Amygdala przejmuje kontrolę system szybkiego reagowania emocjonalnego Dorota Badowska MISMaP II rok biotech + psych
Copyright statement This presentation has been prepared for the meeting of the Students Neurobiology Club at the Warsaw University, thus for a non-profit activity. Pictures included, modified to various degree, have been copied from the Internet and literature without indicating the original source, which is frequently difficult to trace. Whoever finds his/her rights violated, is kindly requested to notify the author (neuro87@o2.pl); the questioned picture will be immediately withdrawn. Unlimited use of these slides in teaching is welcomed provided that the users take full responsibility for it. 2
Porwanie emocjonalne ang. emotional hijacking Richard Robles, włamywacz Brutalne zabójstwo Dostałem świra. Po prostu zakotłowało mi się we łbie 3
Porwanie emocjonalne Zachowania pochopne Coś mnie napadło agresja niekontrolowany śmiech konflikty i obelgi 4
Joseph LeDoux The New York University Badania nad mechanizmem strachu u szczurów The Emotional Brain AMYGDALA 5
Amygdala Ciało migdałowate W obrębie bieguna płata skroniowego Zaliczane do struktur układu limbicznego Siedlisko emocji Source: University of Washington Digital Anatomist Program http://thebrain.mcgill.ca/flash/d/d_04/d_04_cr/d_04_cr_peu/d_04_cr_peu.html 6
Amygdala jako węzeł 7
Funkcje amygdali Emocje gł. strach i wściekłość Rozpoznawanie ekspresji strachu i wściekłości Reagowanie na bodźce znane Np. znajome twarze Regulacja zachowań seksualnych i pokarmowych Reakcje wegetatywne Fight & flight Zapamiętywanie 8
Gdy uszkodzimy amygdalę: Zespół Klüvera-Bucy ego Nienaturalna łagodność Brak strachu u małp Odruch oralny Hiperseksualność Ślepota uczuciowa Brak reakcji na znajome obiekty i osoby 9
Model LeDoux: przetwarzanie bodźców Droga wzrokowa 10
Model LeDoux 11
Co wydarzyło się w mózgu Richarda? 12
Droga dolna (szybka) i górna (wolna) KORA droga górna WZGÓRZE dolna droga AMYGDALA BODZIEC Brak kontroli! Brak świadomości REAKCJA EMOCJONALNA 13
Eksperyment na szczurach!!! głuchy szczur 14
Odbiór bodźców podprogowych Bodźce podprogowe trwają zbyt krótko by moŝna było je świadomie dostrzec, ale wywołują reakcje emocjonalne Emocje prekognitywne (afekt pierwotny) W reklamach Mikroekspresje twarzy => intuicja 15
Amygdala a kontakty społeczne Odczytywanie ekspresji STRACHU i ZŁOŚCI Komunikacja podprogowa Reagowanie na znajome twarze Hamowanie zakrętu wrzecionowatego Ekspresja strachu - Psycho 16
Reakcje wegetatywne Fight and flight TeŜ ekspresja na twarzy Informacja o pobudzeniu ciała idzie zwrotnie do kory KORA AMYGDALA Interpretacja w korze REAKCJE WEGETATYWNE PODWZGÓRZE PIEŃ MÓZGU 17
Reakcje wegetatywne Eksperyment z mostem Wiosna sprzyja zakochaniu The Capilano Suspension Bridge, Vancouver 18
Afekt wtórny Kora teŝ moŝe być źródłem emocji KORA Zachowania, emocje, sądy oparte na przemyśleniach, rozwaŝeniu za i przeciw UKŁAD LIMBICZNY REAKCJE WEGETATYWNE AMYGDALA PODWZGÓRZE PIEŃ MÓZGU 19
Afekt pierwotny i wtórny PIERWOTNY Nieświadomość źródła Bardzo silny Czarno-biały WTÓRNY Znane źródło Udział procesów poznawczych KORA KORA WZGÓRZE AMYGDALA WZGÓRZE AMYGDALA BODZIEC REAKCJA EMOCJONALNA BODZIEC REAKCJA EMOCJONALNA 20
Wygaszanie strachu Kora przedczołowa, część przyśrodkowa (mpfc) Wygasza warunkową reakcję strachu, gdy wielokrotnie CS pojawia się bez UCS amygdala orbitofrontal cortex 21
Model LeDoux a psychoanaliza We wczesnym dzieciństwie kora nierozwinięta, amygdala dominuje Brak zdolności mowy u małych dzieci Słabsza kontrola amygdali przez korę W dorosłości wspomnienia trudniejsze do zrozumienia, bo niezwerbalizowane orbitofrontal cortex 22 22
Kora oczodołowoczołowa (OFC) Wygasza aktywność amygdali Miejsce: Analizy Interpretacji Myślenia Kontroli zachowań amygdala orbitofrontal cortex 23
Czy naleŝy karać zbrodnie w afekcie? Jak moŝemy kontrolować swoją amygdalę? Policzyć do dziesięciu Czas na uaktywnienie kory Wyrazić problem słowami ZaangaŜowanie kory Nadanie myślom i problemowi struktury Stworzyć wcześniej standardy i scenariusze 24
Dziękuję za uwagę 25
Czytanki Goleman Inteligencja emocjonalna LeDoux The Emotional Brain Sadowski Bilogiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt http://thebrain.mcgill.ca 26
Ale to nie wszystko! 27
Droga dolna (szybka) i górna (wolna) KORA droga górna WZGÓRZE dolna droga AMYGDALA BODZIEC Brak kontroli! Brak świadomości REAKCJA EMOCJONALNA 28
Droga dolna i górna nieco dokładniej http://thebrain.mcgill.ca 29
RóŜne oblicza amygdali Barwienie Nissla (ciała komórkowe) Barwienie na acetylocholinoestrazę Barwienie srebrem J.LeDoux The Amygdala Current Biology Vol 17 No 20; R868 30
Neuroanatomia amygdali http://thebrain.mcgill.ca 31
Kłopoty z nazewnictwem (1) Jądra (nuclei) są złoŝone z części (subnuclei) Lateral nucleus (LA): Dorsal (dla) Superior (waŝna dla uczenia się) Inferior (waŝna dla LTM) Ventrolateral (vlla) Medial (mla) 32
Kłopoty z nazewnictwem (2) Niejednolite nazewnictwo Basolateral complex (BLA): Lateral nucl. Basal nucl. (= basolateral nucl.) Accessory basal nucl. (=basomedial nucl.) U naczelnych udział w percepcji twarzy 33
Anatomia amygdali BLA basolateral amygdala LA lateral n. BL basolateral n. CEA central amygdala CEl central n. lateral div CEm central n. medial div Neuron, Vol. 47, 783 786, September 15, 2005, Copyright 2005 by Elsevier Inc. DOI 10.1016/j.neuron.2005.08.009 34
Anatomia amygdali wg LeDoux Część korowoprzyśrodkowa (CEA) Ewolucyjnie starsza Związana z węchomózgowiem PrzedłuŜenie striatum Część podstawnoboczna (BLA) Młodsza Związana z korą nową PrzedłuŜenie kory płata skroniowego Cortical nucl., Medial nucl. & Central nucl. Lateral nucl., Basal nucl. & Accessory basal nucl. 35
Neuroanatomia amygdali http://thebrain.mcgill.ca 36
Kora okołomigdałowata Cortex periamygdaloideus Część zespołu (kompleksu) migdałowatego Niektórzy wliczają do niej jądro korowe w cz. korowo-przyśrodkowej amygdali Udział w percepcji węchowej Połączenia z pniem mózgu i podwzgórzem Procesy wegetatywne i wydzielanie hormonów 37
Przepływ informacji w amygdali Klasyczny model: LA wejście odbiór informacji CS conditioned stimulus US unconditioned stimulus CEm wyjście Projekcje do innych struktur mózgu Neuron, Vol. 47, 783 786, September 15, 2005, Copyright 2005 by Elsevier Inc. DOI 10.1016/j.neuron.2005.08.009 38
Amygdala wejście Amygdala otrzymuje informacje gł. do jądra bocznego (LA) - stróŝa (gatekeeper) Gł. sensoryczne Wszystkie zmysły do LA (gł. do dla) Smakowe i zapachowe teŝ do innych jąder Inne informacje do innych jąder (np. CE) Raczej z kory asocjacyjnej niŝ zmysłowej 39
Amygdala wyjście Projekcje amygdali gł. z jądra centralnego Z mce do pnia mózgu Emocjonalne reakcje fizjologiczne np. wzrost ciśnienia krwi Reakcje emocjonalne: freezing TeŜ z basal nucleus (BL) Do CE Do striatum (kontrola instrumentalnych zachowań) Akcja np. ucieczka 40
Przepływ informacji w amygdali MoŜliwe, Ŝe BL i CE niezaleŝnie od siebie regulują reakcje awersyjne i warunkowanie: Oddzielne drogi zastygania w bezruchu i unikania róŝne typy reakcji na strach Neuron, Vol. 47, 783 786, September 15, 2005, Copyright 2005 by Elsevier Inc. DOI 10.1016/j.neuron.2005.08.009 41
A Ŝeby skomplikować bardziej http://thebrain.mcgill.ca 42
Amygdala wejścia La lateral nucl.; B basal nucl.; itc intercalated neurons; Ce central nucl; M medial nucl. 43 J.LeDoux The Amygdala Current Biology Vol 17 No 20; R868
Pobudzanie amygdali Na wejściach głównie połączenia pobudzające - glutaminian Aktywność amygdali pojawia się niemal wyłącznie dzięki impulsom pobudzającym z zewnątrz Spontaniczna aktywność blokowana przez sieć połączeń hamujących w amygdali 44
Amygdala wyjścia La lateral nucl.; B basal nucl.; itc intercalated neurons; Ce central nucl; M medial nucl. 45 J.LeDoux The Amygdala Current Biology Vol 17 No 20; R868
Neurochemia amygdali (1) Amygdala otrzymuje projekcje szlaków monoaminergicznych: NA, DA, ACh, 5-HT Regulują interakcje neuronów pobudzających i hamujących Wysyła teŝ projekcje monoaminergiczne np. do przodomózgowia, ale takŝe wewnątrz amygdali 46
Neurochemia amygdali (2) Poszczególne jądra róŝnią się rodzajami transmiterów i eksprymowanych receptorów RóŜnorodność odbieranych sygnałów: Neurotransmitery Neuromodulatory Hormony Peptydy m.in. NPY, opioidy, oksytocyna, wazopresyna, CRH ZłoŜone interakcje 47
Warunkowanie klasyczne Plastyczność w jądrze bocznym (gł. dla) CS conditioned stimulus US unconditioned stimulus La lateral nucl. B basal nucl. Ce central nucl. J.LeDoux The Amygdala Current Biology Vol 17 No 20; R868 CG central gray LH lateral hypothalamus PVN periventricular nucl. of hypothal 48
LTP molekularny Pawłow Drogi transdukcji sygnałów w jądrze bocznym amygdali związane z warunkowaniem strachu J.LeDoux The Amygdala Current Biology Vol 17 No 20; R868 49
Dla podsumowania LA CEA LA wejście CE wyjście Reakcje wegetatywne BL wyjście 2 Reakcje popędowoemocjonalne (akcja) BL Warunkowanie strachu: neuroplastyczność w LA 50
Czy aby na pewno strach? MoŜliwe, Ŝe amygdala umoŝliwia nam tylko warunkowanie i reagowanie, lecz samo uczucie strachu ma inne źródła Pacjentka z uszkodzoną amygdalą: Upośledzenie warunkowania strachu Nie umie rozpoznać ani narysować przestraszonej twarzy Jednak nadal rozumie pojęcie strachu! 51
Czym jest strach świadomy? Bez przodomózgowia (= świadomości) nadal występują reakcje emocjonalne Świadomość nie jest niezbędna do pojawienia się reakcji emocjonalnych Czym zatem są emocje świadome?? 52
Nie tylko strach Ciało migdałowate bierze w rozmaitych procesach: warunkowaniu związanym z nagrodą Silne obustronne projekcje do jądra półleŝącego (nucleus accumbens) agresji, zachowaniach macierzyńskich, behawiorze seksualnym i pokarmowym percepcji, uwadze, pamięci percepcji twarzy 53
Dziękuję za uwagę Tym razem to naprawdę koniec 54
Czytanki dla ambitnych J. LeDoux The Amygdala Current Biology vol. 17 no 20, R868 S.Maren Synaptic Mechanisms of Associative Memory in the Amygdala - Neuron, Vol. 47, 783 786, September 15, 2005 K. Berridge Pleasure, Pain, Desire and Dread: Hidden Core Processes of Emotion w: Well-Being: The Foundations of Hedonic Psychology pod red. Kahneman, Diener, Schwarz; New York; 1999 Sadowski Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt, PWN 2003 (str. 390-392) 55