Bronisław Dobrzański Jakie zmiany wprowadzi kodeks rodzinny i opiekuńczy? : (dokończenie) Palestra 8/6(78), 18-25 1964
B R O N IS Ł A W D O B R Z A Ń S K I Jakie zmiany wprowadzi Kodeks rodzinny i opiekuńczy? D z ia ł II. Przysposobienie (dokończenie) A rt. 115 2 san k cjo n u je d otychczasow e pogląd y (S telm achow ski, K o m en tarz do kod. rodz., uw. 1 do a rt. 66 k.r.), że p rzysposobienie w spólne przez m ałżo n ków n ie m u si być rów noczesne. A rt. 117 2 stanow i, że orzeczenie o przy sp o so b ien iu n ie m oże być w y d an e po śm ie rc i przy sp o sab iająceg o lu b osoby, k tó ra m iała być przysposobiona. A k tu a ln a tu je st odpow iednio uw ag a do a rt. 115 2 (S telm achow ski jw., uw. 1 do a rt. 65 i uw. 1 d o a rt. 67 k.r.). A rt. 118 1 stan o w i isto tn ą now ość w sto su n k u do sta n u p raw nego, ja k i w y n ik a z a rt. 67 2 k.r. P od rząd em teg o o sta tn ie g o p rz e p isu p o trzeb n a je st zgoda u staw ow ego p rzed staw iciela osoby, k tó ra m a być przysposobiona, n a to m ia s t a rt. 118 1 w y m ag a zgody rodziców. W praw dzie n ajczęściej rodzice b ędą p rz e d s ta w icielam i u staw o w y m i dziecka (art. 98), jed n ak ż e m ogą tu zachodzić dość częste w y ją tk i. W szczególności jeżeli np. sąd w w y ro k u o rzek ający m rozw ód lu b u n iew ażn ienie m ałżeń stw a albo w w y p a d k u se p a ra c ji fa k ty c z n e j m ałżonków lub b ra k u zw iązku m ałżeńskiego m iędzy rodzicam i, k tó ry m p rz y słu g u je w ładza ro d zicielsk a (art. 107), p o w ierzy w y k o n y w anie te j w ład zy jed n em u z rodziców, to, m im o że d ru g i rodzic pozbaw iony będzie p ra w a re p re z e n to w a n ia dziecka, jego zgoda na przysposobienie będzie konieczna, skoro nie będzie go m ożna z a liczyć d o osób pozbaw ionych w ładzy rodzicielskiej. O becnie m ałżonek, k tó rem u w y k o n y w an ia w ład zy ro d zicielsk iej n ie pow ierzono (w w y ro k u o rzek ający m rozw ód), nie je st pow ołany do w y rażan ia zgody n a p rz y sposobienie (S telm achow ski jw., uw. 4 do a r t 67 k.r.). A rt. 118 2 w p ro w ad za n iezw ykle doniosłe i od d a w n a p o stu lo w an e tzw. p rzy sp o so b ien ie anonim ow e. A by u łatw ić zrozum ienie te j now ej in sty tu cji, w a r to przy to czy ć n a stę p u ją c ą część uzasad n ien ia: P o leg a ono na tym, że rodzice w y ra ż a ją zgodę na p rzy sp o so b ien ie dziecka n ie ja k o in blanco, tzn. z góry, p rzed w szczęciem p o stęp o w an ia o przysposobienie, n ie w y m ie n ia ją c osoby p rzy sposabiającego. C hodzi o to, aby p rz y n a jm n ie j częściow o zapobiec podejm o w an y m przez n iesu m ien n y ch i odziców p róbom w y m u szan ia św iadczeń p ieniężnych od osób, k tó re z a m ierzają d ziecko przysposobić. P o stęp o w an ie o przy sp o so b ien ie toczyć się będzie w ty m w y p adku bez udziału ro dziców, a ty m sam ym osiągnie się d alszy cel, jak im je s t niedopuszczenie d o zd a rz a ją c y c h się p ró b szan tażu, k tó ry m oże m ieć m iejsce w ted y, gdy dziecko je st w y chow ane w m niem an iu, że p rzy sp o sab iający są jego n a tu ra ln y m i rodzicam i. P ro je k t um ożliw ia rodzicom odw ołanie zgody w y rażo n ej in blanco. A rt. 119 je st sw ego ro d zaju w y jątk iem od zasad y a rt. 118, w m yśl k tó re j zgoda p rz e d sta w ic ie la ustaw ow ego jako tak ieg o nie je s t w y m ag ana. O becnie opiekun po w o łan y je s t rów nież do w y rażan ia zgody w m yśl a rt, 119. N o v u m stan o w i tu
N r 6 (78) Jakie zm iany tuprouiadzi Kocjeks TOdztnny t opiekuńczy 19 ta j m ożność w y elim in o w an ia p o trz e b y te j zgody, jeżeli p rz e m a w ia ją za ty m szczególne okoliczności i d o b ro dziecka. A rt. 120, k tó ry m a n a celu zap o b ieżen ie lekkom y śln em u w y ra ż a n iu zgody n a przysposobienie (zw łaszcza p rz e z m a tk ę bezpośrednio po porodzie), n ie m a ż a d nego odpow iednika w p ra w ie obow iązującym. A rt. 121. Z ro zu m ien ie tego p rz e p isu o ra z dw óch n astęp n y ch, k tó re łącznie zm ien ia ją zupełnie c h a ra k te r przy sp o so b ien ia, będzie łatw iejsze po zap o zn an iu się z poniższą częścią u zasad n ien ia: Z asadniczej p rzeb u d o w ie uległy p rzep isy o p rzysposobieniu. P ro je k t w p ro w a dza d w ie p o staci p rzy sp o so b ien ia (w ybór należy do zain tereso w an y ch ), m ia n o w icie tzw. adopcję p ełn ą, k tó ra pociąga za sobą pełn e w łączenie p rzy sp o so b io nego d o now ej ro d zin y z jednoczesnym zerw an iem w ięzów p ra w n y c h m iędzy p rz y sposobionym a jego ro d zin ą n a tu ra ln ą, o raz ad o p cję n iepełną, k tó ra w z a k re s ie p ra w a rodzinnego w y w o łu je sk u tk i je d y n ie m iędzy p rzy sp o sab iający m a p rz y s p o sobionym przy jednoczesnym u trz y m a n iu w ięzów p ra w n y c h m iędzy p rzy sp o so b io nym a jego ro d zin ą n a tu ra ln ą (jedynie ta p o stać p rzysposobienia je s t p rz e w i d z ia n a w kodeksie z 1950 ro k u ). A rt. 121 2 i 3 re g u lu ją w łaśn ie to p e łn e w łączen ie przysposobionego do n o w ej rodziny i zerw an ie w ięzów z ro d zin ą dotychczasow ą. A rt. 122 w p ro w ad za isto tn e zm iany w sto su n k u d o sta n u p raw n eg o w y n ik a jącego z art. 68 k.r. K onieczność ty ch zm ian w y n ik a z fa k tu, że dzieci m ogą m ieć nazw isko albo ojca, albo m a tk i, jeżeli m ałżonkow ie m ają ró żn e n azw isk a (por. u w a g i do a rt. 88 i 25). P o n ad to zu p ełn ą now ością je s t dopuszczenie m ożliw ości zm ian y tak że im ien ia (im ion) przysposobionego. A rt. 123 2 u su w a u ste rk ę, ja k ą zaw iera a rt. 69 1 k.r. A rty k u ł ten, in te rp re to w an y dosłow nie, p ro w ad ziłb y d o odrzuconego w w y k ład n i (S telm ach o w sk i jw., uw. 2 d o a rt. 69 k.r.) w y n ik u, że w razie p rzy sp o so b ien ia p a sie rb a ty lk o p rz y sp o sa b iając y (a nie ta k ż e ojciec lu b m a tk a) sipraw uje w ładzę ro d zicielsk ą. A rt. 124 n o rm u je sposób p o w stan ia i sk u tk i tzw. ad o p cji niep ełn ej (m ow a o niej w części u zasad n ien ia cyto w an ej p rzy a rt. 121). T ak ie w łaśnie p rzy sp o so bienie, ja k o jed y n ą zresztą form ę, p rzew id u je obecnie ob o w iązu jący k o d ek s ro dzin n y. A rt. 124 1 zd. d ru g ie także w w y p ad k u w y b ra n ia przez z ain tereso w an y ch (w p ra k ty c e zapew ne b ard zo rzadko) fo rm y ad o p cji n iep ełn ej w p ro w ad za tę is to t ną zm ianę, że sk u tk i przysiposobienia ro zciąg ają się na zstęp n y ch p rzy sp o so b io nego (częściow o p o d o b n ie w ięc do tego unorm o w an ia, jak ie w y n ik ało d a w n ie j z a rt. 82 3 p r. rodz. z 1946 r.). A rt. 124 2 odnosi się do w y padków przysposobienia anonim o w ego z a rt. 118 2 (por. u w agi d o tego przepisu). A rt. 125 1 o b e jm u je p a rę isto tn y ch innow acji. P rz e d e w szystkim w ięc o ro zw iązan iu przy sp o so b ien ia nie będzie decydow ać w ład za opiekuńcza (sąd o p iekuńczy), lecz sąd, i to w p o stęp o w an iu spornym. P rzew id ziana je s t n ie z n a n a obecnie p rz e sła n k a n eg aty w n a w y łączająca rozw iązanie, jeżeli w sk u te k n ieg o m iałoby ucienpieć d o b ro m ałoletniego d ziecka. W reszcie zu pełną n o w o ścią je s t upow ażn ien ie są d u do u trzy m an ia w m ocy obow iązków alim en tacy jn y ch, k tó re w y n ik a ły ze sto su n k u przysposobienia. N ależy sądzić, że w y k ład n ia w y p o w ie się za ty m, iż stosow nie do okoliczności sąd będzie m ógł u trzy m ać w m ocy ty lk o n ie k tó re (w sto su n k u do n iek tó ry ch osób), a nie zaw sze w szystkie o b ow iązki a lim e n ta c y jn e. J a k stw ie rd z a u zasad n ien ie (str. 51), now y kodeks lik w id u je o sta tn i re lik t
20 Bronislaw Dobrzański N r 6 (78) p rzedso cjalisty czn ej, k o n tra k to w e j k o n c e p c ji p rzy sp o so b ien ia, u su w ając m ożliw ość ro zw iązan ia sto su n k u p rzysposobienia pirzez um ow ę n o ta ria ln ą (art. 70 2 k.r.). A rt. 125 2 san k cjo n u je to, co o b ecn ie p rz y jm u je w y k ła d n ia (S telm achow ski jw., uw. 2 d o a rt. 70 k.r.), w p ro w a d z a ją c ijednak w y ją te k od zasad y n ied o p u szczalności ro zw iązan ia sto su n k u p rzy sp o so b ien ia po śm ierci przysiposabiającego, jeżeli jeszcze za życia w szczął on sp raw ą, czy li w n ió sł pozew do sądu. A rt. 126 1 w pierw szym sw ym zd a n iu m a tre ś ć czysto d e k la ra ty w n ą, a w d ru g im uw zg lęd n ia szczególną sy tu ację, k tó r a m oże w y n ik n ąć n a tle stosow ania a rt. 125 2. K odeks n ie w y jaśn ia, czy p o ro z w ią z a n iu p rzy sp o so b ien ia odży w ają w zajem n e p ra w a i obow iązki osoby, k tó ra b y ła p rzy sp o so b io n a, w sto su n k u do je j rodziny. O becnie n a p y ta n ie to d a je m y odpow ied ź tw ierd zącą (S telm achow ski, jw., uw. 8 do a rt. 70 k.r.), pod rząd em je d n a k now ego p ra w a nasu w ać się będzie, m. zd., odpow iedź p rzecząca. W ynika to z isto ty g łó w n ej p o staci p rzysposobienia, to je s t z ad o p cji p e łn e j, k tó ra zryw a całk o w icie w szelk ie w ięzy przysposobionego z jego ro d zin ą. O dżyw anie tych w ięzów, n ieraz po w ielu latach, byłoby rzeczą w ysoce sztu czn ą i niepożądaną. O baw ie zaś, żeby p rzy sposobiony n ie zo stał bez żadnego ew en tu aln ie p o trzeb n eg o o p a rc ia m ate ria ln e g o, zapobiega p rzep is a rt. 125 1, k tó ry p rz e w id u je u trz y m a n ie w m ocy obow iązków alim e n ta c y jn y c h w y n ik a ją c y c h ze sto su n k u przy sp o so b ien ia. A rt. 127, u p o w ażn iający p ro k u ra to ra do w y to czen ia pow ództw a o ro z w ią z a nie p rzy sp o so b ien ia w c h a ra k te rz e stro n y, je s t now ością. Je śli chodzi o p rzep isy p rzejściow e, to a rt. X przep. wptrow. k aże stosow ać do sp ra w o ro zw iązan ie sto su n k u p rzy sp o so b ien ia, w szczętych p rzed d n iem 1.1. 1965 r., p rzepisy dotychczasow e. P o d o b n ie w ed łu g a rt. X II przep. w prow. w ażność p rzy sp o so b ien ia i ro zw iązania p rzy sp o so b ien ia ocenia się w ed łu g przepisów obow iązują cy ch w chw ili ich d o k o n a n ia. A rty k u ł X III 1 p rzep. w p ro w. w y jaśn ia, że przysposobienie d o k o n an e p rzed d n ie m w ejścia w życie kodek su ro dzinnego i opiek u ń czeg o w y w o łu je sk u tk i p rz e w id z ia n e, w a rt. 124 tego kodeksu, czyli sk u t k i ad o p cji niep ełn ej, z jednoczesnym ty lk o ro zszerzeniem sk u tk ó w ty ch na zstęp nych przysposobionego. P ew n e tru d n o ści d la w y k ład n i m oże w yw ołać tre ść a rt. X III 2 przep. w prow., k tó ry pozw ala sądow i zm ienić doty ch czaso w ą ad opcję n iep ełn ą na p ełn ą na w n io sek p rzy sp o sab iająceg o. Czy w n io sek te n sam p rzez się w y starcza i w iąże sąd opiek u ń czy? S p o tk ałem się z ta k ą opinią. S ąd zę jed n ak, że odpow iedź p o w in n a ibyć p rzecząca. G dyby sam w n io sek m iał być w y starczający, to p rzep is b rzm iałb y, że sąd o rzek n ie, a nie, że m oże orzec. P o za ty m tru d n o p rz y puścić, by u staw a dopuszczała je d n o stro n n ą d ecy zję p rzy sposabiającego, k tó ra m ia ła b y p rzesąd zać o tre ś c i o rzeczen ia sądow ego, a tym sam ym ró w n ież o z e r w a n iu p rzez przysposobionego w ięzi z jeg o doty ch czaso w ą ro d zin ą, chociaż a n i przysposobiony, an i też osoby, k tó ry c h zgoda n a p rzy sp o so b ien ie b y ła konieczna, tego sobie n ie życzą. Sądzę w ięc, że w n io sek z a rt. X III 2 przep. w prow. to ty lk o ta k i sam w niosek, ja k i rozp o czy n a p o stęp o w an ie o d o k o n an ie przysposobienia (art. 117 1), po k tó ry m sąd opiekuńczy będzie m u sia ł p rzep ro w adzić w sp raw ie o zam ian ę fo rm y p rzy sp o so b ien ia całe p o stęp o w an ie z udziałem osób zain te re so w a n y c h i p rzy odpow iednim sto so w aniu zasad ogólnych. N a bliższe om ów ienie teg o ciekaw ego zag ad n ien ia b ra k tu m iejsca. A rt. 129 2, k tó ry w p ro w ad za o b ciążenie k re w n y c h w ty m sam y m stopniu obow iązk iem a lim e n ta c y jn y m w częściach o d p o w iad ają cy ch ich m ożliw ościom zaro b k o w y m i m a ją tk o w y m, stan o w i zu p e łn ą now ość. O becnie odpow iedzialność ta k ic h k rew n y ch je s t so lid arn a (art. 72 k.r.).
N r 6 (78) Jałcie zmiany wprowadzi Kodeks rodzinny l opiekuńczy 21 A rt. 130 sa n k c jo n u je to, do czego dochodziliśm y obecnie w drodze w y k ła d n i (m o ja uw. w stę p n a 1 p rz e d a rt. 71 w K o m e n ta rz u d o kod. rodz.). A rt. 130 m ów i ty lk o o d o sta rc z a n iu śro d k ó w u trz y m a n ia po ro zw iązan iu lu b u n iew ażn ieniu m a łż e ń stw a. J e s t oczyw iste, że ty m b a rd z ie j w y p rzed zen ie obow iązków a lim e n ta c y j nych m iędzy m ałżo n k am i w sto su n k u d o obow iązku alim en tacy jn eg o k re w n y c h a k tu a ln e je s t w czasie trw a n ia m ałżeństw a. A rt. 1S1 o d n o si się do w y p a d k ó w alim e n to w a n ia p rzy ad o p cji n ie p e łn e j (art. 124). S ta n p ra w n y w y n ik a ją c y z a rt. 6 9 2 k.r. i d o ro b k u w y k ła d n i (S telm ach o w ski jw., uw. 3 do a rt. 69 k.r.) n ie u le g a zm ian ie, ty lk o u n o rm o w an y je s t (w a rt. 131) b ard ziej p re c y z y jn ie i w y czerp u jąco. A rt. 132 w y ra ż a jasn o to, do czego p ro w a d z iła dotychczas w y k ła d n ia (m o ja uw. 3 do a rt. 71 k.r. jw.). C zęściow a o d p o w ied zialn o ść osoby zo b ow iązanej w d a l szej kolejności będzie oczyw iście w ch o d ziła w g rę w ted y, gdy osoba zo b o w iązan a w bliższej k o lejn o ści będzie m ogła p o k ry ć u sp raw ied liw io n e p o trz e b y u p ra w nionego ty lk o częściow o. A rt. 133 1 p rzen o si na w łaściw e m ie js c e i u jm u je p o p ra w n ie j treść o b ecn e go a rt. 39 k.r. 1 zd. p ierw sze o ra z 2 teg o ż a rty k u łu, a w końcow ej części ja s no o k reśla to, co p rzyjm o w aliśm y ju ż n a p o d sta w ie w y k ła d n i (m o ja uw. 2 do a rt. 39 k.r. jw.). A rt. 135 2 to tra n slo k o w a n y a rt. 39 1 zd. d ru g ie k.r., uzu p ełn io n y w y ja ś n ien iem, że chodzi tu n ie ty lk o o s ta ra n ia o w y ch o w anie, lecz tak że o u tr z y m a n ie dziecka, co z resztą b y ło ju ż p rz y ję te obecnie w d ro d ze w y k ła d n i (m oja uw. 3 d o a rt. 39 k.r. jw.). A rt. 137, w p ro w a d z a ją c y trz y le tn i te rm in p rz e d a w n ie n ia d la roszczeń o św ia d czenia a lim e n ta c y jn e, sta n o w i n o vu m. N ależy w y jaśn ić, że idzie tu n ie w ą tp liw ie o zaległe św iad czen ia a lim e n ta c y jn e, n a to m ia s t sam o p raw o do a lim e n tó w n ie podlega p rz e d a w n ie n iu bez w zg lęd u n a to, iprzez ja k d łu g i o k res osoba u p ra w n io na n ie dochodziła ich od zobow iązanego. A rt. 138 to tra n slo k o w a n y i ty lk o nieco inaczej u ję ty re d a k c y jn ie p rzep is a rt. 41 k.r. A rt. 139 a p ro b u je ty lk o doty ch czaso w ą w y k ła d n ię (m oja uw. w stę p n a 2 przed a rt. 71 k.r. jw.). A rt. 140 1 to p rz e n ie sio n y n a w łaściw e m iejsce i b ard z iej w y c z e rp u ją c o z re d ag o w any p rzep is a rt. 122* k.z. S ta n p ra w n y nie ulega je d n a k zm ianie. A rt. 140 2, p rz e w id u ją c y trz y le tn i te rm in p rz e d a w n ie n ia roszczeń re g re so w y ch, sta n o w i n o vum. A rt. 141 1 zd. c zw arte sa n k c jo n u je obecną w y k ład n ię (m oja uw, 1 do a rt. 77 k.r. jw.). A rt. 143. W p ierw szy m zd a n iu p rzep is te n p o w ta rz a p ierw sze zdanie a rt. 448 kjp.c. D ru g ie zd an ie a rt. 143 n ie m a o d p o w ied n ik a w p ra w ie o b o w iązującym, lecz d o teg o sam ego w y n ik u m u siałab y ró w n ież dojść w y k ładnia. D ziecko bow iem, k tó re uro d ziło się nieżyw e, n ie stało się w ogóle p o dm iotem p ra w, u sta le n ie zatem jeg o o jco stw a byłoby niem ożliw e. A rt. 144. P rz e p is ten, w p ro w a d z a ją c y w z a je m n y obow iązek a lim e n ta c y jn y m ię dzy p a sie rb a m i a ich ojczym em lu b m aco chą, jeżeli o d p o w iad a to zasad o m w sp ó ł życia społecznego stan o w i b ard zo w a ż n e n o vu m. J a k w y n ik a je d n a k z pow yższego z e sta w ie n ia, p rzep isy now ego k o d e k su ty lk o w b a rd z o nieliczn y ch w y p a d k a c h s tw a rz a ją now y sta n p ra w n y, jeśli idzie o u n o r m o w an ie obow iązku alim en tacy jn eg o. J a k s tw ie rd z a u zasadnienie (str. 51), now e p ra w o s ta ra się u n o rm o w ać w y czerp u jąco obow iązek a lim e n ta c y jn y po to, by
22 Bronislaw Dobrzański N r 6 (78) p rzep isy tego p ra w a zaw ierały rozstrzy g n ięcia w y ra ź n e i jed n o zn a czn e. S k o ro z m ie rz a ją one do ap ro b o w an ia dotychczasow ego d o ro b k u o rzecznictw a i n au k i, to m o żn a będzie z tego d o ro b k u n a d a l k o rzy stać p rz y ro z strz y g a n iu poszczególnych k azu só w o ra z dla pogłęb ien ia zrozum ienia in sty tu c ji alim entacji. Tytuł III. Opieka i kuratela D ział I. O p ie ka nad m ałoletnim R o z d z ia ł I. U s ta n o w ie n ie o p ie k i A rt. 147 stanow i novu m. P rzep is te n p rz e w id u je w y d an ie przez sąd o p ie k u ń czy d o raźn y ch zarząd zeń d la o ch ro n y osoby lu b m a ją tk u d ziecka i m ożność u s ta n o w ien ia w tym celu k u ra to ra. A rt. 150, u p o w ażn iający M in istra S praw iedliw ości do w p ro w ad zen ia tzw. opiek i z a k ła d o w e j, je st zu p ełn ą now ością. A rt. 151 p o w tarza a rt. 35 post. rodz. A rt. 153 w sto su n k u do a rt. 83 k.r. w p ro w ad za tę ty lk o zm ianę, że stw ierd za, iż objęcie opiek i n a stę p u je przez złożenie p rz y rz e c z e n ia. W skutek teg o w cześn iejsze objęcie opieki n ie w chodzi w grę, a gdyby osoba u stan o w io n a o p iekunem d o k o n ała p rzed przyrzeczeniem jak ich ś czynności p ra w n y c h w im ien iu m a ło letn ieg o, to nie b y łyby one skuteczn e w sto su n k u do poddanego opiece. O becnie czynności ta k ie pociąg ają sk u tk i d la m ałoletniego (G rudziński, K om en tarz do kod. rodz., Uw. 1 do a rt. 83 k.r.). R o zd zia ł II. S p ra w o w a n ie o p ie k i A rt. 157 recy p u je w stęp n ą część a rt. 41 1 post. rodz. A rt. 158, p rzew id u jący w y słu ch an ie pozostającego pod opiek ą przed pow zięciem d ecy zji w w ażn iejszy ch sp raw ach, nie m a o d p o w ied n ik a w p ra w ie o b o w ią z u ją cym. W sp raw ach ta k ic h opiek u n będzie m u siał z resztą uzy sk iw ać zezw olenie sądu opiekuńczego (art. 156) podobnie jak pod rząd em a rt. 85 k.r. A rt. 160 n o rm u je m a te rię o b ję tą a rt. 44 post. rcd z. Je śli 'porów nać sam e te k sty ty c h arty k u łó w, to zachodzą w y raźn e różnice, gdyż a rt. 44 post. rodz. sp o rząd zen ie in w e n ta rz a tra k tu je fa k u lta ty w n ie, a a rt. 160 w zasadzie o b lig ato ry jn ie. W rzeczyw istości je d n a k ju ż obecnie uw aża się (G ru d ziń sk i jw., uw. 4 do a rt. 83 k.r.), że w ładza opiekuńcza p o w in n a z reg u ły zarząd zać sp o rząd zen ie in w e n ta r z a, a zaniech an ie takiego zarząd zen ia u sp raw ied liw io n e je s t w ted y, gdy m a ją te k m ało letn ieg o p rz e d sta w ia n ik łą w a rto ść. W m y śl te j koncepcji idzie k o d e k s w a rt. 160, w k ła d a ją c n a o p iek u n a obow iązek sp o rząd zen ia in w e n ta rz a z m ocy sam ego p raw a, jeżeli sąd o p iekuńczy n ie zw olni go od tego ze w zg lęd u na to, iż m a ją te k je s t n iezn aczn y. A rt. 161 1 w zestaw ien iu z a rt. 47 1 post. rodz. w y k azu je tę tylko zm ianę, że złożenie kosztow ności, p ap ieró w w arto ścio w y ch i in n y ch d o k u m en tó w n a le ż ą cych do pozostającego pod opieką będzie m ogło n a stą p ić je d y n ie do dep o zy tu s ą dow ego, gdy tym czasem obecnie je s t ono d o p u szczaln e (także w in s ty tu c ji zap e w n ia ją c e j n ależyte bezpieczeń stw o p rz y p rz e c h o w a n iu. A rt. 161 2, dotyczący sk ład an ia gotów ki p o zo stająceg o pod opieką, jeżeli go tó w k a ta nie je s t konieczna do zasp o k a ja n ia jego u zasad n io n y ch p o trzeb, sta n o w i o d p o w ied n ik a rt. 47 2 post. rodz. R óżnica u n o rm o w ań polega p rzed e w sz y stk im n a tym, że do złożenia gotów ki będzie zobow iązyw ał o p iek u n a sam p rzep is
Jakie zmiany wprowadzi Kodeks rodzinny i opiekuńczy 23 u staw y, podczas gdy ant. 47 2 post. rodz. m ów i o n ak azie w ład zy o p ie k u ń czej. P oza tym a rt. 161 2 p rz e w id u je złożenie g o tó w k i w in sty tu c ji b a n k o w e j, a w a rt. 47 2 post. rodz. w y m ien ia się in sty tu c ję b an k o w ą lu b in n ą in s ty tu c ję k red y to w ą w sk azan ą p rzez M in istra F inansów ". A rt. 162 re g u lu je ta k sam o ja k a rt. 88 k.r. w y p adki, w k tó ry ch o p iek u n o w i m oże być p rzy z n a n e stosow ne w ynag ro d zen ie za sp ra w o w a n ie z arząd u m a ją t kiem pozostającego pod opieką, jeżeli zarząd te n w ym aga znacznego n a k ła d u pracy. A rty k u ł 162 p o d k reśla w y raźnie zasadę, że o p iek u n sp raw u je o p iek ę bezp ła tn ie. W y jątek od te j zasad y doty czy w łaśn ie zarz ą d u m a ją tk ie m i n ie m ożna do niego stosow ać w y k ła d n i ro zszerzającej. Z tego w zględu o p iekunow i n ie b ę dzie m ożna p rz y z n a ć żadnego w y n ag ro d zen ia, choćby jego piecza n ad osobą pozostająceg o pod o p ie k ą (np. jego w ychow aniem ) połączona b y ła ze znacznym n a k ła dem p racy i w y m a g a ła w iele czasu. A rt. 163, oprócz p o p raw n iejszej red ak cji, ty m się różni od a rt. 89 zd. d ru g ie k.r., że każe do roszczeń o p iek u n a o z w ro t n ak ład ó w i w y d atk ó w zw iązan y ch ze sp raw o w an iem opieki stosow ać odpow iednio p rzep isy o zleceniu. R o z d z ia ł III. N a d z ó r nad s p ra w o w a n ie m o p ie k i A rt. 165 1 w e w stęp n ej sw ej części p o w ta rz a treść a rt. 43 post. rodz. Jeśli chodzi o d a lszą część p rzep isu, k tó ra d otyczy pom ocy d la sąd u opiekuńczego p rzy w y k o n y w an iu n adzo ru n a d sp raw o w an iem opieki ze stro n y społecznego o rg an u pom ocniczego, to w a rto tu zacytow ać odpow iedni u stęp u z a sa d n ie n i^ (str. 51): N ie je s t now ością (...) m ożliw ość k o rzy stan ia przez sąd opiekuńczy z pom ocy społecznego o rg an u pom ocniczego w sp ra w a c h opiekuńczych. O rgany ta k ie d ziała ją ju ż p rzy sąd ach jako w ładzy opiek u ń czej n a p o d staw ie a rt. 55-a 2 u staw y o p o stęp o w an iu n iesp o rn y m w sp raw a ch ro d zin n y ch o raz z zak resu k u ra te li i ro zp o rząd zen ia w ykonaw czeg o M in istra S p raw ied liw o ści z d n ia 3 lipca 1956 ro k u o in sp ekto rach społecznych p rzy sądach pow iato w y ch (Dz. U. N r 29, poz. 184). W zrastająca je d n a k ro la tych organów, k tó ry c h d ziałalność w y su w a się n a czoło1 stosow anych przez w ładzę opiek u ń cz ą śro d k ó w o ch ro n y d o b ra dziecka, u z a sa d n ia w łączen ie ich do in sty tu c ji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. N ad zó r p rzy pom ocy o rg anu społecznego będzie m ógł być przy ty m w ykonyw an y n ie ty lk o nad czynnościam i o p iekuna, ale ró w n ież jak o śro d ek o g ran iczen ia w ładzy ro d zicielsk iej w ra z ie n ien ależy teg o je j w y k o n y w an ia. Z godnie bow iem z p rzepisem a rt. 104 (w now ym kodek sie a rt. 109 p rzyp ise k m ó j B. D.), sąd m oże w ty ch w y p ad k ach p o d d ać rodziców tak im ograniczeniom, jakim podlega oipiekun, a z a te m i n ad zo ro w i p rzew id zian em u w a rt. 156 (obecnie a rt. 165 p rzyp. m ó j B. D.). A rt. 165 2 re w in d y k u je treść a rt. 51 post. rodz. A rt. 166 ty m się ró żn i od a rt. 87 k.r., że p rz e w id u je sk ła d a n ie sądow i o p ie k u ń czem u sp raw o zd ań o p ie k u n a n ie rzad ziej niż co ro k u, ja k to zresztą w obec m ilczen ia u sta w y p o stu lu je się ró w n ież i o b ecnie (G ru d ziń sk i jw., uw. 4 do a r t. 87). A rt. 167 p o w ta rz a tre ść a rt. 53 1 post. rodz. z tym u zu pełnieniem { 2), że z a tw ie rd z e n ie ra c h u n k u p rzez sąd opiek u ń czy nie w y łącza odpow iedzialności o p iek u n a za szkodę w y rząd zo n ą nien ależy ty m sp raw o w an iem zarząd u m a ją tk ie m. T o u zu p ełn ien ie n ie stw a rz a zresztą now ego sta n u p raw n eg o, gdyż do tego s a -
24 Bronisław Dobrzański N r 6 (78) m egó w y n ik u dochodziliśm y tak że obecnie w d ro d ze w y k ła d n i (G ru d ziń sk i jw., uw. 3 d o a rt. 87 k.r.). A rt. 168 w nieco zm ienionej re d a k c ji re c y p u je treść a rt. 50 post. rodz. R o z d z ia ł IV. Z w o ln ie n ie o p ie k u n a i u sła n ie o p ie k i A rt. 169 3, n ak azu jący zw olnionem u o p iek u n o w i p ro w adzenie n a d a l piln y ch sp ra w zw iązan y ch z opieką aż do czasu je j o b jęcia przez now ego opiekuna, m a sw ój o d p o w ied n ik w a rt. 55 1 post. rodz. Z m ian a poleg a na tym, że w p rz y szłości n a op iek u n ie obow iązek ten będzie ciążył z m ocy u staw y, jeżeli nie zap a d n ie o d m ienne p o stan o w ien ie są d u opiekuńczego, gdy tym czasem obecnie a rt. 55 1 post. rodz. p rz e w id u je zaw sze w y d anie p o stan o w ien ia przez w ład zę o p ie k u ń czą co do tego, czy i przez ja k i czas m a zachodzić ta p e rp e tu a c ja d z ia łaln o ści opiekuna. A rt. 170, w y m ien iający d w a w y p ad k i, w k tó ry c h opieka u staje z m ocy p ra w a (osiągnięcie p ełnoletności lu b p rzy w ró cen ie w ład zy rodzicielskiej), n ie m a odpow ie d n ik a w tek ście obow iązujących przepisów. A rt. 170 m a je d n a k treść ty lk o d e k la ra ty w n ą, gdyż rów nież obecnie s ta n p ra w n y nie je st odm ienny (G ru d ziń sk i jw., u w. 1 do a rt. 91 k.r.). W arto dodać, że d alszy w yipadek u sta n ia opiek i z m o cy p ra w a zachodzi w tedy, gdy osoba p o zo stająca pod opieką um rze lu b z o sta n ie u z n a n a za zm arłą. A rt. 171 n o rm u je w sposób b ard ziej w y czerp u jący i p recy zy jn y m a te rię, d o k tó re j o d n o si się cy to w an y ju ż w yżej a rt. 55 1 post. rodz. T en o sta tn i p rzepis n ie o d ró żn ia je d n a k w y p ad k ó w zw olnienia o p ie k u n a od u sta n ia opieki. N ato m iast now y kodeks w om ów ionym w yżej a rt. 169 3 z a jm u je się dalszą d ziałalnością o p iek u n a w ra z ie zw olnienia go, a w a rt. 171 n o rm u je tę działaln o ść w ra z ie u s ta n ia o p iek i ty lk o w zak resie pieczy n a d m a ją tk ie m osoby, k tó ra p o zostaw ała pod o p iek ą. J e s t to k o n sek w en cją fa k tu, że po u sta n iu opieki piecza n ad osobą podopieczneg o n ie w chodzi już w grę. A rt. 172. O d 1.1.1965 r. będziem y m ów ili o ra c h u n k u końcow ym, a nie ja k o b ecn ie o ra c h u n k u o stateczn y m, p rzew id zian y m w a rt. 53 2 post. rodz. N ie m a te ż w now ym p ra w ie o d p o w iednika teg o o sta tn ie g o przep isu, k tó ry zaw iera p ew n e szczególne p o stan o w ien ia p rzy b adaniu ra c h u n k u o stateczn eg o. A rty k u ł 172 2 do ra c h u n k u końcow ego k aże stosow ać odpow iednio p rzep isy o ra c h u n k u ro czn y m. O k reślen ia tego n ie należy b ra ć dosłow nie. R ach u n ek ro czn y to ra c h u n e k sk ładany w te rm in a c h oznaczonych przez sąd opiekuńczy, nie rz a d z ie j n iż co ro k u. P rzep isy now ego k o d ek su (art. 166, 167) n ie czynią ro z ró ż n ie ń m iędzy ra c h u n k a m i, k tó re sąd opiekuńczy n a k aże sk ład ać co ro k u lu b np. co pół ro k u czy w jeszcze in n y ch term in ach. A rt. 174, n o rm u jący w y d an ie m a ją tk u przez o p ie k u n a po zw olnieniu go z o p ie k i lu b po je j u stan iu, n je m a w y raźn eg o odpow ied n ik a w p ra w ie o b o w iązującym, n iem n iej je d n a k n ie zm ienia dotychczasow ego sta n u p raw n eg o, k tó ry obecnie w y n ik a z a rt. 84 w zw iązku z a rt. 59 zd. p ierw sze k.r. D ział II. O p ie k a nad ubezw łasnow olnionym całkow icie A rt. 175 re w in d y k u je na w łaściw e m iejsce tre ś ć a rt. 9 3 zd. pierw sze p.o.p.c. A rt. 176 p o stę p u je w te n sam sposób ze zdanie m d ru g im tegoż a rt. 9 3 p.o.p.c. A rt. 177 nie zm ien ia sta n u p raw n eg o, ty lk o ja sn o sta w ia k w estię, albow iem
N r 6 (78) N ieform aln e umowy o przen iesien ie w łasności nieruch. 25 ró w n ież obecnie m u siało b y się p rzy jąć, że opiek a u sta je z m ocy p ra w a w razie u ch y len ia u b ezw łasn o w o ln ien ia lu b zm iany ubezw łasn o w o ln ien ia całk o w iteg o n a częściow e. D ział Ili. K uratela P rzep isy tego d z ia łu nie ró żn ią się w niczym poza n ieliczn y m i z m ian am i czysto red a k c y jn y m i, n ie m ający m i p rzy ty m doniosłości m e ry to ry c z n e j od odpow iednich p rzep isó w p ra w a obow iązującego. Je d y n ie k o n c e n tru ją je o n e i sy stem aty zu ją n a w łaściw y m m iejscu. N ależy w ięc ogran iczy ć się tu ty lk o d o p ro stego w y m ien ien ia obok siebie p rzep isó w now ych i tych, k tó re im o d p o w iadają pod rząd em p ra w a dzisiejszego. A rt. 178 1 = a rt. 28 1 p.o.p.c. A rt. 178 2 = a rt. 56 post. rodz. i a rt. 32 p.o.p.c. A rt. 179 = a rt. 33 p.o.p.c. A rt. 180 1 = a rt. 34 2 p.o.p.c. A rt. 180 2 = a rt. 34 1 p.o.p.c. A rt. 181 1 = a rt. 10 3 p.o.p.c. A rt. 181 2 = a rt. 10 2 zd. d ru g ie p.o.p.c. A rt. 182 = a rt. 29 p.o.p.c. A rt. 183 = a rt. 30 p.o.pkc. A rt. 184 = a rt. 31 p.o.p.c. N a zakończenie o m ó w ien ia p rzep isó w ty tu łu III n o rm u jąceg o o p iek ę i k u ra te lę należy podkreślić, że ró w n ież przep isy o opiece są ty lk o b ard ziej d o k ła d n e od o b ecnie o b o w iązu ją cy ch i m a ją n ie ra z o d m ienny te k st, ale ja k to w y n ik ało z m ego zestaw ien ia stosunkow o rz a d k o ty lk o zm ien iają o n e w sposób isto tn y obecn y sta n p ra w n y. T oteż p rzy zw ró cen iu uw agi n a uw y p u k lo n e p rzeze m n ie ró żn ice m ożna z re g u ły ta k ż e i w tym zak resie k o rzy stać n a d a l z d o ty ch cz a sow ego d o ro b k u n a u k i i orzecznictw a. A D A M S Z P U N A R Z problematyki nieformalnych umów o przeniesienie własności nieruchomości i J a k w iadom o, u staw o d aw ca p olski w y m ag a pod ry g o rem niew ażn o ści z achow a n ia fo rm y a k tu n o tarialn eg o d la k ażd ej um ow y o p rz e n ie sie n ie w ła sn o ści n ieru ch o m o ści. T re ść a rt. 46 pr. rzecz, je s t n am dobrze zn an a, ja k ró w n ież p e ry p e tie zw iązan e z w y k ła d n ią pow yższego przep isu. K o n tro w e rsje n a te n te m a t s tra c ą częściow o n a ostro ści, gdy a rt. 158 p ro je k tu kodek su cyw ilnego z 1963 r. sta n ie się p ra w e m o b o w iązu jący m. P rz e p is te n w y raża zasadę, że um o w a zobow iązu jąca d o p rz e n ie -