ZRÓ NICOWANIE STRUMIENIA GEOTERMICZNEGO ZIEMI W REJONIE TYCHÓW (GZW)



Podobne dokumenty
3.2 Warunki meteorologiczne

Powszechność nauczania języków obcych w roku szkolnym

1. Wstêp... 9 Literatura... 13

Tomasz Œliwa*, Andrzej Gonet*, Grzegorz Skowroñski** NAJWIÊKSZA W POLSCE INSTALACJA GRZEWCZO-CH ODNICZA BAZUJ CA NA OTWOROWYCH WYMIENNIKACH CIEP A

WARUNKI GEOTERMICZNE Z O A WÊGLA KWK "SILESIA" GEOTHERMIC CONDITIONS OF "SILESIA" MINE COAL DEPOSIT

CHARAKTERYSTYKA PARAMETRÓW TERMICZNYCH SKA OSADOWYCH BUDUJ CYCH ZBIORNIKI PETROGEOTERMALNE W CENTRALNEJ CZÊŒCI NI U POLSKIEGO

VRRK. Regulatory przep³ywu CAV

SYMULACJA STOCHASTYCZNA W ZASTOSOWANIU DO IDENTYFIKACJI FUNKCJI GÊSTOŒCI PRAWDOPODOBIEÑSTWA WYDOBYCIA

Projektowanie procesów logistycznych w systemach wytwarzania

Jan Macuda*, Tadeusz Solecki* ZANIECZYSZCZENIE WÓD PODZIEMNYCH SUBSTANCJAMI WÊGLOWODOROWYMI W REJONIE RAFINERII ROPY NAFTOWEJ**

POMIAR STRUMIENIA PRZEP YWU METOD ZWÊ KOW - KRYZA.

2.Prawo zachowania masy

Sprawozdanie z badań geologicznych

Krzysztof Brudnik*, Jerzy Przyby³o*, Bogumi³a Winid** ZAWODNIENIE Z O A SOLI WIELICZKA NA PODSTAWIE STANU WYCIEKÓW KOPALNIANYCH***

tel/fax lub NIP Regon

gdy wielomian p(x) jest podzielny bez reszty przez trójmian kwadratowy x rx q. W takim przypadku (5.10)

1. Wstêp. 2. Metodyka i zakres badañ WP YW DODATKÓW MODYFIKUJ CYCH NA PODSTAWOWE W AŒCIWOŒCI ZAWIESIN Z POPIO ÓW LOTNYCH Z ELEKTROWNI X

Piotr Marecik, nr 919 w a"

Magurski Park Narodowy

Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży 42

XLII OLIMPIADA GEOGRAFICZNA

4. OCENA JAKOŒCI POWIETRZA W AGLOMERACJI GDAÑSKIEJ

CZUJNIKI TEMPERATURY Dane techniczne

Dr inż. Andrzej Tatarek. Siłownie cieplne

Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale"

Krótka informacja o instytucjonalnej obs³udze rynku pracy

DOKUMENTACJA GEOTECHNICZNA

MO LIWOŒCI I PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA WÓD TERMALNYCH W WOJEWÓDZTWIE ŒWIÊTOKRZYSKIM

Nowości w module: Księgowość, w wersji 9.0 Wycena rozchodu środków pieniężnych wyrażonych w walucie obcej

LISTA DANYCH DOTYCZĄCYCH TERENU

Nawiewnik NSL 2-szczelinowy.

DOKUMENTACJA GEOTECHNICZNA BADAŃ PODŁOŻA GRUNTOWEGO na terenie działki nr 20/9 obręb 19 w Siedlcach, ul. Kazimierzowska

Chmura to kropelki wody, lub kryształki lodu zawieszone w powietrzu

TAH. T³umiki akustyczne. w wykonaniu higienicznym

Warszawska Giełda Towarowa S.A.

DZIA 4. POWIETRZE I INNE GAZY

Ludwik Zawisza*, Jan Macuda*, Jaros³aw Cheæko** OCENA ZAGRO ENIA GAZAMI KOPALNIANYMI NA TERENIE LIKWIDOWANEJ KOPALNI KWK NIWKA-MODRZEJÓW ***

DOKUMENTACJA GEOTECHNICZNA DLA PROJEKTOWANEGO BUDYNKU MIESZKALNEGO W CIECHOCINKU PRZY ULICY NIESZAWSKIEJ

Innowacje (pytania do przedsiębiorstw)

(13) B1 PL B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)

ZAKŁAD PROJEKTOWO HANDLOWY OPINIA GEOTECHNICZNA

MO LIWOŒCI WYKORZYSTANIA WÓD TERMALNYCH W NIECCE ÓDZKIEJ

Rozdzia³ IX ANALIZA ZMIAN CEN PODSTAWOWYCH RÓDE ENERGII W LATACH ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLÊDNIENIEM DREWNA OPA OWEGO

Andrzej Gonet*, Aleksandra Lewkiewicz-Ma³ysa*, Jan Macuda* ANALIZA MO LIWOŒCI ZAGOSPODAROWANIA WÓD MINERALNYCH REJONU KROSNA**

INFORMACJA. o stanie i strukturze bezrobocia. rejestrowanego

Informacja dotycząca adekwatności kapitałowej HSBC Bank Polska S.A. na 31 grudnia 2010 r.

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1)

Regulamin przyznawania stypendiów doktorskich pracownikom Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego

Zagro enia fizyczne. Zagro enia termiczne. wysoka temperatura ogieñ zimno

N O W O Œ Æ Obudowa kana³owa do filtrów absolutnych H13

1.2. Dochody maj tkowe x. w tym: ze sprzeda y maj tku x z tytu u dotacji oraz rodków przeznaczonych na inwestycje

Charakterystyka jakoœciowa zasobów operatywnych i opróbowanie z³ó wêgla kamiennego Kompanii Wêglowej S.A.


Dokumenty regulujące kwestie prawne związane z awansem zawodowym. ustawa z dnia 15 lipca 2004 r.

Obiekty wodociągowe w Sopocie. Ujęcia wody i stacje uzdatniania

Fig _31 Przyk ad dyskretnego modelu litologicznego

TAP TAPS. T³umiki akustyczne. do prostok¹tnych przewodów wentylacyjnych

DANE UCZESTNIKÓW PROJEKTÓW (PRACOWNIKÓW INSTYTUCJI), KTÓRZY OTRZYMUJĄ WSPARCIE W RAMACH EFS

2. Podjęcie uchwał w sprawie powołania członków Rady Nadzorczej 1[ ], 2[ ], 3[ ]

3.3.3 Py³ PM10. Tabela Py³ PM10 - stê enia œrednioroczne i œredniookresowe

WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ROZWÓJ W WARUNKACH KRYZYSU

GEOLOGIA A ZDROWIE 22 23

NS4. Anemostaty wirowe. SMAY Sp. z o.o. / ul. Ciep³ownicza 29 / Kraków tel / fax /

Elektryczne ogrzewanie podłogowe fakty i mity

Powiatowy Urząd Pracy w Złotoryi

Zasady przyznawania stypendiów doktoranckich na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego na rok akademicki 2016/2017

NADZÓR BUDOWLANY I PROJEKTOWANIE Ryszard Ignatowicz Bełchatów ulica C.K. Norwida 63 tel PROJEKT OPRACOWALI:

NSDZ. Nawiewniki wirowe. ze zmienn¹ geometri¹ nawiewu

Prezentacja dotycząca sytuacji kobiet w regionie Kalabria (Włochy)

Seria 240 i 250 Zawory regulacyjne z si³ownikami pneumatycznymi z zespo³em gniazdo/grzyb AC-1 lub AC-2

RZECZPOSPOLITA POLSKA. Prezydent Miasta na Prawach Powiatu Zarząd Powiatu. wszystkie

OPINIA GEOTECHNICZNA

Metody wyceny zasobów, źródła informacji o kosztach jednostkowych

na terenie wiertni gazu ³upkowego za pomoc¹ map rozk³adu poziomu

WENTYLACJA + KLIMATYZACJA KRAKÓW NAWIEWNIKI WIROWE ELEMENTY WYPOSAŻENIA INSTALACJI WENTYLACJI I KLIMATYZACJI

Uchwała Nr.. /.../.. Rady Miasta Nowego Sącza z dnia.. listopada 2011 roku

NTDZ. Nawiewniki wirowe. z si³ownikiem termostatycznym

INFORMACJA DOTYCZĄCA BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA PLAN BIOZ

III. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE

ROZPORZÑDZENIE MINISTRA ÂRODOWISKA 1) z dnia 19 listopada 2008 r.

Strategia rozwoju sieci dróg rowerowych w Łodzi w latach

Przy kwalifikowaniu osób na szkolenia dla kandydatów na egzaminatorów podstawę prawną stanowią trzy wymienione niżej akty prawne:

1. Wstêp AKTYWNOŒÆ SEJSMICZNA GÓROTWORU PODCZAS PROWADZENIA EKSPLOATACJI POK ADÓW T PI CYCH W KWK WESO A. Wies³aw Chy³ek*

Dynamika wzrostu cen nośników energetycznych

DANE MAKROEKONOMICZNE (TraderTeam.pl: Rafa Jaworski, Marek Matuszek) Lekcja IV

INSTRUKCJA WebPTB 1.0

TEST dla stanowisk robotniczych sprawdzający wiedzę z zakresu bhp

ANALOGOWE UKŁADY SCALONE

Hydrogeologia z podstawami geologii

Charakterystyka parametrów termicznych skał mezopaleozoicznych z rejonu Kraków-Dębica

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z PRZEDMIOTÓW ZAWODOWYCH ODBYWAJĄCYCH SIĘ W SZKOLNYM LABORATORIUM CHEMICZNYM

Opinia geotechniczna

KONFERENCJA BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE KRAJU CZY PORADZIMY SOBIE SAMI?

Minimalne wymagania odnośnie przedmiotu zamówienia zawarto w punkcie I niniejszego zapytania.

III. INTERPOLACJA Ogólne zadanie interpolacji. Niech oznacza funkcjê zmiennej x zale n¹ od n + 1 parametrów tj.

(Tekst ujednolicony zawierający zmiany wynikające z uchwały Rady Nadzorczej nr 58/2011 z dnia r.)

+ + Struktura cia³a sta³ego. Kryszta³y jonowe. Kryszta³y atomowe. struktura krystaliczna. struktura amorficzna

PL B1. POLITECHNIKA LUBELSKA, Lublin, PL BUP 14/14

Powiatowy Urząd Pracy w Trzebnicy. w powiecie trzebnickim w 2008 roku Absolwenci w powiecie trzebnickim

Transkrypt:

Jadwiga WAGNER Zbigniew KACZOROWSKI PIG-PIB OG w Sosnowcu ul. Królowej Jadwigi 1,41-200 Sosnowiec jadwiga.wagner@pgi.gov.pl, zbigniew.kaczorowski@pgi.gov.pl Technika Poszukiwañ Geologicznych Geotermia, Zrównowa ony Rozwój nr 1/2014 ZRÓ NICOWANIE STRUMIENIA GEOTERMICZNEGO ZIEMI W REJONIE TYCHÓW (GZW) STRESZCZENIE Model pola cieplnego Ziemi wykonano dla obszaru badañ arkusza MhP 0969-Tychy, 1:50 000 wraz z obszarami do niego przyleg³ymi. W interwale g³êbokoœci od 0 do 1000 m, w odcinkach stumetrowych, wykonano rozk³ad temperatury oraz rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a. Wykorzystano dane archiwalne zamieszczone w dokumentacjach otworów (1950 1990) i pomiary temperatury wykonane w studniach specjalnie dla tej pracy (2010). Interpretacja zosta³a wykonana na podstawie bazy danych ³¹cznie z 312 otworów (w tym: 223 otwory badawcze i 89 studni) oraz 880 pomiarów temperatur. W obszarze badañ zale nie od: zapotrzebowania inwestora, zagospodarowania terenu i infrastruktury podziemnej ciep³o geotermalne Ziemi wykorzystaæ mo na za pomoc¹ ró nych typów instalacji geotermalnych. S OWA KLUCZOWE Energia geotermalna, strumieñ cieplny, gêstoœæ strumienia cieplnego * * * WPROWADZENIE Praca powsta³a dziêki wynikom tematu statutowego pt. Propozycja wykorzystania energii geotermalnej niskiej entalpii na przyk³adzie wybranego arkusza MhP Tychy-0969, o numerze 61.8205.0901.00.0, który realizowano w Oddziale Górnoœl¹skim PIG-PIB w latach 2009 2010 zgodnie z ofert¹ na realizacjê zadania badawczego pt. Propozycja wykorzystania energii geotermalnej niskiej entalpii na przyk³adzie wybranego arkusza MhP (Sosnowiec 2008). 71

1. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU BADAÑ Obszar badañ po³o ony jest w pomiêdzy 18 45 a 19 o 00 d³ugoœci geograficznej wschodniej oraz pomiêdzy 50 00 a 50 10 szerokoœci geograficznej pó³nocnej, w województwie œl¹skim. Znajduje siê on w obrêbie dwóch prowincji: Wy yny Ma³opolskiej oraz Karpat i Podkarpacia (Kondracki 1994 w Wagner, Kaczorowski 2010). Budowa geologiczna obszaru badañ cechuje siê du ¹ z³o onoœci¹ i zró nicowaniem regionalnym, zosta³a szczegó³owo opisana dla struktury niecki g³ównej karbonu GZW (Wagner 1998). W profilu geologicznym niecki g³ównej wystêpuj¹ utwory karbonu produktywnego, triasu (fragmentarycznie), neogenu (miocenu i podrzêdnie pliocenu o mi¹ szoœci 0 400 m) oraz czwartorzêdu (akumulacji lodowcowej, rzecznej i eolicznej o mi¹ szoœci 0 50 m). W profilu hydrogeologicznym obszaru badañ wystêpuj¹ piêtra wodonoœne w utworach czwartorzêdu, neogenu, lokalnie triasu i karbonu (Wagner, Chmura 2002). 2. CIEP O ZIEMI Na pole temperaturowe Ziemi maj¹ wp³yw procesy endogeniczne i egzogeniczne. Wœród podstawowych Ÿróde³ ciep³a wewnêtrznego Ziemi mo na wyró niæ: naturalne przemiany j¹drowe, procesy geochemiczne, grawitacjê, krystalizacjê i przemiany polimorficzne, procesy przebudowy pow³ok elektronowych atomów. Na pole termiczne Ziemi maj¹ tak e wp³yw zarówno warunki geologiczne (budowa litologiczna i czynniki tektoniczne), jak równie warunki hydrogeologiczne. Ciep³o generowane przez ró ne procesy endo- i egzogeniczne o zmiennym natê eniu, radialnie rozchodzi siê od œrodka ku powierzchni kuli ziemskiej, w postaci strumienia energii cieplnej. W polu cieplnym Ziemi w strefie wewnêtrznej (centralnej) zachodzi generacja ciep³a, natomiast w strefie zewnêtrznej zachodzi odp³yw ciep³a w kierunku powierzchni Ziemi. Wymiana ciep³a jest jednym ze sposobów (obok pracy) przekazywania energii pomiêdzy uk³adami termodynamicznymi. Jednostk¹ ciep³a w uk³adzie SI jest d ul [J]. Wymiana ciep³a mo e zachodziæ na jeden z trzech sposobów: przewodzenie ciep³a, konwekcja, promieniowanie cieplne. W Ziemi g³ównym mechanizmem wymiany ciep³a jest przewodzenie ciep³a. Strumieñ ciep³a jest to stosunek elementarnej iloœci ciep³a dq do czasu trwania wymiany tej iloœci ciep³a dt. Q dq dt [W] W warunkach ustalonych Q Q t 72

Jednostk¹ strumienia ciep³a jest Wat [W]. Ciep³o i strumieñ ciep³a s¹ wielkoœciami skalarnymi. Gêstoœæ strumienia ciep³a q jest wielkoœci¹ wektorow¹, o module równym stosunkowi elementarnego strumienia ciep³a dq i elementarnego pola powierzchni ds, prostopad³ej do kierunku przep³ywu ciep³a, przez któr¹ ten strumieñ przep³ywa. Jest skierowany zgodnie ze spadkiem temperatury, prostopadle do powierzchni izotermicznej. Jego jednostk¹ jest [ ]. Zdolnoœæ substancji do przewodzenia ciep³a okreœla przewodnoœæ cieplna wspó³czynnik przewodnictwa ciep³a (WPC). Dla cia³a o kszta³cie prostopad³oœcianu przewodz¹cego ciep³o w warunkach stanu stabilnego iloœæ przekazanego ciep³a wynosi: Q k S L t T Z tego wynika: Q L k t S T gdzie: k wspó³czynnik przewodnictwa cieplnego, Q iloœæ ciep³a przep³ywaj¹cego przez cia³o, t czas przep³ywu, L d³ugoœæ cia³a (prêta), S pole przekroju poprzecznego cia³a (prêta), T ró nica temperatur w kierunku przewodzenia ciep³a. Jednostk¹ wspó³czynnika przewodzenia ciep³a w uk³adzie SI jest [J/(m s K) = W m 1 K 1 ]. Na powierzchni Ziemi zmiany temperatury s¹ zasadniczo zwi¹zane z po³o eniem miejsca na powierzchni Ziemi (szerokoœci¹ geograficzn¹) oraz z iloœci¹ docieraj¹cej do powierzchni ziemi i absorbowanej energii s³onecznej. Czynniki te wywo³uj¹ zmiany temperatury gruntu w cyklach dobowych, sezonowych, rocznych i wieloletnich. Dobowe wahania temperatury siêgaj¹ przeciêtnie do g³êbokoœci od 0,8 do 1,0 m. Sezonowe wahania temperatury siêgaj¹ przeciêtnie do g³êbokoœci od 8 do 10 m. W ich obrêbie wystêpuje strefa miesiêcznych wahañ temperatury 5 7 m. Roczne wahania temperatury siêgaj¹ przeciêtnie do g³êbokoœci oko³o 9 m i maksymalnej g³êbokoœci 40 m, w zale noœci od lokalizacji danego punktu, warunków geomorfologicznych i geologicznych (Downorowicz 1983). Temperatura strefy neutralnej jest w przybli eniu równa œredniej rocznej temperaturze powietrza zarejestrowanej na powierzchni Ziemi w danym punkcie obserwacji. Œrednia roczna temperatura powietrza na powierzchni Ziemi w Polsce wed³ug S. Plewy zmienia siê od 6 do 9 C (Plewa S., red. 2001). 73

3. METODYKA BADAÑ Prace badawcze zosta³y wykonane na podstawie analizy danych geologicznych i wyników pomiarów temperatur w otworach badawczych i studniach z obszaru arkusza Tychy 0969 i obszarów przyleg³ych do niego. Przeanalizowano dane z 223 otworów badawczych i 89 studni. ¹cznie zebrano 880 pomiarów temperatur, z czego do analizy w³¹czono 850 pomiarów. Czêœæ pomiarów temperatur, których nie w³¹czono do analizy, posiada³a wady wynikaj¹ce z przeprowadzenia pomiarów w warunkach, gdy temperatura nie by³a ustabilizowana. W celu okreœlenia œredniej gêstoœci strumienia cieplnego i jego zmiennoœci w przedzia- ³ach g³êbokoœciowych wykonano nastêpuj¹ce czynnoœci. W pierwszej kolejnoœci zestawiono profile litologiczne 117 otworów wiertniczych z obszaru arkusza Tychy (0969) i jego najbli szego s¹siedztwa. Dla tych otworów zestawiono pomiary temperatury, pomierzone w profilu g³êbokoœciowym otworu (dane z lat 1950 1990). Otwory badawcze s¹ rozmieszczone nieregularnie, z miejscami pozbawionymi otworów jak i obszarami o du ym zagêszczeniu otworów. Czêœæ otworów posiada pomiary temperatury tylko w g³êbszych strefach. W celu zagêszczenia danych o temperaturze, wiosn¹ 2010 r. wykonano pomiary temperatury w strefie przypowierzchniowej, w dostêpnych studniach, w obszarze badañ. Na podstawie tych pomiarów i pomiarów archiwalnych z okresu wiercenia otworów badawczych, obliczono œredni¹ temperaturê i g³êbokoœæ jej wystêpowania dla strefy przypowierzchniowej. Dla otworów posiadaj¹cych pomiary temperatury tylko na wiêkszych g³êbokoœciach tê œredni¹ temperaturê i g³êbokoœæ jej wystêpowania za³o ono jako temperaturê w strefie przypowierzchniowej, dla ww. otworów. Dla wszystkich rodzajów ska³ wystêpuj¹cych w profilach litologicznych otworów zosta³y przyporz¹dkowane (Wagner, Kaczorowski 2010) wartoœci wspó³czynnika przewodnoœci cieplnej. S¹ to wartoœci œrednie dla danej ska³y z wartoœci przedstawianych w opracowaniach archiwalnych (Plewa M., Plewa S., 1992; Karwasiecka M. [W:] Plewa S., red. 2001) (tab. 1). Wartoœci gêstoœci strumienia cieplnego liczono w przedziale g³êbokoœci od 30 do 1000 m (30 m to œrednia g³êbokoœæ pomiarów temperatury, na której obliczona przeciêtna wartoœæ temperatury wynosi 9,0 C). Przedzia³ ten podzielono na nastêpuj¹ce odcinki: 30 50 m p.p.t., 50 100 m p.p.t. oraz kolejno na odcinki stumetrowe: 100 200, 200 300,, 900 1000 m p.p.t. W celu wyznaczenia temperatur dla g³êbokoœci granicznych w profilach otworów obliczono temperatury dla sp¹gów poszczególnych wydzieleñ litologicznych, a nastêpnie dla okreœlonych g³êbokoœci. Wyznaczenie temperatur dla sp¹gów poszczególnych wydzieleñ litologicznych wykonano metod¹ interpolacji z u yciem œredniej wa- onej. Wag¹ dla rozk³adu temperatury by³ wspó³czynnik przewodnoœci cieplnej ska³ i mi¹ szoœæ wydzieleñ litologicznych pomiêdzy zbadanymi w otworach temperaturami. Obliczenie wartoœci dla okreœlonych g³êbokoœci nast¹pi³o metod¹ interpolacji liniowej 74

Tabela 1 Wartoœci wspó³czynnika przewodnoœci cieplnej ska³ WPC Table 1 The values of the thermal conductivity of the rocks WPC Ska³a WPC [W/mK] Ska³a WPC [W/mK] I³ 1,55 upek 1,82 I³ mulisty 1,55 Wêgiel 1,7 Glina 1,55 Margiel 2,5 Glina piaszczysta 1,55 Piaskowiec ilasty 2,8 Mu³ 2 Piaskowiec 3,16 Piasek ilasty 2 Zlepieniec 3,5 Piasek 3 wirowiec 3,5 wir 3 Brekcja 3,5 Tufit 1,5 Wapieñ 2,92 I³owiec 1,82 Dolomit 4 I³owiec piaszczysty 2,1 Wapieñ dolomityczny 3,5 I³owiec-mu³owiec 2 Gips 5 Mu³owiec 2,15 Anhydryt 5 Mu³owiec piaszczysty 2,8 Sól 5 pomiêdzy stropem a sp¹giem warstwy, w której znajduje siê wartoœæ graniczna przedzia³u. Uœrednienie wartoœci wspó³czynnika przewodnoœci cieplnej ska³ w przedzia³ach obliczeniowych nastêpowa³o poprzez zast¹pienie mi¹ szoœci warstw litologicznych ich procentowym udzia³em w mi¹ szoœci przedzia³u i sumowaniem iloczynów wspó³czynnika przewodnoœci cieplnej ska³ i ich procentowego udzia³u w profilu przedzia³u. 4. WYNIKI BADAÑ W obszarze badañ rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a okreœlono w odcinkach: 30 50, 50 100, 100 200, 200 300,, 900 1000 m p.p.t. W odcinku 30 50 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,004 do 0,29 i jest to najszerszy zakres zmian w profilu do g³êbokoœci 1000 m. Zarówno wartoœci najni sze jak i najwy sze wystêpuj¹ w obszarze po³udniowej granicy arkusza Tychy. W odcinku 50 100 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,01 do 0,16. 75

Rys. 1. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 30 50 m Fig. 1. Distribution of heat flux density in depth interval of 30 50 m b.p.l. Rys. 2. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 50 100 m Fig. 2. Distribution of heat flux density in depth interval of 50 100 m b.p.l. 76

W odcinku 100 200 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,02 do 0,17. Rys. 3. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 100 200 m Fig. 3. Distribution of heat flux density in depth interval of 100 200 m b.p.l. W odcinku 200 300 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,02 do 0,14. Rys. 4. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 200 300 m Fig. 4. Distribution of heat flux density in depth interval of 200 300 m b.p.l. 77

W odcinku 300 400 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,04 do 0,15. Rys. 5. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 300 400 m Fig. 5. Distribution of heat flux density in depth interval of 300 400 m b.p.l. W odcinku 400 500 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,03 do 0,13. Rys. 6. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 400 500 m Fig. 6. Distribution of heat flux density in depth interval of 400 500 m b.p.l. 78

W odcinku 500 600 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,03 do 0,12. Rys. 7. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 500 600 m Fig. 7. Distribution of heat flux density in depth interval of 500 600 m b.p.l. W odcinku 600 700 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,03 do 0,13. Rys. 8. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 600 700 m Fig. 8. Distribution of heat flux density in depth interval of 600 700 m b.p.l. 79

W odcinku 700 800 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,03 do 0,13. Rys. 9. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 700 800 m Fig. 9. Distribution of heat flux density in depth interval of 700 800 m b.p.l. W odcinku 800 900 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,04 do 0,15. Rys. 10. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 800 900 m Fig. 10. Distribution of heat flux density in depth interval of 800 900 m b.p.l. 80

W odcinku 900 1000 m wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,03 do 0,15. Rys. 11. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 900 1000 m Fig. 11. Distribution of heat flux density in depth interval of 900 1000 m b.p.l. W przedziale 50 1000 m (œrednia wartoœæ gêstoœci strumienia ciep³a) wartoœci gêstoœci strumienia ciep³a zmieniaj¹ siê od 0,04 do 0,09. Rys. 12. Rozk³ad gêstoœci strumienia ciep³a w odcinku g³êbokoœci 50 1000 m Fig. 12. Distribution of heat flux density in depth interval of 50 1000 m b.p.l. 81

PODSUMOWANIE Wed³ug danych z literatury gêstoœæ strumienia geotermalnego w Polsce wynosi od 0,03 do 0,09 (Plewa M. [W:] Królikowski, Stajniak 1992), a dla GZW od 0,053 do 0,095 (œrednio 0,07 ) (Karwasiecka [W:] Plewa S., red. 2001). Wed³ug uzyskanych przez autorów wyników badañ, najszerszy zakres zmian gêstoœci strumienia cieplnego wystêpuje w strefie przypowierzchniowej i nastêpnie w strefie do g³êbokoœci 200 m (w strefie do 200 m zmiany mieszcz¹ siê w zakresie 0,02 0,17 ). Jest to zwi¹zane z wystêpowaniem w strefie przypowierzchniowej osadów o wy szym wspó³czynniku przewodnoœci cieplnej (zawodnionych piasków i wirów) oraz wychodni ska³ starszych, o ni szych wartoœciach wspó³czynnika przewodnoœci cieplnej. W strefie tej nastêpuje najintensywniejsza wymiana ciep³a z atmosfer¹. W g³êbszych interwa³ach zmiany gêstoœci strumienia cieplnego s¹ mniejsze i utrzymuj¹ siê w sta³ym zakresie 0,03 0,14. Uœrednione zmiany gêstoœci strumienia cieplnego dla obszaru badañ posiadaj¹ najmniejszy zakres zmian 0,04 0,09, a na wiêkszej czêœci obszaru arkusza dominuj¹ wartoœci w przedziale 0,06 0,08. Zmiany te wynikaj¹ zasadniczo ze zmiennoœci litologicznej w poszczególnych przedzia³ach g³êbokoœciowych. Szczególnie zró nicowana jest strefa przypowierzchniowa, obejmuj¹ca zmiennej mi¹ szoœci osady czwartorzêdu, neogenu i triasu. W interwa³ach g³êbszych na zró nicowanie gêstoœci strumienia cieplnego wp³ywaj¹ zmiennoœæ facjalna karbonu górnego, zaanga owanie tektoniczne, zawodnienie osadów paleozoiku. LITERATURA DOWNOROWICZ S., 1983 Geotermika z³o a rud miedzi monokliny przedsudeckiej. Prace Instytutu Geologicznego CVI. Warszawa: Wyd. Geologiczne. KRÓLIKOWSKI C., STAJNIAK J., 1992 Zmiany klimatyczne a pole cieplne litosfery. Przegl¹d Geologiczny nr 9, s. 534 541. OSTAFICZUK S., 1996 Wybrane aspekty energii geotermalnej w Polsce. Przegl¹d Geologiczny nr 3, t. 44, s. 249 254. PLEWA M., PLEWA S., 1992 Petrofizyka. Warszawa: Wyd. Geologiczne. PLEWA S., red., 2001 Rozpoznanie pola cieplnego Ziemi w obszarze Górnoœl¹skiego Zag³êbia Wêglowego dla potrzeb górnictwa i ciep³ownictwa. Studia, Rozprawy, Monografie, Wyd. Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energi¹ PAN, Kraków, s. 1 85. SZEWCZYK J., 2001 Estymacja gêstoœci strumienia cieplnego metod¹ modelowañ w³aœciwoœci termicznych oœrodka. Przegl¹d Geologiczny nr 11, t. 49, s. 1083 1088. SZEWCZYK J., 2005 Wp³yw zmian klimatycznych na temperaturê powierzchniow¹ Ziemi. Przegl¹d Geologiczny nr 1, t. 53, s. 77 86. WAGNER J., 1998 Charakterystyka hydrogeologiczna karbonu produktywnego niecki g³ównej Górnoœl¹skiego Zag³êbia Wêglowego. Biuletyn PIG nr 383, Warszawa. 82

WAGNER J., CHMURA A., 2002 Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Tychy-0969. Warszawa: Pañstwowy Instytut Geologiczny. WAGNER J., KACZOROWSKI Z., 2010 Propozycja wykorzystania energii geotermalnej niskiej entalpii na przyk³adzie wybranego arkusza MhP- Tychy (0969). Sosnowiec: Archiwum PIG-PIB. HEAT FLUX DENSITY DISTRIBUTION IN THE AREA OF TYCHY (USCB) ABSTRACT A geothermal model of underground heat sources has been constructed for the area of MhP 0969-Tychy, at a scale of 1:50 000. This model includes temperatures, and heat flux density distribution in a 0 1000 m range of depth. The project used the archival data of borehole documentations (produced mainly between 1950 and 1990), as well as temperature measurements taken in wells specifically for this work (2010). The interpretation was based on a database of 312 boreholes (including 223 test boreholes and 89 wells) and 880 temperature measurements. In the area of research, depending on the demands of the investor and land and underground infrastructure, the geothermal heat sources could be accessed using a variety of geothermal installations. KEY WORDS Geothermal energy, geothermal stream, heat flux density