Zawieranie kontraktów z uczniem sprawiającym trudności wychowawcze
Kontrakt jako narzędzie wychowawcze Warunki zawarcia kontraktu Karty pracy i obserwacji ucznia Rozwiązanie kontraktu
Czym jest kontrakt? Jest to umowa stron, zawarta dobrowolnie, w wyniku negocjacji wspólnych celów. Kontrakt nie jest jednostronnym oświadczeniem, podpisanym pod przymusem ani regulaminem, który obowiązuje każdego w danej placówce.
Kontrakt jasno określa: na jakich zachowaniach nam zależy, w jaki sposób pożądane zachowania będziemy wzmacniać, jakie będą konsekwencje niewłaściwego zachowania, sposób monitorowania przebiegu kontraktu.
Czemu ma służyć kontrakt? Kontrakt nie jest celem samym w sobie, jest to narzędzie wychowawcze, które ma służyć rozwiązaniu problemów wychowawczych. Ma służyć kształtowaniu określonych wartości w wychowaniu dziecka np. odpowiedzialności za siebie, za zobowiązania zawarte wobec innych osób, umiejętności współpracy.
Warunki zawarcia kontraktu Musi istnieć motywacja stron wspólne cele. Musi istnieć gotowość budowania więzi. Konieczne jest zaangażowanie stron, każda ze stron wkłada coś w realizację kontraktu. Kontrakt jest dobrowolny.
Jak zawierać kontrakt? Ważne jest ustalenie celu kontraktu (do czego zmierzamy, co chcemy osiągnąć?) Pytamy ucznia, co on chce osiągnąć? Np. poprawić oceny, zmniejszyć ilość uwag, poprawić swój wizerunek w szkole, poprawić relacje z kolegami, z nauczycielami.
Nauczyciel przedstawia swoje cele, w sposób pozytywny np. Chodzi mi o to, żebyś ty mógł się uczyć podczas lekcji, a inni z tobą, żebym ja mogła przeprowadzić lekcje. Trzeba wytworzyć w dziecku tyle dobra, aby ono wyparło zło. (zasada Marii Montessori ) Bowiem nie wystarczy tylko powstrzymywanie przejawów złego zachowania. Kontrakt ma być narzędziem, które prowadzi do rozwoju.
Szukanie wspólnych celów na czym zależy mnie i tobie. Mnie i wam? Co ma włożyć każda ze stron w realizację kontraktu? Trzeba zapytać ucznia: Jak się czuje w obecnej sytuacji? Co jest gotowy zrobić, aby zrealizować swój cel? Warto podpowiedzieć mu, czego od niego oczekujemy. My określamy, co jesteśmy gotowi zrobić, aby osiągnąć zamierzony cel (zarówno nauczyciele jak i rodzice).
Co wkłada dorosły? wsparcie dla ucznia w realizację kontraktu, przestrzeganie ustalonych zasad przez nauczyciela, dawanie przykładu własnym zachowaniem, postawę życzliwości i otwartości na potrzeby ucznia. Nauczyciel jest strażnikiem kontraktu, stoi na straży wartości, którym ten kontrakt służy. Kontrakt to nie jest narzędzie przymusu i manipulacji.
Co wkłada dziecko? Realizuje najlepiej jak potrafi to, do czego się zobowiązało, w sposób określony w kontrakcie. Zgłasza dorosłemu wszelkie przeszkody w realizacji kontraktu.
Co zawiera kontrakt? Kontrakt powinien być zapisany w kilku punktach, które możliwe najbardziej konkretnie i w zrozumiały dla stron sposób określają: co, kto ma zrobić? W jakim czasie? w jaki sposób?
Kontrakt nie jest magicznym narzędziem przemiany dziecka (klasy) jest narzędziem pracy nad zmianą. Kontrakt to współpraca między uczniem, nauczycielem i rodzicem. Kontrakt nie jest za karę, jest to sposób wsparcia ucznia w nauce właściwego zachowania.
Czynności, które należy wykonać przed zawarciem kontraktu: Dokonaj obserwacji ucznia, jego zachowania. Zaobserwuj okoliczności, w jakich zachowanie się pojawia, w tym: czas i miejsce zachowania obecność określonych osób zdarzenia poprzedzające zachowanie Określ częstotliwość występowania niewłaściwego zachowania.
Określ cel idealny zmiany zachowania. Określ cel krótkoterminowy - na tydzień np. zmiana częstotliwości występowania problemowego zachowania, zmiana o 60% lub 80% będzie sukcesem. Podaj mocne strony ucznia. Zastanów się, jak można dostosować otoczenie do ucznia. Przygotuj propozycje nagród i konsekwencji. Wybierz od jednego do czterech zachowań, nad którymi chcesz pracować.
Przygotowanie do rozmowy z rodzicami Pytanie rodzica o mocne strony dziecka, jego zainteresowania. Ustalenie, jakie dziecko ma problemy? Ustalenie, skąd biorą się lub mogą się brać te problemy? Ustalenie, że dziecko samo nie poradzi sobie z tymi problemami, że potrzebuje pomocy, wsparcia. Ustalenie, kto i w jaki sposób może tej pomocy mu udzielić.
Etapy rozmowy Nawiązanie kontaktu z rodzicami Przedstawienie problemu (opis zachowań) Ustalenie przyczyn problemów dziecka Zaoferowanie pomocy dziecku Ustalenie, co może zrobić rodzić, co nauczyciel, co ma zrobić uczeń, żeby ten cel osiągnąć? Zawarcie kontraktu Współpraca jest możliwa, kiedy istnieje wspólny cel: rozwiązanie problemu dziecka, zaspokojenie potrzeb dziecka.
Przeformułowanie problemu Rodzic mówi: Dziecko jest trudne, leniwe, nic mu się nie chce, nic go nie interesuje. Przeformułowanie: Rodzic ma problem z zachowaniem dziecka: Nie wie pani, jak wdrożyć córkę do wykonywania prac domowych, jak nauczyć ją odpowiedzialności za swoje obowiązki.
Przykładowy Kontrakt zawarty między uczniem xxxxx i jego rodzicami a pedagogiem szkolnym imię i nazwisko, jako przedstawicielem szkoły..... 1. Celem kontraktu jest nauka właściwego zachowania w czasie przerw oraz zapewnienie bezpieczeństwa innym uczniom. 2. Uczeń zobowiązuje się do spędzania przerw z nauczycielem dyżurującym lub bycia w sali nr i grania w gry planszowe. 3. Po każdej przerwie prosi nauczyciela o podpis kart obserwacji zachowań ucznia. 4. Rodzice zobowiązują się do zbierania informacji na temat zachowania xxx w szkole, poprzez kontrolę kart zachowania, utrzymywanie kontaktu telefonicznego z wychowawcą lub pedagogiem szkolnym. 4a. Rodzice opracują i zastosują domowy system nagród i konsekwencji jednodniowy i tygodniowy (stopniowanie nagród i konsekwencji) 5.Uczeń ma prawo zgłaszać wszelkie występujące trudności do wychowawcy klasy, nauczycieli, pedagoga szkolnego. Uczeń ma prawo zaprosić kolegę do spędzania wspólnie przerw.
6. Nauczyciele zobowiązują się do udzielenia uczniowi pomocy w rozwiązaniu trudnych sytuacji oraz wzmacniać właściwe zachowania. 7. Raz w tygodniu ( każdego dnia lub co drugi dzień) uczeń będzie spotykał się z pedagogiem szkolnym lub wychowawcą i dokonywał analizy osiągnięć. 8. Uczeń otrzymuje karty zachowań. 9. Kontrakt zostaje zawarty na okres trzech tygodni. 10. Po upływie terminu zespół w składzie: uczeń, jego rodzice, wychowawca klasy, pedagog szkolnym podejmą decyzję, czy kontrakt zostanie rozwiązany i uczeń będzie mógł przerwy spędzać z innymi dziećmi. Taka decyzja zostanie podjęta w przypadku wywiązywania się przez ucznia z ustaleń. 11. Kontrakt obowiązuje od.. do 12. Podpisy stron.
Karta Zachowań Ucznia.. z klasy w czasie przerwy. Data Lp. Dzień tygodnia Sposób spędzania przerwy przez ucznia. Czytelny podpis nauczyciela 1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. 1. 2. 3. 4. Poniedziałek Wtorek Środa Czwartek Piątek Podpis Rodzica
Karta pracy imię i nazwisko ucznia klasa data dzień tygodnia Lp. Przedmioty Obecność na lekcji Zapis o przygotowaniu do lekcji lub jego braku Otrzymane oceny Zachowanie ucznia 1. Język polski Tak Brak pracy domowej 1 Uczennica pracowała w czasie lekcji Podpis nauczyciela Podpis rodzica
Karta zachowań ucznia.. klasa data. Pożądane zachowanie Lekcja 1 Lekcja 2 Lekcja 3 Punktualne przyjcie na lekcje Spokojne siedzenie w czasie lekcji Wykonywanie poleceń nauczyciela Zapisanie pracy domowej Podpis nauczyciela Inne informacje nauczyciela... Podpis rodzica.
Karta zachowań ucznia Klasa.. Data Dokładne zdefiniowanie zachowania z określeniem punktacji Punktualne przychodzenie na lekcje 1)1 pkt punktualnie przyszedłeś na lekcje 2) 0 pkt przyszedłeś po dzwonku Spokojne siedzenie w ławce w czasie lekcji 1) 1 wstałeś 1 raz i najwyżej dwa upomnienia za gadanie 2) 0 - częste opuszczanie ławki i więcej upomnień Wykonanie poleceń nauczyciela 1) 2 pkt -wykonałeś wszystkie polecenia od razu 2) 1 pkt wykonałeś polecenia po dwukrotnym przypomnieniu 3) 0 pkt - nie wykonałeś poleceń Zapisanie pracy domowej 1) 2 pkt zapisałeś pracę domową 2) 1 pkt zapisałeś po przypomnieniu 3) 0 pkt nie zapisałeś pracy domowej Pożądane zachowanie Punktualne przychodzenie na lekcje Spokojne siedzenie w ławce w czasie lekcji Wykonanie poleceń nauczyciela Zapisanie pracy domowej Podpis nauczyciela Lekcja 1 Lekcja 2 Lekcja 3
Nagrody i konsekwencje Nagrody i konsekwencje należy ustalić wspólnie z uczniem, powinny być dla ucznia atrakcyjne. Warto ustalać nagrody jednodniowe i tygodniowe. Konsekwencje powinny być: ustalone wspólnie z dzieckiem zanim dojdzie do trudnego zachowania, zastosowane jak najszybciej po przewinieniu, adekwatne do przewinienia, nie za słabe i nie za silne, stosowane w atmosferze życzliwości, bez dodatkowych kar w postaci gniewu i agresji ze strony dorosłych nieuchronne wykonalne stopniowalne - ich nasilenie ma zależeć od rodzaju czynu i ich częstotliwości.
Przykładowe nagrody stosowane w klasie: znaczki, stemple, nalepki, mianowanie na pomocnika nauczyciela, wybór miejsca do siedzenia w klasie, otrzymanie kolorowego ołówka, miejsce w pierwszej parze, możliwość wyboru kolegi, grupy uczniów do pracy, możliwość poprawy najniższej oceny(niebranie jej pod uwagę przy wystawianiu oceny) opieka nad klasowym zwierzątkiem, możliwość wyboru pracy domowej, możliwość skrócenia pracy domowej
Lista nagród przyznawanych w domu: Bajka na dobranoc, czas przy komputerze, wybór filmu w tv, czas telewizyjny, ćwiczenia sportowe z rodzicami, gra z rodzicami, gra z przyjaciółmi, jazda na rowerze, kieszonkowe, masaż pleców, wspólne gotowanie, przysmak do wyboru, specjalny deser, późniejsze pójście spać, spacer, zwolnienie z prac domowych, zabawa na świeżym powietrzu,
Nagrody po tygodniu: Kręgle, wydłużony czas grania na komputerze, nocowanie u przyjaciół, nowa książka, wyjście do restauracji, na basen itp., zakupy, wyjazd na wycieczkę, dodatkowe zajęcia plastyczne. Nagrody po następnych tygodniach: nowa gra komputerowa, nowe ubrania, wyjazd do parku rozrywki, nowa płyta, nowe akcesoria sportowe.
Konsekwencje Konsekwencje wychowawcze w przeciwieństwie do kar, respektują podmiotowość dziecka, umożliwiają mu dokonanie wyboru. Informują, jak należy postępować oraz rozwijają poczucie odpowiedzialności za własne czyny.
Negatywne konsekwencje: tracisz możliwość odpowiadania, tracisz prawo wyjścia na przerwę, tracisz prawo wyboru kolegi do wspólnej pracy, idziesz usiąść na krzesełku refleksji, ten, kto pcha się w kolejce, staje na końcu zostajesz w klasie i pracujesz, słucham tego, kogo wskażę, twojej odpowiedzi nie uznaję, wyrządzoną szkodę należy naprawić, napisz coś miłego na temat kolegi i przeczytaj przed klasą
Monitorowanie realizacji kontraktu Nauczyciel musi miećświadomość, że uczeń będzie miał trudność w wywiązaniu się z ustaleń zawartych w kontrakcie. Ważne jest ustalenie kilku spotkań, których celem jest monitorowanie realizacji kontraktu i wspieranie dziecka. Podczas tych spotkań dokonujemy wspólnej oceny postępów w pracy nad zmianą zachowania. Tego, co się udało? Co się nie udało? Dlaczego? Z czym dziecko ma trudność? Jak można nad tym pracować?
Co robić, jeśli uczeń nie przestrzega kontraktu? Nie zawieramy nowych kontraktów!!! Pracujemy na tym, co zostało ustalone i zrobione wcześniej- także na porażkach, wyciągamy wnioski. Ważne: dokonaj analizy, czego nauczy się uczeń, jeśli po złamaniu ustaleń odpuścimy. Rozmawiaj z uczniem, nawet wtedy gdy okaże, że kontrakt nie jest realizowany.
Rozwiązanie kontraktu Następuje po przeanalizowaniu zachowania ucznia na podstawie otrzymanych kart zachowania ucznia. Można stosować stopniowanie rozwiązania. Powinno odbyć się w trakcie spotkania zespołu zawierającego kontrakt.
Program powstał w oparciu o materiały szkoleniowe Aleksandry Karasowskiej Wychowanie do odpowiedzialności i Elżbiety Potempskiej - Zapobieganie zachowaniom agresywnym u dzieci. Maria Dębska