Podatek od spadków i darowizn, jako podatek majątkowy obciąża przyrost majątku uzyskanego nieodpłatnie. Uregulowany jest w ustawie o podatku od spadków (ang. Inheritance Tax Law, jap. Sōzoku Zei Hō), [1] dalej sz.z.h. Podmiotami podatku od spadku i darowizn są osoby fizyczne, które mają miejsce stałego pobytu na terytorium Japonii, jeżeli nabyły nieodpłatnie rzeczy lub prawa majątkowe. Ustawodawca wskazuje ponadto, że podatnikami podatku od spadku i darowizn są również osoby nieposiadające stałego miejsca pobytu na terytorium Japonii, ale nabywające na tym terytorium rzeczy z tytułu spadku, zapisu lub darowizny. Jednocześnie osoba otrzymująca spadek (darowiznę) poza granicami Japonii, nieposiadająca stałego miejsca pobytu w Japonii, może podlegać obowiązkowi podatkowemu w chwili, gdy spełnia łącznie dwie przesłanki: posiada japońskie obywatelstwo i nabyła już jakieś rzeczy od japońskiego rezydenta do 5 lat przed otrzymaniem spadku (darowizny). [2] Zasada ta - określająca podmiot opodatkowania -wykorzystywana jest również w Polsce. Pomimo wspólnego podmiotu opodatkowania sz.z.h. osobno reguluje kwestie podatku od spadków i podatku od darowizn. Podatek od spadków obciąża łączną wartość wszystkich rzeczy nabytych w drodze dziedziczenia lub zapisu, zmniejszoną o kwotę zobowiązań i koszty pogrzebu. Wartość zostaje ustalona na podstawie aktualnych cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Podstawa opodatkowania nie uwzględnia m.in. prawa do otrzymywania płatności z systemów wzajemnej pomocy dla osób niepełnosprawnych realizowanych przez lokalne podmioty publiczne zgodnie z ich przepisami, odszkodowania z tytułu ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia wypadkowego otrzymanego przez spadkobierców z powodu śmierci spadkodawcy, świadczeń emerytalnych i innych dodatków otrzymanych przez spadkobierców. [3] W podatku od spadków zastosowanie mają skale progresji ciągłej. Aktualną skalę podatkową przedstawia tab. 1. Tab. 1. Skala podatkowa w podatku od spadków w Japonii. Podstawa obliczenia dla każdego ze spadkobierców 1 / 7
Wysokość podatku Ponad Do 10 % podstawy obliczenia 30.000.000 15 % podstawy obliczenia minus 500.000 30.000.000 50.000.000 2 / 7
20 % podstawy obliczenia minus 2.000.000 50.000.000 100.000.000 30 % podstawy obliczenia minus 7.000.000 100.000.000 300.000.000 40 % podstawy obliczenia minus 17.000.000 300.000.000 50 % podstawy obliczenia minus 47.000.000 3 / 7
Źródło: Comprehensive Handbook of Japanese Taxes, Ministry of Finance, Tokyo 2006, s. 132. Przyglądając się skali podatkowej ujętej w powyższej tabeli stwierdzić można, że stawki podatku od spadków w Japonii - zwłaszcza przy dużym majątku - są dość wysokie. Podstawą opodatkowania jest całkowita wartość masy spadkowej zmniejszona o kwotę wolną od podatku, która w tym przypadku podana jest pośrednio. Kwota ta wyliczana jest według wzoru: 50 mln + ( 10 mln ilość ustawowych spadkobierców). Przy ustalaniu wysokości podatku bierze się po uwagę - uregulowany w japońskim Kodeksie Cywilnym ( ang. Civil Code, jap. Min Pō ), [4 ] dalej m.p. - ustawowy udział w spadku. Warto nadmienić, że na podstawie przepisów m.p. przy wyliczaniu wysokości podatku spadkowego przyjmuję się zasadę, że ilość adoptowanych dzieci uznanych za ustawowych spadkobierców ogranicza się do jednego - gdy istnieje potomek biologiczny - lub do dwóch, gdy potomka biologicznego nie ma. [5] Należy ponadto pamiętać, że zgodnie z japońskim prawem, jeśli nabywca spadku otrzymał jakąkolwiek darowiznę od spadkodawcy w ciągu 3 lat przed otrzymaniem spadku, wartość tej darowizny wliczana jest do podstawy opodatkowania podatku od spadków. W przypadku podatku od darowizn występuje inna podstawa opodatkowania oraz inne stawki podatkowe. Podstawa opodatkowania ustalana jest - adekwatnie do podatku od spadków - na bazie cen rynkowych nabytych rzeczy i praw majątkowych. Podatek ten obciąża wszelkie czynności związane z przekazaniem darowizny w danym roku kalendarzowym. Do podstawy opodatkowania - w myśl sz.z.h. - nie zalicza się: (a) rzeczy nabytych od osób prawnych, [6] (b) rzeczy nabytych od krewnych na pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem lub edukacją, (c) rzeczy nabytych przez osoby związane z działalnością religijną, charytatywną, naukową, itd., gdy rzeczy te mają być wykorzystane na cele publiczne, (d) dotacje na naukę i badania naukowe otrzymywane od organizacji non-profit, (e) prawa do otrzymywania płatności z systemów wzajemnej pomocy dla osób niepełnosprawnych, realizowanych przez lokalne podmioty publiczne zgodnie z ich przepisami, (f) składek politycznych w rozumieniu ustawy o krajowych biurach wyborczych ( ang. Public Offices Election Act, jap. Kōshoku Senkyo Hō ), [7] (g) darowizny przekazanej osobie ciężko upośledzonej w kwocie nie większej niż 60 mln). [8] W podatku od darowizn - adekwatnie do podatku od spadków - zastosowanie mają skale progresji ciągłej. Aktualną skalę podatkową przedstawia tab. 2. 4 / 7
Tab. 2. Skala podatkowa w podatku od darowizn w Japonii. Podstawa obliczenia Wysokość podatku Ponad Do 2.000.000 10 % podstawy obliczenia 2.000.000 3.000.000 15 % podstawy obliczenia minus 100.000 5 / 7
3.000.000 4.000.000 20 % podstawy obliczenia minus 250.000 4.000.000 6.000.000 30 % podstawy obliczenia minus 650.000 6.000.000 40 % podstawy obliczenia minus 1.250.000 6 / 7
50 % podstawy obliczenia minus 2.250.000 Źródło: Ōtsuka M., Ōtsuka I., Nakatani E., Tax law in Japan, Alphen aan den Rijn 2006, s. 87. W przypadku podatku od darowizn, adekwatnie do podatku od spadków, obciążenie podatkowe jest również bardzo wysokie. Kwota wolna od podatku wynosi 1,1 mln i zgodnie z zasadą pomniejsza wartość należnego podatku od darowizn. Obowiązek podatkowy podmiotu nabywającego rzeczy lub prawa majątkowe w wyniku darowizny, zgodnie z art. 21 sz.z.h., może być pomniejszony o dodatkową kwotę zwolnień (do 20 mln) w sytuacji, gdy nabywa on nieruchomość w celach mieszkalnych lub pieniądze z przeznaczeniem na zakup takiej nieruchomości od swojego małżonka i spełnia ponadto dwa kryteria: (a) pozostaje w związku małżeńskim ponad 20 lat i (b) nie korzystał dotychczas ze zwolnienia małżeńskiego. [9] Niniejszy artykuł stanowi rozdział pracy dyplomowej pt. Porównanie systemów podatkowych Polski i Japonii. [1] Law No. 73 of 1950. [2] Taxation in Japan, KPMG Tax Corporation, Tokyo 2005, s. 96-97.. [3] Comprehensive Handbook of Japanese Taxes, op. cit., s. 130. [4] Law No. 89 of 1896. [5] An outline of Japanese tax taxes, op. cit., s. 124. [6] Wartość tych rzeczy wchodzi do podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jako tzw. przychód okazjonalny. [7] Law No. 100 of 1950. [8] Comprehensive Handbook of Japanese Taxes, op. cit., s. 135. [9] Ōtsuka M., Ōtsuka I., Nakatani E., o. cit., s. 87. 7 / 7