Scenariusz do zajęć z filmem "Recepta na klęskę" Czas: 2 x 45 minut Cele lekcji Po zajęciach uczniowie i uczennice będą potrafili: wymienić przedmioty codziennego użytku wyprodukowane z użyciem ropy i jej pochodnych wymienić sposoby, które wpływają na ograniczenie globalnego zużycia ropy wyjaśnić, dlaczego warto tłumaczyć innym motywy swoich ekoenergetycznych zachowań opisać, na czym polega dieta niskowęglowa. Krótki opis filmu Czy możemy poświęcić wygodny styl życia dla ratowania planety? Ile jesteśmy w stanie zrobić sami, nie zrzucając odpowiedzialności na innych? te pytania stawia sobie autor Recepty na klęskę John Webster. Nie chcąc być gołosłownym, podejmuje wspólnie z rodziną decyzję, że przez rok będą stosować dietę z niską zawartością CO 2. Film jest dokumentalnym zapisem przebiegu tego eksperymentu. Na początek Websterowie eliminują ze swego życia ropę naftową i jej pochodne. Koniec z samochodem i plastikiem obwieszcza zapalony do pomysłu ojciec. Rodzina przechodzi na transport publiczny, zamiast auta korzysta z autobusu, zamiast zanieczyszczających atmosferę samolotów wybiera kolej. Nie trzeba długo czekać na emocjonalne skutki tych zmian. Rodzinne szczęście zostaje rzucone na szalę. Dorośli wszczynają utarczki: o używanie plastikowych torebek, o stosowanie pasty do zębów potajemnie kupowanej dla dzieci przez żonę Johna, o skalę całego przedsięwzięcia. Autor filmu w uczciwy sposób przekazuje prawdę na temat rodzinnego eksperymentu, pokazując, jak wysoka bywa cena wprowadzenia zmiany. Eksperyment ma też swoje pozytywy. Nowa dieta naprawdę służy otoczeniu (emisja gazów cieplarnianych zmniejsza się o połowę). Wraz z odstawieniem maszyn wyręczających ze wszystkiego rodzinę Websterów pojawia się też zupełnie nowa wartość wspólnie spędzany czas i bliskość, o której istnieniu jakoś zapomnieli. NaCoBeZU (Na Co Będę Zwracać Uwagę Kryteria oceny pracy uczniów i uczennic) wyjaśnisz termin dieta niskowęglowa opowiesz o zastosowaniu ropy w różnych sektorach znajdziesz alternatywy dla plastikowych produktów uzasadnisz podejmowanie działań eko-energetycznych.
Metody i formy pracy: burza mózgów, wypełnianie kart pracy, praca w parach, rozmowa na forum Pojęcia kluczowe: dieta niskowęglowa, tworzywa sztuczne Materiały: kserokopie kart pracy (po jednej dla każdego ucznia i uczennicy), tablica, wydrukowany albo przerysowany załącznik nr 1, 2 fragmenty filmu "Recepta na klęskę": o fragment 1 (00:14:30-00:18:25) o i fragment 2 (1:17:36-1:23:20). Przebieg zajęć 0. Przed zajęciami przygotuj sprzęt techniczny do projekcji. 1. Przedstaw temat zajęć. Opowiedz, jak będziecie pracować (oglądać fragmenty filmu, wypełniać karty pracy, wspólnie rozmawiać i pracować w parach). Poproś uczniów i uczennice, żeby wyjęli z toreb i plecaków i położyli na ławkach przedmioty, które są wykonane z plastiku. Przyjrzyjcie się razem rzeczom, które leżą na ławkach. Zapisuj na tablicy nazwy tych przedmiotów. Zapytaj uczniów i uczennice o inne przedmioty, które znają, a które są wykonane z plastiku. Dopisuj do listy podane przez nich przykłady. Gdy na tablicy zacznie brakować miejsca, podsumuj to ćwiczenie. Zwróć uwagę na dużą obecność plastiku w naszym życiu. 2. Zapytaj uczniów i uczennice, czy wiedzą skąd się bierze plastik. Wyjaśnij znaczenie słów plastik (potoczne określenie na tworzywa sztuczne) i tworzywa sztuczne (określenie na materiały wytworzone przez człowieka z polimerów syntetycznych, pochodnych ropy naftowej). Powiedz uczniom i uczennicom, że produkcja plastiku pochłania coraz większe zasoby ropy naftowej, a przetwarzanie jego związane jest w uwalnianiem do atmosfery CO 2, który zanieczyszcza atmosferę i wpływa na klimat na Ziemi. 3. Zapowiedz, że w filmie Recepta na klęskę, który obejrzą na lekcji, poznają osoby, które podjęły decyzję o przejściu na dietę niskowęglową. Wytłumacz, że dieta ta polega na ograniczeniu swojej emisji dwutlenku węgla (i innych gazów cieplarnianych), związanej z podejmowanymi każdego dnia aktywnościami. Ograniczenie zużycia plastiku jest jednym z sposobów na ograniczenie tej emisji. 4. Wytłumacz, że zadaniem klasy będzie indywidualne wypełnienie kart pracy po obejrzeniu fragmentu filmu. Rozdaj kserokopie Karty pracy 1. Odczytaj na głos polecenie. Upewnij się, że wszyscy rozumieją zadanie. Obejrzyjcie Fragment 1 filmu "Recepta na klęskę". Po projekcji wybranego fragmentu daj uczniom i uczennicom jeszcze chwilkę czasu na uzupełnienie tabelki. Gdy już wszyscy będą gotowi, poproś chętne osoby o odczytanie swoich przyporządkowań (jedna osoba/ jedna para przedmiot-alternatywa) i pomysłów na inne alternatywne sposoby ograniczania wykorzystania plastiku, które nie pojawiły się w filmie.
5. Zapytaj uczniów i uczennice, z jakim odbiorem spotkał się pan Webster, prosząc ekspedientkę o zapakowanie żywności w papier, zamiast w foliówkę (możliwe odpowiedzi grupy: zdziwienie, niezrozumienie ). Zastanówcie się wspólnie, dlaczego ta osoba zareagowała w taki sposób i co mogłoby ją przekonać. Podkreśl, że warto odmawiać w grzeczny sposób, jednocześnie tłumacząc, dlaczego nie bierze się torebki plastikowej. Poproś następnie uczniów i uczennice, żeby w parach (albo na forum klasy, zależnie od tego, w której sytuacji uczniowie i uczennice będą czuli się lepiej) zainscenizowali sytuację, gdzie jedna osoba jest ekspedientką, a druga odmawia wzięcia torby plastikowej. Przypomnij o wykorzystaniu pomysłów/argumentów wymyślonych przez grupę na początku tego ćwiczenia. Po odegraniu scenek zapytaj uczniów i uczennice, dlaczego jest to ważne, żeby tłumaczyć przyczynę swoich ekoenergetycznych zachowań (np. odmowę wzięcia torebki)? Jaki może mieć to wpływ na spojrzenie tej osoby na świat? W tym miejscu możesz zakończyć zajęcia 45-minutowe lub płynnie przejść do realizacji kolejnego modułu 45-minutowego. Jeśli decydujesz się na zakończenie zajęć w tym miejscu to: > zaproponuj uczniom i uczennicom przejście na dietę niskowęglową na czas przerwy świątecznej. W tym celu rozdaj klasie świąteczne karty pracy bądź też roześlij swoim uczniom i uczennicom jej elektroniczną wersję do pobrania ze strony SPE http://ceo.org.pl/portal/b_spe_materialy_do_pobrania_doc?docid=58368. Przedstaw założenia przyświecające karcie pracy: indywidualne, dobrowolne zobowiązanie w wybranym obszarze, monitorowanie swoich postępów, po świętach podsumowanie podjętych zobowiązań > przedstaw możliwość obejrzenia całego filmu w ramach ekoklubu. Przedstaw w skrócie ideę tego typu nieformalnych spotkań korzystając z instrukcji dla opiekunów ekoklubów, do pobrania ze strony SPE http://ceo.org.pl/portal/b_spe_materialy_do_pobrania_doc?docid=58283 6. Jeśli w poprzednich wypowiedziach pojawił się wątek dot. tego, że trudno jest obejść się bez plastiku i że wysiłek w to włożony jest nieopłacalny, możesz nawiązać do tych wypowiedzi przedstawiając wprowadzenie do kolejnego fragmentu filmu "Recepta na klęskę". Podkreśl, że tego typu wątpliwości towarzyszyły rodzinie Websterów przez cały rok. Pod koniec okresu próby zdecydowali się dokonać podsumowania i podliczenia rzeczywistego wpływu swoich decyzji na środowisko. Przedstaw treść polecenia z Karty pracy 2. Rozdaj karty wśród klasy i pozwól im samodzielnie zapoznać się z zadaniem. Następnie wyświetl Fragment 2 filmu. W sytuacji, gdy nie wszyscy zdążyli wypełnić tabelkę możesz wyświetlić ten fragment dwa razy. 7. Kiedy uczniowie i uczennice skończą uzupełniać kartę, zadaj im pytanie, o ile udało się Websterom zmniejszyć swoją emisję CO2. W którym obszarze redukcja była największa? Nad którym obszarem mogą jeszcze pracować?
8. Przedstaw wykres Zapotrzebowanie na ropę naftową ze względu na sektor (Załącznik 1). Zapytaj uczniów i uczennice, który sektor zwiększył najbardziej zużycie ropy na przestrzeni 30 lat? (transport ludzi). Opisz zmiany, jakie zachodzą od lat '70 w zużyciu ropy w poszczególnych sektorach. Zapytaj uczniów, jak zmiany w zużyciu ropy w poszczególnych sektorach mają się do wyników osiągniętych przez rodzinę Websterów i jakie wnioski możemy z tego wyciągnąć? (możliwe odpowiedzi z klasy: obszar, w którym Websterom najłatwiej było zredukować emisję, czyli w transporcie, jest jednocześnie sektorem, generującym najwięcej zanieczyszczeń; podejmując osobiste decyzje o zmianie sposobu podróżowania możemy wprowadzić znaczącą w skali globalnej zmianę). 9. Powiedz uczniom i uczennicom, że kolejne ćwiczenie przybliży im możliwe sposoby ograniczania emisji CO2. Wyjaśnij, że rozdasz każdej osobie w klasie tekst z lukami. Jest to lista 10 sposobów na ograniczenie emisji CO2. Zadaniem klasy będzie uzupełnienie pustych miejsc. W pierwszej części ćwiczenia rozdaj grupie Kartę pracy 3 (ważne, by wszystkie cztery wersje karty zostały użyte) i daj uczniom i uczennicom czas na zapoznanie się z tekstem i samodzielne wypełnianie luk. Następnie poproś, by uczniowie i uczennice dobrali się w czwórki, tak by każda grupa dysponowała kompletem różnych wersji (a, b, c, d). Zadaniem czwórek jest wymienienie się posiadanymi informacjami i wspólne wypełnienie każdej z kart. 10. Zajęcia podsumuj dyskusją na temat obszarów, w których najchętniej poszczególne osoby chciałyby popracować nad swoją emisją CO2. Dodatkowo http://www.iea.org/stats/index.asp Strona International Energy Agency. W wyszukiwarce można obejrzeć wykresy użycia ropy naftowej dla Polski z 2008 roku. Załącznik nr 1 Zapotrzebowanie na ropę naftową ze względu na sektor 1 pomarańczowy transport towarów zielony transport ludzi żółty usługi czerwony gospodarstwa domowe niebieski przemysł 1 źródło: http://www.iea.org/textbase/nptable/ Oil%20Demand%20by%20Sector.pdf
Karta pracy 1 Recepta na klęskę Fragment 1 (00:14:30-00:18:25) Poniżej w kolumnie A znajduje się lista produktów, które są wykonane z plastiku, w kolumnie B lista sposobów na ograniczanie zużycia plastiku. 1. Połącz w pary przedmiot z kolumny A z najbardziej pasującym rozwiązaniem zastępczym z kolumny B. 2. Dopisz w kolumnie A dwa przedmioty wykonane z plastiku, a w kolumnie B wpisz swoje pomysły na ograniczenie używania plastiku w ich przypadku. Kolumna A Kolumna B torebka plastikowa na warzywa woda butelkowana szczoteczka do zębów papier toaletowy pakowany po kilka sztuk w folii warzywa w plastikowych pudełkach pasta do zębów paczkowana wędlina i sery papier w pojedynczych rolkach wędlina krojona w sklepie, zawijana w papier, ser sprzedawany w kostce torba lniana, do której pakowane są warzywa luzem duże opakowanie (potrzeba mniej plastiku dla zapakowania tej samej zawartości) filtrowana woda z kranu (filtr w kranie lub dzbanku) produkt niezbędny, a ekologiczna alternatywa jeszcze trudno dostępna warzywa sprzedawane luzem
Karta pracy 2 Recepta na klęskę Fragment 2 (1:17:36-1:23:20) Rodzina Websterów po rocznej diecie niskowęglowej podliczyła, o ile udało im się ograniczyć emisję gazów cieplarnianych do atmosfery. 1. Zanotuj o ile zmniejszyli swoją emisję gazów cieplarnianych do atmosfery. % kg 2. Ile kg gazów rodzina zaoszczędziła wybierając pociąg zamiast samolotu, jadąc na wakacje do Włoch? Pociąg zamiast samolotu = o kg mniejsza emisja gazów cieplarnianych. 3. Zapisz w tabelce, ile Websterowie wyemitowali kg gazów przed rozpoczęciem diety, a ile na diecie niskowęglowej. Wpisz redukcję, jakiej dokonali w procentach. Wcześniej / kg Teraz / kg Różnica wyrażona w % Samochód Elektryczność Opakowania plastikowe Jedzenie Ciepła woda
Karta pracy 3a 10 prostych sposobów, żeby ograniczyć użycie ropy w twoim życiu 1. Podróżuj rowerem, korzystaj z transportu publicznego. 2. Wybieraj produkty nie pakowane w plastik i używaj pojemników wielokrotnego użytku. 3. Kupuj organiczne warzywa i owoce (nawozy i pestycydy są często wytwarzane z pochodnych ropy naftowej). 4. Kupuj kosmetyki na bazie naturalnych składników (a nie ropy). 5. Wybieraj sezonowe produkty lub produkowane lokalnie (mniej podróżują). 6. Kupuj ubrania z organicznej bawełny, czy konopi (nie te wyprodukowane z pochodnych ropy, np. z dodatkiem akrylu czy poliestru). 7. Unikaj plastikowych naczyń jednorazowych. 8. Zrezygnuj z wody w plastikowych butelkach (butelki PET produkowane są z użyciem ropy) 9. Rzadziej lataj samolotami. 10. Wpływaj na swój samorząd, żeby inwestował w odnawialne źródła energii, transport publiczny, koleje, by wspierał lokalnych rolników. Karta pracy 3b 10 prostych sposobów, żeby ograniczyć użycie ropy w twoim życiu 1. Podróżuj rowerem, korzystaj z transportu publicznego. 2. Wybieraj produkty nie pakowane w plastik i używaj pojemników wielokrotnego użytku. 3. Kupuj organiczne warzywa i owoce (nawozy i pestycydy są często wytwarzane z pochodnych ropy naftowej). 4. Kupuj kosmetyki na bazie naturalnych składników (a nie ropy). 5. Wybieraj sezonowe produkty lub produkowane lokalnie (mniej podróżują). 6. Kupuj ubrania z organicznej bawełny, czy konopi (nie te wyprodukowane z pochodnych ropy, np. z dodatkiem akrylu czy poliestru). 7. Unikaj plastikowych naczyń jednorazowych. 8. Zrezygnuj z wody w plastikowych butelkach (butelki PET produkowane są z użyciem ropy) 9. Rzadziej lataj samolotami. 10. Wpływaj na swój samorząd, żeby inwestował w odnawialne źródła energii, transport publiczny, koleje, by wspierał lokalnych rolników.
Karta pracy 3c 10 prostych sposobów, żeby ograniczyć użycie ropy w twoim życiu 1. Podróżuj rowerem, korzystaj z transportu publicznego. 2. Wybieraj produkty nie pakowane w plastik i używaj pojemników wielokrotnego użytku. 3. Kupuj organiczne warzywa i owoce (nawozy i pestycydy są często wytwarzane z pochodnych ropy naftowej). 4. Kupuj kosmetyki na bazie naturalnych składników (a nie ropy). 5. Wybieraj sezonowe produkty lub produkowane lokalnie (mniej podróżują). 6. Kupuj ubrania z organicznej bawełny, czy konopi (nie te wyprodukowane z pochodnych ropy, np. z dodatkiem akrylu czy poliestru). 7. Unikaj plastikowych naczyń jednorazowych. 8. Zrezygnuj z wody w plastikowych butelkach (butelki PET produkowane są z użyciem ropy) 9. Rzadziej lataj samolotami. 10. Wpływaj na swój samorząd, żeby inwestował w odnawialne źródła energii, transport publiczny, koleje, by wspierał lokalnych rolników. Karta pracy 3d 10 prostych sposobów, żeby ograniczyć użycie ropy w twoim życiu 1. Podróżuj rowerem, korzystaj z transportu publicznego. 2. Wybieraj produkty nie pakowane w plastik i używaj pojemników wielokrotnego użytku. 3. Kupuj organiczne warzywa i owoce (nawozy i pestycydy są często wytwarzane z pochodnych ropy naftowej). 4. Kupuj kosmetyki na bazie naturalnych składników (a nie ropy). 5. Wybieraj sezonowe produkty lub produkowane lokalnie (mniej podróżują). 6. Kupuj ubrania z organicznej bawełny, czy konopii (nie te wyprodukowane z pochodnych ropy, np. z dodatkiem akrylu czy poliestru). 7. Unikaj plastikowych naczyń jednorazowych. 8. Zrezygnuj z wody w plastikowych butelkach (butelki PET produkowane są z użyciem ropy) 9. Rzadziej lataj samolotami. 10. Wpływaj na swój samorząd, żeby inwestował w odnawialne źródła energii, transport publiczny, koleje, by wspierał lokalnych rolników.