Załącznik Nr 1 do uchwały Nr 67/2004 RG z dn. 12.02.2004r STANDARDY NAUCZANIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: NAUKI O RODZINIE STUDIA MAGISTERSKIE I. WYMAGANIA OGÓLNE Studia magisterskie na kierunku nauki o rodzinie trwają 5 lat (10 semestrów). Łączna liczba godzin zajęć wynosi nie mniej niż 3100, w tym 1710 godzin określonych w standardach nauczania. II. SYLWETKA ABSOLWENTA Absolwent studiów magisterskich kierunku nauki o rodzinie otrzymuje tytuł zawodowy magistra. Winien on być wyposażony w wiedzę dotyczącą małżeństwa i rodziny wynikającą z nauk psychologicznych, pedagogicznych, socjologicznych i prawnych, a także filozoficzno-teologicznych. Absolwent winien być przygotowany do samodzielnej pracy w poradniach małżeńskich i rodzinnych (w charakterze doradcy, konsultanta), a także jako pedagog społeczny sprawujący opiekę nad ludźmi niepełnosprawnymi oraz przewlekle i nieuleczalnie chorymi. Ponadto, winien posiadać kwalifikacje do prowadzenia zajęć w różnych typach szkół w zakresie etyki i filozofii oraz przygotowania dzieci i młodzieży do życia małżeńskiego. Absolwent winien być również przygotowany do podejmowania prac badawczych dotyczących różnych aspektów małżeństwa i rodziny. III. GRUPY PRZEDMIOTÓW I MINIMALNE OBCIĄŻENIA GODZINOWE A. PRZEDMIOTY KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO 360 B. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE 630 C. PRZEDMIOTY KIERUNKOWE 720 Razem: 1710 IV. PRAKTYKI A. Praktyki pedagogiczne w szkołach 150 B. Praktyki w poradniach małżeńsko-rodzinnych 150 C. Wakacyjne praktyki w zakładach opieki społecznej lub opieki paliatywnej i hospicyjnej 160 Razem: 460 V. PRZEDMIOTY W GRUPACH I MINIMALNE OBCIĄŻENIA GODZINOWE A. PRZEDMIOTY KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO 360 1. Podstawy filozofii 60 2. Podstawy logiki 30 3. Fizjologia człowieka 30
4. Przedmiot do wyboru 60 5. Język obcy 120 6. Wychowanie fizyczne 60 B. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE 630 1. Antropologia filozoficzna 60 2. Etyka ogólna i szczegółowa 60 3. Bioetyka 30 4. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży 60 5. Psychologia prenatalna i prokreacyjna 30 6. Psychologia starzenia się i umierania 30 7. Psychologia ogólna 60 8. Pedagogika ogólna 60 9. Pedagogika społeczna 30 10. Kairologia 30 11. Socjologia wychowania 60 12. Wprowadzenie do pracy socjalnej 30 13. Dydaktyka ogólna i szczegółowa 60 14. Psychologia kliniczna z elementami psychiatrii 30 C. PRZEDMIOTY KIERUNKOWE 720 1. Psychologia małżeństwa i rodziny 60 2. Socjologia rodziny 60 3. Pedagogika rodziny 60 4. Patologia życia rodzinnego 60 5. Psychoprofilaktyka rodzinna 60 6. Obrzędowość w rodzinie 60 7. Prawo rodzinne 60 8. Człowiek niepełnosprawny i nieuleczalnie chory w rodzinie 60 9. Biomedyczne podstawy małżeństwa z elementami seksuologii 60 10. Poradnictwo i psychoterapia małżeństwa i rodziny 60 11. Opieka paliatywno-hospicyjna 30 12. Polityka społeczna 30 13. Komunikacja interpersonalna 30 15. Historia wychowania w rodzinie 30 VI. TREŚCI PROGRAMOWE PRZEDMIOTÓW A. PRZEDMIOTY KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO 1. Podstawy filozofii Zakres pojęciowy filozofii, metody i cele badań. Próby wyjaśnienia istnienia świata (Platon, Arystoteles, Stagiryty, Awicenna, Awerros). Monizm i dualizm w interpretacji rzeczywistości. Naczelne rozumienie rzeczywistości u Tomasza z 2
Akwinu. Wyodrębnienie egzystencjalnej koncepcji bytu. Pluralizm i analogia w bytowaniu oraz poznaniu. Poznanie sądowe i pojęciowe. Człowiek, rzeczywistość i Bóg w filozofii Kartezjusza oraz w myśli pokartezjańskiej. Doniosłość rozumienia filozoficznego człowieka, świata i Boga dla kształtowania się racjonalnej ludzkiej kultury. 2. Podstawy logiki Semiotyczna charakterystyka języka. Kategorie składniowe wyrażeń: zdania, nazwy, funktory, operatory. Komunikat językowy: budowa, błędy językowe, implikatura konwersacyjna. Porządkowanie dziedziny przedmiotowej: klasyfikacja, typologizacja, partycja, porządkowanie liniowe. Elementy teorii definiowania, teorii pytań, teorii rozumowania. Elementy teorii dyskusji: rodzaje dyskusji, zasady dyskutowania, argumentacja, chwyty erystyczne. 3. Fizjologia człowieka Jedność budowy organizmów żywych. Układ oddechowy, krążeniowy, pokarmowy, rozrodczy funkcje, zaburzenia. Wydzielanie dokrewne. Układ nerwowy: elektrofizjologia neuronu, mózgowie, rdzeń kręgowy. 4. Przedmiot do wyboru Humanistyczny, ekonomiczny, prawny, technologie informacyjne. B. PRZEDMIOTY PODSTAWOWE 1. Antropologia filozoficzna Źródła antropologii filozoficznej. Struktura bytowa człowieka. Człowiek i jego działania. Człowiek wobec dobra i zła moralnego. Człowiek jako osoba w relacji ze społeczeństwem. 2. Etyka ogólna i szczegółowa Etyka a inne nauki o moralności. Personalistyczna norma moralności. Źródła moralności człowieka. Zagadnienia prawa naturalnego, kształtowanie sumienia. Moralny wymiar zachowań człowieka wobec samobójstwa, aborcji, eutanazji, kary śmierci, poświęcenie życia, eksperymenty genetyczne, postawy wobec śmierci. Świat zwierząt w świetle etyki. 3. Bioetyka Podstawy teologiczno-moralnej refleksji nad życiem człowieka. Życie ludzkie w okresie jego początku (od poczęcia do narodzenia). Zdrowie i życie ludzkie w okresie jego pełni. Problemy moralne końca ludzkiego życia. 4. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży 3
Historia rozwoju psychicznego. Teorie rozwoju psychicznego. Metody badań rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży. Rozwój psychiczny w poszczególnych fazach rozwojowych. Fazy i stadia rozwoju w ujęciu podłużnym. 5. Psychologia prenatalna i prokreacyjna Czynniki endogenne i egzogenne w procesie rozwoju dziecka w okresie prenatalnym. Znaczenie porodu w kształtowaniu więzi małżeńskiej. Psychologiczne konsekwencje sztucznego przerywania ciąży. Psychologiczne aspekty diagnostyki prenatalnej. Sytuacja psychologiczna rodziców z ryzykiem genetycznym. 6. Psychologia starzenia się i umierania Podstawowe problemy związane z procesem starzenia się człowieka. Teorie starzenia się organizmu. Dolegliwości wieku starczego. Wpływ czynników psychospołecznych na osobowość ludzi starych. Rodzina miejscem zaspokajania potrzeb ludzi starych. Poczucie sensu życia i bilans życiowy ludzi starych. Psychologia cierpienia i umierania. Psychologia żałoby. 7. Psychologia ogólna Aspekt historyczny psychologii. Podstawowe teorie osobowości. Procesy myślenia i poznania. Postawy, potrzeby, motywacje, uczucia. Kryteria dojrzałej osobowości. Psychologiczny aspekt cierpienia. 8. Pedagogika ogólna Podstawy pedagogiki: przedmiot, metodologia badań. Ontologiczne i aksjologiczne podstawy wychowania. Teorie procesu wychowania i nauczania. Środki, metody, zasady i techniki wychowania. 9. Pedagogika społeczna Funkcje pedagogiki społecznej. Podstawowe środowiska wychowawcze: rodzina, szkoła, środowisko lokalne, organizacje i stowarzyszenia społeczne. Metody i formy pracy pedagogów społecznych w różnych instytucjach i środowiskach społecznych. 10. Kairologia Treść pojęcia kairos. Charakterystyka i rozpoznawanie znaków czasów. Idea znaków czasu i próby ich interpretacji. 11. Socjologia wychowania Proces wychowawczy jako przedmiot badań socjologii. Środowisko społeczne jako środowisko wychowawcze (rodzina, grupy rówieśnicze, szkoła). Przebieg procesu uspołecznienia. Funkcjonowanie systemu wychowawczego w środowiskach miejskich i wiejskich. 4
12. Wprowadzenie do pracy socjalnej Pomoc społeczna i praca socjalna. Zadania pracy socjalnej. Ewolucja pomocy społecznej w Polsce i innych krajach. Praca socjalna z osobami samotnymi i rodziną. Świadczenia opiekuńcze w stosunku do rodzin i dzieci. Świadczenia wobec osób w wieku starszym. Organizacja pracy socjalnej w Polsce. 13. Dydaktyka ogólna i szczegółowa Podstawowe wiadomości prowadzące do prawidłowego posługiwania się pojęciami dydaktyki. Prawidłowe projektowanie celowego działania dydaktycznego i właściwego posługiwania się metodami, zasadami, formami i środkami dydaktycznymi w odpowiednio dobranym toku lekcyjnym. Dwupodmiotowość procesów edukacyjnych. 14. Psychologia kliniczna z elementami psychiatrii Metody diagnostyczne. Zaburzenia psychoruchowe, emocjonalne i adaptacyjne. Autyzm, padaczka, zaburzenia psychiczne, zespoły otępienne. C. PRZEDMIOTY KIERUNKOWE 1. Psychologia małżeństwa i rodziny Koncepcja dobranego związku małżeńskiego (czynniki wewnętrzne i zewnętrzne). Psychospołeczne uwarunkowania doboru partnera do małżeństwa. Znaczenie wzajemnego zaangażowania i intymności w związku małżeńskim. Komunikacja i atmosfera w rodzinie. Typologia stosunków międzyosobowych w małżeństwie i rodzinie. 2. Socjologia rodziny Rodzina jako przedmiot badań socjologicznych. Rodzina jako podstawa rozwoju życia osobowego i społecznego. Rodzina jako przekaziciel i twórca kultury. Więzi między pokoleniami w rodzinie. Relacje między rodziną, społeczeństwem i państwem. 3. Pedagogika rodziny Zagadnienia historyczne. Nauczanie Kościoła o prawie rodziny do wychowania. Uwarunkowania funkcji wychowania rodziny (atmosfera, struktura rodziny, kultura materialna i duchowa). Postawy rodzicielskie a potrzeby dziecka. Zadania rodziny na tle psychicznego rozwoju dziecka. 4. Patologia życia rodzinnego Norma i patologia w życiu rodzinnym. Problemy życia rodzinnego: rozwód, separacja. Rodzina wobec narkomanii i alkoholizmu. Przemoc w rodzinie. Metody zapobiegania patologii w życiu rodzinnym. 5. Psychoprofilaktyka rodzinna 5
Rodzina jako środowisko wychowawcze kształtowania odpowiedzialnych zachowań za siebie i innych. Analiza zagrożeń patologią w poszczególnych fazach rozwojowych. Standardy systemowych działań wychowawczych jako formy psychoprofilaktyki. Specyficzna rola rodziców i innych członków rodziny w osiąganiu optymalnego przystosowania i rozwoju przy wykorzystaniu między innymi: grup rówieśniczych, grup wsparcia, organizacji społecznych. 6. Obrzędowość w rodzinie Społeczny wymiar obrzędowości. Świętowanie w rodzinie. Rytuały życia rodzinnego. Zwyczaje domowe i okolicznościowe w życiu rodzinnym. 7. Prawo rodzinne Kształtowanie się polskiego prawa o małżeństwie i rodzinie. Cele i zadania małżeństwa i rodziny w świetle obecnego prawa polskiego i prawa kanonicznego. Prawo konkordatowe o małżeństwie i rodzinie. Przeszkody małżeńskie. Ochrona instytucji małżeńskiej w świetle prawa procesowego świeckiego i kanonicznego. 8. Człowiek niepełnosprawny i nieuleczalnie chory w rodzinie Poznanie psychospołecznych problemów osób niepełnosprawnych. Przystosowanie do życia z niepełnosprawnością. Psychologiczne podstawy przystosowania i społecznej integracji osób niepełnosprawnych. Problem pomocy psychologiczno-pedagogicznej chorym w okresie choroby nieuleczalnej. Poczucie sensu życia u osób przewlekle i nieuleczalnie chorych. Psychologiczne wsparcie w sprawowaniu opieki nad chorymi w rodzinie. 9. Biomedyczne podstawy małżeństwa z elementami seksuologii Fizjologia aktu prokreacyjnego. Psychologia seksualna. Płodność jako wskaźnik zdrowia. Naturalne i inne metody planowania rodziny. Prokreacja wspomagana w medycynie. Bezpłodność przyczyny, zapobieganie. Szkoła rodzenia. Konsekwencje aktów przedmałżeńskich i pozamałżeńskich. Zespół poaborcyjny konsekwencje zdrowotne i medyczne. 10. Poradnictwo i psychoterapia małżeństwa i rodziny Podstawowe nurty teoretyczne w poradnictwie i psychoterapii (kierunek psychoanalityczny, humanistyczno-egzystencjalny, behawioralny i analizy transakcyjnej). Techniki prowadzenia poradnictwa i psychoterapii małżeństwa i rodziny. Szkolenie w poradnictwie i psychoterapii w świetle podstawowych nurtów teoretycznych. Poradnictwo małżeńskie w aspekcie metod planowania rodziny. 11. Opieka paliatywno-hospicyjna Założenia opieki paliatywnej i hospicyjnej. Ruch hospicyjny w Polsce i na świecie. Wolontariat. Infrastruktury opieki paliatywnej i hospicyjnej. Poradnie walki z bólem i punkty konsultacyjne. 6
12. Polityka społeczna Definicje, cele i koncepcje polityki społecznej. Systemy wartości w polityce społecznej. Podstawowe kwestie polityki społecznej: rodzina, dziecko, niepełnosprawni, starzy. Podstawowe problemy polityki społecznej: ubóstwo, zdrowie, edukacja i bezrobocie. Samorząd w systemie polityki społecznej. Rodzina w polityce społecznej. 13. Komunikacja interpersonalna Istota i proces komunikowania się. Komunikacja werbalna i niewerbalna. Podstawowe kompetencje komunikacyjne nawiązywanie kontaktu, mowa ciała, aktywne słuchanie, asertywność. Modele kontaktu pomocnego. Komunikacja w poradnictwie. 14. Historia wychowania w rodzinie Małżeństwo i rodzinna w starożytności i okresie patrystycznym. Rodzina jako środowisko wychowawcze w różnych epokach historycznych. Ewolucja w strukturach i funkcjach rodziny na przestrzeni wieków. 7