Instytucje gospodarki rynkowej Blok 12 Pogoń za rentą (rent seeking) za pomocą mechanizmów politycznych
Instytucje społeczne i ich kreatorzy ŁAD ZAPROWADZANY PRYWATNIE (private ordering) ŁAD ZAPROWADZANY PUBLICZNIE (public ordering) ŁAD SPOŁECZNY STABILNOŚĆ SPOŁECZNA HARMONIA i SPRAWIEDLIWOŚĆ SPOŁECZNA
Racjonalny wybór Jednostki dokonują wyboru zaangażowania swoich zasobów Działalność produkcyjna (dobra i usługi) Uzyskanie warunków instytucjonalnych dających korzyści poprzez dystrybucję środków publicznych Kształtowanie uprzywilejowanych warunków działalności gospodarczej za pomocą decyzji politycznych
Renta polityczna RENTA EKONOMICZNA formy dochodu wynikające z wykorzystania środków produkcji do wytwarzania dóbr i usług (sprzyja rozwojowi gospodarczemu). Źródłem renty jest mechanizm cenowy i produkcja (renta naturalna). RENTA POLITYCZNA forma korzyści związana z wykorzystaniem ograniczonych zasobów (pracy i kapitału) do działalności, która nie zwiększa ilości dóbr i usług. Jest ona jedynie formą transferu dochodów od jednych podmiotów do innych za pomocą mechanizmów władzy państwowej.
Renta polityczna (G. Tullock) to SZTUCZNA RENTA powstaje w wyniku decyzji rządowych i wiąże się z nieproduktywnym wykorzystaniem zasobów. W krajach rozwiniętych władza polityczna decyduje o podziale prawie 50% PKB oraz istotnie wpływa na warunki podziału pozostałych 50% PKB Renta polityczna jest swego rodzaju prezentem, którym rząd może kogoś obdarzyć. Pogoń za rentą jest wydatkowaniem rzadkich zasobów w celu przechwycenia transferów
Mechanizm przechwytywania renty za pomocą działań politycznych Społeczne koszty ceł (i monopoli): - Straty w dobrobycie wynikające ze spadku spożycia dobra. - Nieefektywne zużycie zasobów na produkcję dobra chronionego w kraju. - Koszty transakcyjne funkcjonowania systemu celnego. - Koszty uzyskania renty politycznej (koszty lobbingu)
Mechanizm przechwytywania renty za pomocą działań politycznych Społeczne koszty kradzieży: - Kradzież nie oznacza tylko transferu bogactwa od jednego do drugiego. - Społeczne koszty to: zasoby zaangażowane przez złodzieja + zasoby zaangażowane przez ofiary w celu zapobieżenia KR. - Koszty te można zmniejszyć poprzez odpowiednie działania instytucjonalne.
Wybrane sposoby przechwytywania renty politycznej LEGALNE METODY NACISKU NIELEGALNE METODY NACISKU LOBBING KORUPCJA OBSZARY KREOWANIA SZTUCZNYCH RENT: 1. Rozbudowana polityka handlowa. 2. Zbiurokratyzowane procedury uruchamiania działalności gosp. 3. Liczne instrumenty regulacji gospodarczych. 4. Skomplikowana i eksploatacyjna polityka podatkowa. 5. Zamówienia publiczne. 6. Subsydiowanie niektórych form działalności gospodarczej.
Lobbing i grupy interesu Grupy interesu dobrze zorganizowane i zdeterminowane organizacje do osiągania własnych celów. Posiadają siłę ekonomiczną oraz specjalistyczną wiedzę, jako środki wpływu. Lobbing wywieranie wpływu na władzę przez zawodowych rzeczników interesu w celu uzyskania korzystnego wpływu zleceniodawcy na proces legislacyjny lub decyzję władz. Rodzaje grup interesu: ekonomicznego, publicznego, religijnego, grupy terytorialne, grupy promocyjne i specjalne
Lobbing WŁADZA RZĄD PARLAMENT KOSZTY PROCES LEGISLACYJNY RENTA AKTY PRAWNE REGULACJE, ZASADY LOBBYSTA KOSZTY GRUPA INTERESÓW
Przechwytywanie renty przykład rolnictwa - Sztucznie ustalone ceny produktów rolnych, - Cła, kontyngenty i subsydia eksportowe, - Publicznie organizowany skup i magazynowanie produktów rolnych, - Limitowanie produkcji, - Bezpośrednie płatności dla rolników, - Subsydiowanie rent i emerytur rolniczych Wskaźnik subsydiowania producenta (Producer Support Estimate) czyli tzw. sztuczna renta
Korupcja - skutki - Transfer nieuzasadnionych korzyści do urzędników, - Osłabienie instytucji państwowych i przestrzegania prawa, - Wiąże się z wykorzystaniem zasobów do działalności bezpośrednio nieproduktywnej, - Stanowi duże obciążenie dla płacących łapówki, - Podważa zaufanie społeczne i legitymizację władzy, - Czyni system gospodarczy nieprzejrzystym i nieprzewidywalnym.
Kategorie korupcji 1. INCYDENTALNA. 2. INSTYTUCJONALNA. 3. SYSTEMOWA (SPOŁECZNA). - Zakorzeniona w kulturze społeczeństwa, - Jest powszechna, zorganizowana i trudna do uniknięcia. - Nosi cechy zmonopolizowania.
Społeczno-gospodarcze skutki pogoni za rentą 1. Straty społeczne (zasoby wykorzystywane do działalności nie przynoszącej nowych dóbr). 2. W wyniku pogoni za rentą PKB jest niższy od potencjalnego. 3. Rozwarstwienie dochodów. 4. Wypaczenie parametrów ekonomicznych. 5. Wypaczenie i degeneracja struktur państwa i gospodarki