Wypadki uczniów w szkołach i placówkach w roku szkolnym 2005/2006 1. Analiza wypadków i urazów uczniów w szkołach i placówkach oświatowych w województwie według typów placówek. Przedstawiona analiza dotyczy wypadków jakie wydarzyły się w roku szkolnym 2005/2006. Są to wypadki, które miały miejsce na terenie szkół lub poza ich terenem, w czasie gdy uczniowie byli lub mieli znajdować się pod opieką nauczycieli, opiekunów, z jednoczesnym spełnieniem warunku, że było to nagłe zdarzenie spowodowane przyczyną zewnętrzną. ktore spowodowało uraz lub śmierć. Na podstawie przekazanych przez organy prowadzące szkoły danych do Systemu Informacji Oświatowej, według typów szkół, w ww. roku szkolnym wypadkom uległo 9052 uczniów w tym 3442 dziewcząt i 5610 chłopców. W stosunku do ogólnej liczby uczniów w województwie stanowi to 1,48%. W okresie sprawozdawczym nie odnotowano wypadków śmiertelnych. Wypadkom ciężkiego uszkodzenia ciała uległo 27 dziewcząt i 68 chłopców. Stosunek procentowy wypadków ciężkich oraz pozostałych urazów wg płći obrazuje załącznik 7a i 7b. Główną pozycją w statystyce wypadkowej są urazy uznane z lekkie, których liczba wynosi 8957 - co stanowi 98,95 % ogólnej liczby wypadków. Są to wypadki lub zdarzenia wypadkowe traktowane w klasyfikacji jako "inne". Do nich należą między innymi złamania, zwichnięcia, skręcenia stawów, stłuczenia itp. Należy jednak mieć na uwadze fakt, iż wszelkie skutki tak zwanego lekkiego urazu mogą w późniejszym czasie okazać się o wiele poważniejsze niż oceniono na etapie kwalifikacji. Takich przypadków przekwalifikowania wypadku obecnie obowiązująca statystyka nie uwzględnia. W stosunku do ubiegłego roku szkolnego odnotowano kolejny znaczny spadek liczby wypadków, ogółem o 835, co świadczy pozytywnie o podejmowanych działaniach przez podmioty odpowiedzialne za bezpieczeństwo dzieci i młodzieży. Najwięcej wypadków 4084, to wypadki jakie miały miejsce w szkołach podstawowych. W poszczególnych typach szkół i placówek liczba wypadków wynosi: gimnazja 3222, szkoły zawodowe wszystkich typów 569 licea ogólnokształcące 780, licea profilowane 116 przedszkola - 240 specjalne ośr. szkolno-wychowawcze 27, pozostałe placówki oświatowe i opiekuńcze 14. (Wykres 1 w załączeniu) W stosunku do liczby uczniów pobierających naukę w poszczególnych typach szkół procent wypadków przedstawia się następująco: przedszkola - 0,38% szkoły podstawowe 1,71% gimnazja 2,16 %, licea ogólnokształcące - 1,18%, licea profilowane - 0,62% szkoły zawodowe 0,73%, Powyższe dane wskazują iż, najwięcej uczniów ulega wypadkom w szkołach podstawowych i gimnazjach. Zdecydowanie mniej w szkołach zawodowych, a jeszcze mniej w przed- 1
szkolach i pozostałych placówkach. Powyższe pozwala na stwierdzenie iż, stala opieka nad dziećmi (przedszkola) i młodzieżą oraz właściwy nadzór personelu pedagogicznego w miejscach gdzie obligują do tego szczegółowe akty prawne, a także tam gdzie występują większe zagrożenia, np. w szkołach zawodowych, zdecydowanie wpływają na zmniejszenie wypadkowości uczniów. 2. Analiza liczby wypadków i urazów uczniów ze względu na rodzaj uszkodzenia ciała. Z ogólnej liczby wypadków najczęściej mają miejsce: - złamania - 2757, - zwichnięcia i skręcenia - 2213, - rany zewnętrzne, rozerwania - 1051, - stłuczenia, zmiażdżenia - 1431 - urazy wewnętrzne - 371, - oparzenia - 46, - zatrucia - 45, - utrata części ciała 33 - inne - 1138 /Wykres 2 w załączeniu/ 3. Analiza liczby wypadków i urazów uczniów ze względu na miejsce uszkodzenia ciała. Największą liczbę w tej klasyfikacji stanowią urazy kończyn - 6797 wypadków. Pozostałe to: - urazy głowy - 1410, - urazy tułowia - 253, - urazy oczu - 136, - innego rodzaju urazy 465, /Wykres 3 w załączeniu/ Urazy kończyn wykazują analogię do największej liczby złamań, zwichnięć, stłuczeń. Niepokojący jest fakt dużej liczby urazów oczu, a także głowy. 4. Analiza liczby wypadków i urazów uczniów ze względu na miejsce wypadku. Najwięcej wypadków odnotowano w salach gimnastycznych - 3353 i na boiskach oraz placach gier i zabaw - 2138. Pozostałe miejsca to: - korytarz, schody - 1653, - ulica, droga - 373, - klasa, sala zajęć, pracownia - 407, - warsztaty, pracownie - 48, - inne miejsca 1035. /Wykres 4 w załączeniu/ Większej uwagi ze strony nadzoru wymaga stwierdzony fakt znaczącej liczby wypadków w ciągach komunikacyjnych, salach gimnastycznych, a także na boiskach oraz placach gier i zabaw. 5. Analiza liczby wypadków i urazów uczniów ze względu na rodzaj zajęć, podczas których się wydarzyły. Najwięcej wypadków ma miejsce na lekcjach z wychowania fizycznego oraz podczas przerw międzylekcyjnych: - wychowanie fizyczne - 4250, - przerwy międzylekcyjne - 2370, - wycieczki i inne formy wypoczynku - 266, - zajęcia praktyczno - techniczne - 69, - praktyczna nauka zawodu - 53, - pozostałe zajęcia i inne zajęcia edukacyjne -1508. /Wykres 5 w załączeniu/ 2
6. Analiza liczby wypadków i urazów uczniów ze względu na ich przyczyny. W przekazanych sprawozdaniach w SIO jako główną przyczynę wypadków podano: nieuwagę w 4718 przypadkach oraz uderzenie nieumyślne w 1838 przypadkach. Łącznie te 2 grupy to 6556 zdarzeń, co stanowi 72,42 % ogółu wypadków. Pozostałe przyczyny to między innymi: - pobicie, umyślne uderzenie - 257 - nieznajomość lub nieprzestrzeganie przepisów bhp 49 - zły stan zdrowia lub niepełna zdolność do zajęć - 26, - brak nadzoru nad uczniem lub niedostateczny nadzór 14, - zły stan techniczny obiektów, maszyn, wyposażenia, sprzętów, niewłaściwe zabezpieczenie klatek i innych urządzeń, brak lub zły stan środków ochrony indywidualnej - łącznie - 16 /Wykresy 6 i 6a w załączeniu/ Inne przyczyny wypadków - wymienione zostały w 2130 przypadkach, co stanowi 23,53% ogólnej ilości wypadków. Powody takiej klasyfikacji przez zespoły powypadkowe w szkołach mogą być różne, miedzy innymi takie jak: - nieumiejętność lub zbyt powierzchowne rozpoznawanie zagrożeń, a tym samym ich przyczyn - i tak na przykład: poślizgnięcie ucznia na śliskiej podłodze, czego skutkiem jest skręcenie w stawie skokowym, najczęściej ustala się jako nieuwagę ucznia, gdy w niektórych przypadkach należało uznać jako główną przyczynę zły stan nawierzchni boiska, ciągów komunikacyjnych itp., - rozpatrywanie zdarzeń wypadkowych z ukierunkowaniem na korzystniejszy werdykt dla szkoły /nauczyciela/ ponieważ stwierdzenie, np. niedostatecznego nadzoru lub jego brak wymaga wyciągnięcie odpowiednich konsekwencji. W związku z powyższym z rezerwą należy traktować wykazywanie głównej przyczyny wypadków jako nieuwaga, przy liczbie wypadków związanych np. z brakiem właściwego nadzoru nad uczniami, - w znacznej części szkół i placówek nie funkcjonuje służba bhp, a tym samym nie funkcjonują kompetentne zespoły powypadkowe - protokóły powypadkowe sporządzają osoby wyznaczone przez dyrektora, nie zawsze posiadające pełną wiedzę niezbędną do ustalenia okoliczności zdarzenia. Stan taki stanowi naruszenie zapisów ustawy Kodeks Pracy oraz rozporządzeń w sprawie powołania służb bhp i zakresu ich działalności, - zakwalifikowanie przez dyrekcje 12 szkół jako wypadków uczniów 27 zdarzeń ze skutkiem śmiertelnym, z których po przeprowadzonych wyjaśnieniach i analizie okoliczności wszystkie nie odpowiadały określonej rozporządzeniem definicji wypadku lub zostały pomyłkowo wpisane do nieodpowiedniej rubryki. 7. Podsumowanie i wnioski. Działalność profilaktyczna mająca na celu zapobieganie i zmniejszanie ilości wypadków i urazów dzieci w szkołach powinna być niezbędnym elementem funkcjonowania każdej szkoły i placówki. W szkole powinny być stosowane rozwiązania organizacyjne i systemowe, które zapewnią systematyczną poprawę na tym odcinku. Rozwiązania te muszą być wielokierunkowe. W tej działalności aktywnie powinny uczestniczyć wszystkie podmioty: dyrekcje, organy prowadzące szkoły, kadra pedagogiczna i administracyjna szkół, samorząd szkolny, a także rodzice. Podejmowanie działań zmierzających do zapobiegania wypadkom dzieci i młodzieży powinno mieć miejsce na wszystkich szczeblach nadzoru. Niepokojąca jest nadal liczba wypadków w gimnazjach. Głównym kierunkiem działania w zakresie profilaktyki powinna być edukacja kadry kierowniczej i personelu pedagogicznego szkół w zakresie zdolności rozpoznawania zagrożeń oraz umiejętności zachowań w tych sytuacjach. Analiza danych bieżących i porównanie ich z danymi z lat poprzednich wskazuje kierunki działalności profilaktycznej do podjęcia przez dyrektorów szkół, organy prowadzące szkoły i nadzór pedagogiczny. Zaliczyć należy do nich między innymi.: 3
1. Szkolenia okresowe w zakresie bhp nauczycieli, prowadzenie instruktażu w zakresie postępowania na okoliczność wypadku oraz umiejętności rozpoznawania zgrożeń. 2. Wykorzystanie przez wszystkich nauczycieli treści programowych poszczególnych przedmiotów i sytuacji wychowawczych do nauczania bezpiecznych zachowań i postaw uczniów, w tym bezpiecznego poruszania się po drogach publicznych. 3. Udzielanie przez nadzór pedagogiczny pomocy dyrektorom szkół w zakresie wiedzy o przepisach i zasadach higieny pracy i nauki oraz bezpieczeństwa w szkole lub placówce oświatowej. 4. Wzmożenie nadzoru nad przestrzeganiem przez dyrektorów szkół przepisów i zasad bhp oraz higieny procesu nauczania ze strony organów prowadzących i nadzoru pedagogicznego. Każda zauważona nieprawidłowość powinna być odnotowana, a jej likwidacja wyegzekwowana przez odpowiednie służby bhp, organ prowadzący szkołę i nadzór pedagogiczny. 5. Wzmożenie opieki i nadzoru nad dziećmi w czasie i w miejscach, gdzie wypadki zdarzają się najczęściej m.in.: podczas przerw międzylekcyjnych, podczas innych zajęć organizowanych przez szkoły, a także na korytarzach, klatkach schodowych, w szatniach i pomieszczeniach sanitarnych oraz podczas zajęć w świetlicach szkolnych. 6. Zwiększenie bezpieczeństwa dzieci podczas lekcji wychowania fizycznego, w salach gimnastycznych oraz na boiskach, placach gier i zabawach, a także na innych zajęciach rekreacyjno sportowych. Respektowanie zasady, iż zajęcia muszą być dostosowane do zainteresowań, wieku, stanu zdrowia i sprawności fizycznej uczniów oraz umiejętności posługiwania się sprzętem specjalistycznym. 7. Przestrzeganie zasady ciągłej eliminacji zagrożeń w szkołach i placówkach m.in. w poprzez stałe dążenie do poprawy warunków technicznych i wyposażenia szkół, a także poprzez korzystniejsze rozwiązania organizacyjne, które niejednokrotnie nie wymagają nakładów finansowych. Opracował: mgr Franciszek Kaniewski 4
Załączniki do informacji o wypadkach uczniów w roku szkolnym 2005-2006 Zał. 1 4500 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 Przedszkola 240 Wypadki według typów szkół i placówek Szkoły podstawowe 4084 Gimnazja 3222 Licea ogólnokształcące 780 Licea profilowane 569 116 27 14 Szkoły zaw.,techn. i policealne Spec. ośrodki szkol.-wych Inne szkoły, placówki Zał. 2 Wypadki ze względu na rodzaj uszkodzenia ciała oparzenia 1% zatrucia 0% inne 13% złamania 30% stłuczenia, zmiażdżenia 16% utrata częsci ciała 0% rany zewnętrzne, rozerwania 12% urazy wewnętrzne 4% zwichnięcia i skręcenia 24% Zał. 3 5
Wypadki ze względu na uszkodzone części ciała inna 5% głowa 15% tułów 3% oczy 2% kończyny 75% Zał. 4 Wypadki ze względu na miejsce zdarzenia warsztaty szkolne, pracownie 1% ulica, droga 4% inne 11% sala lekcyjna, pracownia szkolna 4% korytarz, schody 18% boisko, plac gier i zabaw 24% sala gimnastyczna 38% Zał. 5 6
Wypadki ze względu na rodzaj zajęć Zał. 6 wycieczki i inne formy wypoczynku 3% przerwy międzylekcyjne 26% inne zajęcia edukacyjne 6% 5000 4500 4000 3500 3000 inne zajęcia 17% praktyczna nauka zawodu 1% Przyczyny wypadków wychowanie fizyczne 46% zajęcia praktycznotechniczne 1% 4718 2500 2000 1500 1000 1838 2130 500 0 zły stan tech. obiektów 257 7 0 4 2 1 2 14 0 4 49 26 zły stan tech. maszyn i urządzeń zły stan tech. wyposażenia, sprzęt. niewłaściwe zabezpieczenie maszyn i urządzeń niewłaściwe zabezpiecz. klatek schod. i korytarzy brak lub zły stan środków ochrony indywid. i odzież. rob. brak lub ndst. nadzór nad uczniem prowadzenie zajęć niezgodne z progr. niewłaściwe posługiwanie się maszyn. i urządz. zły stan zdr., niepełna zdolność do zajęć nieznajomość lub nieprzestrzeg. zasad przep. BHP pobicie, umyślne uderz. uderzenie nieumyślne nieuwaga inna przyczyna 7
Zał. 6a 0,54% 0,29% 23,53% 0,00% 0,04% 0,04% Przyczyny wypadków 0,15% 0,00% 0,01% 0,02% 0,08% 0,02% 2,84% 20,30% 52,12% zły stan tech. obiektów zły stan tech. maszyn i urządzeń zły stan tech. wyposażenia, sprzęt. niewłaściwe zabezpieczenie maszyn i urządzeń niewłaściwe zabezpiecz. klatek schod. i korytarzy brak lub zły stan środków ochrony indywid. i odzież. rob. brak lub ndst. nadzór nad uczniem prowadzenie zajęć niezgodne z progr. niewłaściwe posługiwanie się maszyn. i urządz. nieznajomość lub nieprzestrzeg. zasad przep. BHP zły stan zdr., niepełna zdolność do zajęć pobicie, umyślne uderz. uderzenie nieumyślne nieuwaga inna przyczyna Zał. 7a i 7b Wypadkowość ze względu na płeć Wypadki ciężkie dziew częta 28% Wypadki ciężkie chłopcy 72% Wypadki lekkie (inne urazy) dziew częta 38% Wypadki lekkie (inne urazy) chłopcy 62% 8