KOMISJA EUROPEJSKA Strasburg, dnia 16.5.2017 r. COM(2017) 260 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY EUROPEJSKIEJ I RADY Dwunaste sprawozdanie w sprawie relokacji i przesiedleń PL PL
1 Wprowadzenie W dwunastym sprawozdaniu w sprawie relokacji i przesiedleń przedstawiono aktualną sytuację w zakresie wdrażania programów relokacji i przesiedleń w porównaniu z poprzednim sprawozdaniem z dnia 12 kwietnia 1, oraz wskazano niedociągnięcia i niezrealizowane działania, które należy podjąć w celu wykonania zobowiązań w ramach obu programów. W całym okresie realizacji programu krytyczne znaczenie dla jego powodzenia miał jeden element: współpraca i wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi relokacji i państwami członkowskimi będącymi beneficjentami w toku wypełniania i wprowadzania w życie decyzji Rady dotyczących relokacji. Od czasu, gdy wprowadzono procedurę relokacji, a większość państw członkowskich zaczęła składać regularne deklaracje, znacznie wzrosła liczba osób przekazywanych każdego miesiąca. Również dwa państwa członkowskie będące beneficjentami kontynuowały wysiłki na rzecz zacieśnienia wzajemnej współpracy i zdobycia większego zaufania partnerów, aby przyspieszyć relokacje. W rezultacie liczba osób relokowanych przez państwa członkowskie w ciągu pierwszych czterech miesięcy 2017 r. była niemal równa liczbie osób relokowanych w całym roku 2016. Do tej pory relokowano w sumie ponad 18 000 osób, co dowodzi, że proces relokacji działa dobrze, gdy istnieje wola przestrzegania uzgodnień podjętych wspólnie w duchu lojalnej współpracy. Relokacja stanowi w dalszym ciągu główny środek łagodzenia presji migracyjnej na Grecję i Włochy poprzez rozłożenie odpowiedzialności za los osób ubiegających się o azyl, które wyraźnie potrzebują ochrony międzynarodowej. Chociaż napływ migrantów utrzymuje się na niskim poziomie, Grecja nadal pozostaje pod presją z powodu ponad 62 000 migrantów przebywających na jej terytorium. Z tej liczby około 13 500 osób znajduje się na wyspach, a około 48 500 osób w Grecji kontynentalnej. Od początku 2017 r. do Włoch przybyło 45 130 migrantów, co stanowi wzrost o 40 % w porównaniu z tym samym okresem w 2016 r. Znacząca większość przybyłych osób nie pochodzi z państw, których obywatele wyraźnie potrzebują ochrony międzynarodowej, a na mocy decyzji Rady jest to wymóg konieczny, aby kwalifikowały się do relokacji. Liczba przybywających osób posiadających obywatelstwo Erytrei, czyli główne obywatelstwo uprawniające do relokacji we Włoszech, spadła znacząco w 2017 r.: w 2016 r. był to drugi najczęstszy kraj pochodzenia migrantów (11,5 % osób przybywających), natomiast w tym roku zniknął z pierwszej dziesiątki krajów pochodzenia (tylko ok. 2,3 % osób przybywających). Pomimo tego wyraźnego spadku liczba Erytrejczyków, którzy przybyli do Włoch w 2016 r. i czekają na zarejestrowanie i relokację do innych państw członkowskich, wynosi nadal ok. 11 000. Zgodnie z wcześniejszymi doniesieniami, liczba osób kwalifikujących się do relokacji przebywających we Włoszech i Grecji jest niższa niż liczba przewidziana w decyzjach Rady. Zakłada się, że liczba zarejestrowanych osób, które zgłosiły się do programu relokacji, pozostanie w Grecji stała (27 146 osób zarejestrowanych do relokacji, z czego 12 707 osób zostało już relokowanych). Około 12 400 osób nadal oczekuje na relokację. We Włoszech jak dotąd zarejestrowano do relokacji ponad 8 300 osób, spośród których 5 711 zostało już relokowanych. Rejestracja dodatkowych 700 osób powinna nastąpić w najbliższym czasie. Do tej liczby należy dodać ponad 1 100 Erytrejczyków nowo przybyłych w 2017 r., którzy muszą jeszcze zostać zarejestrowani do relokacji. Dokonanie relokacji wszystkich kwalifikujących 1 COM(2017) 212 final. 2
się osób w terminie do września 2017 r. jest więc możliwe i powinno stanowić priorytet dla wszystkich państw członkowskich. Te niższe dane liczbowe nie powinny być jednak traktowane przez państwa członkowskie jako powód do zmniejszenia wysiłków, ponieważ obecne tempo działań jest wciąż niewystarczające, aby dokonać relokacji wszystkich kwalifikujących się osób do września 2017 r. Konieczne jest zatem stałe i znaczące przyspieszanie procesu relokacji, zwłaszcza w Grecji, zgodnie z miesięcznymi celami określonymi przez Komisję w dziesiątym sprawozdaniu 2. Przeprowadzenie relokacji zgodnie z decyzjami Rady stanowi obowiązek prawny. Jest to również wspólny wysiłek, który wymaga od wszystkich państw członkowskich przyjmowania osób relokowanych zarówno z Włoch, jak i z Grecji. Wiele państw członkowskich zintensyfikowało wprawdzie swoje wysiłki, ale pewne państwa członkowskie nie relokowały jeszcze niestety ani jednej osoby. Ten brak działań oznacza niewywiązanie się z ich obowiązków prawnych oraz zobowiązań wobec Włoch, Grecji i innych państw członkowskich, które dotrzymują swoich przyrzeczeń i prowadzą relokację. Wiele zaleceń przedstawionych w jedenastym sprawozdaniu wciąż obowiązuje (ze względu na dwumiesięczny cykl relokacji). Niniejsze dwunaste sprawozdanie skupia się głównie na państwach członkowskich, które stale odmawiały wdrażania decyzji Rady i nie wywiązały się ze swoich zobowiązań. Jeżeli chodzi o przesiedlenia, wdrażanie konkluzji z lipca 2015 r., przewidujących przesiedlenie 22 504 osób jest na dobrej drodze przesiedlono już ponad dwie trzecie osób z tej uzgodnionej liczby. Oznacza to znaczący postęp w stosunku do lat 2014 i 2015 kiedy to państwom członkowskim udało się przesiedlić w ramach programów krajowych lub wielostronnych tylko ograniczoną liczbę osób i pokazuje wartość dodaną, jaką przynosi wzmocniona współpraca na szczeblu UE w tym obszarze. 2 Relokacja Tempo relokacji w dalszym ciągu wzrasta, pomimo pewnych trudności logistycznych. Osiągnięcie wyznaczonych celów jest możliwe, jeżeli wszystkie państwa członkowskie dołożą dodatkowych starań, aby przyspieszyć relokację. Cele określone przez Komisję zmierzają do zapewnienia skutecznej i terminowej relokacji wszystkich kwalifikujących się osób przebywających obecnie we Włoszech i w Grecji oraz uniknięcie trudności operacyjnych i zatorów logistycznych, które powstałyby, gdyby większość pozostałych przeniesień zrealizowano w ciągu ostatnich tygodni września. Wypełnienie tych celów wymaga dodatkowych wysiłków i elastyczności na każdym etapie procedury relokacji, począwszy od deklaracji dotyczących liczby relokowanych osób, a skończywszy na ich przekazaniu. Wymaga to również odpowiednich zdolności do przyjęcia osób relokowanych w danym państwie członkowskim po przeprowadzeniu relokacji. Niemal wszystkie państwa członkowskie dokonują obecnie relokacji z Włoch i Grecji. 2 COM(2017) 202 final. 3
Węgry, Polska i Austria pozostają jedynymi państwami członkowskimi, które nie relokowały ani jednej osoby, co stanowi naruszenie ich obowiązków prawnych 3, chociaż Austria zapowiedziała, że zamierza wkrótce rozpocząć relokacje. Republika Czeska nie złożyła ponadto nowych deklaracji od maja 2016 r. i nie przeprowadziła żadnych relokacji od sierpnia 2016 r., przy czym wcześniej dokonała mniej niż 1 % przydzielonych jej relokacji. 2.1 Kilka państw członkowskich nadal nie składa deklaracji lub nie prowadzi relokacji Obecnie niemal wszystkie państwa członkowskie działają we Włoszech i w Grecji oraz zwiększyły regularność swoich deklaracji. Państwa członkowskie, które przez pewien czas były mniej aktywne (Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Hiszpania, Rumunia i Słowenia), obecnie przedstawiają regularne deklaracje. Łotwa ogłosiła, że planuje składać comiesięczne deklaracje dotyczące relokacji z Włoch. Szwecja wykazuje się stałym zaangażowaniem w wypełnianiu swoich zobowiązań tylko w kwietniu przedstawiła deklaracje dotyczące zapewnienia 1 650 miejsc w celu relokacji (500 z Włoch i 1 150 z Grecji). Belgia, Litwa i Malta zapowiedziały, że w najbliższej przyszłości będą deklarowały co miesiąc przyjęcie większej liczby osób. Portugalia wznowiła składanie deklaracji, jednocześnie pracując nad nadrobieniem zaległości. Wcześniejsza zapowiedź Austrii, że w najbliższym czasie rozpocznie relokacje z Włoch, przyjmując w pierwszej kolejności wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania, w szczególności małoletnich bez opieki, została potwierdzona konkretną deklaracją dotyczącą 50 miejsc 4. Obecnie Austria powinna jak najszybciej zacząć składać deklaracje dotyczące relokacji z Grecji. Niektóre państwa członkowskie nie składają żadnych deklaracji i nie prowadzą relokacji z Grecji i Włoch: Węgry nie złożyły ani jednej deklaracji i nie przeprowadziły żadnej relokacji od czasu przyjęcia decyzji Rady w sprawie relokacji; Polska przedstawiła swoją deklarację w grudniu 2015 r., po czym zaprzestała udziału w programie. W kwietniu 2016 r. Polska zawiesiła rozpatrywanie 73 wniosków o relokację przesłanych jej przez grecką służbę azylową, de facto zamrażając procedurę relokacji trzy i pół miesiąca po złożeniu deklaracji, w związku z czym nigdy nie uczestniczyła w relokacji. To samo dotyczy wniosków pochodzących z Włoch; Republika Czeska nie złożyła żadnej deklaracji od maja 2016 r. Republika Czeska uczestniczyła w relokacji w bardzo ograniczonym zakresie, selekcjonując przy tym kandydatów według ściśle określonych preferencji przyjmowała tylko osoby posiadające dowody tożsamości lub dokumenty podróży i odrzucała wszystkich innych wnioskodawców. Republika Czeska nie dokonała żadnych relokacji od sierpnia 2016 r., a wcześniej przyjęła łącznie tylko 12 wnioskodawców z Grecji i ani jednego z Włoch (co stanowi mniej niż 1 % zobowiązania prawnego, które na niej spoczywa). Węgry i Polska powinny natychmiast rozpocząć składanie deklaracji i relokację, a Republika Czeska powinna niezwłocznie wznowić składanie deklaracji i relokacje. 3 4 Węgry i Słowacja, wspierane przez Polskę, zakwestionowały zgodność z prawem drugiej decyzji Rady o relokacji. Jednak skarga o stwierdzenie nieważności nie ma skutku zawieszającego. Rozprawa przez Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej odbyła się 10 maja br. Austria złożyła oficjalną deklarację w dniu 12 maja. 4
Ponadto niektóre inne państwa członkowskie, które prowadziły relokację z Grecji, nie relokowały osób z Włoch 5 : Bułgaria i Słowacja selekcjonują kandydatów według ściśle określonych preferencji (Bułgaria nie jest skłonna przyjmować Erytrejczyków, a Słowacja przyjmuje tylko samotne kobiety z dziećmi i osoby posiadające dokumenty podróży), co praktycznie uniemożliwia Włochom znalezienie wnioskodawców odpowiadających preferencjom tych państw. Bułgaria powinna zacząć przyjmować Erytrejczyków, a Słowacja przyjąć bardziej elastyczne podejście w kwestii swoich preferencji i jak najszybciej rozpocząć składanie deklaracji i relokację z Włoch; Estonia i Irlandia nie relokowały jeszcze żadnej osoby z Włoch ze względu na rygorystyczną politykę tego państwa w zakresie dodatkowych przesłuchań w ramach kontroli bezpieczeństwa przez państwa członkowskie relokacji 6 ; Cypr, który nie przedstawił żadnych nowych deklaracji od ponad trzech miesięcy, powinien jak najszybciej zacząć składać deklaracje wobec Włoch i rozpocząć relokacje. Wszystkie pozostałe państwa członkowskie powinny co najmniej utrzymać na takim samym poziomie swoje obecne wysiłki w zakresie relokacji, zarówno z Grecji, jak i z Włoch. 2.2 Działania konieczne do przyspieszenia relokacji Identyfikacja i rejestracja migrantów do celów relokacji: Włochy muszą dołożyć większych starań, aby przyspieszyć relokację Jak wskazano we wcześniejszym sprawozdaniu, Grecja zakończyła rejestrację ( złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej ) wszystkich osób, które były objęte procedurą wstępnej rejestracji, w tym osób kwalifikujących się do relokacji. Na dzień 12 maja w ramach programu relokacji wnioski złożyło łącznie 27 146 osób; 12 707 osób zostało już relokowanych, a 12 385 nadal oczekuje na relokację 7. Chociaż przed dniem 26 września 2017 r. może jeszcze dojść do zarejestrowania większej liczby wnioskodawców, a pewna niewielka liczba może zostać wykluczona z programu relokacji, oczekuje się, że łączna liczba osób zarejestrowanych do relokacji pozostanie stała. Do tej pory Włochy zarejestrowały do relokacji około 8 300 osób, z których 5 711 zostało już relokowanych. Według władz włoskich na rejestrację oczekuje dodatkowych 700 wnioskodawców. W 2017 r. przybyło do Włoch ponad 1 100 Erytrejczyków, których również należy zarejestrować do relokacji. Jednak w samym 2016 r. do Włoch przybyło około 20 700 osób z Erytrei. Konieczne jest zapewnienie, aby wszyscy kwalifikujący się do relokacji migranci, którzy już przybyli i wciąż przybywają do Włoch przez hotspoty i inne porty, byli w odpowiednim czasie rejestrowani do relokacji. 5 6 7 Słowacja nigdy nie złożyła deklaracji dotyczącej relokacji z Włoch, Estonia nie złożyła deklaracji od grudnia 2015 r., Irlandia od listopada 2015 r., a Bułgaria od czerwca 2016 r. Komisja ma nadzieję, że Włochom i Estonii uda się wypracować rozwiązanie tej kwestii, które będzie akceptowalne dla obu stron. 2 054 kandydatów do relokacji zostało odrzuconych przez państwa członkowskie dokonujące relokacji lub przekazanych do procedury dublińskiej lub krajowej procedury w Grecji (np. ponieważ wniosek został wycofany przez Grecję z przyczyn administracyjnych, kontrola bezpieczeństwa przez grecką policję przed złożeniem wniosku dała wynik negatywny itp.), a bardzo mała liczba osób spośród nich zmarła. 5
W związku z tym Włochy powinny pilnie i trwale przyspieszyć procedury identyfikacji wszystkich kwalifikujących się osób i ich rejestracji do celów relokacji. W tym celu władze Włoch powinny zwiększyć swoje możliwości rejestracyjne w prefekturach policji oraz wydajność i liczbę personelu rozpatrującego wnioski i wnioski o przejęcie w ramach zespołu ds. postępowań dublińskich, w razie potrzeby przy wsparciu Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO). Włochy powinny również w pełni wykorzystywać swoją administrację terytorialną oraz istniejące zespoły EASO, aby dotrzeć do znacznej liczby migrantów kwalifikujących się do relokacji, a przebywających poza pierwotnymi centrami relokacji, i przekazać im stosowne informacje oraz zarejestrować ich. W tym celu należy podjąć wysiłki w celu podniesienia świadomości o mechanizmie relokacji w prefekturach policji i ośrodkach recepcyjnych. Ważne jest również, aby wszystkie osoby kwalifikujące się do relokacji przybywające do Włoch przez hotspoty lub inne porty, były w uporządkowany sposób kierowane do specjalnie wyznaczonych centrów relokacyjnych, jak przewidziano w planie działania Włoch. Obecna praktyka, zgodnie z którą migranci kwalifikujący się do relokacji są rozproszeni po całym terytorium Włoch, podczas gdy wyznaczone centra relokacji są często słabo wykorzystywane, ponieważ przebywa w nich większość migrantów, których obywatelstwo nie uprawnia do relokacji, komplikuje rejestrację do celów relokacji i stwarza problemy logistyczne na ostatnich etapach procedury relokacji, w szczególności jeżeli chodzi o zapewnienie odpowiednich kontroli stanu zdrowia danej osoby przed jej przekazaniem. W ostatnim czasie Włochy dołożyły starań, aby scentralizować ostatnie etapy procedury relokacji w kilku centrach oraz przekazywać osoby ubiegające się o relokację na 10 dni przed wyjazdem do ośrodków recepcyjnych w Rzymie lub w pobliżu tego miasta. Jest to krok we właściwą stronę. Działania te należy jednak bardziej usystematyzować i uzupełnić przez bardziej scentralizowane przyjmowanie osób ubiegających się o relokację. Aby pomóc Włochom w ich wysiłkach, Komisja niedawno przyznała 15,33 mln EUR na pomoc w sytuacjach nadzwyczajnych w ramach Funduszu Azylu, Migracji i Integracji na zapewnienie zakwaterowania, wyżywienia, opieki zdrowotnej oraz mediacji językowej i kulturowej. Pomoc ta pomoże również poprawić akcję informacyjną na temat relokacji przeznaczoną dla osób kwalifikujących się do objęcia tym programem 8. W obecnej chwili niezbędne jest zapewnienie, aby wszystkie kwalifikujące się osoby zostały zarejestrowane, a następnie sprawnie i szybko relokowane. Procedura dopasowywania: państwa członkowskie osiągają postępy, ale potrzebne są dodatkowe działania, w szczególności w odniesieniu do wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania Od dnia 23 maja w Grecji zacznie działać narzędzie dopasowywania EASO, które zwiększy skuteczność procesu dopasowywania dzięki przetwarzaniu wielu różnych przypadków i szybkiemu identyfikowaniu wnioskodawców, którzy mogliby zostać relokowani do danego państwa członkowskiego. Jak już jednak wspomniano w poprzednim sprawozdaniu, aby 8 Łączna wysokość pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych przyznanej od 2015 r. przez Komisję ze środków Funduszu Azylu, Migracji i Integracji (AMIF) oraz Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ISF), aby wesprzeć władze Włoch i organizacje międzynarodowe działające w tym państwie, wzrosła w związku z tym do 74,09 mln EUR. Środki te zwiększą pulę 592,6 mln EUR już przyznanych Włochom w ramach programów krajowych na lata 2014 2020 (347,7 mln EUR z AMIF i 244,9 mln EUR z ISF). 6
narzędzie to działało skutecznie, preferencje komunikowane przez państwa członkowskie powinny być odpowiednio elastyczne 9. Niektóre państwa członkowskie są oprócz tego zachęcane do zwiększania liczb podawanych w swoich comiesięcznych deklaracjach, aby zapewnić wystarczającą liczbę miejsc na potrzeby procesu dopasowywania (w ramach którego Włochy i Grecja dopasowują indywidualnych wnioskodawców do określonego państwa członkowskiego). W związku z tym Belgia (zgodnie ze swoimi zapowiedziami), Hiszpania i Chorwacja powinny znacznie zwiększyć deklarowaną przez siebie co miesiąc liczbę osób do przyjęcia zarówno z Włoch, jak i Grecji, a Niemcy, Rumunia i Słowacja z Grecji; Francja powinna znacznie zwiększyć swoje deklaracje w odniesieniu do Włoch i składać je co miesiąc, równocześnie kontynuując swoje obecne comiesięczne wysiłki w odniesieniu do Grecji. Wszystkie państwa członkowskie powinny unikać wykluczaniaze swoich preferencji wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania, ponieważ osoby te powinny być relokowane w pierwszej kolejności. Komisja przyjmuje z zadowoleniem fakt, że niektóre państwa członkowskie, takie jak Hiszpania, zwracają dużą uwagę na konieczność przyjmowania wnioskodawców najbardziej wymagających szczególnego traktowania. Bardzo ważne jest również, by państwa członkowskie stworzyły możliwości przyjmowania wnioskodawców najbardziej wymagających szczególnego traktowania. Wszystkie państwa członkowskie powinny być gotowe na przyjmowanie wszystkich kategorii migrantów (duże rodziny, samotni mężczyźni) i przypadającej na nie sprawiedliwie liczby wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania, w tym małoletnich bez opieki i osób z poważnymi problemami zdrowotnymi. Skrócenie czasu odpowiedzi państw członkowskich relokacji Państwa członkowskie kontynuują wysiłki, aby skrócić średni czas odpowiadania na wnioski o relokację. W niektórych państwach członkowskich i krajach stowarzyszonych (Belgia, Niemcy, Litwa, Rumunia, Hiszpania i Szwajcaria) nadal występują jednak pewne opóźnienia państwa te nie przygotowały jeszcze odpowiedzi na wnioski dotyczące ich deklaracji z poprzedniego miesiąca (co oznacza, że odpowiedź zajmuje im ponad miesiąc, podczas gdy w protokołach w sprawie relokacji wskazano termin 10-dniowy). Państwa członkowskie zachęca się do dalszego zwiększania swoich zdolności do rozpatrywania wniosków i do udzielania odpowiedzi w terminie 10 dni roboczych uzgodnionym w protokołach dotyczących relokacji. Usunięcie przeszkód operacyjnych Liczba osób oczekujących na przekazanie do państwa relokacji wynosi obecnie 4 000 w Grecji i 1 388 we Włoszech, co oznacza, że opóźnienia w przekazywaniu zmniejszyły się w porównaniu z poprzednim okresem sprawozdawczym, ale nadal stanowią wąskie gardło 9 Narzędzie bierze pod uwagę różne kryteria dopasowywania równocześnie (kwalifikacje i cechy charakterystyczne wnioskodawców, priorytet nadawany wnioskodawcom wymagającym szczególnego traktowania, zdolności państwa członkowskiego do przyjęcia osób wymagających szczególnego traktowania, preferencje, terminy). Oprócz zwiększenia skuteczności procesu dopasowywania narzędzie to zapewni również przejrzystość procesu dzięki prowadzeniu rejestru profili osób relokowanych, sprawiedliwemu rozlokowaniu osób najbardziej wymagających szczególnego traktowania oraz większemu stopniowi wykorzystywania kryteriów kojarzenia (cechy charakterystyczne oraz kwalifikacje, które mogą ułatwiać integrację). EASO opracowało szczególne wytyczne oraz specjalny formularz dotyczący preferencji. 7
utrudniające poważnie procedurę relokacji. Państwa członkowskie mające ograniczone zdolności recepcyjne (Irlandia, Finlandia i Portugalia) pracowały nad ich zwiększeniem. Poczyniono również postępy, jeżeli chodzi o ilość i jakość przekazywanych informacji oraz sesji informacyjnych na temat uwarunkowań kulturowych. Oprócz rozpowszechniania dobrych praktyk opisanych w poprzednim sprawozdaniu Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM) zorganizowała specjalne szkolenie dla oficerów łącznikowych w Grecji poświęcone lepszej organizacji sesji informacyjnych na temat uwarunkowań kulturowych. Szkolenie to okazało się sukcesem i zostanie powtórzone przez IOM we Włoszech. EASO otrzymało już materiały informacyjne od większości państw członkowskich i dokonuje obecnie ich przeglądu pod kątem ewentualnych koniecznych poprawek. EASO zakończyło również przygotowywanie nowej ulotki na temat relokacji, która dotyczy zarówno praw, jak i obowiązków wnioskodawców. EASO będzie potrzebować wsparcia ze strony państw członkowskich, aby móc jak najszerzej rozdystrybuować tę nową ulotkę nie tylko w hotspotach i ośrodkach recepcyjnych w Grecji i we Włoszech, lecz także na całym terytorium państw członkowskich relokacji. EASO zakończyło również specjalne nagranie wideo na temat relokacji do Portugalii, adresowane głównie do Erytrejczyków 10. Dodatkowe kontrole bezpieczeństwa, w tym przesłuchania, prowadzone przez niektóre państwa członkowskie relokacji i kraje stowarzyszone (w szczególności Estonię, Irlandię i Szwajcarię) stanowią w dalszym ciągu wyzwanie. Grecja i Włochy mają obowiązek przeprowadzać, przy wsparciu agencji UE, niezbędne kontrole bezpieczeństwa wnioskodawców przed wysłaniem wniosku o relokację. Państwa członkowskie, które chcą przeprowadzać regularnie dodatkowe kontrole bezpieczeństwa powinny okazywać elastyczność i wypracować z Grecją i Włochami satysfakcjonujące obie strony rozwiązania dotyczące organizowania tych dodatkowych kontroli, aby nie spowalniać procesu relokacji. Takie rozwiązania przyczynią się również do dalszej poprawy współpracy i zwiększą tempo relokacji z Włoch i Grecji do wszystkich pozostałych państw członkowskich. Wszelkie dodatkowe kontrole bezpieczeństwa, w tym przesłuchania w ramach kontroli bezpieczeństwa, należy przeprowadzać w terminie 10 dni roboczych uzgodnionym w protokołach w sprawie relokacji. W tym kontekście zachęca się państwa członkowskie, aby brały przykład z dobrej współpracy pomiędzy Niderlandami, Francją i Grecją, aby zapewnić relokacje we wskazanych ramach czasowych. Ważnym elementem jest też jak najszybsze zapewnienie zdolności operacyjnych koniecznych do prowadzenia przesłuchań. Należy zwrócić uwagę, że w kwietniu 70 % lotów odbyło się w ostatnim tygodniu miesiąca. Jak wspomniano we wcześniejszym sprawozdaniu, pożądana jest większa elastyczność ze strony państw członkowskich relokacji oraz lepsza koordynacja między nimi, od etapu przesyłania potwierdzeń do organizacji lotów. W dniu 19 maja Komisja zorganizuje spotkanie w Atenach, aby pomóc IOM i władzom greckim w rozwiązaniu tych problemów logistycznych. 2.3 Relokacja małoletnich bez opieki: postępy w Grecji, pierwsze kroki we Włoszech W swoim komunikacie dotyczącym ochrony migrujących dzieci z dnia 12 kwietnia 2017 r. 11, wskazującym działania, które należy podjąć w trybie pilnym w celu zwiększenia ochrony 10 https://www.youtube.com/watch?v=stamg2cev3q 8
dzieci w kontekście migracji, Komisja przypomniała, że państwa członkowskie muszą zwiększyć swoje zobowiązania do relokacji, zwłaszcza w odniesieniu do dzieci bez opieki i dzieci odseparowanych od rodziców. Z łącznej liczby 576 małoletnich bez opieki kwalifikujących się do relokacji przebywających w Grecji do dnia 15 maja relokowano 359 małoletnich bez opieki. Od czasu ostatniego sprawozdania więcej państw członkowskich zaoferowało miejsca dla tej kategorii wnioskodawców wymagających szczególnego traktowania. Zachęca się państwa członkowskie, aby w dalszym ciągu oferowały w miarę potrzeb 12 miejsca do relokacji zarejestrowanych małoletnich odseparowanych od rodziców i szły za przykładem Finlandii, wykazując się jak największą elastycznością przy relokacji dzieci pozostających w związkach małżeńskich. W tym kontekście państwa członkowskie powinny zbadać możliwości ułatwienia relokacji małoletnich pozostających w związkach małżeńskich, mając na względzie przede wszystkim najlepiej pojęte interesy dziecka. Niemcy zastosowały się do zaleceń przedstawionych w poprzednim sprawozdaniu i wykazują większą elastyczność w zakresie udowadniania więzów w stosunku do członków dalszej rodziny, szczególnie w przypadku dzieci odseparowanych od rodziców. W 2016 r. do Włoch przybyła rekordowo wysoka liczba 25 772 małoletnich bez opieki (91,6 % z 28 129 małoletnich), w tym 3 806 Erytrejczyków, 218 Syryjczyków, 394 Irakijczyków i 13 Jemeńczyków (obywatelstwa uprawniające do relokacji). Ponadto do dnia 11 maja 2017 r. do Włoch przybyło kolejnych 5 602 małoletnich bez opieki, z których 250 posiada obywatelstwo uprawniające do relokacji. Pierwsza relokacja małoletnich bez opieki z Włoch miała miejsce w okresie objętym sprawozdaniem 13. Dwóch małoletnich bez opieki relokowano do Niderlandów w kwietniu i maju. Państwo to rozpatruje obecnie kilka innych wniosków. Powodzenie tego typu relokacji wymaga kontynuowania aktywnej współpracy międzyinstytucjonalnej z włoskimi władzami na szczeblu krajowym i lokalnym oraz wsparcia zespołu Komisji we Włoszech, a także EASO i IOM. Władze włoskie powinny wykorzystywać doświadczenia zebrane podczas tych pierwszych relokacji i ujednolicić procedury, aby umożliwić w pełni relokację małoletnich bez opieki, w tym przez szybkie wyznaczanie opiekunów dla małoletnich bez opieki przybywających do UE, którzy pomagaliby im w ewentualnym ubieganiu się o ochronę międzynarodową oraz, w stosownych przypadkach, kierowaliby małoletnich do relokacji. Szybkie powoływanie opiekunów oraz priorytetowa relokacja są wskazane jako pilne działania w komunikacie w sprawie ochrony migrujących dzieci. Zapewnienie wystarczających informacji na temat relokacji jest niezwykle ważne. Informacje takie należy przekazywać wszystkim małoletnim bez opieki, zarówno w miejscu zejścia na ląd, jak i w ośrodkach recepcyjnych. Oceniając najlepszy interes każdego kwalifikującego się dziecka, opiekunowie powinni zawsze rozważyć możliwość jego relokacji. Jak już wspomniano w poprzednich sprawozdaniach, aby ułatwić procedury, Włochy powinny rozważyć wyznaczenie co najmniej jednego ośrodka do 11 12 13 COM(2017) 211 final. Chociaż obecnie potrzebnych jest w zasadzie tylko 19 dodatkowych miejsc, liczba potrzebnych deklaracji może wzrosnąć, jeżeli niektóre z wniosków o relokację małoletnich bez opieki w ramach systemu dublińskiego wysłanych do innych państw członkowskich zostaną odrzucone. Niderlandy przyjęły już do relokacji jedno dziecko odseparowane od rodziców, ale nigdy wcześniej nie relokowano tam małoletniego bez opieki, który podróżował zupełnie sam. 9
celów relokacji małoletnich bez opieki. EASO może pomóc w przekazywaniu informacji, rejestracji wniosków i ocenie najlepszych interesów dziecka. Ze swej strony państwa członkowskie powinny w dalszym ciągu oferować w swoich deklaracjach miejsca dla małoletnich bez opieki i przekazywać władzom włoskim szczegółowe informacje na temat planowanego przyjęcia. 3 Przesiedlenia Zgodnie z niedawno opublikowanymi danymi Eurostatu 14, w 2016 r. państwa członkowskie UE przyjęły ponad 14 205 przesiedlonych uchodźców w ramach programów krajowych i wielostronnych. Oznacza to duży postęp w porównaniu z latami 2015 i 2014, kiedy to przesiedlono, odpowiednio, 8 155 i 6 550 osób. Ten wzrost liczby przesiedlanych osób zbiega się z pierwszym pełnym rokiem wdrażania programów przesiedleń na szczeblu unijnym i demonstruje wartość i potencjał wzmocnionej współpracy i koordynacji na szczeblu UE w zakresie przesiedleń. Obserwowane są dalsze postępy w realizacji konkluzji z dnia 20 lipca 2015 r. dokonano już ponad dwóch trzecich uzgodnionych przesiedleń (z łącznej liczby 22 504). Od dnia 10 kwietnia 2016 r. w ramach programu przesiedlono 671 osób, głównie z Turcji, ale również z Jordanii i Libanu. Według danych na dzień 12 maja 2017 r. przesiedlono 16 163 osoby do 21 państw (Belgia, Republika Czeska, Dania, Niemcy, Estonia, Francja, Islandia, Irlandia, Włochy, Łotwa, Liechtenstein, Litwa, Niderlandy, Norwegia, Austria, Portugalia, Hiszpania, Finlandia, Szwecja, Szwajcaria i Zjednoczone Królestwo). Siedem państw członkowskich (Estonia, Finlandia, Irlandia, Niderlandy, Niemcy, Szwecja oraz Zjednoczone Królestwo), a także trzy państwa stowarzyszone (Islandia, Liechtenstein i Szwajcaria) wypełniły już swoje deklaracje. W przesiedleniach uczestniczy wprawdzie więcej państw członkowskich niż w poprzednich latach, ale dziesięć państw członkowskich nie dokonało jeszcze żadnych przesiedleń w ramach tego programu 15. Staje się coraz bardziej wątpliwe, czy państwa członkowskie mające duże zaległości w realizacji podjętych zobowiązań będą w stanie się z nich ostatecznie wywiązać. Większość państw uczestniczących w programie wdrażającym konkluzje z dnia 20 lipca 2015 r. wskazała, że podejmowane przez nie działania w zakresie przesiedleń ukierunkowane są głównie, choć nie wyłącznie, na Syryjczyków przebywających w Jordanii, Libanie i Turcji. Obejmuje to wysiłki państw członkowskich na rzecz przesiedlania Syryjczyków z Turcji na mocy oświadczenia UE Turcja z dnia 18 marca 2016 r. Od dnia 4 kwietnia 2016 r. z Turcji przesiedlono 5 695 Syryjczyków w ramach tej części oświadczenia UE Turcja, która dotyczy przesiedleń. Od ostatniego okresu sprawozdawczego przesiedlono w ramach tego mechanizmu 1 077 Syryjczyków, a pozostała liczba wszystkich deklaracji wynosi obecnie 25 040. Dotychczas w ramach oświadczenia UE Turcja miały miejsce przesiedlenia do Austrii, Belgii, Estonii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Niemiec, Litwy, Luksemburga, Łotwy, 14 15 http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/8001715/3-26042017-ap-en.pdf/05e315db-1fe3-49d1-94ff-06f7e995580e Do tej grupy państw członkowskich należy Luksemburg, pomimo faktu, że kraj ten przesiedlał już Syryjczyków z Turcji na mocy oświadczenia UE Turcja i ma dokonać w najbliższych miesiącach przesiedleń również w ramach wdrażania konkluzji z dnia 20 lipca. 10
Niderlandów, Portugalii, Szwecji i Włoch. Od dnia 4 kwietnia 2016 r. Norwegia przesiedliła dodatkowo 521 Syryjczyków z Turcji. Państwa członkowskie, które dokonują przesiedleń w ramach oświadczenia UE Turcja, czynią wyraźne postępy w przygotowaniach do kolejnych działań, w tym wizyt w Turcji w celu przeprowadzenia wywiadów z kandydatami do przesiedlenia. Austria rozpoczęła teraz przesiedlenia w ramach tego programu, a Rumunia przygotowuje obecnie swoje pierwsze przesiedlenia. Chorwaccy eksperci uczestniczyli niedawno w charakterze obserwatorów w belgijskiej misji kontrolnej w Ankarze. Jest to przykład współpracy w zakresie przesiedleń między doświadczonym a początkującym państwem członkowskim, do której Komisja zachęca i która powinna być częściej prowadzona. Jednak niektóre państwa członkowskie, które otrzymały akta z biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) już w lecie 2016 r., nie podjęły dotąd żadnych działań (Bułgaria i Republika Czeska). Ponadto niektóre państwa członkowskie ani nie dokonały żadnych przesiedleń z Turcji, ani nie podjęły wystarczających działań w tym kierunku (Cypr, Dania, Grecja, Irlandia, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia, Węgry oraz Zjednoczone Królestwo). Zachęca się te państwa członkowskie do przyczynienia się do realizacji oświadczenia UE Turcja. W celu wsparcia przesiedleń na mocy oświadczenia UE Turcja i przedyskutowania prowadzonych obecnie operacji delegatura UE w Ankarze kontynuuje cotygodniowe spotkania z turecką dyrekcją generalną ds. zarządzania migracją. Delegatura UE spotyka się też raz w tygodniu z państwami członkowskimi oraz z UNHCR i IOM, aby omówić aktualne informacje operacyjne, sprawdzić postępy i zidentyfikować wąskie gardła. Aby naprawić niedociągnięcia i podjąć działania w odpowiedzi na zalecenie przedstawione w poprzednim sprawozdaniu, delegatura UE zaproponowała państwom członkowskim zmienioną wersję dokumentu zawierającego najczęstsze pytania i odpowiedzi, który jest stosowany przez UNHCR w celu zapewnienia, by informacje przekazywane Syryjczykom na temat warunków przyjmowania przesiedlanych osób oraz na temat norm kulturowych, społecznych i prawnych w państwach członkowskich były wyczerpujące. Zmieniona wersja tego dokumentu została już zatwierdzona przez UNHCR i przez większość państw członkowskich. Potrzebne są natychmiastowe działania następcze w następujących dziedzinach: Państwa członkowskie, które nie dokonały jeszcze przesiedleń w ramach bieżących programów na poziomie UE (Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Grecja, Malta, Polska, Rumunia, Słowacja i Słowenia) oraz państwa, które nie odnotowały żadnych postępów i są nadal dalekie od osiągnięcia zakładanych celów (Republika Czeska, Dania i Portugalia) powinny niezwłocznie zwiększyć wysiłki, aby wypełnić swoje zobowiązania zgodnie z konkluzjami z 20 lipca 2015 r.; Bułgaria i Republika Czeska, które otrzymały akta z biura UNHRC w ramach oświadczenia UE Turcja już latem 2016 r., powinny zwiększyć swoje wysiłki w celu jak najszybszego zakończenia procesu przesiedleń z Turcji; Państwa członkowskie powinny poprawić przekazywanie syryjskim kandydatom do przesiedleń na mocy oświadczenia UE Turcja informacji o państwach przyjmujących przez aktualizowanie zmienionego dokumentu zawierającego najczęstsze pytania i odpowiedzi, który jest stosowany przez UNHCR, aby umożliwić im podejmowanie 11
przemyślanych decyzji w celu ograniczenia liczby osób wycofujących się z programu na późniejszych etapach procedury przesiedleń. 4 Dalsze działania Szefowie europejskich państw i rządów wielokrotnie wskazywali na pilną potrzebę rozwiązania problemów związanych z sytuacją migracyjną w Europie i wzywali do dalszych działań w celu przyspieszenia wdrażania programu relokacji jako istotnego wyrazu solidarności wobec Grecji i Włoch i sprawiedliwego dzielenia się odpowiedzialnością. Zakładany miesięczny cel przynajmniej 3 000 relokacji z Grecji i przynajmniej 1 500 relokacji z Włoch jest jak najbardziej realny w obliczu osiągniętych już postępów. Biorąc pod uwagę obecną liczbę osób we Włoszech i Grecji, relokacja wszystkich tych, którzy prawdopodobnie się do tego kwalifikują, do września 2017 r. jest możliwa i wykonalna. Powinien to być nasz wspólny cel, w którego osiągnięcie każde państwo członkowskie powinno wnieść sprawiedliwy i proporcjonalny wkład. Jak wskazano w niniejszym i poprzednim sprawozdaniu, konieczne są w związku z tym dodatkowe wysiłki i elastyczność po stronie państw członkowskich, by osiągnąć ten cel i zapewnić większą liczbę relokacji przed publikacją kolejnego sprawozdania w czerwcu 2017 r. Komisja jest gotowa wspierać państwa członkowskie w koordynacji tych zwiększonych wysiłków. Większość państw członkowskich zareagowała pozytywnie na wezwania Komisji i maltańskiej prezydencji Rady Unii Europejskiej do zintensyfikowania działań. Pewna liczba państw członkowskich nie dokonała jednak żadnych relokacji, wbrew swoim obowiązkom prawnym, albo relokowała tylko kilka osób. Do września 2017 r. pozostało im niewiele czasu na wywiązanie się ze swoich zobowiązań i wniesienie sprawiedliwego i proporcjonalnego wkładu we wspólne wysiłki 16. Pozostałe państwa członkowskie udowodniły, że relokacja dużej liczby osób w krótkim czasie jest możliwa i wykonalna, jeżeli istnieje ku temu wola i podejmowane są zdecydowane działania. Komisja wzywa zatem państwa członkowskie, które nie dokonały jeszcze żadnej relokacji lub nie złożyły deklaracji dotyczących relokacji z Włoch i Grecji od niemal roku, aby podjęły stosowne działania niezwłocznie, a w każdym przypadku w ciągu jednego miesiąca. Jeśli nie podjęte zostaną żadne działania, Komisja określi w następnym sprawozdaniu w czerwcu 2017 r. swoje stanowisko w sprawie wykonania uprawnień przysługujących jej na mocy Traktatu, a w szczególności wszczęcia postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Równocześnie państwa członkowskie powinny dalej wywiązywać się ze swoich zobowiązań w zakresie przesiedleń, swoje wysiłki powinny wzmóc w szczególności te państwa, które jeszcze nie dokonały żadnych przesiedleń oraz te, które są nadal poniżej swojej wartości docelowej. 16 Jak wyjaśniono w dziesiątym i jedenastym sprawozdaniu w sprawie relokacji i przesiedleń, zgodnie z decyzjami Rady zobowiązania prawne państw członkowskich nie ustają we wrześniu 2017 r. W związku z tym również po tym terminie państwa członkowskie muszą kontynuować w rozsądnych ramach czasowych procedurę relokacji kwalifikujących się wnioskodawców określoną w decyzjach Rady. 12