Mobilność międzynarodowa w świetle przepisów prawa polskiego Warszawa 22 listopada 2012 Kwestie podatkowe i ubezpieczenia społeczne w ramach umów zawieranych przy realizacji międzynarodowych projektów badawczych Prelegent: Anna Dorodzińska Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE w Instytucie Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk W niniejszej prezentacji wykorzystano materiały udostępnione m.in. przez KE i/lub Ministerstwa oraz Agendy RP 1
Formalności związane z mobilnością Rodzaje umów Zagadnienia związane z podatkami Zabezpieczenie społeczne 2
Zagadnienia związane z podatkami 3
Zwolnienia podatkowe Art. 21 ust.1 Wolne od podatku dochodowego są: pkt 46) dochody otrzymane przez podatnika, jeŝeli: a) pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartych z tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra, agencje rządowe lub agencje wykonawcze, w tym równieŝ w przypadkach gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upowaŝnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy oraz b) podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy; zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca bez względu na rodzaj umowy wykonanie określonych czynności w związku z realizowanym przez niego programem; * *Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 Nr 80 poz. 350 z późn. zm.) 4
Zwolnienia podatkowe w Polsce - Art. 21 ust. 1 pkt 39 Wolne od podatku są: stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów - Prawo o szkolnictwie wyŝszym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyŝszego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa WyŜszego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. 5
Interpretacje indywidualne I Interpretacje indywidualne prawa podatkowego wydawane są w imieniu Ministra Finansów: * Art. 14b: 1. Minister właściwy do spraw finansów publicznych, na pisemny wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). 2. Wniosek o interpretację indywidualną moŝe dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. 3. Składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego oraz do przedstawienia własnego stanowiska ( ) * Ordynacja podatkowa (Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926 z późn. zm) 6
Interpretacje indywidualne II Procedura wydawania interpretacji indywidualnej*: a. naleŝy złoŝyć wniosek o wydanie interpretacji na urzędowym formularzu ORD-IN; b. wniosek składamy jest za pośrednictwem jednej z 5 izb skarbowych (warszawskiej, poznańskiej, bydgoskiej, katowickiej lub łódzkiej); c. czas oczekiwania na odpowiedź wynosi do 3 miesięcy od dnia otrzymania wniosku przez urząd; d. opłata za wydanie interpretacji wynosi 40 zł od kaŝdego pytania ujętego we wniosku i naleŝy ją uiścić w terminie 7 dni od dnia złoŝenia wniosku. *źródło Ministerstwo Finansów 7
Orzecznictwo brak jednomyślności zarówno w decyzjach organów skarbowych jak i w wyrokach sądów administracyjnych w kwestii zwolnień podatkowych; przewaŝająca większość to negatywne decyzje i orzeczenia; ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje pojęcia podmiotu bezpośrednio realizującego cel programu finansowanego z bezzwrotnej pomocy. 8
Umowy międzynarodowe I Zgodnie z zadami międzynarodowych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania wynagrodzenie, które otrzymuje osoba mająca miejsce zamieszkania w jednym państwie zaś pracę wykonuje w drugim państwie. To wynagrodzenie będzie mogło podlegać opodatkowaniu w drugim państwie, jeŝeli: - wypłaty dokonuje pracodawca miejscowy; - koszty ponosi są zakład, który pracodawca utrzymuje w drugim państwie; - przebywa przez czas określony w danej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania (bardzo często jest to termin 183 dni w roku podatkowym bądź kalendarzowym lub teŝ w ciągu kolejnych 12 miesięcy liczonych od dnia przybycia do tego państwa). 9
Umowy międzynarodowe II Umowy międzynarodowe określają jedynie, w którym z umawiających się państw moŝe być opodatkowany dochód. Dochody uzyskane za pracę wykonywaną za granicą wypłacone przez tamtejszego pracodawcę podlegają regulacjom wewnętrznym tego państwa. Podwójnemu opodatkowaniu zapobiega się poprzez zastosowanie właściwej metody unikania podwójnego opodatkowania, która została określona umowie międzynarodowej. 10
Umowy międzynarodowe III Metody unikania podwójnego opodatkowania*: wyłączenia z progresją w Polsce wyłącza się z podstawy opodatkowania dochody uzyskane za granicą zwolnione na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Jednak dla ustalenia stawki podatku od pozostałych dochodów podlegających opodatkowaniu w Polsce stosuje się stawkę opodatkowania właściwą dla całego dochodu. (min. Albania, Austria, Chiny, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Indonezja, Irlandia, Japonia, Kanada, Kuwejt, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Portugalia, Republika Południowej Afryki, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Tunezja, Turcja, Ukraina, Wielka Brytania i Irlandia Północną oraz Włochy) proporcjonalnego odliczenia dochód osiągany za granicą jest opodatkowany w Polsce, ale od naleŝnego podatku odlicza się podatek zapłacony za granicą. Odliczenie to moŝliwe jest tylko do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskany w obcym państwie (min. Belgia, Holandia, Islandia, Kazachstan, Rosja i Stany Zjednoczone) * śródło broszura Izba Skarbowa w Warszawie. 11 Zasady opodatkowania dochodów zagranicznych
Umowy międzynarodowe IV WAśNE! Metoda proporcjonalnego odliczenia będzie mieć równieŝ zastosowanie do dochodów, które zostaną uzyskane ze źródeł przychodów połoŝonych w państwie, z którymi Polska nie zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania dotyczyć to będzie min. Iraku, Arabii Saudyjskiej, Libii, Afganistanu, Brazylii, Hongkongu (gdy zawarta umowa nie obejmuje danego terytorium) 12
Rozliczanie dochodów z zagranicy I Na stronie warszawskiej izby skarbowej znajduje się przewodnik w zakładce: Zasady opodatkowania dochodów zagranicznych. http://www.is.waw.pl/download/broszury/49/28/broszura_dochody_zagran iczne_2011.pdf Załącznikiem do rocznego zeznania podatkowego w którym wykazujemy dochody zagraniczne jest formularz PIT/ZG 13
Rozliczanie dochodów z zagranicy II PIT ZG wykazujemy w nim dochody uzyskane za granicą i zapłacony tam podatek. dochody i podatek wykazujemy po przeliczeniu na polską walutę (według kursów z dnia otrzymania lub postawienia do dyspozycji podatnika, przez bank, z którego usług korzystał); gdy podatnik nie korzysta z usług banku, przychody przelicza się na polską walutę według kursu średniego walut obcych z dnia uzyskania przychodów, ogłaszanego przez NBP; wypełnia się go odrębnie dla kaŝdego państwa uzyskania dochodu; małŝonkowie bez względu na sposób rozliczenia rocznego składają odrębny formularz. 14
Ubezpieczenie społeczne 15
Ubezpieczenia w Europie I Podleganie ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu za granicą uzaleŝnione jest od kraju do którego się wybieramy. W całej UE i krajach strefy EOG tj. Norwegii, Islandii i Liechtensteinie oraz Szwajcarii istnieje system koordynacji europejskich systemów ubezpieczeń społecznych*, określa on państwo, w którym dany pracownik migrujący podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. *Podstawą koordynacji ubezpieczeń społecznych w Europie jest: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L.284/1) wraz z rozporządzeniem wykonawczym 987/2009. 16
Ubezpieczenia w Europie II Składki z dwóch lub więcej umów w róŝnych państwach EOG wpłacane powinny być do jednego systemu ubezpieczeniowego. NaleŜy pamiętać aby gromadzić wszelką dokumentacje (dowody wpłat składek na ubezpieczenia społeczne) poniewaŝ będzie to stanowić w przyszłości postawę do wyliczenia świadczenia emerytalnego.! 17
Ubezpieczenia poza UE Ubezpieczenia w państwach spoza EOG nie podlegają! koordynacji europejskiej, za wyjątkiem przypadków dla których podpisano taką umowę bilateralną w tym zakresie. 18
Umowy z krajami poza UE Polska podpisała umowy o zabezpieczeniu społecznym z takimi krajami pozaeuropejskimi jak: - USA (obowiązuje od 1 marca 2009 r.); - Kanada (obowiązuje od 1 października 2009 r.); - Australia (obowiązuje od 1 października 2010 r.); - Korea Południowa (obowiązuje od 1 marca 2010 r.). 19
Umowy zabezpieczenia społecznego poza UE I dają podstawę do unikania podwójnego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne poprzez sumowanie uzyskanych składek w celu uzyskania emerytury lub renty; obowiązują od momentu wejścia w Ŝycie co znaczy, Ŝe składki wpłacone przed tym terminem nie będą wliczały się do emerytury; nie obejmują takich świadczeń jak zasiłek macierzyński czy ubezpieczenie zdrowotne. 20
Umowy zabezpieczenia społecznego poza UE II Informacje o umowie z USA: http://www.zus.pl/default.asp?id=2402&p=4&idk= Informacje o umowie z Australią: http://www.zus.pl/default.asp?id=3221&p=4&idk= Informacje o umowie z Koreą Południową: http://www.zus.pl/default.asp?id=2974&p=4&idk= Informacje o umowie z Kanadą: http://www.zus.pl/default.asp?id=2749&p=4&idk= 21
Ubezpieczenie zdrowotne 22
Ubezpieczenia zdrowotne I Podleganie ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu za granicą uzaleŝnione jest od kraju do którego się wybieramy. W całej UE i krajach strefy EOG tj. Norwegii, Islandii i Liechtensteinie oraz Szwajcarii istnieje system koordynacji europejskich systemów ubezpieczeń społecznych. System ten daje nam moŝliwość skorzystania za pośrednictwem Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) wydawanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia z opieki zdrowotnej w nagłych przypadkach podczas pobytu za granicą. 23
Ubezpieczenie zdrowotne II Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) Uprawnia do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej na terytorium innego państwa EOG na takich samych zasadach jak te, które są przewidziane dla obywateli tego państwa. Otrzymać ją moŝna nieodpłatnie we właściwym dla miejsca zamieszkania, wojewódzkim oddziale NFZ lub delegaturze oddziału wojewódzkiego NFZ. EKUZ wydawana jest na miejscu na podstawie aktualnie podstemplowanej pracowniczej ksiąŝeczki ubezpieczeniowej lub ostatniego formularza ZUS-RMUA. 24
Ubezpieczenie zdrowotne III Aby otrzymać EKUZ naleŝy złoŝyć wniosek w Oddziale Wojewódzkim lub Delegaturze Narodowego Funduszu Zdrowia właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Od 1 stycznia 2011 r. w związku ze zwiększającą się mobilnością ubezpieczonych, decyzją Prezesa NFZ, moŝliwe jest złoŝenie wniosku o kartę EKUZ w kaŝdym Oddziale Wojewódzkim NFZ, a nie tylko w Oddziale właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. *! * Źródło Narodowy Fundusz Zdrowia 25
Ubezpieczenie zdrowotne IV Wydanie karty EKUZ w Oddziale Wojewódzkim NFZ dotyczy jednak wyłącznie*: - wnioskodawców, którzy w Centralnym Wykazie Ubezpieczonych mają status "ubezpieczony"; - sytuacji wyjątkowych, związanych np. z faktem podjęcia nauki, siedzibą pracodawcy, czy wykonywaniem pracy w województwie innym niŝ województwo, w którym ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczony został zgłoszony do Oddziału Wojewódzkiego NFZ. Dotyczy to równieŝ sytuacji związanych z koniecznością pilnego uzyskania kart EKUZ z uwagi np. na wyjazd turystyczny. * Źródło Narodowy Fundusz Zdrowia 26
Ubezpieczenie zdrowotne V W celu wydania karty EKUZ naleŝy przedstawić*: 1. wniosek o wydanie karty EKUZ; 2. dokument toŝsamości; 3. dokument potwierdzający ubezpieczenie zdrowotne (np. podstemplowaną ksiąŝeczkę zdrowia, formularz ZUS-RMUA lub dowód wpłaty składki). W przypadku nowo zatrudnionego pracownika naleŝy przedstawić druk potwierdzający zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego - ZUS ZUA * Źródło Narodowy Fundusz Zdrowia 27
Ubezpieczenie zdrowotne VI Formularz A1 (dawny E - 101) to dokument, na podstawie którego dochody pracowników oddelegowanych, uzyskane za granicą, nie będą podlegały tamtejszemu prawu ubezpieczeniowemu, ale prawu polskiemu. Co oznacza w praktyce zwolnienie z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne w kraju, do którego jest delegowany pracownik. Wydawany jest na wniosek pracodawców przez jednostki terenowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Formularz A1 jest podstawą wydania Europejskiej Karty EKUZ dla delegowanych pracowników. 28
Przydatne strony www Krajowy Punkt Kontaktowy www.kpk.gov.pl Ministerstwo Spraw Zagranicznych www.msz.gov.pl Euraxess www.euraxess.pl Ministerstwo Finansów www.mf.gov.pl Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie www.mazowieckie.pl Ministerstwo Finansów www.mf.gov.pl Narodowy Fundusz Zdrowia www.nfz.gov.pl Sejmowa wyszukiwarka aktów prawnych http://isap.sejm.gov.pl ZUS www.zus.gov.pl 29
Osoby do kontaktu: Dziękuję za uwagę Pytania? Anna Dorodzińska e-mail: anna.dorodzinska@kpk.gov.pl Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE Instytut Podstawowych Problemów Techniki Polskiej Akademii Nauk ul. Krzywickiego 34 02-078 Warszawa tel: 0 22 828 74 83 fax: 0 22 828 53 70 e-mail: kpk@kpk.gov.pl 30