. Dane statystyczne publikowane przez GUS oraz analizy międzynarodowej giełdy transportowej Teleroute pokazują, że w 2010 roku w porównaniu z latami poprzednimi, wzrosła ilośd przewożonych towarów, wielkośd powierzchni magazynowych, a także liczba ofert pracy w działach logistyki, spedycji i transportu. Rozwój branży TSL jest również widoczny w województwie łódzkim, które ze względu na swoje centralne, węzłowo tranzytowe położenie jest atrakcyjnym miejscem do lokalizacji inwestycji oraz dystrybucji towarów w skali kraju i Europy. W województwie powstają nowoczesne obiekty logistyczne, co stanowi jego dodatkowy atut. Jak pokazuje raport Logistyka w Polsce dynamika przyrostu powierzchni magazynowej w województwie łódzkim wyniosła w 2009 roku 23%, co plasuje województwo na drugim miejscu w skali kraju. Wraz z dynamicznym rozwojem branży TSL rośnie również zapotrzebowanie na wykwalifikowanych pracowników. Jednak system edukacyjny nie zawsze nadąża za dynamicznymi zmianami na rynku pracy, co skutkuje niedoborem specjalistów. Zasadne jest zatem podejmowanie działao, które mają na celu dostosowanie oferty szkół zawodowych do zapotrzebowania rynku w branży logistycznej na wykwalifikowanych pracowników. Takie działania podejmowane są w ramach projektu Kształcenie w logistyce i transporcie szansą województwa łódzkiego, którego jednym z elementów jest niniejsze badanie. Główny cel badania ogniskuje się wokół poszukiwania pogłębionej wiedzy na temat specyfiki branży logistycznej w województwie łódzkim i jej zapotrzebowania na pracowników oraz możliwości współpracy ze szkołami zawodowymi w zakresie kształcenia specjalistów dla branży logistycznej. 3
Cele szczegółowe badania sformułowano następująco: 1. Charakterystyka firm działających w branży logistycznej na terenie województwa łódzkiego. 2. Określenie wymagao stawianych kandydatom do pracy w firmach z branży logistycznej. 3. Zdiagnozowanie obecnego stanu rzeczy w zakresie współpracy przedsiębiorców z branży logistycznej ze szkołami zawodowymi. 4. Ocena możliwości nawiązania bądź rozszerzenia współpracy przedsiębiorców z branży logistycznej ze szkołami zawodowymi. Kluczowe pojęcia stosowane w niniejszym badaniu zdefiniowano następująco: Logistyka metoda zarządzania całym łaocuchem dostaw w przedsiębiorstwie i między przedsiębiorstwami rozumiana jako planowanie, wdrażanie i kontrola przepływu produktów, tzn. towarów i usług, wraz z przepływem informacji i finansów, od jego oryginalnego źródła, poprzez wszystkie formy pośrednie, aż do ostatecznego klienta. Firmy działające w branży logistycznej firmy skatalogowane w sekcji H PKD 2007: transport i gospodarka magazynowa, transport lądowy oraz transport rurociągowy, transport wodny, transport lotniczy, magazynowanie i działalnośd usługowa wspomagająca transport oraz działalnośd pocztowa i kurierska zarejestrowane w bazie REGON na terenie województwa łódzkiego. Przedsiębiorca respondent w niniejszym badaniu; właściciel, współwłaściciel lub prezes, vice prezes, członek zarządu, dyrektor zarządzający firmy działającej w branży logistycznej bądź osoba wyznaczona przez ww. mająca wiedzę na temat polityki kadrowej firmy. 4
Szkoła zawodowa instytucja oświatowo-wychowawcza umożliwiająca młodzieży zdobycie kwalifikacji zawodowych wraz z elementami wykształcenia ogólnego. Badanie dotyczyd będzie następujących szkół zawodowych: zasadnicza szkoła zawodowa, technikum, liceum profilowane oraz szkoła policealna. Problematyka badania Problematyka niniejszego badania została ujęta w pytania badawcze. Odpowiedzi na te pytania przyczynią się do osiągnięcia założonych celów badawczych. Cel szczegółowy 1. Charakterystyka firm działających w branży logistycznej na terenie województwa łódzkiego: Jak przedstawia się ogólna charakterystyka działalności firmy: lokalizacja, wielkośd zatrudnienia, rodzaj działalności według PKD, od kiedy firma działa na rynku? Kogo zatrudnia firma: pracowników jakich zawodów jest najwięcej, jaki jest poziom wykształcenia pracowników? Jaka jest kondycja finansowa firmy obecna i prognozowana na przyszłośd? Czy firma przechodzi obecnie procesy modernizacji, adaptacji, zmian technologicznych; jeśli tak, to na czym one polegają? Czy w firmie w najbliższym czasie planowane jest zwiększenie bądź redukcja zatrudnienia? Jak przedsiębiorcy widzą przyszłośd, szanse rozwojowe dla branży logistycznej w województwie łódzkim? 5
Cel szczegółowy 2. Określenie wymagao stawianych kandydatom do pracy w firmach z branży logistycznej: Czy obecnie w branży logistycznej w województwie łódzkim trudno, czy łatwo jest znaleźd wykwalifikowanych pracowników? Pracownicy jakich zawodów/specjalności najczęściej zgłaszają się do firm z branży logistycznej w poszukiwaniu pracy? Jakie zawody/specjalności są obecnie najbardziej, a jakie najmniej poszukiwane przez pracodawców z branży logistycznej? Jakie kompetencje i umiejętności pracowników są najbardziej cenione przez przedsiębiorców z branży logistycznej? Czy wśród kandydatów do pracy w firmie są absolwenci szkół zawodowych? Czy firma zatrudnia absolwentów szkół zawodowych i jakie są perspektywy zatrudniania absolwentów w najbliższych latach? Jakie są oczekiwania pracodawców z branży logistycznej względem absolwentów szkół zawodowych zgłaszających się do pracy w ich firmach? Czy kandydaci, w tym szczególnie absolwenci szkół zawodowych, zgłaszający się do pracy w firmach w branży logistycznej mają odpowiednie wykształcenie, umiejętności, czy też konieczne jest doszkalanie pracowników? 6
Cel szczegółowy 3. Zdiagnozowanie obecnego stanu rzeczy w zakresie współpracy przedsiębiorców z branży logistycznej ze szkołami zawodowymi. Jaką opinie maja przedsiębiorcy o szkołach zawodowych z województwa łódzkiego? Jaki jest zakres współpracy przedsiębiorstw ze szkołami zawodowymi i jego ocena? Jakie są formy współpracy badanych przedsiębiorstw ze szkołami zawodowymi (jeżeli firma podjęła taką współpracę)? Dlaczego firma nie współpracuje ze szkołami zawodowymi (jeżeli firma nie podjęła takiej współpracy)? Cel szczegółowy 4. Ocena możliwości nawiązania bądź rozszerzenia współpracy przedsiębiorców z branży logistycznej ze szkołami zawodowymi: Jakie przedsiębiorcy widzą wady i zalety współpracy firm (generalnie) ze szkołami zawodowymi? Co stanowi największą barierę utrudniającą współpracę przedsiębiorców ze szkołami zawodowymi. Co należy zrobid aby zachęcid przedsiębiorców do współpracy ze szkołami zawodowymi? Dla potrzeb niniejszego badania skonstruowano następujące hipotezy badawcze: 1. Branża logistyczna w województwie łódzkim ma przed sobą bardzo dobre perspektywy rozwoju, będzie się dynamicznie rozwijad. 2. Obecnie przedsiębiorcom z branży logistycznej trudno jest znaleźd wykwalifikowanych pracowników, którzy nie wymagaliby przyuczenia po przyjęciu do 7
pracy. 3. W firmach z branży logistycznej rzadko zatrudnia się absolwentów szkół zawodowych. 4. Przedsiębiorcy postrzegają szkoły zawodowe jako przestarzałe i nie nadążające za zmianami zapotrzebowania na rynku pracy. 5. Formy współpracy pomiędzy firmami z branży logistycznej a szkołami zawodowymi to najczęściej organizacja praktyk zawodowych lub funkcjonowanie w szkole klasy patronackiej. 6. Firmy nie współpracują ze szkołami zawodowymi głównie z powodu braku informacji o tym, że mają taką możliwośd i o tym w jakiej formie ta współpraca mogłaby się odbywad. 7. Aby zachęcid przedsiębiorców do współpracy ze szkołami zawodowymi należy prowadzid działania informacyjno promocyjne szkół oraz organizację spotkao dyrektorów szkół z przedsiębiorcami. Metoda badawcza Badanie zostanie przeprowadzone metoda ilościową, z wykorzystaniem techniki wywiadu kwestionariuszowego PAPI (Paper and Pencil Interview) prowadzonego przez ankietera na terenie siedziby firmy bądź w miejscu wybranym przez respondenta. Metoda ilościowa ukierunkowuje badanie na liczbowy opis i wyjaśnianie badanych zjawisk, na ustalenie jak często określone opinie, fakty, czy zachowania występują w badanej zbiorowości. Prowadzenie badania metodą ilościową pozwala na zastosowanie precyzyjnych metod statystycznych na etapie doboru próby i kalkulowania wyników badania. Użycie wystandaryzowanych narzędzi badawczych ujednolica fazę kontaktu z respondentami 8
i gwarantuje, iż wszyscy badani poddani są działaniu bardzo zbliżonych bodźców. Metoda ilościowa ukierunkowuje badanie na rozstrzygające konkluzje badawcze, jednoznaczne i konkretne odpowiedzi na pytania badawcze. Technika badawcza, jaką jest wywiad kwestionariuszowy jest powszechnie stosowana w badaniach społecznych i marketingowych. Narzędziem badawczym jest kwestionariusz wywiadu, w którym zawarte są pytania tworzące świadomy, logiczny i spójny zestaw zagadnieo służący do rozwiązania określonego problemu badawczego. Pytania zawarte w kwestionariuszu powinny byd konkretne, ścisłe i jednoproblemowe. Charakterystyczną cechą wywiadu kwestionariuszowego jest to, że pytania odczytuje respondentowi ankieter i to ankieter zapisuje odpowiedzi w kwestionariuszu. jest to niewątpliwa zaleta tej techniki w sytuacji dużego stopnia złożoności narzędzia badawczego oraz wielowątkowej problematyki badania. Zbiorowość badana i sposób doboru próby W badaniu wezmą udział przedsiębiorcy prowadzący działalnośd gospodarczą w branży logistycznej na terenie województwa łódzkiego. Według przyjętej na potrzeby projektu definicji, firmy z branży logistycznej to takie, które prowadzą działalnośd sklasyfikowaną według PKD 2007 w sekcji H transport i gospodarka magazynowa. Sekcja ta obejmuje takie działy jak: transport lądowy oraz transport rurociągowy transport wodny transport lotniczy magazynowanie i działalnośd usługowa wspomagająca transport 9
działalnośd pocztowa i kurierska. Według najnowszych danych z bazy REGON (z marca 2010 roku) w tej sekcji w województwie łódzkim zarejestrowane są 14672 firmy. Zdecydowana większośd z nich (92%) to firmy zarejestrowane w dziale transport lądowy oraz transport rurociągowy. Niecałe 6% to firmy zarejestrowane w dziale magazynowanie i działalnośd usługowa wspomagająca transport. 2% przedsiębiorstw z wybranej sekcji stanowią firmy prowadzące działalnośd pocztową i kurierską. Transport wodny lub lotniczy prowadzi zaledwie 11 firm (0,08%). Ankieterzy, którzy udadzą się do wybranych firm będą przeprowadzad wywiady z przedsiębiorcami. Osoby te, według przyjętej definicji to: właściciel, współwłaściciel lub prezes, vice prezes, członek zarządu, dyrektor zarządzający firmy, bądź osoba wyznaczona przez ww. mająca wiedzę na temat polityki kadrowej firmy. Dobór próby do badania ustalono jako dobór celowy. Polega on na szukaniu osób, które ze względu na swoją wiedzę i doświadczenie mogą udzielid informacji niezbędnych, aby znaleźd odpowiedź na pytania badawcze. Respondenci dobierani są zatem w sposób subiektywny tak, by byli najbardziej użyteczni lub reprezentatywni. Dobór jednostek do badania odbywa się na podstawie określonych przez badacza kryteriów doboru, które dla tego badania przedstawiają się następująco: prowadzenie działalności gospodarczej sklasyfikowanej według PKD 2007 w sekcji H, lokalizacja firmy lub jej oddziału na terenie województwa łódzkiego. Firmy zostaną dobrane z bazy teleadresowej REGON zakupionej na potrzeby projektu z Urzędu Statystycznego w Łodzi. Wielkośd próby w niniejszym badaniu ustalono na N=200. 10
Sposób prezentacji wyników Wyniki badania z papierowych kwestionariuszy zostaną zakodowane do komputerowej bazy danych. Następnie za pomocą specjalistycznego programu statystycznego SPSS zostaną opracowane zbiorcze zestawienia statystyczne rozkłady odpowiedzi na poszczególne pytania oraz dokonana zostanie analiza zależności pomiędzy zmiennymi. Wyniki badania zostaną zaprezentowane w raporcie w formie opisowej wzbogaconej o graficzną i tabelaryczną prezentację danych. Raport koocowy zawierał będzie odpowiedzi na postawione pytania badawcze oraz weryfikację postawionych hipotez badawczych. 11