Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych Projekt planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla Regionu Wodnego Środkowej Wisły Nr WBS: 1.6.4.1 Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013

Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony środowiska zapewniających skuteczną realizację polityki spójności Etap II Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych - Część I. 2

Spis treści 1. Streszczenie w języku nietechnicznym... 9 2. Wprowadzenie... 15 2.1. Cele i zakres planu... 15 2.2. Podstawy prawne... 16 2.3. Relacje PZRP z innymi obszarami działania... 18 2.3.1. Rozwój kraju... 18 2.3.2. Polityka regionalna... 22 2.3.3. Gospodarka wodna... 24 2.3.4. Pozostałe dokumenty długookresowe... 25 2.4. Opis procesu planistycznego... 27 3. Opis obszaru planowania... 30 3.1. Topografia, hydrografia, gleby, geologia, hydrologia... 30 3.2. Charakter zagrożenia powodziowego w Regionie Wodnym... 34 3.3. Użytkowanie terenu... 38 4. Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego... 48 4.1. Analiza interesariuszy... 48 4.1.1. Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym... 48 4.1.2. Inne zainteresowane strony... 55 4.2. Zarządzanie procesem planowania... 56 4.2.1. Komitet Sterujący... 56 4.2.2. Grupa Planistyczna... 57 4.2.3. Zespoły planistyczne zlewni... 58 4.3. Zasady udziału społecznego... 58 5. Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego... 61 6. Ocena zagrożenia powodziowego... 66 6.1. Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego... 66 6.2. Dodatkowe analizy... 66 6.3. Podsumowanie... 67 7. Ocena ryzyka powodziowego... 70 7.1. Wnioski z analiz map ryzyka powodziowego... 70 7.2. Dodatkowe analizy... 71 7.3. Podsumowanie... 71 8. Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym... 77 8.1. Realizowane programy ochrony przed powodzią... 77 8.2. Techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej i ich stan techniczny... 78 8.3. Nietechniczne środki ochrony przeciwpowodziowej... 81 8.3.1. Prognozowanie i ostrzeganie... 81 8.3.2. Reagowanie na powódź i zarządzanie kryzysowe... 84 3

8.3.3. 8.3.4. 8.3.5. Praktyka planowania przestrzennego... 86 Retencja naturalna, mała retencja... 86 Poziom świadomości służb i zagrożonych instytucji, firm, mieszkańców... 88 8.4. Diagnoza problemów i wnioski... 89 9. Diagnoza problemów... 94 9.1. Wstęp... 94 9.2. Zidentyfikowane ryzyko powodziowe... 95 9.3. Lista kluczowych problemów... 98 10. Cele zarządzania ryzykiem powodziowym... 103 11. Instrumenty wspomagające realizację działań... 113 11.1. Instrumenty prawno-finansowe... 113 11.1.1. 11.1.2. 11.1.3. Finansowe zarządzanie ryzykiem powodziowym... 113 Zasady gospodarowania obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi... 114 Ubezpieczenia od ryzyka wystąpienia powodzi... 116 11.1.4. Kompensacja oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji przeciwpowodziowych... 117 11.2. Instrumenty analityczne... 117 11.3. Instrumenty edukacyjne i informacyjne... 118 12. Podsumowanie działań i ich priorytety... 121 12.1. Opis metodyki budowy i oceny wariantów... 121 12.2. Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym... 123 12.2.1. Opis wybranego rozwiązania... 125 12.2.1.1 Wariant zerowy... 125 12.2.1.2 Wariant utrzymaniowy... 125 12.2.1.3 Wariant mieszany (nietechniczny + techniczny)... 128 12.2.2. 12.2.3. Priorytety w realizacji działań... 137 Harmonogram, jednostki realizujące i źródła finansowania... 138 13. Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw środowiskowych... 141 13.1. Etap wstępnego wariantowania scenariuszy planistycznych... 141 13.2. Etap analizy wielokryterialnej... 142 14. Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowe... 149 15. Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko... 153 16. Podsumowanie procesu konsultacji społecznych i informowania społeczeństwa... 155 16.1. Konsultacje społeczne... 155 16.2. Informowanie ogółu społeczeństwa... 155 17. Opis zakresu i sposobu współpracy międzynarodowej... 157 18. Sposób monitorowania postępów realizacji planu zarządzania ryzykiem powodziowym. 161 19. Literatura/Źródła... 164 4

Spis tabel Tabela 1. Status JCWP w RW Środkowej Wisły... 9 Tabela 2. Stan ekologiczny JCWP w RW Środkowej Wisły... 9 Tabela 3. Zagrożenie i ryzyko powodziowe w RW Środkowej Wisły wartości charakterystyczne... 10 Tabela 4. Największe bezpośrednie dopływy Wisły Środkowej... 31 Tabela 5. Wartości wskaźnika potencjału powodziowego k w wybranych profilach wodowskazowych Regionu Wodnego Środkowej Wisły obliczone na podstawie Atlas posterunków (1996), Dorzecze Wisły (2011); * wezbranie roztopowe... 37 Tabela 6. Parki Narodowe na terenie Regionu Wodnego Środkowej Wisły... 38 Tabela 7. Parki Krajobrazowe na terenie Regionu Wodnego Środkowej Wisły... 39 Tabela 8. Obszary chronione Natura 2000 na terenie Regionu Wodnego Środkowej Wisły... 40 Tabela 9. Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne... 55 Tabela 10. Zestawienie rzek i ONNP uwzględnionych na obszarze RW Środkowej Wisły... 63 Tabela 11. Wskaźniki związane z powierzchnią obszarów zagrożonych powodzią... 68 Tabela 12. Wskaźniki związane z potencjalnymi negatywnymi konsekwencjami powodzi - ludzie, środowisko, dziedzictwo kulturowe... 72 Tabela 13. Wskaźniki związane z potencjalnymi negatywnymi konsekwencjami powodzi wartość majątku... 73 Tabela 14. Potencjalne straty finansowe wynikające z zagrożenia powodzią w ujęciu zlewni planistycznych Regionu Wodnego Środkowej Wisły... 74 Tabela 15. Straty historyczne w Regionie Wodnym Środkowej Wisły [tys. zł]... 75 Tabela 16. Zbiorniki wodne w Regionie Wodnym Środkowej Wisły... 79 Tabela 17. Budowle zagrażające bezpieczeństwu w RW Środkowej Wisły.... 79 Tabela 18. Stan wałów przeciwpowodziowych w województwach położonych w RW Środkowej Wisły... 80 Tabela 19. Wykaz wałów przeciwpowodziowych poddanych ocenie bezpieczeństwa w RW Środkowej Wisły... 80 Tabela 20. Region Wodny Środkowej Wisły ze wskazaniem jednostki organizacyjnej IMGW-PIB odpowiedzialnej za osłonę hydrologiczną... 84 Tabela 21. Powierzchnia (w ha) zalesień w 2012 r. według województw położonych w Regionie Wodnym Środkowej Wisły i własności gruntów (według danych GUS).... 88 Tabela 22. Współczynniki kategorii ryzyka powodziowego... 94 Tabela 23. Poziomy ryzyka powodziowego... 95 Tabela 24. Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Środkowej Wisły... 95 Tabela 25. Ryzyko powodziowe w gminach... 96 Tabela 26. Liniowy rozkład ryzyka wzdłuż cieków... 97 Tabela 27. Obszary problemowe w Regionie Wodnym Środkowej Wisły... 99 Tabela 28. Priorytety realizacji działań w Regionie Wodnym Środkowej Wisły... 105 Tabela 29. Przedsięwzięcia na obszarze RW Środkowej Wisły uwzględnione w wariancie 0... 125 5

Tabela 30. Przewidywany okres użytkowania przeciwpowodziowych obiektów i budowli hydrotechnicznych.... 126 Tabela 31. Majątek RZGW na obszarze Regionu Wodnego Środkowej Wisły... 127 Tabela 32. Majątek ZMiUW, na obszarze Regionu Wodnego Środkowej Wisły... 127 Tabela 33. Zestawienie wariantów planistycznych proponowanych w zlewniach planistycznych Regionu Wodnego Środkowej Wisły... 129 Tabela 34. Podsumowanie analizy zgodności z wymogami prawnymi, środowiskowymi oraz z wynikającymi z art. 4.7. RDW dla wariantów przygotowanych dla poszczególnych ONNP 147 Tabela 35. Zmiana średniej obszarowej rocznej sumy opadów w latach 1971-2070 w RW Środkowej Wisły... 149 Tabela 36. Procentowa zmiana średniej obszarowej rocznej sumy opadów w latach 1971-2070 w RW Środkowej Wisły... 149 Tabela 37. Wzrost średnich rocznych strat powodziowych [mln zł] w Regionie Wodnym Środkowej Wisły... 150 Spis rysunków Rysunek 1. Schemat relacji pomiędzy PZRP a dokumentami strategicznymi... 18 Rysunek 2. Schemat przebiegu procesu planistycznego w Regionie Wodnym... 28 Rysunek 3. Położenie RW Środkowej Wisły na tle innych Regionów Wodnych w Polsce... 30 Rysunek 4. Miejsca potencjalnie zatorogenne w RW Środkowej Wisły... 36 Rysunek 5. Struktura zarządzania procesem planowania w RW Środkowej Wisły... 58 Rysunek 6. Procesy decyzyjne: prognoza i ostrzeżenie hydrologiczne i meteorologiczne... 82 Rysunek 7. Skala zjawisk ostrzeżeń meteorologicznych... 83 Rysunek 8. Skala zjawisk ostrzeżeń hydrologicznych... 83 Rysunek 9.Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej 1... 84 Rysunek 10. Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej 2... 85 Rysunek 11. Rozkład zintegrowanego ryzyka pow. w skali RW... 97 Rysunek 12. Algorytm formułowania wariantów planistycznych... 123 Rysunek 13. Ogólny schemat analizy wpływu przedsięwzięcia na obszar objęty ochroną.... 143 Rysunek 14. Ogólny schemat analizy wpływu przedsięwzięcia na obszar objęty ochroną.... 143 Rysunek 15. Algorytm akceptowalności środowiskowej przedsięwzięć/działań na poziomie zlewni. 145 6

Spis załączników: 1. Lista skrótów (wyjaśnienie znaczenia skrótów użytych w opracowaniu) 2. Słownik pojęć (stosowanych w planie dla lepszego rozumienia pojęć dla osób spoza branży gospodarki wodnej) 3. Lista interesariuszy 4. Katalog celów 5. Katalog działań 6. Wstępna ocena ryzyka powodziowego 7. Mapy zagrożenia powodziowego 8. Mapy ryzyka powodziowego 9. Materiały dokumentujące proces konsultacji i udziału społecznego 10. Program działań dla planu zarządzania ryzykiem powodziowym 10.1. Opis metodyki budowy i oceny wariantów 10.2. Warianty rozwiązań i ich ocena 10.3. Szczegółowy opis wybranego rozwiązania 10.3.1 Harmonogram 10.3.2 Karty działań 10.4 Karty zlewni planistycznych Regionu Wodnego Środkowej Wisły 11. Raport wskazujący instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym 7

Streszczenie w języku nietechnicznym 1

Streszczenie w języku nietechnicznym 1. Streszczenie w języku nietechnicznym Region Wodny Środkowej Wisły zajmuje obszar 111 470 km 2. Obejmuje zlewnię rzeki Wisły od ujścia Sanny do miejscowości Korabniki (obecnie część Włocławka). Główną rzeką Regionu Wodnego jest Wisła. Do największych prawobrzeżnych dopływów Wisły w tym Regionie należą: Wieprz, Świder, Narew, Skrwa, a lewobrzeżnych: Kamienna, Iłżanka, Radomka, Pilica i Bzura (cieki II rzędu). Całkowita długość sieci hydrograficznej Regionu Wodnego Środkowej Wisły wynosi ok. 40 700 km. W Regionie Wodnym Środkowej Wisły wyróżniono cztery typy reżimu rzecznego: typ śnieżny silnie wykształcony średni odpływ miesiąca wiosennego (marca lub kwietnia) przekracza 180% średniego odpływu rocznego, typ śnieżny średnio wykształcony średni odpływ miesiąca wiosennego wynosi 130 180% średniego odpływu rocznego, typ śnieżny słabo wykształcony średni odpływ miesiąca wiosennego nie przekracza 130% średniego odpływu rocznego, typ śnieżno deszczowy średni odpływ miesiąca wiosennego wynosi 130 180% średniego odpływu rocznego i wyraźnie zaznacza się wzrost odpływu w miesiącach letnich, wynoszący co najmniej 110% średniego odpływu rocznego. W północnej oraz południowej części Regionu Wodnego występuje przewaga zasilania podziemnego, natomiast w centralnej części występuje przewaga zasilania powierzchniowego. Na pozostałym obszarze Regionu Wodnego występuje równowaga w zasilaniu powierzchniowym i podziemnym. Region Wodny Środkowej Wisły jest w dużej mierze wykorzystywany rolniczo użytki rolne zajmują około 70% powierzchni Regionu, a ich rozmieszczenie jest równomierne. 25% powierzchni Regionu zajmują lasy, których koncentrację obserwuje się w rejonie pojezierzy. Tereny zurbanizowane zajmują niecałe 3% powierzchni Regionu i obejmują głównie obszar największych miast: Warszawy, Puław, Płocka, Włocławka, Ostrołęki, Łomży, Białej Podlaskiej, Ostrowca Świętokrzyskiego, Starachowic i Tomaszowa Mazowieckiego. Obszary wód powierzchniowych stanowią niewiele ponad 1% powierzchni analizowanego obszaru [11]. W Regionie Wodnym Środkowej Wisły wyznaczono 1355 Jednolitych Części Wód Powierzchniowych, w większości naturalnych o umiarkowanym stanie ekologicznym. Szczegółowe dane na ten temat znajdują się w poniższych tabelach: Tabela 1. Status JCWP w RW Środkowej Wisły l.p. Status JCWP Ilość Łączna długość [km] 1 Naturalna 1213 31 637,1 2 Sztuczna 11 281,8 3 Silnie zmieniona 131 3293,5 RAZEM: 1355 35 212,5 Tabela 2. Stan ekologiczny JCWP w RW Środkowej Wisły l.p. Stan ekologiczny JCWP Ilość Łączna długość [km] 1 Dobry i powyżej dobrego 40 1092,4 2 Dobry 108 4236,5 3 Słaby 271 7617,6 4 Umiarkowany 856 20 626,1 5 Zły 80 1639,8 RAZEM: 1355 35 212,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Masterplan 9

Streszczenie w języku nietechnicznym W Regionie Wodnym Środkowej Wisły miało miejsce 28 znaczących powodzi historycznych. Główną przyczyną powodzi w Regionie były przede wszystkim opady deszczu (powodzie rzeczne opadowe) powodujące naturalne wezbrania wód w rzekach, roztopy (powodzie roztopowe) oraz jednoczesne występowanie opadów deszczu i roztopów, których konsekwencją było występowanie powodzi roztopowo-opadowych. Uwzględniając mechanizm powstawania powodzi, w wielu przypadkach przyczyną zalania obszarów znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie rzek było przelanie się wody przez koronę wału oraz zatory lodowe (powódź zatorowa). Najczęściej powodzie powodowały negatywne konsekwencje dla działalności gospodarczej, środowiska oraz życia i zdrowia ludzkiego. W mniejszym stopniu notowano negatywny wpływ powodzi na dziedzictwo kulturowe. W Regionie Wodnym Środkowej Wisły wyznaczono 56 obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi (w ramach opracowania Wstępnej oceny ryzyka powodziowego). Ich łączna powierzchnia wynosi 5 078,2 km 2. Powierzchnia ta stanowi 5% powierzchni całego Regionu Wodnego, ok. 3% powierzchni dorzecza Wisły oraz 1,6% powierzchni Polski. Długość rzek objętych obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi w regionie wynosi 3 182 km, natomiast długość rzek rozpatrywanych w WORP ok. 5 882 km, wobec ok. 40 700 km rzek w Regionie Wodnym. Na terenie Regionu Wodnego Środkowej Wisły, obszary zagrożone powodzią o niskim prawdopodobieństwie wystąpienia (p=0,2%) zamieszkuje 192 079 osób, obszary zagrożone powodzią o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia (p=1%) 47 995 osób, a w obszarze zagrożonym powodzią o dużym prawdopodobieństwie wystąpienia (p=10%) przebywa na stałe 9630 osób, przy całkowitej liczbie mieszkańców Regionu Wodnego Środkowej Wisły szacowanej na około 14 mln. Poniższa tabela zawiera szczegółowe informacje związane z zagrożeniem i ryzykiem powodziowym, obejmujące powierzchnie zagrożonych terenów, wartość znajdującego się na nich majątku oraz wysokość potencjalnych strat wynikających z ewentualnego wystąpienia powodzi. Tabela 3. Zagrożenie i ryzyko powodziowe w RW Środkowej Wisły wartości charakterystyczne Region Wodny Środkowej Wisły Tereny zabudowy mieszkaniowej Tereny przemysłowe Tereny komunikacyjne Lasy Tereny rekreacyjnowypoczynkowe Grunty orne Użytki zielone Tereny pozostałe Ogółem Powierzchnia form użytkowania terenu [ha] Wartość majątku [mln. zł] 0.2% 4 941 540 715 51 874 1 270 57 140 171 872 13 221 301 550.6 1% 2 553 270 238 40 757 855 40 110 153 108 12 496 250 364.7 10% 712 101 78 24 672 382 19 674 115 332 11 313 172 241.8 0.2% 20 245 4 225 3 119 4,15 64,8 81,6 116-27 856 1% 10 282 2 006 1 036 3,26 43,6 57,3 103-13 531 10% 2 815 811 339 1,97 19,5 28,1 77,7-4 092 0.2% 6 330,1 1 509,1 246,2 4,2 66,5 81,9 116,6-8 354,6 Potencjalne straty finansowe [mln. zł] 1% 3 046,0 772,6 83,8 3,3 45,2 57,5 103,9-4 112,3 10% 756,2 283,7 28,8 2,0 19,9 28,3 78,3-1 197,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie MZP i MRP Ogółem potencjalne straty spowodowane powodzią o dużym prawdopodobieństwie wystąpienia oszacowano na 1,2 mld zł, straty spowodowane powodzią o średnim prawdopodobieństwie wystąpienia to już 4,1 mld zł, natomiast powódź o niskim prawdopodobieństwie wystąpienia są przyczyną strat w wysokości aż 8,4 mld zł. Średnioroczne straty powodziowe oszacowane dla Regionu Wodnego Środkowej Wisły wynoszą 507,5 mln zł/rok. 10

Streszczenie w języku nietechnicznym W Regionie Wodnym Środkowej Wisły przeanalizowano poziom ryzyka powodziowego dla 324 gmin w 10 zlewniach planistycznych. Wysoki i bardzo wysoki poziom ryzyka zdiagnozowano łącznie w 64 gminach (17 bardzo wysoki, 47 wysoki), co stanowi 20% wszystkich analizowanych gmin. Ryzyko powodziowe określone dla obszarów gmin jest jednak pewnym uogólnieniem, ten sam poziom zintegrowanego ryzyka powodziowego w dwu różnych gminach, zwykle nie świadczy o identycznym zagrożeniu i ryzyku powodziowym pod względem charakteru, powierzchni terenów zagrożonych, czy wartości potencjalnych strat. Wyniki uzyskane dla heksagonów pozwalają wyciągnąć wnioski na temat wielkości obszarów o podwyższonym ryzyku powodziowym w stosunku do całości stref zagrożenia. Na tej podstawie stwierdzono, że przeszło 90% analizowanego obszaru charakteryzuje się niskim i bardzo niskim poziomem ryzyka powodziowego. Na niespełna 10% obszaru ryzyko powodziowe jest niebezpiecznie podwyższone, jednak dla mniej niż 1% zdiagnozowano bardzo wysoki poziom ryzyka. Zrzutowanie wyników uzyskanych dla heksagonów na 4-km odcinki rzek, pozwoliło natomiast bardziej precyzyjnie przypisać obszary problemowe do poszczególnych cieków, co miało szczególne znaczenie na odcinkach ujściowych, gdzie ryzyko dla gmin nie określało, czy dotyczy ono odbiornika, czy dopływu. Dodatkowo, diagnoza problemów przeprowadzona na podstawie analizy rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego, rozszerzona została o analizy powodzi historycznych, dostępnych materiałów naukowych oraz wyniki konsultacji w ramach prac Zespołów Planistycznych Zlewni. Ostatecznie, jako obszary problemowe wskazane w pierwszej kolejności do podjęcia działań redukujących poziom ryzyka powodziowego, wybrano 42 spośród 56 ONNP wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego. Dla pozostałych ONNP, mimo niskiego poziomu ryzyka powodziowego, przewidziano zestawy działań nietechnicznych, wpływające nie tylko lokalnie na poszczególne obszary, lecz również wspierających przedsięwzięcia przewidziane na obszarze całych zlewni planistycznych. Dla Regionu Wodnego Środkowej Wisły powstało wiele opracowań o charakterze strategicznym, programowym, koncepcyjnym i analitycznym, które tworzą bazę do opracowania planu zarządzania ryzykiem powodziowym. Opracowania te powstały na poziomie ponadregionalnym, jak również regionalnym - zarówno w RZGW w Warszawie, jak i w urzędach wojewódzkich oraz urzędach marszałkowskich województw, których obszar działania dotyczy Regionu Wodnego Środkowej Wisły. Plany i programy przeciwpowodziowe koncentrują się na etapie prewencji i ochrony, a proponowane rozwiązania skupiają się na jednej grupie działań mającej na celu ograniczanie zagrożenia powodziowego. W Regionie Wodnym Środkowej Wisły zdefiniowano najwięcej działań w obszarze całego dorzecza Wisły, tj. 683 działania. Liczba działań przypisanych do poszczególnych typów działań wyniosła 791. Główną grupę stanowią działania realizujące cel ograniczenia istniejącego zagrożenia powodziowego przypisane zostały do typu działań: budowa obiektów retencjonujących wodę (289 działań, głównie pochodzących z programów małej retencji), poprawa stanu istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej (156 działań), budowa i modernizacja wałów (128 działań), regulacja rzek i potoków (104 działania). W odniesieniu do stanu technicznych środków ochrony przeciwpowodziowej (na podstawie raportu GUNB) w odniesieniu do wałów przeciwpowodziowych na ogólną długość 2230,6 km wałów w województwach zlokalizowanych w obrębie regionu - 179,8 km wałów zagraża bezpieczeństwu, 467,1 może zagrażać bezpieczeństwu, natomiast w dobrym stanie, niezagrażającym bezpieczeństwu jest 469,5 km przebadanych wałów (przebadano 1118,8 km). W Regionie Wodnym Środkowej Wisły wśród 9 zbiorników retencyjnych nie stwierdzono budowli zagrażających bezpieczeństwu. Natomiast wśród budowli zagrażających bezpieczeństwu są obiekty i urządzenia wchodzące w skład infrastruktury zbiorników wodnych: Brody Iłżeckie, Dębe (Jeziora Zegrzyńskiego) oraz Zbiornika Sulejów. 11

Streszczenie w języku nietechnicznym Kluczowe problemy w Regionie Wodnym Środkowej Wisły to zbytnie zbliżenie istniejącego zagospodarowania do rzek, przejawiające się zajęciem naturalnych terenów zalewowych, a w przypadkach, gdy zagrożone obszary chronione są obwałowaniami często również stan techniczny i niewystarczające parametry konstrukcyjne tych obiektów. Należy również pamiętać, że nawet odpowiednie parametry oraz wzorowy stan techniczny infrastruktury przeciwpowodziowej nie eliminują całkowicie możliwości wystąpienia awarii, w związku z czym za kluczowy problem można uznać również znaczny stopień obwałowania niektórych rzek i pozorne poczucie bezpieczeństwa prowadzące do wzrostu zagospodarowania na tych terenach. Skalę oraz częstość występowania powodzi mogą dodatkowo potęgować zbyt małe przepustowości koryt rzek, co związane jest z zarastaniem międzywali oraz odkładaniem rumowiska transportowanego z górnej części zlewni oraz dorzecza. Jest to szczególnie istotne w strefach oddziaływania sztucznych zbiorników wodnych. Podobny wpływ na charakter występowania wezbrań mają potencjalne zatory śryżowe i lodowe, które mogą wystąpić w wielu miejscach potencjalnie zatorogennych. Generalnym problemem ochrony przeciwpowodziowej jest nadmiernie rozbudowany i skomplikowany układ zależności pomiędzy organami posiadającymi kompetencje w ramach systemu ratownictwa i ochrony ludności, a organami w systemach zarządzania kryzysowego i ochrony przeciwpowodziowej. Rozwiązania dotyczące zadań i struktur są rozproszone w różnych aktach prawnych. Obecnie działania starostów i organów wykonawczych gmin w znacznej mierze ukierunkowane są na usuwanie skutków powodzi, a nie na ochronę i zapobieganie tym powodziom. Sytuacja taka występuje zwłaszcza w obszarze odpowiedniego kształtowania zasad zabudowy terenów zagrożonych powodzią, jak i wspierania właściwego użytkowania oraz zagospodarowania terenu zlewni, czy stosowaniu odpowiednich środków technicznych i nietechnicznych. Długoterminowym celem dla Regionu Wodnego Środkowej Wisły jest zredukowanie liczby osób zamieszkujących obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi do zera, czego osiągnięcie w perspektywie najbliższych 6, a nawet 12 lat jest niemożliwe. Stąd w okresie pierwszego cyklu planistycznego celem jest możliwie największe zredukowanie tej liczby oraz jednoczesne objęcie pozostałych osób zagrożonych specjalnie przygotowanymi planami działań w ramach prewencji i reagowania kryzysowego. Planuje się w okresie 6 lat prowadzić intensywną działalność edukacyjną społeczeństwa dla podniesienia świadomości występującego zagrożenia powodziowego w miejscu zamieszkania, pracy lub wypoczynku oraz zdolności świadomego uczestnictwa w ewentualnym postępowaniu kryzysowym. Proponuje się obniżenie poziomu ryzyka powodziowego dla części obszarów problemowych za pomocą działań nietechnicznych wykupu terenów, zmiany funkcji budynków i ich przystosowania do zalania, zwiększenia retencji na terenach leśnych, rolniczych i zurbanizowanych, stosowania mobilnych systemów ochrony przed powodzią, czy usprawnienia reguł sterowania istniejącymi obiektami ochrony przed powodzią. Strategicznym celem jest wdrożenie przepisów prawnych, które z jednej strony ograniczą wzrost zagospodarowania wyznaczonych na mapach zagrożenia powodziowego obszarów zagrożenia powodziowego, ale też sukcesywne wycofywanie zabudowy mieszkaniowej i wrażliwej infrastruktury gospodarczej z tych obszarów. Ważnym celem w tym kontekście jest również stworzenie systemu finansowania działań strukturalnych i niestrukturalnych obniżających poziom zagrożenia i ryzyka powodziowego. Dla ochrony obszarów chronionych obwałowaniami w perspektywie długoterminowej planowane jest wzmocnienie i przebudowa wszystkich wałów przeciwpowodziowych wraz z obiektami towarzyszącymi, natomiast w perspektywie najbliższych 6 lat wyselekcjonowano do modernizacji 12

Streszczenie w języku nietechnicznym odcinki wałów chroniących obszary o największych potencjalnych negatywnych konsekwencjach powodzi. Warunkiem skuteczności wdrożenia działań zawartych w planach zarządzania ryzykiem powodziowym jest włączenie szeregu interesariuszy do procesu planowania, szczególnie do procesów formułowania celów i priorytetów oraz definiowania i akceptowania proponowanych w planach rozwiązań. Dlatego, przy tworzeniu tego dokumentu, zastosowano szeroki proces konsultacji. W tym celu powołane zostały Komitet Sterujący oraz Grupa Planistyczna Regionu Wodnego, natomiast dla obszarów zlewni powołano zespoły planistyczne zlewni. W skład powyższych wchodzili przedstawiciele administracji rządowej i samorządowej wojewódzkiej, powiatowej i gminnej urzędów odpowiedzialnych za gospodarowanie wodami, ochronę środowiska, zarządzanie kryzysowe, nadzór budowlany i inni. Region Wodny Środkowej Wisły: Powierzchnia całkowita: 111 470 km 2 Powierzchnia ONNP: 5078,2 km 2 Zagrożenia woda 1% powierzchnia zagrożona: 250 364,7 ha liczba zagrożonych mieszkańców: 47 995 osób liczba zagrożonych obiektów użyteczności społ. : 36 liczba obiektów stanowiących duże zagrożenie dla środowiska: 39 liczba obiektów stanowiących potencjalne zagrożenie dla środowiska: 44 liczba obiektów cennych kulturowo: 31 ADD (średnioroczne straty powodziowe dla wód prawdopodobnych) 507,5 mln zł Potencjalne straty woda 1% Potencjalne starty całkowite (zabudowa mieszkalna, tereny przemysłowe i komunikacyjne, lasy, tereny rekreacyjne, grunty orne, użytki zielone, inne): 4,1 mld zł W tym zabudowa Mieszkaniowa: 3,05 mld zł Zaproponowane działania nietechniczne i techniczne pierwszy cykl planistyczny (2016-2021): ok. 758 mln zł w tym dla działań nietechnicznych: ok. 55,7 mln zł budżet utrzymaniowo-remontowy (roczny): ok. 29,7 mln zł Najdroższa inwestycja (2016-2021): Makroniwelacja w czaszy Zbiornika Włocławskiego: 207,4 mln zł 13

Wprowadzenie 2

Wprowadzenie 2. Wprowadzenie 2.1. Cele i zakres planu Celem Planu zarządzania ryzykiem powodziowym na poziomie Regionu Wodnego, ograniczającym potencjalne negatywne skutki powodzi dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, jest opracowanie programu działań kluczowych (wysokopriorytetowych), zmierzających do zmniejszenia występującego zagrożenia na obszarze wszystkich ONNP wskazanych we Wstępnej ocenie ryzyka powodziowego w pierwszym cyklu planistycznym. Założeniem Planu jest realizacja zaplanowanych przedsięwzięć w 6-letnim cyklu planistycznym. Ważne jest zapobieganie występowaniu powodzi oraz ochrona obszarów, które mogą ucierpieć na skutek powodzi. Kluczowe znaczenie ma również przygotowanie administracji oraz obywateli do coraz efektywniejszego radzenia sobie w przypadku wystąpienia powodzi. Niniejszy Projekt PZRP wykonany został dla obszaru Regionu Wodnego Środkowej Wisły, na podstawie informacji zebranych z kart zlewni planistycznych, w których przeprowadzono szczegółową analizę i diagnozę lokalnych problemów wraz z określeniem konkretnych działań, realizujących poszczególne cele zarządzania ryzykiem powodziowym. Wnioski z wykonanych analiz na poziomie zlewni, istotne w skali Regionu Wodnego Środkowej Wisły, zostały zebrane, wraz z uwzględnieniem innych aspektów (problemów oraz działań) o zasięgu regionalnym. Analizy prowadzone są od szczegółu do ogółu, a ich efektem jest niniejsze opracowanie, na którego podstawie (między innymi) powstał dokument natury ogólniejszej dla obszaru dorzecza. W opracowaniu uwzględnione zostały liczne dane i informacje wstępne, zgodnie z Dyrektywą Powodziową oraz ustawą Prawo wodne pozyskane między innymi z następujących opracowań: Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), której celem jest wyznaczenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, czyli obszarów, na których istnieje znaczące ryzyko powodziowe lub na których wystąpienie dużego ryzyka jest prawdopodobne, Mapy zagrożenia powodziowego, przedstawiające zasięgi obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat lub na których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia ekstremalnego, obszarów szczególnego zagrożenia powodzią, obszarów obejmujących tereny narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego, Mapy ryzyka powodziowego, przedstawiające potencjalnie negatywne skutki związane z powodzią dla obszarów przedstawionych na mapach zagrożenia powodziowego. Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym zgodnie z przepisami zawartymi w art. 9 pkt 2 Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa) odbywa się w sposób skoordynowany z procesem aktualizacji Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Przedsięwzięcia w zakresie ochrony przeciwpowodziowej analizowane są pod kątem zgodności z Ramową Dyrektywą Wodną (RDW), w ramach następujących dokumentów: 15 MasterPlan dla obszaru dorzecza Wisły wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na środowisko,

Wprowadzenie Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na środowisko, Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy wraz ze strategiczną oceną oddziaływania na środowisko. 2.2. Podstawy prawne Dyrektywy Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz. Urz. UE L 103 z 25.04.1979 r., z późn. zmianami) Dyrektywa Ptasia, Dyrektywa 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. Urz. UE L 175 z 5 lipca 1985 r.), Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. UE L 206 z 22.07.1992 r.) Dyrektywa Siedliskowa, Dyrektywa Rady 96/82/WE z dnia 9 grudnia 1996 r. w sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z substancjami niebezpiecznymi (Dz. U. L 10 z 14.1.1997 r.) - Dyrektywa SEVESO II, Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. UE L 327 z 22.12.2000 r.) Ramowa Dyrektywa Wodna, Dyrektywa 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. UE L 197 z 21.07.2001 r.), Dyrektywa 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz. Urz. UE L 143 z 30.04.2004 r.) Dyrektywa Odpowiedzialnościowa, Dyrektywa 2006/21/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. zmieniająca Dyrektywę 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz. Urz. UE L 143 z 30.4.2004 r.), Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dz. Urz. UE L 288 z 06.11.2007 r.) Dyrektywa Powodziowa, Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiająca infrastrukturę informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (Dz. Urz. UE L 108 z 25.04.2007 r.) Dyrektywa INSPIRE, Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 stycznia 2008 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Wersja skodyfikowana) (Dz. U. L 24 z 29.1.2008) - Dyrektywa IPPC. Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 nr 75 poz. 690), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie (Dz. U. 2007 nr 86 poz. 579), 16

Wprowadzenie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. 2010 nr 213 poz. 1397), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 lipca 2011 r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2012 (Dz. U. 2011 nr 173 poz. 1030), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. 2011 nr 258, poz. 1549), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. 2011 nr 257 poz. 1545), Rozporządzenie Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012 r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U. 2013 poz. 104) Rozporządzenie w sprawie opracowywania MZP i MRP, Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 stycznia 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2012 (Dz. U. 2013 nr 0 poz. 129). Ustawy Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. 1991 nr 101 poz. 444), Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz.U. 2013 poz. 1409 z późn. zm.), Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 1997 nr 115 poz. 741, z późn. zmianami), Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2013 poz. 1232 z późn. Zm.), Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2012 poz. 145, tekst jednolity z późn. Zm.), Ustawa z 11 sierpnia 2001 r. o szczególnych zasadach, odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (Dz. U. 2001 nr 84 poz. 906 z późn. zmianami), Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. 2002 nr 62 poz. 558 z późn. zmianami), Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2003 nr 80 poz. 717), Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz.U. 2013 poz. 627 z późn. zm.), Ustawa z dnia 27 stycznia 2006 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (Dz. U. 2006 nr 17 poz. 128), Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 nr 32 poz. 159), Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. 2007 nr 89 poz. 590) Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. 2008 nr 199 poz. 1227, z późn. zmianami), Ustawa o infrastrukturze informacji przestrzennej z dnia 4 marca 2010 r. (Dz. U. 2010 nr 76 poz. 489), Ustawa z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych (Dz. U. nr 143, poz. 963 z późn. zmianami). 17

Wprowadzenie 2.3. Relacje PZRP z innymi obszarami działania Poniższy rysunek przedstawia schemat relacji dokumentów strategicznych i planistycznych w gospodarce wodnej z Planami Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Rysunek 1. Schemat relacji pomiędzy PZRP a dokumentami strategicznymi (Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Plany Gospodarowania Wodami na obszarach dorzeczy) 2.3.1. Rozwój kraju Dokumentem strategicznym określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju jest Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności (DSRK). Definiuje ona trzy obszary strategiczne: konkurencyjności i innowacyjności gospodarki (modernizacji), równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski (dyfuzji), efektywności i sprawności państwa (efektywności). DSRK wraz z Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju stanowią ramy dla Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz 9 strategii dotyczących: Innowacyjności i Efektywności Gospodarki, Rozwoju Transportu, Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska, Rozwoju Regionalnego, Rozwoju Kapitału Ludzkiego, Rozwoju Kapitału Społecznego, Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa, Sprawnego Państwa, Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego RP. 18

Wprowadzenie PZRP nie są powiązane ze Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego 2020, która stanowi integralny element koncepcji rozwoju Polski oraz z Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, choć należy zaznaczyć, że Plany przewidują działania mające na budowę programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego, ryzyka powodziowego co zwiększy wartość kapitału ludzkiego. DSRK wskazuje na konieczność realizacji ochrony przed powodzią. PZRP stanowi jeden z elementów, który prowadzi do spełnienia działań kierunku interwencji zwiększenie poziomu ochrony środowiska przez minimalizowanie ryzyka powodziowego. Systemy przeciwpowodziowe mają być zgodnie z DSRK pomocą dla modernizacji sektora rolnospożywczego, zapewniając wzrost produktywności i konkurencyjności. PZRP są komplementarne względem realizacji tego kierunku interwencji. Strategia Rozwoju Kraju 2020 (SSRK) stanowi dokument bazujący na Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności. Wskazuje na konieczność dostosowania systemu reagowania kryzysowego do większej liczby tego typu sytuacji, co jest spójne z PZRP. SSRK precyzuje, że Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym będą zawierać wszelkie działania mające na celu minimalizację ryzyka powodziowego. Ustalenia z tych planów będą uwzględniane w dokumentach planowania przestrzennego. Dokument wymienia także działania, które są spójne z PZRP, a mają być przełożone na działania odpowiednich strategii np. działanie polegające na wprowadzeniu standardów budowlanych umożliwiających zmniejszenie strat towarzyszących klęskom żywiołowym przez SBEiS. SSRK wymienia także działania minimalizujące ryzyko powodziowe jako zadania o charakterze inwestycyjnym. Dokumentem strategicznym dla instytucji Państwa jest Strategia Sprawne Państwo 2020 (SSP) określająca ramy jego funkcjonowania. Działania wymienione w tym dokumencie oraz PZRP są w części komplementarne, jednak przede wszystkim dotyczą one (celu głównego) zwiększenia skuteczności i efektywności państwa otwartego na współpracę z obywatelami. SSP traktuje o doskonaleniu systemu zarządzania kryzysowego, jako jednym z kierunków interwencji celu szczegółowego polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku publicznego. Wymieniony cel szczegółowy zorientowany jest na podejmowanie przez służby publiczne oraz instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny, działań w ramach bieżącego funkcjonowania, a także w sytuacjach wyjątkowych. SSP definiuje kierunki działań zbieżne z PZRP jako doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego doskonalenie skuteczności reagowania na zagrożenia ludzi, firm i instytucji publicznych (cel szczegółowy 3.3 SSP). SSP określa przyczyny, jakie powodują konieczność polepszenia funkcjonowania systemu zarządzania kryzysowego, do nich zalicza: niewystarczająco sprawny przepływ informacji pomiędzy instytucjami zaangażowanymi w zarządzanie kryzysowe oraz braki w koordynacji działań między strukturami zarządzania kryzysowego i instytucjami odpowiedzialnymi za działania w terenie. W ramach usprawnienia struktur zarządzania kryzysowego (w tym działań na wypadek powodzi) planuje się usprawnienie działania centrów zarządzania kryzysowego, stworzenie informatycznych systemów wspomagania procesów decyzyjnych uściślenie zasad współpracy cywilno-wojskowej, poprawienie struktury wymiany informacji, zbudowanie jednolitego systemu obiegu informacji, opracowanie planów zarządzania kryzysowego w gminach oraz wzmocnienia gotowości gmin do reagowania kompleksowe działania prewencyjne (w tym związane z rozwojem infrastruktury wodnomelioracyjnej), usprawnienie procesu ostrzegania, alarmowania i informowania społeczeństwa w przypadku sytuacji kryzysowej, zwiększenie gotowości państwa do zapobiegania i usuwania skutków klęsk żywiołowych oraz zmiany w przepisach dotyczących organizacji służb odpowiedzialnych za zapobieganie klęskom żywiołowym, co uwzględnione 19

Wprowadzenie zostało również w PZRP w raporcie na temat instrumentów wspomagających zarządzanie ryzykiem powodziowym. Planowanie przestrzenne Planowanie przestrzenne jest realizowane w oparciu o dokument strategiczny pn. Koncepcja Zagospodarowania Kraju (Koncepcja), przyjęty w dniu 16 marca 2012 r. przez Radę Ministrów. Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym stanowią dla Koncepcji założenia uszczegóławiające podstawy celów i działań, ale także wypełniają kilka z jej celów. Szczegółowy opis relacji znajduje się w rozdziale 10. Innowacyjności i Efektywności Gospodarki Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (SIEG) nie odnosi się w bezpośredni sposób do ryzyka powodziowego i ochrony przed powodziami. Jednak wskazuje na konieczność realizacji zadania polegającego na stosowaniu zasad zrównoważonej architektury (zadanie nr 3.2.2) w tym m.in. uwzględnienie czynników klimatycznych i topograficznych. PZRP wskazują na działania, które również mają prowadzić do ograniczenia zabudowy na terenach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Transport W dziedzinie transportu obowiązuje, przyjęta w 2013 roku, Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku). Dokument skupia się między innymi na celach, jakie ma spełnić transport w Polsce. Realizacja Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wywrze skutek na sektor transportu dzięki obniżeniu wpływu powodzi na infrastrukturę. Planowany system zharmonizowanych usług informacji rzecznej RIS (River Information Services) będzie obejmować ogólne informacje ( ) hydrologiczne, co jest elementem realizacji działań nietechnicznych wymienionych w PZRP i wpisuje się w cel zarządzania ryzykiem powodziowym PZRP jakim jest ograniczenie skutków w czasie powodzi przez doskonalenie prognozowania i ostrzegania o zagrożeniach meteorologicznych i hydrologicznych. Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko W dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego i środowiska kluczową rolę odgrywa Strategia Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska perspektywa do 2020 (SBEiS). Dla osiągnięcia celu głównego, czyli: zapewnienia wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne oraz konkurencyjną i efektywną gospodarkę oraz celu szczegółowego określonego jako zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska, przewidziano m.in. kierunek interwencji polegający na gospodarowaniu wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody (kierunek interwencji nr. 1.2). PZRP są jednym z narzędzi tego kierunku interwencji i komplementarne w stosunku do działania nr 9 zadanie polegające na dostosowaniu sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu. SBEiS wymienia Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym będące elementem działań mających na celu dostosowanie gospodarki wodnej do zmian klimatu. Strategia, podobnie jak PZRP, wymienia również katalog czynników, jakie należy uwzględnić w działaniach służących minimalizacji ryzyka, są to: analiza kosztów i korzyści, życie i zdrowie ludzi, ochronę środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalność gospodarczą. Strategia Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska wymienia kierunek interwencji polegający na uporządkowaniu zarządzania przestrzenią (1.4), na który znaczący wpływ mają koszty związane z ochroną przeciwpowodziową, spowodowane utraconymi 20

Wprowadzenie obszarami retencji wód, zabudowywaniem obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi w efekcie tych zjawisk koszty usuwania strat popowodziowych. W uzupełnieniu do systemu zintegrowanych strategii rozwoju Polski opracowany został Strategiczny Plan Adaptacji Sektorów i Obszarów wrażliwych na zmiany klimatu. W ramach wdrażania tego planu priorytetowo potraktowano m.in. ochronę przeciwpowodziową, funkcjonowanie systemów, ostrzegania i reagowania w sytuacji zjawisk ekstremalnych, działań adaptacyjnych w rolnictwie, leśnictwie, budownictwie, transporcie i infrastrukturze miejskiej (sieci kanalizacji deszczowej). Rozwój regionalny Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (KSRR) stanowi dokument planistyczny, którego celem jest efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. KSRR opisuje zagrożenia dla rozwoju regionalnego, do których zalicza zjawiska ekstremalne w tym powodzie. Dodatkowo wskazuje na konieczność zastosowania nowoczesnych metod zarządzania ryzykiem powodziowym w tym jego redukcji poprzez renaturyzację cieków wodnych, rozwój systemów małej retencji oraz budowie innych niezbędnych obiektów gospodarki wodnej, likwidowaniu skutków zjawisk ekstremalnych, a także przeciwdziałaniu erozji gleb, co będzie zrealizowane przez działania przewidziane w ramach PZRP. Jako cel główny KSRR określa wspomaganie wzrostu konkurencyjności województw. Jednym z elementów kierunków działań KSRR, który jest komplementarny z PZRP jest reagowanie na zagrożenia naturalne (1.3.5). Krajowa Polityka Miejska projekt (KPM) stanowi dokument, który jest wypełnieniem działań wskazanych w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony Miasta, Obszary Wiejskie oraz w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. KPM wskazuje na problem miast związany z chaotyczną zabudową, która prowadzi do osiedlania się na terenach zalewowych, zwiększania ryzyka powodziowego. PZRP są komplementarne wobec działania wymienionego w celu adaptacji do zmian klimatu wg KPM należy wprowadzić zmianę prawa w zakresie inwestowania na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Konieczność zmiany jest podyktowana istniejącą, chaotyczną zabudową i jest spójna z celem PZRP polegającym na poprawie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym. Wśród kierunków działań w zakresie gospodarki wodnej dla ochrony środowiska i adaptacji do zmian klimatu Polityka Miejska proponuje zwiększenie retencji zlewni przy pomocy środków technicznych oraz wspieranie zarządzania ryzykiem powodziowym poprzez zapewnienie infrastruktury technicznej dzięki działaniom rządowym. Zrównoważony rozwój wsi, rolnictwa i rybactwa Długoterminowa wizja obszarów wiejskich w Polsce określona została w Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybołówstwa na lata 2012-2020 (SZRWRiR) i zdefiniowana w następujący sposób: poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju. PZRP w ramach swoich założeń i planowanych działań jest komplementarny w zakresie celu szczegółowego nr 5 Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich. W ramach celów szczegółowych SZRWRiR (w tym celu 5) zdefiniowano priorytety, które będą realizowane przez założone zadania. Wśród priorytetów, które stanowią elementy uzupełniane przez działania przewidziane w ramach PZRP są: kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem ochrony krajobrazy i ładu przestrzennego priorytet 5.2, oraz 21

Wprowadzenie adaptacja rolnictwa do zmian klimatu oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) priorytet 5.3. W ramach realizacji zdefiniowanych potrzeb określono w Projekcie Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020) działania, które wspierają działania planowane w PZRP i realizację celu szczegółowego PROW nr 4.1 Doskonalenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu z przed powodzi. Do takich należy zaliczyć działanie nr 7.6 Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzenie odpowiednich środków zapobiegawczych. Przewidziane poddziałanie 7.6.1 Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczanie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje zapobiegawcze), zakłada wsparcie inwestycji przyczyniającej się do ochrony upraw rolnych przed skutkami powodzi i deszczu nawalnego. Kolejne poddziałanie 7.6.2 Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje odtworzeniowe) stanowi w części dotyczącej powodzi i jej skutków działania, które podlegają PZRP. System bezpieczeństwa narodowego Dokumentem strategicznym dla obszaru bezpieczeństwa narodowego jest Strategia Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 (SRSBN). Wymienia ona wśród zagrożeń i wyzwań bezpieczeństwa Polski, zagrożenia wywołane oddziaływaniem sił natury w tym powodzie, zaś wśród systemów wsparcia bezpieczeństwa państwa system przeciwpowodziowy. SRSBN Definiuje główny cel przez: wzmocnienie efektywności i spójności systemu bezpieczeństwa narodowego. Jest on realizowany przez 5 celów operacyjnych. Wśród celów operacyjnych znajduje się umocnienie zdolności państwa do obrony. W ramach działań głównych mających na względzie osiągnięcie tego celu operacyjnego, zapisano: przygotowanie i utrzymanie w gotowości do działania sił i środków do oczyszczania terenu z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych, akcji przeciwpowodziowych i przeciwlodowych oraz likwidacji skutków klęsk żywiołowych. Działanie to jest spójne z kilkoma działaniami nietechnicznymi wskazami w PZRP i określonymi celami, np. Usprawnienie,,systemu przywracania funkcji infrastruktury po powodzi. Należy zwrócić uwagę, że Siły Zbrojne RP są jednym z kluczowych elementów systemu bezpieczeństwa państwa i wspierają administrację publiczną w obliczu poza militarnych sytuacji kryzysowych (w tym powodzi), co prowadzi do zmniejszenia strat gospodarczych i społecznych. SRSBN wskazuje na konieczność doskonalenia tej współpracy, co jest komplementarne z celem szczegółowym PZRP nr 3.3 Doskonalenie skuteczności odbudowy i powrotu do stanu sprzed powodzi. 2.3.2. Polityka regionalna Strategie regionalne Dokumentem strategicznym rozwoju ponadregionalnego jest Strategia Rozwoju Polski Wschodniej do roku 2020 Aktualizacja (SRPW), przyjęta w lipcu 2013 r. przez Radę Ministrów, która jednak nie uwzględnia problematyki zagrożenia powodziowego. Strategie wojewódzkie 22 Dokumenty strategiczne dla województw wskazują w większości na istotę zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla rozwoju i spójności regionów. Zakładają również interwencję dla