Rynek rosyjski szanse i zagrożenia dla polskich przedsiębiorców. Opracowanie powstało na zlecenie Warmińsko-Mazurskiej Agencji Rozwoju Regionalnego S. A. w Olsztynie na potrzeby III Forum Rynków Wschodnich organizowanego w ramach projektu Tworzenie i rozwój sieci współpracy COI współfinansowanego w ramach Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej Działanie 1.4. Opracowanie zostało przygotowane przez Iwana Rassochina - analityka Centrum Współpracy Biznesowej "Polska-Rosja" (www.bizneswrosji.com).
Spis treści Wprowadzenie... 3 Kurs rubla szansa dla polskiego eksportu... 4 Ekspansja na Wschód regiony geograficzne i sektory gospodarki... 6 Wejście na rynek problemy i rozwiązania... 9 Nowa spółka czy oddział?... 10 Opodatkowanie prowadzonej w Rosji działalności i transfer zysków... 16
Wprowadzenie Mimo różnych stosunków politycznych współpraca gospodarcza między Polską a Rosją rozwija się niezwykle dynamicznie. Dowodem tego jest ciągły wzrost obrotów handlowych oraz poziomu inwestycji. Właśnie w Rosji otwiera swoje przedstawicielstwa mnóstwo polskich firm. Świadczy to o coraz większym zainteresowaniu polskich przedsiębiorstw rynkiem rosyjskim. Jeśli zatem polscy przedsiębiorcy chcą wejść na rynek rosyjski, to muszą wykorzystać okazję, jaką dają im obecne reformy w rosyjskiej gospodarce. Ich istota polega na coraz dalszej liberalizacji rynku i coraz większym obniżeniu podatków. Obraz gospodarczy Rosji wydaje się coraz stabilniejszy i bardziej atrakcyjny. Ceny surowców energetycznych, które są głównym zródłem zasilania rosyjskiej gospodarki, cały czas rosną. W 2011 roku PKB Rosji powinien wynieść prawie 1750 miliardów dolarów. Główne sektory i gałęzie rosyjskiej gospodarki według udziału w PKB to handel hurtowy i detaliczny (18,7%) oraz przetwórstwo (18,1%). Jednakże wzrost rodzimej produkcji w dalszym ciągu nie nadąża za wzrastającą zdolnością zakupową Rosjan. Powstała w ten sposób luka wypełniana jest przez towary pochodzące z importu. W 2010 roku wartość importu towarów do Rosji wyniosła prawie 250 miliardów dolarów. Jest to mniej niż w ostatnim przedkryzysowym roku 2008, kiedy wolumen importu wyniósł ponad 290 miliardów dolarów. Główne pozycje w imporcie towarów to maszyny i urządzenia (82,8 miliardów dolarów), żywność (34,53 miliardów dolarów) i produkty przemysłu chemicznego (32,0 miliardów dolarów). Powyższe dane pokazują, że Rosja jest krajem zależny od importu. Transformacja systemowa i reformy gospodarcze końca lat 80. i 90. doprowadziły do prawie całkowitego zniszczenia rodzimego przemysłu. Rosja ze światowego eksportera towarów przemysłowych została jednym z największych importerów gotowej produkcji. Według statystyk rosyjski eksport prawie dwukrotnie przewyższa import. Analiza jakościowa struktury eksportu i importu wskazuje na to, że eksportowane są głownie surowce, najczęściej bez jakiej kolwiek obróbki przemysłowej, natomiast importowane są gotowe wyroby. W praktyce ta zależność jest jeszcze większa, niż to pokazują statystyki, bo dotyczy branż, które mają strategiczne znaczenie dla rosyjskiej gospodarki. Na przykładzie branży spożywczej oznacza to udział importu na poziomie 60%, ale jeżeli doliczymy do tego wyroby produkowane w Rosji z surowców zagranicznego pochodzenia (przede wszystkim z Chin), to ten udział wzrasta już do 80%. Główni partnerzy handlowi Rosji w imporcie towarów to Chiny, Niemcy i Ukraina. Polska zajmuje dopiero 8. miejsce. W 2011 roku polski eksport do Rosji powinien osiągnąć liczbę blisko 6 miliardów dolarów. Przy tym na koniec listopada 2011 r. łączną kwotę polskich inwestycji w Rosji szacuje się na ponad 600 milionów dolarów. Jakby nie oceniać te liczby oczywistym jest, że polski udział w rosyjskim imporcie (6 miliardów dolarów z 250) i inwestycjach w Rosji nie jest duży.
Kurs rubla szansa dla polskiego eksportu Polskie towary cieszą się w Rosji coraz większym zainteresowaniem. Przyczynił się do tego m.in. światowy kryzys gospodarczy. Zależność rosyjskiej gospodarki od importu powoduje, że jest ona bardzo wrażliwa na wahania kursów światowych walut wobec rubla. Znaczący wzrost kursów przede wszystkim euro i dolara w stosunku do rubla powoduje natychmiastowy i duży, często przewyższający wzrost kursów, skok cen prawie na wszystkie towary i usługi. W efekcie sprzedaż towarów importowanych, których zakup odbywa się w euro lub dolarach, maleje. Od sierpnia 2008 roku wartość rubla rosyjskiego w odniesieniu do głównych światowych walut znacznie spadła. Natomiast kurs rubla w stosunku do złotówki pozostał prawie bez zmian. Polskie towary zyskały zatem dodatkową przewagę nad produkcją pochodzącą z krajów, wobec walut których rubel rosyjski poważnie staniał (na przykład kraje strefy EURO, Wielka Brytania, USA, Japonia, Korea Południowa itd.). Zatem sytuacja na rynkach walutowych stwarza nowe możliwości dla polskich przedsiębiorców. Poniżej podany jest wykres wahania kursu rubla w stosunku do złotego od sierpnia 2010 roku do listopada 2011 roku. Jak widzimy, wahania te mieszczą się w granicach 0,09-0,11 złotych za jeden rubel. Jeżeli weźmiemy pod uwagę okres od kiedy analitycy Centrum Współpracy Biznesowej Polska Rosja monitorują zmiany kursowe na linii złoty-rubel tj. od września 2006 roku, to wahania te mieszczą się w podobnych granicach. Spowodowane jest to przynależnością złotego polskiego i rubla rosyjski do tak zwanych walut peryferyjnych, które zachowują się jeżeli nie tak samo, to przynajmniej podobnie w stosunku do głównych światowych walut.
Wbrew powszechnym opiniom krążącym w polskim środowisku biznesowym firmy rosyjskie dosyć chętnie handlują z firmami polskimi w złotówkach. Eliminują w ten sposób ryzyko niespodziewanego skoku cen zakupu, mając tym samym gwarancję stałych cen zakupu towarów w danym okresie czasu, nawet na rok (w zależności od branży). Ponadto firmy rosyjskie mogą kupować polskie towary w niższych cenach, ponieważ polscy dostawcy nie muszą się zabezpieczać przed nagłą zmianą kursu złotego w stosunku do euro lub dolara. Ceny eksportowe w złotych są prawie zawsze bardziej atrakcyjne dla nabywcy, niż w jakiej kolwiek innej walucie. Z punktu widzenia polskiego eksportera oznacza to, że Rosja jest rynkiem, na którym warto zaistnieć.
Ekspansja na Wschód regiony geograficzne i sektory gospodarki Główne pozycje w polskim eksporcie do Rosji to maszyny i urządzenia (około 20%), produkty przemysłu chemicznego (około 15%), produkty pochodzenia roślinnego (około 15%), tworzywa sztuczne i wyroby z nich (około 10%), wyroby z drewna (około 8%), gotowe produkty żywnościowe (około 7%), metale nieszlachetne (około 7%) oraz środki transportu (około 6%). Najwięcej polskich towarów nabywa Moskwa i Petersburg razem ze swoimi obwodami (odpowiednio około 63% i około 9%) oraz Obwód Kaliningradzki (około 12%). Problem tkwi jednak nie w braku zainteresowania polskimi towarami w pozostałych regionach Rosji ani w niskiej zdolności zakupowej mieszkańcow tych regionów, lecz w podejściu wielu polskich biznesmenów. Do większości rosyjskich regionów polskie towary praktycznie nie docierają ponieważ polscy eksporterzy nie upatrują tych rynków jako potencjalnych rynków zbytu ograniczając się do największych ośrodków tj. Moskwy czy też Petersburga. Według analiz przeprowadzonych przez Centrum Współpracy Biznesowej Polska Rosja biznesowe zainteresowania większości polskich przedsiębiorców w zakresie eksportu ograniczają się do Kaliningradu, Moskwy oraz Petersburga. Polscy przedsiębiorcy nie biorą pod uwagę pozostałej części kraju Federacji Rosyjskiej. Jest to tym ciekawsze, iż upodobania te nie znajdują odzwierciedlenia w statystykach ekonomicznych. Tak na przykład Republika Tatarstan lub obwód Swierdłowski (Jekatierinburg z okręgiem) przewyższają potencjałem gospodarczym obwód Kaliningradzki, który jest beneficjentem netto środków budżetowych, a nie płatnikiem netto budżetu państwa. Jednak w polskim eksporcie do Rosji udział tych regionów wynosi zaledwie 1,5%. Zupełnie zapomniane przez polskich eksporterów są południowe regiony Rosji, które mają duży i co najważniejsze nie wykorzystany potencjał gospodarczy. Inny przykład dotyczy inwestycji. Zagraniczne firmy z godnym podziwu zaparciem wiążą swoje pomysły inwestycyjne w głównej mierze z Moskwą lub Petersburgiem (rzadziej z Kaliningradem), chociaż z punktu widzenia warunków ekonomicznych trudno sobie wyobrazić gorsze regiony do inwestowania w Rosji. Są to regiony przesycone inwestycjami i często nie zależy im na przyciąganiu nowych inwestycji. Wprost przeciwnie, to inwestorzy prześcigają się o to który z nich zaproponuje lepsze warunki dla regionu. Sytuacja ta powoduje, iż pozostałe regiony czekające na inwestorów są poza zasięgiem wzroku inwestorów, chociaż gotowe są stworzyć wszelkie dogodne warunki dla inwestycji m.in. przekazywać działki pod inwestycje bez opłat. Zatem najważniejszą wskazówką dla polskich eksporterów i inwestorów jest odejście od stereotypów podczas planowania swojej działalność w Rosji. Odległe regiony wcale nie oznaczają gorszych warunków dla inwestora, a często odwrotnie. Eksporterzy muszą zaś pamiętać, że inne regiony Rosji, jak na przykład południowy obszar jej części europejskiej jest w podobnej odległości od Polski co Moskwa i też może być rynkiem zbytu polskich towarów i usług.
Jeżeli chodzi o gałęzie gospodarki o najwyższym potencjale inwestycyjnym promowane przez władze produkcja maszyn i urządzeń oraz żywności ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnych technologii. Obecny wzrost gospodarczy w Rosji napędzają rosnące ceny ropy i gazu. Rosja jednak usiłuje odejść od surowcowego modelu gospodarki. Dlatego też sektor rolny ma szczególne znaczenie w strategii rozwoju Rosji, gdyż jest on uważany za strategiczny i mający związek z bezpieczeństwem państwa. W związku z tym przyjęto specjalną strategię rozwoju rolnictwa, według której do 2020 roku udział importu w branży spożywczej ma zmniejszyć się z obecnych 60% do 20%. Ta przemiana ma być dokona m.in. przy udziale zagranicznych inwestorów wykorzystujące surowce lokalnego pochodzenia do pełnego cyklu produkcyjnego w nowopowstałych fabrykach. W tym celu obniżono, niejednokrotnie do zera stawki celne na wysokotechnologiczne maszyny i urządzenia, których odpowiedniki nie są produkowane w Rosji. Zakup takich maszyn ma na celu unowocześnić rosyjski przemysł oparty na bazie sprzętowej z lat 70. ubiegłego wieku. Kolejne działania jakie podjęto by realizować strategię rozwoju Rosji to zmiany w bieżącym ustawodawstwie. Jedną z nich jest wprowadzenie zasady jednego okienka podczas rejestrowania firm. W Rosji odpowiedniki numerów KRS i NIP wydaje jeden organ lokalna inspekcja podatkowa w ciągi 5 dni roboczych od dnia złożenia dokumentów. Jest to termin rzeczywisty. Jeżeli dokumenty są przygotowane przez prawników, którzy mają odpowiednie doświadczenie w rejestrowaniu firm w Rosji, to składając dokumenty do urzędu w poniedziałek będziemy mogli je odebrać w następny poniedziałek mając już zarejestrowaną firmę. Kolejnym działaniem podjętym przez administrację rosyjską jest uproszczenie procedur migracyjnych dla wykwalifikowanych specjalistów. Pozwolenia na prace dla takich pracowników są wydawane w innym trybie, niż zwykłe. Ponadto takich pracowników nie obowiązują limity wynagrodzeń, jakie są ustalane dla zagranicznej siły roboczej ustalane co roku przez rząd federalny. Zachętą dla inwestorów są również ulgi podatkowe i nieodpłatne tereny inwestycyjne na prawie dzierżawy na okres 49 lat. Szczególny nacisk kładzie się na powstawanie dużych gospodarstw rolnych. Ciekawostką jest fakt, iż władze centralne zrobiły nieoficjalny wyścig pomiędzy regionami z potencjałem do rozwoju rolnictwa który z nich przyciągnie więcej inwestorów zagranicznych. Jest to argument natury nieformalnej, jednak mający czasami większe znaczenie, niż wszelkie uregulowania prawne. Kolejnym dużym ułatwieniem w obrocie towarów i usług ma być Unia celna Rosji, Białorusi i Kazachstanu. Co prawda jest ona w początkowej fazie i wiele spraw jest jeszcze niedopracowanych, jak na przykład wspólna zasady certyfikacji towarów i usług, jednak jest to duży krok naprzód. Potencjalny inwestor lub eksporter bedzie mogł oclić towar w dowolnym kraju Unii celnej, a jego dalsze rozprowadzenie odbywa się już bez dodatkowych procedur. Podobnie w niedalekiej przyszłości mają wyglądać zasady przemieszczania się siły roboczej wewnątrz Unii celnej. Ogromne możliwości zarówno dla eksporterów jak i dla inwestorów stwarzają duże międzynarodowe imrezy sportowe, które w najbliższych latach będą organizowane w Rosji: Zimowe Igrzyska Olimpijskie w Sochi w 2014 roku, mundial hokejowy w 2016 roku i mundial piłki nożnej w 2018 roku. W ramach przygotowań do tych imprez będą remontowane i budowane tysiące kilomatrów dróg, obiekty infrastruktury sportowej w ponad kilkunastu miastach.
W tym celu przewidziano na przykład zerowe stawki podatkowe i celne na towary przeznaczone na budowę obiektów olimpijskich w Sochi. Szanse polskiego biznesu są tym większe, że polsko-rosyjska współpraca gospodarcza ma pewną historyczną wartość. Polskie towary są postrzegane jako posiadające najlepszy stosunek ceny do jakości, dzięki temu mogą walczyć z konkurencyjnymi towarami z Chin i Niemiec. Próbując przyciągnąć inwestorów do określonych sektorów gospodarki państwo równolegle stopniowo wraz ze wzrostem produkcji lokalnej będzie ograniczać import gotowych produktów w tych sektorach, żeby ułatwić funkcjonowanie na rynku nowopowstałym przedsiębiorstwom produkcyjnym. Chodzi przede wszystkim o produkcję żywność oraz rolnictwo. Zatem ten, kto liczy na długofalowy wzrost poziomu eksportu gotowych produktów żywnościowych i rolnych, może być niemile zaskoczony kierunkiem zmiany przepisów w tym obszarze. Ograniczenia celne mogą mieć charakter stawek cła lub kwot na import. Rosja nie jest jeszcze członkiem WTO, więc może dosyć szeroko stosować te środki. Co prawda ma ona zamiar przystąpić do WTO, ale z pewnymi wyjątkami np. w obszarze rolnictwa. Klasycznym przykładem stosowania takiej strategii jest rosyjski rynek samochodowy. Próbując chronić zagraniczne koncerny samochodowe które zdecydowały się na otworzenie swoich fabryk w Rosji przed kryzysem w 2008 roku rosyjski rząd postanowił drastycznie podnieść cła na pojazdy samochodowe wszystkich kategorii. W wyniku tego import aut z zagranicy spadł 24 razy. Dzisiaj prawie wszystkie modele aut oferowane na rynku rosyjskim są produkowane w kraju. Mając gwarancję, że te przepisy nie zostaną zmienione, na otworzenie zakładów zdecydowali się kolejni producenci.
Wejście na rynek problemy i rozwiązania Rosja to rynek ogromnych możliwości dla wielu polskich fim, które mogłyby tu z powodzeniem sprzedawać swoje towary. Jednak przedsiębiorcy, którzy ruszają na podbój rynku rosyjskiego, napotykają na różnego rodzaju przeszkody, które w praktyce utrudniają im dostęp do rynku. Kluczowe z barier to: nieznajomość przepisów, których system jest bardzo skomplikowany, i długotrwałe biurokratyczne procedury związane z otrzymaniem rozmaitych zezwoleń oraz załatwianiem formalności. Poszukiwanie na miejscu odpowiedniej kancelarii prawnej, która mogłaby pomóc w rozwiązywaniu tych problemów z gwarancją pozytywnego rezultatu i co najważniejsze za rozsądne pieniądze, często stanowi dla zagranicznych przedsiębiorców trudność nie do pokonania. Jednak kwestie prawne to nie wszystko. Są tacy, którzy nie chcą zakładać firmy ani otwierać przedstawicielstwa. Wolą nie ponosić kosztów utrzymywania placówki, ale mimo to zaistnieć na rynku rosyjskim i eksportować tu swoje towary czy też usługi. Oczywiście ci też potrzebują fachowych porad prawnych m.in. w zakresie certyfikacji towarów, cła. Jednak dla tej grupy przedsiębiorców problem stanowi znalezienie odbiorcy (najczęściej hurtowego), który będzie kupował eksportowane towary. Proces poszukiwania takiego partnera jest często bardzo czasochłonny i pracochłonny. Proces ten dla cudzoziemca jest tym bardziej trudny chociażby z uwagi na barierę językową czy też brak odpowiednich kontaktów albo nawet podstawowej wiedzy o sytuacji rynkowej danej branży w kraju. Planując rozpoczęcie prowadzenia swojej działalność w Rosji powinno się skonsultować z osobą kompetentną. Może to być na przykład profesjonalny doradca lub wyspecjalizowana firma consultingowa. W sprawach tak ważnych, jak kwestie prawne i rozpoczęcie działalności na nowym rynku niezbędne jest zasięgniecie porady w jednostkach specjalizujących się w tych zagadnieniach. W tej chwili polskim eksporterom i inwestorom wyraźnie brakuje wsparcia w zakresie prawnym i informacyjnym, co jest jedną z przyczyn stosunkowo niewielkich polsko-rosyjskich obrotów handlowych i niskiego poziomu polskich inwestycji w Rosji. Niezależnie od tego, na jaki scenariusz decyduje się polska firma, czy to będzie założenie spółki w Rosji, czy uruchomienie tam przedstawicielstwa, czy też inna forma obecności na rynku rosyjskim (na przykład współpraca z miejscowym importerem), powinien być spełniony jeden warunek. Nie jest zalecane prowadzenie tego rodzaju spraw na odległość z Polski. Powinien się tym zajmować ktoś, kto znajduje się bezpośrednio na miejscu i jest zorientowany w aktualnej sytuacji. Może to być oddelegowany pracownik firmy lub pracownicy wynajętej wyspecjalizowanej firmy zewnętrznej. Wiele rzeczy wymaga osobistego kontaktu i ciągłej obecności osób prowadzących odpowiednią sprawę. Jest to żmudna i czasami ciężka praca jednak nie da się tym niestety sterować zdalnie, zwłaszcza w okresie początkowym.
Nowa spółka czy oddział? Można wydzielić dwie formy obecności przedsiębiorcy na rynku zagranicznym: bezpośrednią w oparciu o własną placówkę i pośrednią w oparciu o lokalnego partnera. W przypadku eksportu nie ma jednoznacznej odpowiedzi, która metoda jest lepsza, wszystko zależy od rodzaju sprzedawanych towarów i świadczonych usług. Natomiast dla inwestorów zdecydowanie jedynym możliwym rozwiązaniem jest forma bezpośrednia. Firma zagraniczna zamierzająca prowadzić działalność gospodarczą w Rosji (lub z rosyjskimi rezydentami) może skorzystać z kilku alternatywnych rozwiązań. Przede wszystkim, może ona otworzyć w Rosji przedstawicielstwo lub filię. Wariant drugi zakłada powołanie przez spółkę zagraniczną w Rosji samodzielnej osoby prawnej. Podmioty zagraniczne zgodnie z rosyjskim prawem mogą zakładać spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne. Prostszym rozwiązaniem wydaje się tu założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Różnice pomiędzy filią/przedstawicielstwem, a spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w prawie rosyjskim są następujące. Filia/przedstawicielstwo według obowiązującego w Rosji prawa nie są samodzielnymi osobami prawnymi. Na mocy obowiązujących przepisów filia/przedstawicielstwo nie mogą być przekształcone w osobę prawną i na odwrót, jako że według ustawodawstwa rosyjskiego procedura reorganizacji przewidziana jest wyłącznie dla osób prawnych, а nie ich struktur organizacyjnych (aby dokonać tej operacji należy zlikwidować filię/przedstawicielstwo i utworzyć nową osobę prawną). Filia/przedstawicielstwo to wyodrębniona jednostka organizacyjna osoby prawnej, która nie jest samodzielną osobą prawną, nie może być stroną w umowie, nie może nabywać praw majątkowych, nie może być powodem ani pozwanym w sądzie. Wszelkie działania filia podejmuje w imieniu osoby prawnej, która ją stworzyła w takim zakresie, w jakim jej uprawnienia/pełnomocnictwa określone zostały w statucie filii zatwierdzonej przez organ zarządzający zagranicznej osoby prawnej. Różnica między filią i przedstawicielstwem polega na tym, że przedstawicielstwo reprezentuje interesy osoby prawnej i dba o ochronę tych interesów. Poza pełnieniem funkcji reprezentowania przedstawicielstwo w zasadzie nie może prowadzić żadnej innej działalności, w tym także działalności gospodarczej. Filia zagranicznej osoby prawnej tworzona jest w celu prowadzenia działalności, wykonywanej przez samą zagraniczną osobę prawną (firmę matkę) na terytorium Rosji. Filia działa na podstawie uchwały o działalności filii, zatwierdzonej przez firmę matkę i może pełnić część lub wszystkie funkcje, w tym także funkcję reprezentowania, w imieniu firmy matki, która ją powołała pod warunkiem, że cel jej utworzenia i działalność przez nią prowadzona ma charakter handlowy. Bezpośrednia odpowiedzialność majątkowa za podjęte przez filię zobowiązania związane z działalnością na terytorium FR spoczywa na zagranicznej osobie prawnej (firmie matce). W przypadku samodzielnej osoby prawnej problem ten nie istnieje, jako że ona sama ponosi odpowiedzialność za zaciągnięte przez siebie zobowiązania (udziałowcy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ponoszą odpowiedzialność subsydiarną wyłącznie w przypadku niewypłacalności spółki pod warunkiem, że niewypłacalność nastąpiła z
winy uczestników spółki lub z winy innych osób, które są uprawnione do wydawania wiążących dla spółki decyzji lub w jakikolwiek inny sposób mają możliwość decydowania o jej działalności). W ten sposób utworzenie samodzielnej osoby prawnej umożliwia przeniesienie na nią całości ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej na terytorium FR. Zasady powołania organów zarządzających w filii i spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, której założyciel kontroluje 100% udziałów, z praktycznego punktu widzenia prawie się nie różnią. Rejestracja filii spółki zagranicznej w Rosji wymaga zezwolenia. Dopiero od momentu uzyskania zezwolenia (akredytacji), czyli zgody władz na utworzenie wyodrębnionej jednostki organizacyjnej podmiotu zagranicznego na terytorium Rosji oraz zarejestrowania jej we wszystkich właściwych urzędach i funduszach proces tworzenia oddziału zagranicznej osoby prawnej można uznać za sfinalizowany, a filia może rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej. Niestety przyczyny odmowy udzielenia akredytacji filii/przedstawicielstwa nie jest precyzyjny i może być interpretowany w sposób dowolny. Przykładowe podstawy prawne do odmowy wydania zezwolenia to m.in.: działalność spółki zagranicznej uderza w podstawy ustrojowe Federacji Rosyjskiej; działalność spółki zagranicznej jest pogwałceniem zasad moralnych obowiązujących w społeczeństwie rosyjskim; działalność spółki zagranicznej narusza konstytucyjne prawa i interesy obywateli Federacji Rosyjskiej, stanowi zagrożenie dla ich zdrowia; działalność spółki zagranicznej stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa i obronności państwa rosyjskiego. Osobliwością procesu tworzenia wyodrębnionej jednostki organizacyjnej zagranicznej osoby prawnej jest to, że proces ten regulowany jest przez ustawodawstwo rosyjskie dopiero na etapie końcowym etapie akredytacji. Wszystko, co go poprzedza, regulowane jest przez prawo kraju, w którym firma została założona. Utworzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga tylko powiadomienia odpowiednich organów, ale nie wymaga uzyskania żadnych zezwoleń. Procedura rejestracji filii rozpoczyna się od procesu przygotowania kompletu dokumentów, niezbędnych do otrzymania akredytacji filii: wniosek o dokonanie akredytacji filii zagranicznej osoby prawnej i wpisanie jej do państwowego rejestru filii zagranicznych osób prawnych akredytowanych na terytorium Federacji Rosyjskiej (wniosek należy złożyć w formie maszynopisu opatrzonego podpisem pełnomocnej osoby uprawnionej; w dokumencie należy podać nazwę, datę powstania, siedzibę oraz rodzaj działalności zagranicznej osoby prawnej, cele utworzenia filii i proponowany okres działalności oddziału w Rosji, а także informacje о kontaktach biznesowych z partnerami rosyjskimi i prognozę ich rozwoju); wypis z rejestru handlowego kraju pochodzenia zagranicznej osoby prawnej lub inny dokument, potwierdzający fakt rejestracji zagranicznej osoby prawnej zgodnie z ustawodawstwem kraju jej lokalizacji; statut i umowa spółki (jeżeli udziałowców jest więcej niż jeden) zagranicznej osoby prawnej, a jeśli ustawodawstwo kraju rejestracji zagranicznej osoby prawnej nie wymaga statutu i/lub umowy spółki,
to należy przedłożyć potwierdzający ten przepis prawny stosowny dokument, wydany w kraju rejestracji przez uprawniony organ; decyzja zagranicznej osoby prawnej o utworzeniu filii na terytorium Federacji Rosyjskiej; statut filii (oryginał i poświadczona przez rosyjskiego notariusza kopia), która bezwzględnie powinna zawierać nazwę filii i firmy matki, informacje o miejscu zlokalizowania filii na terytorium Federacji Rosyjskiej, adres siedziby spółki matki, cele utworzenia i rodzaje działalności filii, skład, wysokość i terminy wpłaty wkładów do funduszu filii, tryb zarządzania filią; list rekomendacyjny od banku, świadczącego usługi zagranicznej osobie prawnej potwierdzający jej wypłacalność (okres ważności dokumentu wynosi 6 miesięcy od daty jego wystawienia); zaświadczenie z urzędu skarbowego kraju rejestracji zagranicznej osoby prawnej potwierdzające nadanie numeru NIP; poświadczona przez rosyjskiego notariusza kopia generalnego pełnomocnictwa udzielonego kierującemu filią zagranicznej osoby prawnej w Rosji o nadaniu mu niezbędnych pełnomocnictw; poświadczona przez rosyjskiego notariusza kopia pełnomocnictwa upoważniającego do wszczęcia procedury akredytacyjnej (dokument ten należy przedłożyć, jeśli uprawniona osoba pełnomocna nie jest osobą kierującą filią); oryginał dokumentu potwierdzającego uzgodnienie z odpowiednimi organami władzy podmiotów Federacji Rosyjskiej (krajów, obwodów, republik, okręgów) faktu utworzenia filii (dokument ten należy przedłożyć w przypadku zlokalizowania filii poza granicami miasta Moskwy i miasta Sankt- Petersburga). Dokumenty zagraniczne przyjmowane są wyłącznie wtedy, gdy opatrzone są oryginalną adnotacją o legalizacji konsularnej lub są poświadczone klauzulą Apostille (jeśli zwolnienie z tej procedury nie jest przewidziane w umowach międzynarodowych Federacji Rosyjskiej); wymagane jest również tłumaczenie na język rosyjski poświadczone przez rosyjskiego notariusza. Dokumenty zachowują ważność przez okres jednego roku od daty ich wystawienia. Wszelkie pełnomocnictwa i inne wymagane dokumenty przyjmowane są wyłącznie w przypadku, gdy nadanie pełnomocnictw i złożone na dokumentach podpisy są poświadczone tylko i wyłącznie przez rosyjskiego notariusza. W przypadku braku właściwego notarialnego uwierzytelnienia pełnomocnictw osób składających podpisy na dokumencie należy złożyć dodatkowe dokumenty, potwierdzające nadanie pełnomocnictwa. Podpis na statucie filii również powinien być poświadczony przez rosyjskiego notariusza. Organem uprawnionym do przeprowadzania akredytacji jest Państwowa Izba Rejestracyjna przy Ministerstwie Sprawiedliwości Rosji (PIR). Procedura akredytacyjna trwa 18 dni roboczych. Jednak w różnych przypadkach ten termin może ulec wydłużeniu. Konkretnych przyczyn wydłużenia procedury akredytacyjnej nie podaje się. W przypadku uiszczenia opłaty dodatkowej w wysokości 500 USD czas trwania czynności akredytacyjnych może zostać skrócony do 5 dni roboczych.
Akredytacja jest udzielana filii na 1 rok, na 2 lata lub na 5 lat. Po upływie tego terminu konieczne jest wznowienie procedury akredytacyjnej w celu uzyskania nowego świadectwa. Opłata skarbowa za akredytację filii firm zagranicznych, rozpoczynających swą działalność na terytorium Federacji Rosyjskiej wynosi około 4000 USD. Oprócz opłaty skarbowej wnioskodawca powinien uiścić opłatę za usługi świadczone przez PIR, przy czym opłata ta jest zróżnicowana i zależy od wnioskowanego okresu akredytacji (1 rok 500 USD, 2 lata 1000 USD, 5 lat 2000 USD). Dane o wysokości tych ostatnich opłat mają charakter orientacyjny, nie są one ujęte w żadnych aktach normatywnych. Wysokość opłat regulują wewnętrzne rozporządzenia Państwowej Izby Rejestracyjnej i PIR może je zmieniać według własnego uznania. Podana powyżej informacja o wysokości opłat rejestracyjnych została ustalona na podstawie praktyki stosowanej przez PIR w ostatnich latach. Później przychodzi czas na założenie w banku konta rozliczeniowego filii i rejestrację filii w następujących urzędach i instytucjach: Państwowy Urząd Statystyczny (uzyskanie kodu statystycznego); Urząd Skarbowy (nadanie numeru identyfikacji podatkowej płatnika); Fundusz Ubezpieczeń Społecznych (FUS) (z uzyskaniem stosownego zaświadczenia potwierdzającego); Fundusz Emerytalny Federacji Rosyjskiej (FEFR) (z uzyskaniem stosownego zaświadczenia potwierdzającego); Fundusz Obowiązkowych Ubezpieczeń Zdrowotnych (FOUZ) (z uzyskaniem stosownego zaświadczenia potwierdzającego). W praktyce cała procedura otwarcia filii/przedstawicielstwa może trwać grubo ponad 2 miesiące i kosztować nawet 10 000 EUR. Pododne koszty są w przypadku póżniejszego zamknięcia filii/przedstawicielstwa, a procedura może trwać aż do 6 miesięcy. Tak wyraźna intencja ustawodawcy rosyjskiego do zniechęcenia zagranicznych firm do zakładania filii/przedstawicielstw ma bardzo proste uzasadnienie. Państwo rosyjskie i jego organy właściwie nie mają kontroli nad tym, co się dzieje w takiej placówce. Wszystkie decyzje są również podejmowane poza taką placówką, czyli w firmie zagranicznej. Filię/przedstawicielstwo nie można pociągąć do odpowiedzialności przed sądem rosyjskim, a powołująca taką filię/przedstawicielstwo firma zagraniczna cały czas pozostaje praktycznie nieuchwytna dla rosyjskich organów i w swojej działalności kieruje się prawem swojego kraju, a nie rosyjskim. Co innego spółka zarejestrowana w Rosji, która niezależnie od tego, kto jest jej właścicielem, funkcjonuje tylko i wyłącznie według norm prawa rosyjskiego. Procedura rejestracji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest procedurą ujednoliconą i dla jej przebiegu nie ma znaczenia, czy założycielami są rosyjskie czy zagraniczne osoby fizyczne czy prawne. Jak już wspomnieliśmy, rejestracja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga powiadomienia, a nie zezwolenia odpowiednich urzędów/organów państwowych, w tym przypadku organem tym jest Federalny Urząd Skarbowy. To czyni istotną rożnicę pomiędzy spółką a filią/przedstawicielstwem. Nie jest wymagana zgoda, w przypadku prawidłowo złożonych dokumentów urząd nie ma prawa odmówić rejestracji spółki. W celu dokonania rejestracji należy złożyć następujące dokumenty: wniosek o dokonanie rejestracji;