Alergia Astma Immunologia, 2003, 8(3), 129-134 Cudowska B., Kaczmarski M. Alergia na lateks u dzieci i ARTYKU Y m³odzie y ORYGINALNE 129 Alergia na lateks u dzieci i m³odzie y Latex-allergy in children and youth BEATA CUDOWSKA, MACIEJ KACZMARSKI III Klinika Chorób Dzieci Akademii Medycznej w Bia³ymstoku, ul. Waszyngtona 17, 15-274 Bia³ystok Wprowadzenie. Alergia na lateks u pacjentów nale ¹cych do grup ryzyka jest zjawiskiem powszechnie znanym. Brak jest natomiast danych literaturowych, dotycz¹cych czêstoœci wystêpowania tego problemu wœród dzieci nie nale ¹cych do grup ryzyka. Cel pracy. Ocena czêstoœci wystêpowania oraz charakterystyka kliniczna alergii na lateks u dzieci z podejrzeniem choroby alergicznej. Materia³ i metody. Badania zosta³y przeprowadzone wœród 507 dzieci, w oparciu o testy skórne oraz oznaczenia ca³kowitej i alergenowo- -swoistych IgE. Wyniki. U 38,5% badanych potwierdzono pod³o e atopowe dolegliwoœci ze strony ró nych narz¹dów i uk³adów. Dodatnie testy skórne na lateks uzyskano u 0,98% dzieci. U wszystkich tych chorych stwierdzono przeciwcia³a przeciwlateksowe IgE w 2 klasie. Spoœród dzieci, u których stwierdzono dodatnie wyniki w kierunku alergii na lateks, u 2 ustalono wystêpowanie reakcji typu natychmiastowego po kontakcie z wyrobami lateksu; u 4 nadwra liwoœæ na niektóre owoce i warzywa o charakterze alergii krzy owej, w tym u 3 osób pod postaci¹ zespo³u lateksowo-owocowego. Wnioski. W grupie dzieci z dodatnimi wynikami testów skórnych z alergenami lateksu i obecnoœci¹ przeciwcia³ IgE na lateks stwierdzono czêstsze wystêpowanie atopii ni wœród pozosta³ych dzieci, u wiêkszoœci z nich wspó³istniej¹c¹ z alergi¹ krzy ow¹ na niektóre owoce i warzywa. Alergia Astma Immunologia, 2003, 8(3), 129-134 Introduction. Latex allergy is very common in high risk patients but the incidence of this phenomenon in children is still unknown. Aim of study. To estimate the prevalence and clinical symptoms of latex allergy in children suspected of allergic diseases. Material and methods. The investigations were carried out on the group of 507 children and included prick tests and evaluation of total and allergen specific IgE. Results. 38.5% of children had atopic background of symptoms from different organs and systems. Positive skin tests to latex were confirmed in 0.98% of investigated children. Two patients had immediate reactions after contact with latex products; 4 children demonstrated cross allergy to vegetables and fruits; in 3 of them in the form of latex-fruit syndrome. Conclusions. Atopy was found more often in the group of children with positive prick tests and specific IgE to latex. In most of cases, cross allergy to latex and some fruits and vegetables was observed. Alergia Astma Immunologia, 2003, 8(3), 129-134 Key words: latex-allergy, children, atopy, latex-fruit syndrom S³owa kluczowe: alergia na lateks, dzieci, atopia, zespó³ lateksowoowocowy Lateks naturalny jest otrzymywany z drzew i krzewów kauczukodajnych, obejmuj¹cych ponad 200 gatunków, wœród których najbardziej powszechnym i cenionym przedstawicielem jest kauczukowiec Hevea brasiliensis. G³ównym sk³adnikiem mleczka kauczukowego jest wielocz¹steczkowy wêglowodór o budowie ³añcuchowej cis-1,4-poliizopren. Pozosta³¹ zawartoœæ (5-10%) stanowi¹ bia³ka, cukry oraz zwi¹zki nieorganiczne. Alergenem g³ównym jest enzym REF (Rubber Elongation Factor) o masie cz¹steczkowej 14,6 kda (Hev b1), niezbêdny do prawid³owego dzia³ania prenyltransferazy, wyd³u aj¹cej ³añcuch cz¹steczki izoprenu [1]. Znane s¹ równie inne liczne alergeny lateksu: Hev b 2, Hev b 3 (glukanaza), Hev b 4, 5, b7 oraz chitynazy klasy I i II daj¹ce odczyny krzy owe z alergenami roœlinnymi (np. awokado, kiwi, kasztany, banan). Uwa a siê, e czysta proheveina jest g³ównym alergenem dla ludzi doros³ych, zaœ dla dzieci z rozszczepem krêgos³upa najwa niejsze s¹ alergeny Hev b 1 i Hev b3 o m. cz. 22,3 kda [1, 2, 3]. Lateks jest materia³em szeroko rozpowszechnionym. Produkuje siê z niego sprzêt medyczny (cewniki, rurki intubacyjne, rêkawiczki itp.) oraz przedmioty powszechnego u ytku (balony, smoczki, zabawki, paski, sprzêt sportowy). Zjawisko nadwra liwoœci na lateks zosta³o opisane w 1979 r. przez Nuttera. Czêstoœæ wystêpowania niepo- ¹danych objawów ma charakter wzrastaj¹cy z zwi¹zku z powszechnym u yciem wyrobów z tego tworzywa na ca³ym œwiecie i w zdrowej populacji wynosi 0,12%, zaœ w grupach ryzyka wzrasta do 10,7-25% (dzieci operowane z powodu spina bifida) [1, 3].
130 Alergia Astma Immunologia, 2003, 8(3), 129-134 Wg Opinii Komisji Europejskiej i Komitetu ds. Produktów i Urz¹dzeñ Medycznych oraz w oparciu o wielooœrodkowe obserwacje kliniczne wyró nia siê nastêpuj¹ce grupy osób wysokiego ryzyka wyst¹pienia nadwra - liwoœci na lateks [1, 4]: 1. dzieci i doroœli cierpi¹cy z powodu rozszczepu kregos³upa (spina bifida), 2. pacjenci, którzy przebyli liczne zabiegi operacyjne, 3. osoby chore na kontaktowe zapalenie skóry, 4. pracownicy s³u by zdrowia. Na czêstsze wyst¹pienie nadwra liwoœci na lateks nara eni s¹ tak e pracownicy zak³adów przetwarzaj¹cych lateks i produkuj¹cych wyroby gumowe. Lateks odpowiedzialny jest za reakcje alergiczne natychmiastowe (IgE-zale ne) wystêpuj¹ce zwykle do 30 minut od kontaktu i opóÿnione maj¹ce miejsce po 2-24 godzinach [1]. Do objawów klinicznych nadwra liwoœci natychmiastowej na lateks nale ¹: pokrzywka, rumieñ, alergiczny nie yt nosa, alergiczne zapalenie spojówek, napady dusznoœci astmatycznej oraz odczyny uogólnione ze wstrz¹sem anafilaktycznym i zgonem w³¹cznie. Do odczynów opóÿnionych zaliczamy zmiany skórne pod postaci¹, wyprysku kontaktowego, obrzêku [1, 3, 4]. Poniewa u pod³o a alergii na lateks le y nadwra liwoœæ typu natychmiastowego z udzia³em przeciwcia³ IgE, st¹d te w diagnostyce, obok dok³adnie zebranego wywiadu, istotn¹ rolê odgrywaj¹ testy skórne, oznaczenia IgE ca³kowitej w surowicy krwi i IgE alergenowo-swoistych. Niekiedy konieczne jest przeprowadzenie próby prowokacyjnej. Obecnoœæ swoistych IgE przeciw alergenom lateksu stanowiæ mo e czynnik ryzyka dla wystêpowania reakcji uogólnionych o charakterze anafilaktycznym [1]. Powi¹zanie nadwra liwoœci na lateks z alergi¹ pokarmow¹ znane jest od niedawna. Pierwsze doniesienia kliniczne pochodz¹ z lat 90. [2,5,6,7]. Najczêœciej mamy do czynienia z odczynami krzy owymi pomiêdzy lateksem a niektórymi owocami i mówimy wówczas o zespole lateksowo-owocowym (latex-fruit syndrome). Czêstoœæ wystêpowania alergii na owoce wœród chorych uczulonych na lateks wynosi od 17 do 53% i zale y przede wszystkim od nawyków dietetycznych w danym kraju. Na ogó³ uwa a siê, e pacjentom zzespo³em lateksowoowocowym szkodz¹ banany, awokado, kiwi, kasztany jadalne. U chorych, u których objawy alergii na owoce poprzedza³y uczulenie na lateks najczêœciej obserwowano nadwra liwoœæ na melony, brzoskwinie i banany. Za wystêpowanie powy szych zjawisk odpowiedzialna jest wspólnota epitopów bia³ek lateksu i niektórych pokarmów pochodzenia roœlinnego (ryc. 1) [5, 6, 7, 8]. Problem alergii na lateks w populacji wieku dzieciêcego jest w Polsce rzadko przedmiotem dociekañ klinicz- Alergeny lateksu Hev b1 (REF) Hev b2 Hev b5 Hev b7 glukozydaza chitynazy klasy I Profilina 15 kda Profilina 13 kda Chitynazy klasy II Domena C Bia³ko 36 kda, 47 kda Alergeny owoców i warzyw pomidory kiwi awocado ziemniaki banany brzoskwinie kasztany papaja figi Ryc. 1. G³ówne alergeny lateksu i ich udzia³ w reakcjach krzy- owych nych. Liczne, dostêpne opracowania przedstawiaj¹ jedynie analizê zjawiska w grupach podwy szonego ryzyka i u doros³ych. Natomiast dane dotycz¹ce dzieci poruszaj¹ ten problem najczêœciej w odniesieniu do pacjentów z grup ryzyka (chorzy ze spina bifida) [9, 10], dzieci atopowych [11, 12, 13]. Wiadomo natomiast, e powszechnoœæ wyrobów produkowanych z lateksu stwarza potencjalne mo liwoœci alergizacji ka dego cz³owieka, równie dzieci. Stosowanie smoczków, gryzaczków czy gumowych zabawek stanowi zagro enie wyst¹pienia objawów klinicznych. Szeroka gama dostêpnych na rynku polskim owoców egzotycznych (kiwi, awokado, banany) jest czynnikiem sprzyjaj¹cym wyst¹pieniu reakcji krzy owych u dzieci z nadwra liwoœci¹ na lateks. Interesuj¹cym pozostaje nadal zagadnienie skutecznoœci prewencji alergii na lateks u dzieci z dodatnimi wynikami badañ, nie zawsze demonstruj¹cych objawy kliniczne. Powy sze problemy kliniczne oraz niewielka iloœæ danych w polskim piœmiennictwie dotycz¹cych czêstoœci wystêpowania i charakteru alergii na lateks wœród dzieci nie nale ¹cych do grup ryzyka, sta³y siê przes³ank¹ do podjêcia badañ w naszym oœrodku klinicznym. Celem pracy by³a: ocena czêstoœci wystêpowania alergii na lateks u dzieci i m³odzie y z podejrzeniem choroby alergicznej; charakterystyka kliniczna chorych z dodatnimi wynikami badañ w kierunku alergii na lateks; ocena wspó³wystêpowania alergii krzy owej na inne pokarmy u chorych z dodatnimi wynikami testów skórnych i IgE specyficznych na lateks. PACJENCI I METODY Badaniami objêto grupê 507 dzieci w wieku 1-18 r.., z czego 69% stanowili ch³opcy, a 31% dziewczynki, konsultowanych z powodu podejrzenia alergii pokarmowej lub wziewnej w Przyklinicznej Poradni Alergii Pokarmowej, a nastêpnie kierowanych do Pracowni Diagnostyki Alergologicznej III Kliniki Chorób Dzieci AM w Bia³ymstoku, celem wykonania testów skórnych, w okresie 13 miesiêcy
Cudowska B., Kaczmarski M. Alergia na lateks u dzieci i m³odzie y tj. od 1.09.2001r. do 31.10.2002r. Z analizy wykluczono chorych ze schorzeniami neurologicznymi, rozszczepem krêgos³upa oraz po zabiegach operacyjnych. Po dok³adnym zebraniu wywiadu oraz badaniu przedmiotowym wykonywano testy skórne z alergenami pokarmowymi natywnymi i/lub wziewnymi. Testy skórne z pokarmami natywnymi wykonywano metod¹ prick by prick wykorzystuj¹c do tego celu: mleko, bia³ko i ó³tko jaja, sojê, orzechy, miêso kurczaka, ryby, wo³owinê, m¹kê, banana, mandarynkê, sezam. Testy z alergenami wziewnymi wykonywano wykorzystuj¹c zestaw firmy Bencard zawieraj¹cy nastêpuj¹ce alergeny: roztocza kurzu domowego, sierœæ kota i psa, py³ki traw, py³ki drzew, py³ki chwastów i krzewów, we³nê. Test skórny z alergenem lateksu wykonano przy u yciu odczynnika Allergopharmy w stê eniu 1000 PNU/ml. Za wynik dodatni uznawano odczyn b¹bla o wielkoœci co najmniej 3 mm. Kontrolê pozytywn¹ dla wszystkich powy szych testów stanowi³ 9% roztwór kodeiny. W przypadku uzyskania pozytywnych wyników testu skórnego na lateks, dzieci kwalifikowano do dalszych etapów diagnostycznych, pog³êbiaj¹c szczegó³owo wywiad w kierunku objawów klinicznych alergii na lateks, nara enia na kontakt z alergenami lateksu oraz wykonywano dodatkowe testy z alergenami pokarmowymi niektórych owoców i warzyw: awokado, kiwi, melona, banana, pomidora, ziemniaków. W przypadku stwierdzenia wspó³wystêpowania innych schorzeñ alergicznych (np. atopowego zapalenia skóry, astmy oskrzelowej, alergicznego nie ytu nosa), wykonywano badania diagnostyczne w³aœciwe dla schorzenia zasadniczego. U wszystkich chorych z dodatnimi odczynami na lateks wykonano oznaczenia IgE ca³kowitej i IgE alergenowo-swoistych metod¹ UniCAP Pharmacia. 131 WYNIKI U 38,5% badanych chorych, w oparciu o dodatnie wyniki testów skórnych na niektóre alergeny pokarmowe i wziewne, potwierdzono pod³o e atopowe dolegliwoœci ze strony ró nych narz¹dów i uk³adów. U 5 dzieci (0,98%) stwierdzono dodatni odczyn na lateks (tj. b¹bel o œrednicy co najmniej 3 mm) (tab. I). W oparciu o dane z wywiadu, ustalono, e dwoje dzieci mia³o objawy kliniczne atopowego zapalenia skóry, dwoje leczonych by³o z powodu alergicznego nie ytu nosa i spojówek, zaœ jedno dziecko pozostawa³o pod opiek¹ specjalistyczn¹ ze wzglêdu na objawy alergii pokarmowej nie-ige-zale nej. U wiêkszoœci tych chorych (4 dzieci) stê enie ca³kowitej IgE w surowicy krwi by³o powy ej normy. Oznaczono równie przeciwcia³a IgE swoiste na lateks uzyskuj¹c dodatni wynik (2 klasa stê enie przeciwcia³a IgE > 0,7 IU/l) u wszystkich dzieci z dodatnim wynikiem testu skórnego. W oparciu o szczegó³owo zebrany wywiad tylko u 2 chorych z dodatnimi testami skórnymi i obecnoœci¹ swoistych przeciwcia³ IgE na lateks, ustalono wystêpowanie reakcji typu natychmiastowego po kontakcie z wyrobami z lateksu. W obu przypadkach byli to pacjenci z AEDS (atopic/ eczema dermatitis syndrome). U jednego dziecka, po kontakcie z wyrobami z lateksu obserwowano miejscowe zaczerwienie skóry, wysypkê drobnogrudkow¹; u drugiego zaostrzenie objawów atopowego zapalenia skóry. Dolegliwoœci te obserwowano najczêœciej podczas zabawy gumowymi przedmiotami (pi³ki, lalki, balony). Jak ustalono z wywiadu, pierwsze spostrze enia dotycz¹ce szkodliwego wp³ywu wyrobów gumowych u obojga dzieci zosta³y poczynione dopiero w 2 r.. Wczeœniejszy kontakt Tabela I. Charakterystyka chorych z dodatnimi wynikami badañ w kierunku alergii na lateks (n=5) Inicja³y Wiek P³eæ Atopia IgEc IU/ml sige sige sige Alergia Schorzenie Objawy (alergeny (alergeny lateks krzy owa na podstawowe kliniczne (lat) wziewne) pokarmowe) inne pokarmy alergii na lateks K. K. 4 tak >5000 roztocze, mleko, soja, 2 klasa banan, atopowe zaostrzenie sierœæ kota, jab³ko, kiwi zapalenie zmian skórnych brzoza kukurydza, skóry ry, sezam, brzoskwinie, orzechy laskowe, seler J. M. 12 M tak 3293 tymotka, orzechy, ry, 2 klasa banan alergiczny brak leszczyna kukurydza, nie yt nosa soja, sezam i spojówek. J. 10 M nie 23 brak brak 2 klasa brak alergia pokar- brak mowa nie-ige zale na A. E. 15 tak 282 kot, tymotka, pszenica, 2 klasa brak alergiczny brak yto, pio³un pomarañcza, nie yt nosa sezam i spojówek M. S. 5 M tak 1075 tymotka, soja, pomidor, 2 klasa banan, kiwi atopowe zaczerwienienie brzoza orzechy, poma- zapalenie skóry, wysypka rañcza, jab³ko skóry drobnogrudkowa
132 Alergia Astma Immunologia, 2003, 8(3), 129-134 z wyrobami lateksowymi (smoczki, gryzaczki) nie by³ przyczyn¹ nasilenia dolegliwoœci ze strony skóry. Pozostali trzej chorzy z dodatnimi testami skórnymi na lateks nie zg³aszali wystêpowania objawów klinicznych po kontakcie z wyrobami gumowymi. U 4 chorych z obecnoœci¹ swoistych-ige wobec lateksu, w oparciu o dodatnie wyniki testów skórnych i IgE alergenowo-swoistych, stwierdzono nadwra liwoœæ na niektóre warzywa i owoce o charakterze alergii krzy owej; u 3 dzieci pod postaci¹ zespo³u lateksowo-owocowego. Najczêœciej stwierdzano alergiê na banana (troje dzieci), kiwi (dwoje dzieci). Chorzy ci mieli równie dodatnie testy skórne oraz przeciwcia³a alergenowo-swoiste na inne alergeny wziewne i pokarmowe (tab. I). DYSKUSJA Ze wzglêdu na szerokie rozpowszechnienie wyrobów z lateksu bêd¹cego sk³adnikiem gumy naturalnej, alergia na lateks sta³a siê w ostatnich latach powa nym problemem, dotycz¹cym zarówno dzieci, jak i doros³ych. Stosowanie smoczków, gryzaczków, zabawek gumowych ju od pierwszych dni ycia dziecka mo e stanowiæ potencjalne zagro enie wyst¹pienia reakcji klinicznych, zarówno o charakterze odczynów miejscowych, jak i uogólnionych z reakcjami anafilaktycznymi w³¹cznie [1, 14, 15]. Czêstoœæ wystêpowania takich objawów w populacji wieku dzieciêcego nie jest dok³adnie znana, zaœ w piœmiennictwie dostêpne s¹ tylko doniesienia dotycz¹ce ludzi doros³ych i pacjentów z grup ryzyka [3, 16, 17]. Dane epidemiologiczne szacuj¹ wystêpowanie alergii na lateks u poni ej 1% badanych [3]. W oparciu o przeprowadzon¹ diagnostykê potwierdziliœmy wystêpowanie dodatnich wyników badañ laboratoryjnych (testy skórne, swoiste IgE) na wyroby z lateksu u 0,98% badanych dzieci. W obserwacjach poczynionych w ró nych oœrodkach klinicznych odsetek ten wynosi³ od 3% wœród dzieci z atopi¹ do 25% u dzieci z grupy ryzyka (rozszczep krêgos³upa) [2]. Podobne badania kliniczne (metodyka oparta o testy skórne i oznaczanie swoistych IgE u dzieci konsultowanych w ambulatorium alergologicznym) przeprowadzone we Francji wykaza³y czêstoœæ wystêpowania alergii na lateks u 1,3% chorych [13]. W grupie dzieci, w której stwierdziliœmy dodatnie wyniki testów skórnych i obecnoœæ IgE-swoistych na lateks, 4 z nich wykazywa³o równie nadwra liwoœæ na inne alergeny pochodzenia roœlinnego i zwierzêcego. Wskazuje to na pewn¹ predyspozycjê chorych z atopi¹ do wystêpowania alergii na lateks, co potwierdzaj¹ liczne dane z piœmiennictwa [7, 11, 12]. Rzadk¹ korelacjê zjawisk tego typu u osób nie-atopowych potwierdzaj¹ badania innych oœrodków klinicznych, m.in. fiñskiego (0,12% populacji ludzi doros³ych) [18] i francuskiego (0,4%) [19]. Nieliczne dane dotycz¹ce populacji dzieciêcej wskazuj¹ na czêstsze wystêpowanie takiej zale noœci w tej grupie wiekowej (do 10%) [11,12]. W oparciu o powy sz¹ analizê wydaje siê wiêc, e dzieci z alergi¹ na lateks s¹ grup¹ ryzyka w stosunku do wystêpowania nadwra liwoœci na inne alergeny wziewne. Równie inne postaci alergii obserwowane u dzieci (alergia pokarmowa, atopowe zapalenie skóry itd.) predysponuj¹ do nadwra liwoœci na wyroby gumowe; nawet jeœli chorzy ci nie nale ¹ do grup ryzyka i nigdy nie byli operowani [19, 20]. Uzyskanie dodatnich wyników testów skórnych i IgE alergenowo-swoistych na lateks, nie jest równoznaczne zmanifestacj¹ kliniczn¹ tej formy alergii, st¹d te trudnoœci w ocenie rzeczywistej czêstoœci wystêpowania tego zjawiska, zarówno wœród dzieci, jak i doros³ych [18]. Potwierdzaj¹ to obserwacje oœrodka ³ódzkiego, w których w badaniach populacyjnych pacjentów diagnozowanych w kierunku chorób alergicznych, potwierdzono obecnoœæ laboratoryjnych wyk³adników nadwra liwoœci na lateks u 7% badanych. Wœród chorych z atopi¹ czêstoœæ ta by³a wy sza i wynosi³a 13% [3]. Badania przeprowadzono w oparciu o testy skórne i oznaczenia swoistych alergenowo IgE. Mimo powy szych wyników, u adnej z badanych osób nie stwierdzono powa nej reakcji ustrojowej po kontakcie z lateksem; obserwowano jedynie objawy o charakterze odczynu miejscowego [3]. W badanej, w naszym oœrodku klinicznym, grupie dzieci tylko dwoje demonstrowa³o objawy po kontakcie z wyrobami z lateksu. By³y to wy³¹cznie dolegliwoœci o charakterze reakcji miejscowej pod postaci¹ zaczerwienienia, wysypki czy nasilenia zmian w przebiegu atopowego zapalenia skóry. Dzieci te mia³y kontakt z wyrobami lateksowymi jedynie podczas zabawy (zabawki, balony) oraz przy noszeniu niektórych rodzajów obuwia. Nie nale a³y one do grup ryzyka. Istotn¹ rolê w diagnostyce alergii na lateks ma oznaczanie alergenowo-swoistych przeciwcia³, które w naszych badaniach obecne by³y (2 klasa) u wszystkich chorych z dodatnimi testami skórnymi. Istniej¹ jednak doniesienia wskazuj¹ce na znacznie mniejsz¹ czu³oœæ oznaczeñ przeciwcia³ swoistych, wynosz¹c¹ od 56 do 87% [3, 18, 21]. Wiêkszoœæ oœrodków klinicznych opiera wstêpn¹ diagnostykê alergii na lateks o ogólnie dostêpne metody diagnostyczne (testy skórne, oznaczanie IgE-swoistych), pog³êbiaj¹c j¹ w wybranych przypadkach o testy prowokacji. Poniewa alergia na lateks ma najczêœciej charakter IgE-zale ny, metody te spe³niaj¹ swoje zadanie, jednak e nios¹ ze sob¹ ryzyko wyst¹pienia reakcji anafilaktycznych. Wyniki badañ nie zawsze koreluj¹ równie z manifestacj¹ kliniczn¹ alergii na lateks, co potwierdzaj¹ inne [22] oraz w³asne obserwacje kliniczne (tylko dwoje spoœród 5 dzieci z dodatnimi wyk³adnikami laboratoryjnymi demonstrowa³o objawy kliniczne po kontakcie z wyrobami gumowymi). Przyczyn¹ tego zjawiska jest m.in. fakt wykorzystywania do powy szych badañ mieszaniny alergenów, a nie bia³ek wysoko oczyszczonych, co wi¹ e siê z otrzymywaniem wyników fa³szywie dodatnich, nie koreluj¹cych z objawami klinicznymi. Dlatego te co-
Cudowska B., Kaczmarski M. Alergia na lateks u dzieci i m³odzie y 133 raz czêœciej do badañ diagnostycznych wykorzystuje siê bia³ka wysoko oczyszczone, otrzymywane przy u yciu technik biologii molekularnej tzw. alergeny rekombinowane. Zastosowanie metody immunoblottingu, pozwala na wykrycie swoistych przeciwcia³, zw³aszcza u chorych ze wspó³istniej¹cymi reakcjami krzy owymi na lateks oraz inne warzywa i owoce [23,24]. Ten wa ny problem kliniczny wspó³istnienia alergii na lateks z uczuleniem na niektóre owoce (banany, kiwi, awokado) i warzywa (pomidory, ziemniaki) podkreœlaj¹ [5,25,26,27] badania ostatnich lat. Badania immunologiczne wykaza³y, e zale noœæ ta ma charakter alergii krzy owej i zwi¹zana jest z obecnoœci¹ chitynaz oraz glukanaz wykazuj¹cych wspólnotê epitopów z chitynazami owoców awokado (Prs a 1), kasztanów jadalnych (alergen Cas s 1) czy banana (Mus p1.1, Mus p 1.2) [5,25,28]. Czêstoœæ dodatnich testów skórnych na owoce tropikalne u osób uczulonych na lateks wynosi 30-80%, a fenomen ten nazywany jest zespo³em lateksowo-owocowym [5]. Zró nicowana czêstoœæ wystêpowania tego zespo³u w badaniach epidemiologicznych wynika z ró nej selekcji chorych oraz braku ujednoliconych metod oceny alergii pokarmowej. W badanej grupie dzieci, w oparciu o dodatnie wyniki testów skórnych, reakcjê krzy ow¹ pomiêdzy powy szymi alergenami potwierdzono u 3 z nich. Najczêœciej by³y to banany i kiwi. Spo ywanie tych owoców nie wi¹za³o siê jednak z wyst¹pieniem objawów klinicznych. Wydaje siê, e wiarygodnego potwierdzenia alergii krzy owej na lateks i owoce u tych dzieci nale a³oby szukaæ w oparciu o nowoczesne metody badawcze takie jak: immunoblotting czy test zahamowania RAST [6]. Wartoœæ predykcyjna dodatnich testów skórnych z alergenami pokarmowymi natywnymi warzyw i owoców nie jest równie potwierdzona. Podobnie dodatnie wyniki testu RAST nie s¹ dowodem na szkodliwoœæ powy szych pokarmów. Rozstrzygaj¹ca mo e byæ w tej sytuacji próba prowokacji pokarmowej [2, 6]. Jak wskazuj¹ obserwacje oœrodka fiñskiego, mo liwe jest, e czêsta ekspozycja na te owoce i alergia krzy owa pomiêdzy chitynaz¹ klasy I i hevein¹ lateksu, s¹ zarówno przyczyn¹ obecnoœci podwy szonego miana przeciwcia³ IgE na lateks, jak i wyst¹pienia w przysz³oœci niepo ¹danych, groÿnych reakcji klinicznych na wyroby gumowe [18]. Zgodnie z zaleceniami wielu oœrodków obejmuj¹cych swoj¹ opiek¹ chorych z alergi¹ na lateks, przy braku potwierdzonej szkodliwoœci powy szych pokarmów (testy prowokacji pokarmowej), brak jest podstaw naukowych do stosowania ograniczeñ dietetycznych [18, 20, 29]. Wydaje siê, e eliminacja powy szych pokarmów z diety pacjenta nie odgrywa istotnej roli w prewencji nadwra liwoœci na lateks, ani nie zmniejsza objawów klinicznych u osoby aktualnie je demonstruj¹cej. Wszyscy pacjenci z dodatnimi testami skórnymi na lateks oraz warzywa i owoce, powinni byæ jednak poinformowani o mo liwoœci wyst¹pienia objawów klinicznych, a ocena ich stanu alergologiczno-immunologicznego powinna byæ dokonywana przynajmniej raz w roku [18, 30]. Szczególne zasady dotycz¹ populacji dzieciêcej z alergi¹ na lateks. Jak wskazuj¹ obserwacje innych oœrodków, nawet przy braku powa nych nastêpstw kontaktu z lateksem (objawy miejscowe) lub jakichkolwiek objawów klinicznych, dzieci takie powinny byæ poddane d³ugofalowej obserwacji ze wzglêdu na ryzyko alergizacji, zw³aszcza przy nara eniu na kontakt z tym alergenem zwi¹zany z wykonywaniem w yciu doros³ym ró nych zawodów i ekspozycj¹ w œrodowisku. D³ugofalowe badania Ylitala i wsp. przeprowadzone w grupie 30 dzieci z dodatnimi wynikami testów skórnych i RAST z alergenami lateksu wykaza³y, e po 3-letnim okresie obserwacji, wszystkie dzieci mia³y alergiê kontaktow¹ na lateks, niezale nie od obecnoœci lub braku objawów klinicznych w momencie rozpoczêcia obserwacji [29]. Dlatego te chorzy ci winni byæ objêci szczególn¹ opiek¹ i otrzymaæ odpowiednie zalecenia dotycz¹ce prewencji. Reasumuj¹c, przeprowadzone badania kliniczne i laboratoryjne wskazuj¹, e dodatnie wyniki testów skórnych i obecnoœæ przeciwcia³ IgE wobec lateksu, nie s¹ równoznaczne z rozpoznaniem alergii na lateks, która dotyczy³a tylko dwojga z badanych dzieci (demonstruj¹cych objawy kliniczne po kontakcie z wyrobami gumowymi). U wiêkszoœci pacjentów z dodatnimi wyk³adnikami laboratoryjnymi alergii na lateks stwierdzono wspó³wystêpowanie alergii krzy owej na niektóre owoce i warzywa; najczêœciej o charakterze zespo³u lateksowo-owocowego. W grupie chorych z obecnoœci¹ przeciwcia³ alergenowo-swoistych na lateks, stwierdzono czêstsze wystêpowanie atopii ni wœród pozosta³ych dzieci. Piœmiennictwo 1. Obojski A. Alergia na lateks. w: Choroby alergiczne i astma. Red. Józef Ma³olepszy 1996; 667-673. 2. Kaczmarski M. Alergia pokarmowa u dzieci. w: Postêpy w alergologii II. Red. Tadeusz P³usa 1997; 120-129. 3. Nitecka J, Korzon L, Kowalski ML. Alergia na lateks wœród pacjentów regionalnego oœrodka alergologicznego. Alergia Astma Immunol 2000; 5: 64-67. 4. Kowalewski M, Kowalski ML. Alergia na lateks. Alergia Astma Immunol 1997; 2: 78-86. 5. Rudzki E, Parapura K, Rebandel P. Zespó³ lateksowo-owocowy. Alergia Astma Immunol 2001; 6: 186-190. 6. Cudowska B, Wasilewska J, Kaczmarski M. Alergia krzy owa nowe aspekty. Alergia Astma Immunol 2002; 7 (Supl 4): 47-51. 7. Garcia Ortiz JC, Moyano JC, Alvarez M i wsp. Latex allergy in fruit-allergic patients. Allergy 1998; 53: 532-536. 8. Palosuo T. Latex allergens. Rev Fr Allergol 1997; 37: 1184-1187.
134 Alergia Astma Immunologia, 2003, 8(3), 129-134 9. Obojski A, Chodorski J, Barg W i wsp. Latex allergy and sensitisation in children with spina bifida. Pediatr Neurosurg. 2002; 37: 262-266. 10. Nieto A, Mazon A, Pamies R i wsp. Efficacy of latex avoidance for primary prevention of latex sensitisation in children with spina bifida. J Pediatr 2002; 14: 370-372. 11. Meglio P, Arabito E, Plantamura M i wsp. Prevalence of latex allergy and evaluation of some risk factors in a population of atopic children. J Investig Allergol Clin Immunol 2002; 12: 250-256. 12. Jensen VB, Jorgensen IM, Rasmussen KB i wsp. The prevalence of latex sensitisation and allergy in Danish atopic children. Evaluation of diagnostic methods. Dan Med Bull 2002; 49: 260-262. 13. Mavale-Manuel S, Paty E, Scheinmann P i wsp. Latex allergy in children. Arch Pediatr 2003; 10: 700-706. 14. Axelsson I, Eriksson M, Wrangsjo K. Anaphylaxis and angioedema due to rubber allergy in children. Acta Paediatr Scan 1988; 77: 14-16. 15. Fink J. Latex allergy. ACI International 2002; 14: 273-275. 16. Kowalski ML, ucka D, Kowalewski M. Objawy alergii na wyroby lateksowe wœród lekarzy i pielêgniarek oddzia³ów zabiegowych. Medycyna 2000 1995; 53/54: 45-48. 17. Stankiewicz J, Ruta U, Górski P. Latex allergy. Int J Occup Med. Environ Health 1995; 8: 139-148. 18. Turjanmaa K, Alenius H, Makinen-Kiljiunene S i wsp. Commercial skin prick test preparations in the diagnosis of rubber latex allergy. J Allergy Clin Immunol 1995; 93: 299. 19. Novembre E, Bernadini R, Brizzi I i wsp. The prevalence of latex allergy in children seen in a University hospital allergy clinic. Allergy 1997; 52: 101-105. 20. Ownby DR. A history of latex allergy. J Allergy Clin Immunol 2002; 11 (2 Suppl): 27-32. 21. Fuchs T, Gunzl HJ. Klinik und diagnostik der Naturlatexallergie. Allergologie 1995; 9: 350-357. 22. Ebo DG, Bridts CH, Hagendorens MM i wsp. The prevalence and diagnostic value of specific IgE antibodies to inhalant animal and plant food, and ficus allergens in patients with natural rubber latex allergy. Acta Clin Belg 2003; 58: 183-189. 23. Nieto A, Mazon A, Boquete M i wsp. Assessment of profilin as an allergen for latex-sensitized patients. Allergy 2002; 57: 776-84. 24. Sussman GL, Beezhold DH, Kurup VP. Allergens and natural rubber proteins. J Allergy Clin Immunol. 2002; 110 (2 Suppl): S33-39. 25. Levy DA, Leynadier F. Latex and food allergy. Rev Fr Allergol 1997: 37: 1188-1194. 26. Brehler R, Rutter A. Nahrungsmittelallergien bei Typ I-Sensibilisierung gegen Latex. Allergologie 1995; 9: 379-382. 27. Yagami T. Allergies to cross-reactive plant proteins. Latex-fruit syndrome is comparable with pollen-food allergy syndrome. Int Arch Allergy Immunol 2002; 128: 271-279. 28. Sussman GL, Beezhold DH, Kurup VP. Allergens and natural rubber proteins. J Allergy Clin Immunol 2002; 110 (2 Suppl): 33-39. 29. Ylitalo L, Alenius H, Turjanmaa K i wsp. Natural latex allergy in children: a follow-up study. Clin Exp Allergy 2000; 30: 1611-1617. 30. Cacioli P. Introduction to latex and the rubber industry. Rev Fr Allergol 1997; 37: 1173-1176.