: Doświadczenia polskie i światowe U-Rodziny IFR, Kędzierzyn Koźle Seminarium, 8 listopada 2008 r.. Wyniki badań Komentarz do wyników Dr Jacek Lipiec Prof.dr hab.tadeusz Baczko (TB) Adiunkt Ośrodek Badań i Współpracy Naukowej Wyższa Szkoła Biznesu NLU Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Informatyczna FBN Polska w Warszawie 33-300 Nowy Sącz 02-787 Warszawa tel. (018) 4499 411 ul.stokłosy 3 jlipiec@wsb-nlu.edu.pl tbaczko@inepan.waw.pl
Podczas pierwszej ogólnopolskiej konferencji poświęconej biznesowi rodzinnemu, która odbyła się w Wyższej Szkole Biznesu NLU w Nowym Sączu w dniach 25-26 września 2005 roku, przeprowadzono kilka badań wśród właścicieli biznesów rodzinnych. Na tej podstawie określono ogólny profil przedsiębiorcy rodzinnego oraz jego preferencje i charakterystykę firmy. http://www.biznesrodzinny.pl/ Z inicjatywy Wyższej Szkoły Biznesu NLU w Nowym Sączu powołano Stowarzyszenie FBN Polska (Family Business Network Sieć Biznesów Rodzinnych) z siedzibą w Zbylitowskiej Górze, przy Firmie Roleski. http://www.fbnpolska.pl/
Profil przedsiębiorcy rodzinnego ze względu na płeć 56% 44% Kobiety Mężczyźni TB: Dominacja przedsiębiorców zagrożona przez kobiety. Wsparcie firm rodzinnych to szansa wyzwolenia potencjałów biznesowych oraz podstawa polityki prorodzinnej.
Profil przedsiębiorcy rodzinnego ze względu na wiek 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 34,1% 36,4% 11,4% 11,4% 2,2% 4,5% 19-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65 i więcej TB: Firmy rodzinne (FR) I i II generacji dominują. Mała ilość firm, które przechodzą do III generacji. Potrzeba aktywności firm i władz aby to ograniczyć i wesprzeć biznesy młodych.
TB: Mało jest FR sprzed 1945 r. Stosunkowo duży jest udział firm II generacji. Rośnie grupa firm I generacji wchodząca w okres sukcesji. Trzeba zmniejszyć ryzyka II i III generacji firm rodzinnych. Charakterystyka firmy rodzinnej ze względu na rok założenia 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 40% 35% 17,5% 5% 2,5% przed 1945 1978-1989 1990-1999 2000-2006 planowana 2007
Charakterystyka firmy rodzinnej ze względu na lokalizację 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 2,5% 19,5% wieś miasto do 20 ty s. 6,5% 26,0% 19,5% 6,5% 19,5% 20-50 ty s. 50-100 ty s. 100-200 ty s. 200-500 ty s. pow. 500 ty s. TB: FR obecne są w całej Polsce niezależnie od wielkości ośrodków. Większość (70%) działa w mniejszych miejscowościach. Szansą dla firm i władz jest potencjał rozwojowy FR na terenach wiejskich.
Charakterystyka firmy rodzinnej ze względu na charakter rozpoczęcia działalności 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 85% 7% 3% 5% Odziedziczenie Zakup istniejącego Nowy biznes Inaczej TB: Dominacja nowych FR i potrzeba aliansów strategicznych. Potencjał innowacyjny nowych FR wymaga identyfikacji, aktywizacji i rozwoju.
TB: Dominacja usług w biznesach rodzinnych. Potrzeba zwiększenia ich konkurencyjności i innowacyjności. Globalizacja FR jest zalecana. Charakterystyka firmy rodzinnej ze względu na rodzaj działalności 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 55% 28% 21% Produkcja Handel Usługi
Charakterystyka firmy rodzinnej ze względu na pokoleniowość 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 77,3% 15,8% 2,3% 2,3% 2,3% pierwsze drugie trzecie czwarte piąte TB: Zmniejsza się ilość FR wyższych generacji. Trzeba wykorzystać szanse ekspansji oraz zwiększać świadomość tożsamości FR.
Ilość pracowników Członkowie rodziny jako pracownicy w mikroprzedsiębiorstwach 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 9 7 6 5 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Ilość pracowników Rodzina - pracownicy Ilość obserwacji TB: Samozatrudnienie to typowe zjawisko dla firm rodzinnych. Jego nasilenie w firmach mikro to nie jest patologia, ale szansa ich rozwoju.
Ilość pracowników Członkowie rodziny jako pracownicy w małych przedsiębiorstwach 50 45 40 40 40 46 35 30 25 20 15 12 14 20 20 20 21 21 30 30 Ilość pracowników Rodzina - pracownicy 10 5 0 4 3 4 4 4 5 2 3 3 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ilość obserwacji TB: W firmach większych do 50 pracowników można tworzyć taniej miejsca pracy rodzinie i innym (wzrost zatrudnienia od 4 do 15 razy).
Ilość pracowników TB: W MŚP od 50-249 pracowników zdolność tworzenia miejsc pracy przez rosnącą ilość zatrudnionych członków rodziny wynosi od 20-200. Członkowie rodziny jako pracownicy w średnich przedsiębiorstwach 250 230 200 200 160 170176176 180180 150 100 50 50 70 80 85 100100 127127130 Ilość pracowników Rodzina - pracownicy 0 10 1 15 3 3 2 6 6 5 6 1 7 7 4 6 1 3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Ilość obserwacji
Ilu członków rodziny jest współwłaścicielami firmy? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 46% 22% 17% 10% 5% 0 1 2 3 4 TB: Samozatrudnieni członkowie rodzin to często ich współwłaściciele. Struktury właścicielskie są podstawą współpracy i zrozumienia FR.
Ile członków rodziny pracuje na stanowiskach kierowniczych? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 43% 35% 22% 33-49% 50-74% 75-100% TB: W firmach rodzinnych typowe jest zajmowanie kierowniczych funkcji przez członków rodziny
Czy chciałaby Pani/Pan pracować w firmie rodzinnej? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 91% 7% 2% Tak Nie Trudno powiedzieć
Jeśli nie pracowałaby Pani/Pan w firmie rodzinnej to gdzie chciałaby Pani/Pan pracować? 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 77% 18% 5% Inna f irma Inna f irma rodzinna Założy ć własną
Kwestie krytyczne biznesu rodzinnego zdaniem przedsiębiorców Kwestia Opis 1. Rodzina Konflikty rodzinne, które negatywnie wpływają na funkcjonowanie firmy, zbyt emocjonalne podejście, problemy z komunikacją oraz zrozumieniem, a także brak obiektywizmu w podejmowanych decyzjach przez wzgląd na członków rodziny będących pracownikami. 2. Zarządzanie zasobami ludzkimi Nepotyzm w przypadku zatrudniania, jak i późniejszego traktowania pracowników, obsadzanie stanowisk kierowniczych, brak profesjonalistów, brak kompetencji, trudności ze stawianiem wymagań i delegowaniem obowiązków oraz z ich egzekwowaniem, a także trudność w ustalaniu wynagrodzeń. Co ciekawe, zwrócono także uwagę na brak zaufania właścicieli firm rodzinnych do osób z zewnątrz oraz na trudne wejście do takich firm. 3. Dom, a praca Brak podziału na dom i na pracę, problemy z pogodzeniem celów rodzinnych z celami firmowymi, oraz ciągły brak czasu osób, które zarządzają rodzinną firmą. 4. Państwo Brak stabilnych przepisów prawnych, biurokracja urzędnicza, złe przepisy, niestabilność polityczna, wysokie obciążenie fiskalne oraz brak informacji o pomocy państwa.
Kwestie krytyczne biznesu rodzinnego zdaniem przedsiębiorców Kwestia Opis 5. Finanse Pozyskiwanie kapitału, konieczność podjęcia ryzyka finansowego w początkowej fazie działalności oraz ryzyko utraty dorobku rodziny w przypadku kryzysu. 6. Ciągłość/sukcesja Przekazanie firmy następcom, brak możliwości dziedziczenia oraz stawianie wysokich oczekiwań następcom. 7. Młode pokolenie Z perspektywy potomnych przedsiębiorców rodzinnych - niedocenianie, brak autonomii w działaniu i podejmowaniu decyzji w firmie oraz trudność w przekonywaniu do swoich racji. 8. Inne Problemy dotyczące rozwoju firmy i innowacyjności, mała skłonność do ryzyka, zbytnia hermetyczność oraz brak tradycji firm rodzinnych w Polsce.