Krzysztof Szczepaniak * Ekonomiczne i finansowe aspekty efektywności energetycznej w działalności gospodarczej Wstęp Państwa Unii Europejskiej poszukują sposobów na przezwyciężenie kryzysu gospodarczego i ograniczenia skutków jego oddziaływania. W obliczu rosnącego uzależnienia od importu nośników energii oraz ograniczoności zasobów energetycznych, jak również konieczności spowolnienia negatywnych zmian klimatycznych ważnym obszarem zainteresowań gospodarki i naukowców stają się zagadnienia efektywności energetycznej 1 gospodarki, w szczególności poszukiwania rozwiązań umożliwiających oszczędzanie energii. Celem artykułu jest analiza i prezentacja najważniejszych regulacji szczebla unijnego, wybranych finansowych, ekonomicznych i społecznych aspektów rozwiązań poprawiających efektywność energetyczną 2. Aktywność podmiotów gospodarczych w omawianym obszarze stać się może jednym z ważnych sposobów sprostania wskazanym wyżej wyzwaniom. Jednocześnie stwarza to szansę na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa dostaw energii do Unii Europejskiej poprzez obniżanie zużycia energii pierwotnej oraz ograniczanie importu energii, a także pozwala na obniżanie, w opłacalny sposób, emisji gazów cieplarnianych łagodząc skutki zmian klimatu. Obserwując to, co obecnie dzieje się w światowej gospodarce, na przykład w dziedzinie wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, postawić można tezę, że zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki kształtuje wiele czynników ekonomicznych, wśród których należy wskazać: rozwój postępu technicznego, poprzez wzrost liczby innowacyjnych rozwiązań technologicznych stosowanych; poprawę konkurencyjności przemysłu; * dr, Katedra Inwestycji i Nieruchomości, Wydział Zarządzania, Uniwersytet Gdański, kszczepaniak@wzr.ug.edu.pl 1 Efektywność energetyczna - stosunek uzyskanych wyników, usług, towarów lub energii do wkładu energii [Directive 2012/27/EU]. 2 Poprawa efektywności energetycznej - oznacza zwiększenie efektywności energetycznej w wyniku zmian technologicznych, zachowań i/lub ekonomicznych [Directive 2012/27/EU].
314 Krzysztof Szczepaniak pobudzenie wzrostu gospodarczego oraz aktywności gospodarczej regionów i gmin; zwiększenie liczby miejsc pracy o wysokiej jakości w sektorach związanych z efektywnością energetyczną. Tak szerokie oddziaływanie ekonomiczne projektów poprawy efektywności energetycznej w pełni uzasadnia rosnące zainteresowanie tą tematyką, jak również wolumen środków przeznaczonych na realizowanie projektów inwestycyjnych z nią związanych. Rada Europejska w 2011 r. podkreśliła, że przyjęty przez nią w czerwcu 2010 roku cel, polegający na zwiększeniu efektywności energetycznej o 20 proc. do 2020 r. [European Council, 17 june 2010, EUCO 13/10], który jest obecnie na etapie realizacji, musi bezwzględnie zostać osiągnięty w założonym terminie [European Council, 4 february 2011, EUCO 2/1/11]. Według prognoz Komisji Europejskiej opracowanych w 2007 r. zużycie energii pierwotnej w 2020 r. będzie wynosiło 1 842 Mtoe. Obniżenie o 20 proc. daje wynik w wysokości 1 474 Mtoe w 2020 r. [Directive 2012/27/EU]. Cel ten jest jednym z głównych zamierzeń nowej unijnej strategii na rzecz zatrudnienia oraz budowania inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu [Europe 2020, a strategy for smart, sustainable and inclusive growth, COM(2010) 2020 final]. Również po roku 2020 zakłada się kontynuowanie działań na rzecz zwiększania efektywności energetycznej. 1. Główne obszary oszczędności energii 1.1. Sektor publiczny Ważnym programem w ramach strategii "Europa 2020" jest inicjatywa pod nazwą "Europa efektywnie korzystająca z zasobów" przyjęta przez Komisję Europejską 26 stycznia 2011 r. [A resource-efficient Europe Flagship initiative under the Europe 2020 Strategy, COM(2011) 21]. Efektywność energetyczna została w niej wskazana jednym z najważniejszych elementów służących zapewnieniu zrównoważonego wykorzystywania zasobów energetycznych. Ze względu na istniejące opóźnienia w realizacji celu unijnego dotyczącego poprawy efektywności energetycznej, niezbędne są zdecydowane działania pozwalające wykorzystać możliwości uzyskania większej oszczędności energii w takich sektorach jak budownictwo, transport, produkcja dóbr, czy przetwórstwo. Konieczne jest także, przyjęcie zintegrowanego podejścia wykorzystującego istniejący potencjał w zakresie oszczędności energii w sektorze zaopatrzenia w energię oraz w
Ekonomiczne i finansowe aspekty efektywności energetycznej w 315 sektorach końcowego jej wykorzystywania. Dlatego też w marcu 2011 r. Komisja przyjęła plan działania, który do 2050 r. umożliwi Europie przejście na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną, co umacnia konieczność położenia większego nacisku na efektywność energetyczną [A Roadmap for moving to a competitive low carbon economy in 2050, COM(2011) 112 final]. Poszukując potencjalnych obszarów oszczędności w zużyciu energii, należy zwrócić uwagę na sektor publiczny, w którym roczne wydatków sięga 19 proc. wartości produktu krajowego brutto Unii Europejskiej. Ważne by sektor ten był zmobilizowany do poszukiwania rozwiązań sprzyjających poprawie efektywności energetycznej i oszczędzaniu energii. Pociągnie to za sobą przemiany rynkowe zmierzające w kierunku wytwarzania bardziej energooszczędnych produktów, budynków oraz świadczenia efektywnych energetycznie usług. Równie ważną rolę może odegrać sektor publiczny, wpływając na zmiany postaw i zachowań otoczenia do problemu zużycia energii przez obywateli i przedsiębiorstwa. Zmniejszenie zużycia energii, a co za tym idzie ograniczenie wydatków publicznych w wyniku realizacji programów poprawy efektywności energetycznej, pozwolić może na zgromadzenie środków finansowych niezbędnych do realizacji innych projektów. Instytucje publiczne na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym mogą tym samym stanowić przykład do naśladowania w dziedzinie efektywności energetycznej. 1.2. Nieruchomości Dane publikowane przez Eurostat wskazują, iż ok. 40 proc. zużycia energii końcowej w Unii Europejskiej dotyczy budynków. Nieruchomości są więc szczególnym elementem majątku narodowego, będącym obszarem potencjalnych oszczędności energii oraz poprawy efektywności jej wykorzystania. Pojawiają się tu możliwości pobudzenia wzrostu gospodarczego i zatrudnienia w wymagających specjalnych kwalifikacji sektorach: usług budowlanych, produkcji wyrobów budowlanych, a także specjalnościach zawodowych, takich jak: architektura, doradztwo techniczne i ekonomiczno-finansowe, inżynieria. Państwa członkowskie powinny ustanowić długoterminowe strategie wykraczające nawet poza 2020 r., mobilizujące środki finansowe na
316 Krzysztof Szczepaniak remonty budynków mieszkaniowych i użytkowych z zamiarem poprawy charakterystyk energetycznych tych zasobów. Taka strategia powinna dotyczyć opłacalnych, gruntownych remontów, prowadzących do modernizacji obiektów, dzięki którym znacznie redukowane są zarówno zużycie energii dostarczonej, jak i zużycie energii końcowej w budynkach w porównaniu z poziomami sprzed remontu, co prowadzi w efekcie do uzyskania bardzo dobrej charakterystyki energetycznej. [Directive 2010/31/EU]. 1.3. Zintegrowane programy poprawy efektywności energetycznej W Unii Europejskiej są już liczne przykłady gmin, które wdrożyły zintegrowane podejście do oszczędności energii i zaopatrzenia w energię, poprzez plany działania w zakresie zrównoważonej energii. Tego rodzaju plany opracowywane są na przykład w ramach inicjatywy Porozumienie Burmistrzów, które zgromadziło już ponad 4,5 tys. sygnatariuszy, tj. samorządów zainteresowanych poprawą efektywności energetycznej w ramach swojej społeczności lokalnej [The Covenant of Mayors, http://www.eumayors.eu/index_en.html]. Charakteryzuje je zintegrowane podejście do modernizacji obszarów miejskich, które wykracza poza jednostkowe, oderwane od siebie działania w budynkach lub środkach transportu. Gminy oraz inne instytucje publiczne powinny zwiększyć wysiłki i nakłady zmierzające do opracowywania i wdrażania spójnych i zrównoważonych planów na rzecz poprawy efektywności energetycznej razem z jasno określonymi celami ekonomicznymi. Dodatkowym elementem integrującym środowiska lokalne oraz wpływającym na zmiany postaw osób i przedsiębiorstw w zakresie zużycia energii, jest włączanie obywateli w proces przygotowywania tych planów oraz właściwe informowanie ich o ostatecznej treści planów, a także postępach ich realizacji. Plany takie mogą przynieść znaczne oszczędności energii, w szczególności, gdy wdrażane są w ramach systemów zarządzania energią, umożliwiających zainteresowanym instytucjom publicznym lepsze zarządzanie zużyciem energii. Wartością dodaną budowania omawianej platformy wymiany doświadczeń jest możliwość przekazywania sobie najlepszych praktyk i szczegółowych informacji o najlepszych rozwiązaniach. Trwający w wielu krajach kryzys gospodarczy dodatkowo wymusza dbałość o stabilność finansów publicznych i poszukiwanie nowych rezerw finansowych. Aktywna i efektywna polityka energetyczna zaliczana jest do ważnych elementów w zakresie racjonalizacji finansów publicznych. Przy wdrażaniu projektów energooszczędnych i efektyw-
Ekonomiczne i finansowe aspekty efektywności energetycznej w 317 nościowych trzeba zwracać należytą uwagę na wysoką jakość prowadzonych analiz opłacalności. Rutynowo powinny one być poprzedzone audytami energetycznymi. W przypadku dużych podmiotów prywatnych i publicznych audyty energetyczne powinny być obowiązkowe i regularne, gdyż w ich przypadku oszczędzanie energii może przynieść największe korzyści. Audyty energetyczne powinny uwzględniać odpowiednie normy europejskie lub międzynarodowe, jak np. EN ISO 50001 (systemy zarządzania energią) lub EN 16247-1 (audyty energetyczne) lub jeżeli obejmują audyt energetyczny, EN ISO 14000 (systemy zarządzania środowiskiem) [Directive 2012/27/EU]. Większość podmiotów gospodarczych w Unii Europejskiej to małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), których jest ok. 99,8 proc. [PARP, 2011, s.16]. Stanowią one istotny potencjał w zakresie oszczędności energii. Ważne jest zatem przygotowanie skutecznego systemu zachęt dla tego sektora, które pomogą w wykorzystaniu środków w zakresie efektywności energetycznej. Na szczeblu ogólnokrajowym powinny zostać ustanowione sprzyjające ramy mające na celu udzielanie firmom MŚP pomocy technicznej i przekazywanie im użytecznych informacji. Unia Europejska zachęca do wprowadzania systemów certyfikacji w odniesieniu do dostawców usług energetycznych, audytów energetycznych i innych środków poprawy efektywności energetycznej. Wzory umów, wymiana najlepszych praktyk i wytyczne, w szczególności odnoszące się do umów o poprawę efektywności energetycznej, także mogą pomóc w rozwoju tego rodzaju projektów. Wspomniane umowy opierają się o zasadę finansowania przez stronę trzecią. Beneficjent usługi energetycznej nie jest obciążony wydatkami związanymi z inwestycją, ponieważ część oszczędności uzyskanych na kosztach energii przeznaczona jest na spłatę inwestycji zrealizowanej w całości lub w części przez osobę trzecią. Tutaj również warunkiem niezbędnym do osiągnięcia sukcesu projektu niezbędny jest audyt energetyczny, analiza opłacalności, a często również wnikliwa analiza kosztów i korzyści przedsięwzięcia. 2. Instrumenty finansowe Państwa członkowskie Unii Europejskiej dysponują szeroką gamą instrumentów finansowych, które powinny być wykorzystywane do realizacji projektów związanych z poprawą efektywności energetycznej oraz oszczędzaniem energii. Do instrumentów tych można zaliczyć:
318 Krzysztof Szczepaniak wkłady finansowe oraz grzywny za nieprzestrzeganie niektórych przepisów niniejszej dyrektywy o efektywności energetycznej, środki przeznaczone na efektywność energetyczną na mocy art. 10 ust. 3 dyrektywy 2003/87/WE [Directive 2003/87/EC], środki przeznaczone na efektywność energetyczną w wieloletnich ramach finansowych, zwłaszcza Funduszu Spójności, funduszach strukturalnych i funduszach rozwoju obszarów wiejskich oraz specjalnych europejskich instrumentach finansowych, takich jak Europejski Fundusz na rzecz Efektywności Energetycznej. Instrumenty finansowe mogą być również oparte, w określonych przypadkach, na środkach przeznaczonych na poprawę efektywności energetycznej pochodzących z: unijnych obligacji projektowych [http://europa.eu/rapid/pressrelease_memo-12-370_en.htm], specjalnych linii kredytowych Europejskiego Banku Inwestycyjnego, pożyczek i kredytów z innych europejskich instytucji finansowych, w szczególności Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju oraz Banku Rozwoju Rady Europy. Obecnie na świecie wykorzystywanych jest wiele mechanizmów finansowych, wspomagających wdrażanie projektów w obszarze tzw. zrównoważonej energii (ang. sustainable energy), do których zaliczyć można: gwarancje pożyczkowe dla kapitału prywatnego, gwarancje pożyczkowe zachęcające do zawierania umów o poprawę efektywności energetycznej, dotacje, pożyczki o obniżonym oprocentowaniu i specjalne linie kredytowe, systemy finansowania przez podmioty trzecie. Stosowanie tych rozwiązań ma na celu zmniejszenie ryzyka projektów służących efektywności energetycznej. Umożliwiają ponadto przeprowadzenie opłacalnych ekonomicznie remontów nawet w gospodarstwach domowych o niskich i średnich dochodach. Niekiedy są także związane z programami lub agencjami, które gromadzą projekty służące oszczędności energii i oceniają ich jakość, dostarczają pomoc techniczną, promują rynek usług energetycznych oraz wspierają generowanie popytu na te usługi. Można oczekiwać, iż w niedalekiej przyszłości w Polsce, wzorem rozwiązań stosowanych na świecie, upowszechnią się instrumenty finansowe umożliwiające m. in.:
Ekonomiczne i finansowe aspekty efektywności energetycznej w 319 wspieranie programów szkoleń i certyfikacji, podnoszących i potwierdzających kwalifikacje w zakresie efektywności energetycznej; prowadzenie badań nad technologiami małej skali i mikrotechnologiami do wytwarzania energii oraz na prezentację efektów tych badań i przyspieszenie wykorzystania ich efektów; promowanie efektywności energetycznej w nieruchomościach mieszkalnych, aby zapobiec ubóstwu energetycznemu oraz zachęcić właścicieli wynajmujących lokale mieszkalne do zapewnienia jak największej efektywności energetycznej ich nieruchomości; wspieranie dialogu społecznego i wdrażanie norm w celu poprawy efektywności energetycznej oraz zapewnienia dobrych warunków pracy, a także bezpieczeństwa i higieny pracy. Realizacja projektów związanych z poprawą charakterystyki energetycznej budynków instytucji publicznych, daje możliwość pozyskania dostępnych unijnych instrumentów finansowych i innowacyjnych mechanizmów finansowania. Państwa członkowskie mogą też wykorzystywać swoje dochody z rocznych limitów emisji na mocy decyzji nr 406/2009/WE w celu wypracowywania takich mechanizmów na zasadach dobrowolności i z uwzględnieniem krajowych przepisów budżetowych. 3. Wytyczne najnowszej Dyrektywy o efektywności energetycznej 3.1. Przedmiot i zakres stosowania W dniu 25 października 2012 r. uchwalono Dyrektywę w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE [Directive 2012/27/EU]. Ustanawia ona wspólną strukturę ramową dla środków służących wspieraniu efektywności energetycznej w Unii Europejskiej, aby zapewnić osiągnięcie głównego unijnego celu zakładającego zwiększenie tej efektywności o 20 proc. do 2020 r., jak również stworzyć warunki dla dalszego polepszania efektywności energetycznej po tymże roku. Państwa członkowskie zobowiązane zostały do ustalenia orientacyjnej krajowej wartości docelowej w zakresie efektywności energetycznej w oparciu o swoje zużycie energii pierwotnej lub końcowej, oszczędności energii pierwotnej lub końcowej albo energochłonność. Kolejnym obowiązkiem jest ustanowienie długoterminowej strategii wspierania inwestycji związanych z remontami krajowych zasobów
320 Krzysztof Szczepaniak budynków mieszkaniowych oraz użytkowych, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Strategia obejmować ma: 1) przegląd krajowych zasobów budowlanych oparty, w stosownych przypadkach, na próbkach statystycznych; 2) określenie opłacalnych sposobów przeprowadzenia remontów odpowiednich dla typu budynków i strefy klimatycznej; 3) polityki i środki mające stymulować opłacalne gruntowne remonty budynków, w tym również gruntowne remonty prowadzone etapami; 4) przyjęcie przyszłościowej perspektywy w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych przez osoby fizyczne, sektor budowlany i instytucje finansowe; 5) oparte na faktach szacunki oczekiwanej oszczędności energii oraz korzyści ekonomicznych i społecznych. Tak sprecyzowane wymogi w zakresie modernizacji i remontów budynków sektora publicznego stanowią duże wyzwanie finansowe i organizacyjne. Niezbędne będą liczne ekspertyzy techniczne, jak i metodologicznie poprawne analizy opłacalności poszczególnych projektów. Ważne będzie też wypracowania odpowiednich sposobów finansowania tych przedsięwzięć, przykładowo w ramach tzw. modelu ESCO (ang. Energy Services Company / Energy Savings Company). ESCO jest przedsiębiorstwem specjalnego przeznaczenia realizującym usługi energetyczne w ramach programów określanych jako: Energy Performance Contracting (EPC), których głównymi zaletami są: EPC jest całkowicie samofinansujące się; zawiera gwarancję, która przenosi ryzyko inwestycyjne i finansowe na ESCO; jeśli założony poziom oszczędności nie zostanie osiągnięty w okresie trwania kontraktu, ESCO dopłaca różnicę klientowi; rezultaty przedsięwzięcia EPC są natychmiast widoczne; istniejące budynki otrzymują nowoczesną i niezawodną infrastrukturę energetyczną, co umożliwia osiągnięcie założonych celów; EPC nie wymaga dodatkowego personelu po stronie klienta; skuteczność EPC została dowiedziona w wielu projektach na zrealizowanych na całym świecie. W Polsce pojawiają się już pierwsze spółki oferujące kompleksowe usługi na zasadach programu EPC. Najczęściej są to podmioty ściśle związane z największymi dostawcami energii.
Ekonomiczne i finansowe aspekty efektywności energetycznej w 321 3.2. Wiodąca rola instytucji publicznych w podwyższaniu efektywności energetycznej W myśl przepisów najnowszej Dyrektywy o efektywności energetycznej, państwa członkowskie zapewnić mają, aby od dnia 1 stycznia 2014 r. 3 proc. całkowitej powierzchni ogrzewanych lub chłodzonych budynków będących własnością instytucji rządowych oraz przez nie zajmowanych było poddawane co roku remontom w celu spełnienia przynajmniej minimalnych wymogów dotyczących charakterystyki energetycznej, które ustalono przy zastosowaniu art. 4 Dyrektywy 2010/31/UE. Współczynnik 3 proc. oblicza się w oparciu o całkowitą powierzchnię pomieszczeń w budynkach o całkowitej powierzchni użytkowej wynoszącej ponad 500 m 2, stanowiących własność instytucji rządowych oraz przez nie zajmowanych, które na dzień 1 stycznia każdego roku nie spełniają krajowych minimalnych wymogów dotyczących charakterystyki energetycznej ustalonych we wspomnianej wyżej dyrektywie. Ta wartość progowa od dnia 9 lipca 2015 r. zostanie obniżona do 250 m 2. Dodatkowo wprowadzony ma być wymóg, aby budynki instytucji rządowych o najgorszej charakterystyce energetycznej były traktowane priorytetowo w zakresie poprawy efektywności energetycznej, jeżeli tylko jest to opłacalne i technicznie wykonalne. 3.3. Ulgi, zachęty i wymogi dla instytucji rządowych Przedmiotowa dyrektywa o efektywności energetycznej dopuszcza stosowanie alternatywnych rozwiązań w stosunku do obligatoryjnych remontów budynków publicznych. Wskazane zostały następujące rozwiązania: jeżeli państwo przeprowadza remonty więcej niż 3 proc. całkowitej powierzchni budynków instytucji rządowych w danym roku, może zaliczyć nadwyżkę na poczet rocznego wskaźnika remontów za dowolny rok z trzech poprzednich lub kolejnych lat; na poczet rocznego wskaźnika remontów budynków instytucji rządowych zaliczyć można nowe budynki zajmowane przez nie i będące ich własnością w zamian za konkretne budynki tych instytucji, rozebrane w dowolnym z dwóch poprzednich lat lub budynki sprzedane, zburzone lub wycofane z użycia w dowolnym z dwóch poprzednich lat, z uwagi na bardziej intensywne wykorzystanie budynków pozostałych w zasobach instytucji; podjęcie innych opłacalnych działań, w tym gruntownych remontów oraz działań wpływających na zmianę zachowań użytkowników tak,
322 Krzysztof Szczepaniak aby do roku 2020 osiągnąć wartość oszczędności energii w stosownych budynkach będących własnością instytucji rządowych oraz przez nie zajmowanych. Państwa członkowskie Unii Europejskiej (UE) podejmować mają w najbliższych latach działania zachęcające instytucje publiczne, w tym szczebla regionalnego i lokalnego oraz podmioty z sektora mieszkalnictwa socjalnego podlegające prawu publicznemu do: 1) przyjęcia planu na rzecz efektywności energetycznej odrębnego lub stanowiącego część większego planu w dziedzinie klimatu lub środowiska zawierającego szczegółowe cele i działania w zakresie oszczędności energii i jej efektywności, z myślą o naśladowaniu wzorcowej roli budynków instytucji rządowych; 2) wprowadzenia systemu zarządzania energią, obejmującego audyty energetyczne, w ramach wdrażania wskazanego wyżej planu; 3) korzystania z przedsiębiorstw usług energetycznych i umów o poprawę efektywności energetycznej do finansowania remontów i wdrażania planów utrzymania lub poprawy efektywności energetycznej w perspektywie długoterminowej. Podkreślić należy, iż przedmiotowa dyrektywa zdecydowanie zaleca instytucjom rządowym nabywanie produktów, usług i budynków o bardzo dobrej charakterystyce energetycznej, jeżeli tylko zapewniona będzie to opłacalność, wykonalność ekonomiczna, większe zrównoważenie środowiskowe, przydatność techniczna, a także odpowiedni poziom konkurencji. Ponadto zachęca się instytucje publiczne, aby w trakcie prowadzenia publicznych postępowań przetargowych na usługi o znacznym zużyciu energii poddawały ocenie możliwość podpisywania długoterminowych umów o poprawę efektywności energetycznej, zapewniających długofalowe oszczędności energii. 3.4. Program informowania, szkolenia i wzmacniania postaw proefektywnościowych Unia Europejska oczekuje, że państwa członkowskie prowadziły będą działania promujące i umożliwiające efektywne wykorzystanie energii przez małych odbiorców energii, w tym gospodarstwa domowe. Wśród podstawowych rodzajów działań wymienia się: 1) instrumenty i strategie promujące zmianę zachowań, w tym: zachęty podatkowe, dostęp do finansowania, grantów lub dotacji,
Ekonomiczne i finansowe aspekty efektywności energetycznej w 323 dostarczanie informacji wspomagających podejmowanie decyzji o oszczędzaniu energii lub inwestycjach poprawiających efektywność energetyczną, upowszechnianie informacji o wzorcowych projektach i dobrych praktykach, akcje informacyjne w miejscach pracy; 2) sposoby i warunki udziału odbiorców i organizacji konsumentów podczas ewentualnego rozpowszechniania inteligentnych liczników poprzez powiadamianie o: opłacalnych i łatwych do osiągnięcia zmianach zachowań w wykorzystaniu energii, informacjach o środkach w zakresie efektywności energetycznej. Wskazane wyżej działania określić można, jako bardziej lub mniej złożone, jak również wymagające większego lub mniejszego wkładu finansowego. Najważniejsze jest jednak, że instytucje europejskie wyraźnie nakreślają oczekiwany kierunek zmian postaw osób fizycznych oraz podmiotów gospodarczych w zakresie poszanowania energii i środowiska. Oczekiwać należy również, iż dostępna będzie coraz większa pula środków budżetowych, przeznaczonych na cele zbieżne z tymi, które przedstawione zostały w Dyrektywie. Polska, podobnie jak inne kraje członkowskie UE, będzie musiała położyć nacisk na opracowanie i udostępnienie informacji na temat dostępnych mechanizmów efektywności energetycznej. To samo dotyczyć będzie ram finansowych i prawnych, to znaczy należy zadbać, by były one przejrzyste oraz szeroko upowszechniane wśród wszystkich uczestników rynku, tj. odbiorców, przedsiębiorców budowlanych, architektów, inżynierów, audytorów środowiskowych i energetycznych oraz instalatorów elementów budowlanych. W ten sposób zbudowane zostaną fundamenty dla działalności podmiotów rynkowych, aby mogły one dostarczać odbiorcom energii odpowiednie i ukierunkowane usługi i produkty, informacje oraz porady na temat efektywności energetycznej. Podkreślić należy, iż Komisja Europejska ma zamiar weryfikować wpływ podejmowanych działań wspierających rozwój platform informacyjnych, angażując między innymi uczestników europejskiego dialogu społecznego w promowanie programów szkoleniowych z zakresu efektywności energetycznej. Można oczekiwać, zatem, iż pojawiały się będą coraz to nowe, lepiej dopasowane do potrzeb odbiorców, instrumenty proefektywnościowe w obszarze zużycia energii. Do dialogu nad
324 Krzysztof Szczepaniak najlepszymi sposobami podnoszenia efektywności energetycznej zachęcani są wszyscy europejscy partnerzy społeczni. To, co bez wątpienia jest konieczne, to aktywne i konstruktywne zaangażowanie się na tym polu. Zakończenie Inwestycje w efektywność energetyczną mogą się przyczynić do rozwoju gospodarczego, wzrostu zatrudnienia, innowacji oraz zmniejszenia ubóstwa energetycznego w gospodarstwach domowych. Jednocześnie wnoszą swój pozytywny wkład w spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną i całej Unii Europejskiej. Do potencjalnych obszarów finansowania należą działania w zakresie podnoszenia efektywności energetycznej w budynkach publicznych, komercyjnych i mieszkalnych, a także zapewnienia nowych umiejętności w celu wspierania zatrudnienia w sektorze związanym z efektywnością energetyczną. Najnowsza Dyrektywa konsekwentnie potwierdza determinację Unii Europejskiej w dążeniu do zbudowania gospodarki racjonalnie dysponującej dostępnymi zasobami, w szczególności źródłami energii i jej efektywnym wykorzystaniu. Rolą państw członkowski będzie przygotowanie skutecznych strategii oraz instrumentów ekonomicznych i prawnych służących ich realizacji. Zaproponowane ujęcie ważnej problematyki efektywności energetycznej działalności gospodarczej stanowi wynik wstępnych badań. Autor ma świadomość konieczności bardziej dogłębnej prezentacji poruszonych aspektów ekonomicznych i finansowych występujących w tej dziedzinie, co też zamierza czynić w kolejnych publikacjach. Literatura 1. A resource-efficient Europe Flagship initiative under the Europe 2020 Strategy, COM(2011) 21, Communication from the Commission, Brussels, 26.1.2011; http://ec.europa.eu/resource-efficienteurope/, dostęp dnia 28.11.2012. 2. A Roadmap for moving to a competitive low carbon economy in 2050, COM(2011) 112 final, Communication from the Commission, Brussels, 8.3.2011. 3. Directive 2003/87/EC of the European Parliament and of the Council establishing a scheme for greenhouse gas emission allowance trading within the Community and amending Council Directive 96/61/EC, Brussels, 13 October 2003.
Ekonomiczne i finansowe aspekty efektywności energetycznej w 325 4. Directive 2010/31/EU of the European Parliament and of the Council on the energy performance of buildings, Brussels, 19 May 2010. 5. Directive 2012/27/EU of the European Parliament and of the Council on energy efficiency, amending Directives 2009/125/EC and 2010/30/EU and repealing Directives 2004/8/EC and 2006/32/EC, Brussels, 25 October 2012. 6. Europe 2020, a strategy for smart, sustainable and inclusive growth, COM(2010) 2020 final, Communication from the Commission, Brussels, 3.3.2010. 7. European Council, 17 June 2010, conclusions, EUCO 13/10, Brussels, 17 June 2010. 8. European Council, 4 February 2011, conclusions, EUCO 2/1/11, Brussels, 8 March 2011. 9. Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce (2011), Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa 10. The Covenant of Mayors, http://www.eumayors.eu/index_en.html, dostęp dania 25.11.2012. 11. The pilot phase of Europe 2020 Project Bond Initiative, http://europa.eu/rapid/press-release_memo-12-370_en.htm, dostęp dnia 20.11.2012. Streszczenie Strategia 2020 Unii Europejskiej do najważniejszych celów zalicza poprawę efektywności energetycznej gospodarki oraz oszczędzanie energii. Parlament Europejski oraz państwa członkowskie przygotowują ramy prawne oraz instrumenty finansowe wspomagające realizację inwestycji i innych działań, które umożliwią osiągnięcie wyznaczonych celów. Wdrażanie tego rodzaju projektów przyczyni się do rozwoju gospodarczego, wzrostu zatrudnienia oraz postępu w innowacyjnych gałęziach przemysłu. Pozwoli również zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne państw UE oraz pozytywnie wpłynie na środowisko, zmniejszając emisję gazów cieplarnianych i innych szkodliwych substancji. Słowa kluczowe inwestycje, projekt, fundusze, opłacalność, dyrektywa The economic and financial aspects of energy efficiency and savings (Summary) Energy efficiency and savings are included to the most important aims of the Strategy 2020 of European Union. European Parliament and the Member States prepare the legal frames and financial instruments helping the realization
326 Krzysztof Szczepaniak of the investment and various actions which will make possible the achievement of appointed aims. Implementation of this kind of projects will contribute to economic development, the growth of employment and progress in the innovative branches of the industry. It will also let increase the energy security of the Member States, and will influence the environment favourably, reducing the emission of the greenhouse gases and various harmful substances. Keywords investment, project, founds, profitability, directive