Potencjalne determinanty nadmiernego korzystania z Internetu

118 Potencjalne determinanty nadmiernego korzystania z Internetu Potential determinants of heavier internet usage Lynette Armstrong, James G. Phillips i Lauren L. Saling Wiadomości Psychiatryczne; 15(3): 118 127 Przedrukowano z Int. J. Human-Computer Studies 53 (2000), Potential determinants of heavier internet usage s. 537 550, Copyright 2012 za zgodą Elsevier. Reprinted from Int. J. Human-Computer Studies 53 (2000), Potential determinants of heavier internet usage pp. 537 550, Copyright 2012 with permission from Elsevier Psychology Department, Monash University, Clayton VIC 3800, Australia Adres do korespondencji/ Address for correspondence: lynette Armstrong Psychology Department, Monash University, Clayton VIC 3800, Australia email: james.g.phillips@sci. monash.edu.au. STRESZCZENIE Pomimo swoich wielu zastosowań Internet jest medium podatnym na nadużywanie. Uzależnienie od Internetu (ZUI) jest nowo proponowanym konstruktem, którego kryteria zostały wyprowadzone z kryteriów DSM-IV dla nadużywania substancji. Chociaz zjawisko to jest nowe, uzależnienie od Internetu bazuje na istniejących już mechanizmach. Element uzależnienia może odnosić się do poszukiwania stymulacji poprzez interaktywne usługi, ale też Internet może służyć jako rodzaj ucieczki od trudności życia codziennego. Rozważaliśmy zatem zakres, w jakim poszukiwanie stymulacji lub niska samoocena są predykatorem nadmiernego korzystania z Internetu. Pięćdziesięciu uczestników, rekrutowanych za pośrednictwem Sieci lub Grupy Wsparcia dla Osób Uzależnionych od Internetu, wypełniało Internet Related Problem Scale 1, skalę ryzyka uzależnienia w MMPI-2, Coopersmith Self-Esteem Inventory oraz Sensation Seeking Scale. Wyniki Internet Related Problem Scale wskazywały na wewnętrzną spójność i rzetelność konstruktu, pozwalając na przewidywanie ilości godzin spędzanych w Internecie oraz wykazując powiązanie z skalą ryzyka uzależnienia. Podczas gdy niska samoocena powiązana była z wyższymi wynikami w Internet Related Problem Scale, brak było takiej zależności w kwestii impulsywności. Badacze powinni dokonać ponownej oceny wcześniejszych konceptualizacji typowej osoby uzależnionej od Internetu jako introwertycznego mężczyzny z wyższym wykształceniem, wykazującego dużą potrzebę stymulacji intelektualnej (Shotton, 1991). Słowa kluczowe: Internet, uzależnienie, samoocena, hazard Summary Despite its uses, the Internet is liable to be abused. "Internet Addiction" is a newly proposed construct, derived form DSM-IV criteria for substance abuse. As a very recent phenomenon, excess internet use probably arises through preexisting mechanisms. The addictive element may be the search for stimulation through interactive services, or the Internet may serve the purpose of an escape from real-life disculties. We therefore considered the extent to which sensation seeking or poor self-esteem predicts heavier Internet use. Fifty participants, recruited through the Internet or the Internet Addiction Support Group, completed an Internet Related Problem Scale, the MMPI-2 Addiction Potential Scale, the Coopersmith Self-Esteem Inventory and the Sensation Seeking Scale. The Internet Related Problem Scale showed a moderate level of internal consistency and demonstrated construct validity, predicting hours of Internet use and having a relationship with the Addiction Potential Scale. While poorer self-esteem predicted greater scores on the Internet Related Problem Scale, impulsivity did not. Researchers need to re-assess previous conceptualizations of the typical "computer addict" as a highly educated, male introvert with a constant need for intellectual stimulation (Shotton, 1991). Key words: internet; addiction; self-esteem; gambling. 1. Wprowadzenie Internet znany jest na całym świecie jako źródło informacji, marketingu i rozrywki. Pomimo niezliczonych zastosowań technologii komputerowej, istnieją także możliwości nadużyć. Masowe zastosowanie Internetu oznacza, że ludzie będą spędzać coraz więcej czasu, wykorzystując narzędzia, takie jak mysz, by w przyszłości mieć dostęp do różnych zasobów. Odkąd zespół urazowy (cumulative trauma disorder; RSI) został powiązany z ekspozycją na promieniowanie i nie jest ograniczony do korzystania z klawiatury, zaistniała silna potrzeba, by usystematyzować determinanty nadmiernego korzystania z Internetu. W szczególności, znaczny poziom dostępności Internetu i szeroki zakres oferowanych w nim usług zwiększa prawdopodobieństwo nadużywania go przez niektóre osoby, do tego stopnia, że zachowanie to opisuje się jako kompulsywne a nawet jako uzależnienie (Jones, 1996, Murphy, 1997). Dopóki zjawisko to jest niezdefiniowane, istnieje obawa związana z rosnącą ilością użytkowników Internetu. 1 Z uwagi na brak polskich wersji narzędzi badawczych stosowanych przez autorów pracy, zdecydowano się na pozostawienie oryginalnych tytułów użytych przez nich testów, w celu zwiększenia komunikatywności rezultatów. Przyp. tłum.

119 Griffiths (1995) roboczo definiował uzależnienia od technologii jako behawioralne (niesubstancjalne), które wymagają interakcji człowiek maszyna. Wiele z dowodów na istnienie uzależnienia od komputera pochodzi z niepotwierdzonych źródeł z lat 70. i 80. (Shotton, 1991). Shotton (1991) próbował stworzyć profil typowego uzależnionego użytkownika programów komputerowych. Człowiek taki spędzał wiele godzin w ciągu tygodnia przy komputerze i miał trudności z kontrolowaniem ilości tego czasu. Były to osoby z wysokim wykształceniem i zwykle mniej uspołecznione niż ich rówieśnicy (np. przedkładały własne towarzystwo nad towarzystwo innych, były zorientowane na przedmioty i częściej angażowały się w niespołeczne hobby i zainteresowania, z których większość mieściła się w ramach nauki i technologii). Można ich było także scharakteryzować jako wymagający ciągłej, pozytywnej, intelektualnej stymulacji (Shotton, 1991, s. 225). Ostatnio Griffiths (1997a) i Young (1996) przeprowadzily bardziej szczegółowe badania przypadków osób uzależnionych od Internetu. Próby zdefiniowania uzależnienia od Internetu oparte były na kryteriach DSM-IV dla nadużywania substancji i zaowocowały powstaniem terminu zespół uzależnienia od Internetu (Internet Addiction Disorder; IAD) (Goldberg, 1996). W każdym z kryteriów uzależnienia od substancji słowo Internet zostało użyte w miejscu substancja. Zaadaptowane kryteria zawierały zatem objawy, takie jak: 1) tolerancja (tj. potrzeba spędzania coraz więcej czasu on-line, w celu uzyskania takiego samego poziomu satysfakcji), 2) objawy odstawienia, gdy osoba nie korzysta z Internetu (tj. niepokój, pobudzenie psychoruchowe i obsesyjne myśli dotyczącego tego, co dzieje się w Internecie), 3) pożądanie (tj. korzystanie z Internetu częściej niż to konieczne i przez dłuższy czas), 4) negatywne konsekwencje, takie jak utrata pracy, problemy finansowe, małżeńskie i rodzinne (Goldberg, 1996). Do powyższych Griffiths (1998) dodał ważność (salience) aktywności dla danej jednostki, zmiany nastroju w czasie angażowania się w tę aktywność, zwiększającą się tolerancję i potrzebę częstszego podejmowania aktywności oraz objawy odstawienia wraz z tendencją do nawrotu, po tym jak aktywność zostanie na dłuższy czas przerwana. W związku z tym, że wiele wcześniejszych badań dotyczących uzależnień koncentrowało się na nadużywaniu substancji i alkoholizmie (uzależnieniach substancjalnych/chemicznych), wciąż trwa debata, czy psychologiczne i socjopsychologicznie uwarunkowane zachowania kompulsywne lub obsesyjne powinny być rozpatrywane jako uzależnienia (Walker, 1989). Jeśli uzależnienie od Internetu istnieje, wydawało by się bardziej zbliżone do zaburzeń kontroli impulsów, zachowań obsesyjnych i kompulsywnych (np. hazardu, zaburzeń odżywiania, kompulsywnych kradzieży) niż uzależnień od substancji, jako że brak w nim zależności opartej na źródłach chemicznych. Jednakże niewiele wiadomo na temat podobieństw i różnic między uzależnieniem od Internetu a innymi typami uzależnień i kompulsji. W celu zbadania zachowań dotyczących Internetu i uzależnienia u osób opisujących siebie jako uzależnione od Internetu Egger i Rauterberg (1996) wykorzystali kwestionariusz rozsyłany za pośrednictwem World Wide Web (WWW). Pytania zostały pogrupowane w skale dotyczące doświadczeń społecznych, korzystania, uczuć związanych z korzystaniem z Internetu oraz doświadczeń powiązanych z korzystaniem. Egger i Rauterberg (1996) wykorzystali adaptowane kryteria DSM-IV dla zdefiniowania osób uzależnionych od Internetu. Nie znaleźli znaczących różnic między odpowiedziami uzależnionych i nieuzależnionych na adaptowane kryteria DSM-IV, przy 10% badanych uznających siebie za uzależnionych, co było niezależnie od ich płci, wieku czy sytuacji życiowej. W przeciwieństwie do wcześniejszych badań Shottona, Young (1997) zbadała 400 przypadków uzależnienia od Internetu przy wykorzystaniu adaptowanych kryteriów DSM-IV dla nadużywania substancji w celu zidentyfikowania uzależnionych (O Reilly, 1996). Z grupy samodzielnie wybranych użytkowników Internetu wyróżniła użytkowników uzależnionych (spełniających trzy z siedmiu adaptowanych kryteriów nadużywania substancji) lub nieuzależnionych. Young (1997) przyglądała się czasowi, jaki użytkownicy spędzają on-line (poza pracą), w szczególności temu, do czego używali Internetu, typom aplikacji i negatywnym konsekwencjom wynikającym z korzystania z nich. Uzależnieni użytkownicy proszeni byli o ocenę, czy te problemy powodują umiarkowane, silne zakłócenie, czy też żadnych. Young odkryła, że uzależnieni użytkownicy korzystali głównie z interaktywnych usług, takich jak czaty (IRC) (użytkownicy rozmawiali na tematy ogólne lub towarzyskie on-line) i gry RPG (MUDS) (wielu użytkowników pozostaje w interakcji on-line, jako np. postacie z książek). Osoby nieuzależnione korzystały częściej z usług polegających na wyszukiwaniu informacji i tych umożliwiających utrzymanie relacji, w tym WWW i poczty elektronicznej. Uzależnieni zgłaszali ogólną utratę kontroli w zakresie zdolności do ograniczania korzystania. Najczęściej wskazywali na umiarkowane lub silne zakłócenie w jednej ze sfer funkcjonowania (edukacja, relacje, finanse, funkcjonowanie zawodowe i fizyczne). Większość uzależnionych użytkowników stanowiły kobiety w średnim wieku. Young doszła do wniosku, że uzależnienie od Internetu istnieje, ale że to nie Internet sam w sobie jest uzależniający, ale natura szczególnych usług (usług interaktywnych) może uzależniać.

120 Nastepnie Brenner (1997) opracował miarę eksploracyjną uzależnienia od Internetu w postaci skali zachowań uzależnieniowych powiązanych z Internetem (Internet-Related Addictive Behavior Inventory; IRABI), która była rozpowszechniana za pośrednictwem WWW. Pytania były oparte na adaptowanych kryteriach DSM-IV dla nadużywania substancji, z których wiele odnosiło się do funkcjonowania w rolach (patrz Young, 1997) i negatywnych konsekwencji życiowych powiązanych z nadmiernym korzystaniem z Internetu (np. utrata pracy, kryzys w małżeństwie, długi, porażki w kwestii edukacji) (O Reilly, 1996). Dodatkowo, skala Brennera zawierała pytania powiązane z kwestią związków, używania Internetu w sposób uniemożliwiający właściwe zarządzanie czasem i pytania dotyczące kwestii, takich jak postawa w stosunku do darmowych treści, treści dla dorosłych oraz prób rządu (US), by wprowadzić ustawodawstwo regulujące Internet. Brenner dołączył także kilka przypadkowych pytań, by odrzucić osoby odpowiadające losowo. Brenner w przypadku tej skali uzyskał zadowalający poziom wewnętrznej spójności (α = 0,87). Wszystkie 32 punkty korelowały w sposób umiarkowany z całościowym wynikiem, w przedziale 0,22 0,55 ze średnią korelacją wynoszącą 0,44 (Brenner, 1997, s. 880 881). Po ustaleniu wewnętrznej spójności i korelacji punktów z wynikiem całkowitym Brenner doszedł do wniosku, że zawarte w skali badane sfery są powiązane z konstruktem uzależnienia od Internetu. Przeciętna osoba biorąca udział w badaniu Brennera była mężczyzną w wieku 34 lat, z wyższym wykształceniem (średnio 15 lat edukacji). Pomimo samodzielnego wyboru udało się osiągnąć znaczne zróżnicowanie osób badanych, z 1885 osób z 25 krajów, które podjęły się badania, ukończyło je 654 (35%). Średni czas korzystania z Internetu wynosił 19 godzin tygodniowo (łącznie z korzystaniem z powodów zawodowych). Brenner zanotował skrzywione rozprzestrzenianie się wyników w IRABI, co wspierało przekonanie o istnieniu grupy osób, dla której korzystanie z Internetu przynosiło więcej negatywnych konsekwencji, niż zakładałaby norma. Odkrył także, że prawie wszyscy prezentowali podobne do uzależnienia zachowanie w momencie, gdy 80% próby osiągało wynik powyżej 5 na skali IRABI. Ostatecznie badania przeprowadzone do dnia dzisiejszego sugerują, że nie ma jednego typowego profilu osoby uzależnionej od Internetu czy komputera. Young przyznaje, że choć niektóre grupy były reprezentowane silniej niż pozostałe wśród badanych przez nią użytkowników (np. kobiety w średnim wieku, korzystające z komputera w domu), każdy posiadający komputer czy połączenie z Internetem może się uzależnić (O Reilly, 1996). Powyższe badania wykazały, że charakterystyki demograficzne tych, którzy nadużywają Internetu, są bardzo zróżnicowane. Choć poprzednie badania opisywały typową osobę nadużywającą Internetu jako introwertyka z wyższym wyksztalceniem, o dociekliwym umyśle (Shotton, 1991), zainteresowanego głównie komputerami nie jest to już aktualne. Jak się wydaje, pojawienie się Internetu zmieniło profil osoby uzależnionej od komputera. Prawdopodobnie jest to spowodowane szerokim zakresem tematów i interaktywną naturą Internetu, która przyciąga do niego ludzi z różnych sfer społecznych. Mimo to wydaje się, że istnieją pewne ogólne odkrycia dotyczące uzależnienia od Internetu. Po pierwsze, wiele negatywnych konsekwencji społecznych i związanych z życiem rodzinnym, które są obecne w uzależnieniach od substancji chemicznych (jak problemy finansowe, utrata pracy, kryzysy w związkach itp.) są także powiązane z nadmiernym korzystaniem z Internetu (Young, 1997). Te negatywne konsekwencje zapewniają użyteczny sposób badania uzależnienia od Internetu. Po drugie, większość badań donosiła także o ogólnej utracie kontroli przez uzależnionych użytkowników nad ilością czasu spędzaną on-line lub na aktywnościach powiązanych z komputerem/internetem (Shotton, 1991; Young 1997). 1.1. Pewność i rzetelność Podczas gdy za pośrednictwem mediów dostępnych jest sporo informacji dotyczących uzależnienia od Internetu (Internet jest tu jednym ze źródeł), bardzo niewiele z nich jest opartych na badaniach naukowych. Zanim możliwe będzie dokonanie oceny znaczenia tego problemu, konieczne jest ustalenie pewności i rzetelności narzędzi badawczych. Należałoby także ustalić, czy miary te badają pożądany konstrukt, jakim jest uzależnienie od Internetu, czy też inny. Niniejsza praca ma zatem na celu zbadanie rzetelności konstruktu Internet Related Problem Scale, poprzez ustalenie wzajemnych powiązań oraz innych wskaźników uzależnienia. Jednym z takich wskaźników jest ilość czasu spędzana na uzależniającej aktywności (APA, 1995) w tym przypadku czas spędzony on-line. Jako że Internet jest stosunkowo nowym zjawiskiem, ludzie mogli jeszcze nie wykształcić podatności na niego. Natomiast każdy nawyk musi powstawać na bazie wcześniej istniejących mechanizmów (Griffiths, 1996a). Innym zatem odpowiednim wskaźnikiem może być już istniejąca skala lub miara uzależnienia. Skala ryzyka uzależnienia MMPI-2 wykazuje akceptowalne poziomy pewności i rzetelności (Cohen, Swerdlik, Phillips, 1996) i jest aktualnie stosowana do mierzenia potencjalnego nadużywania substancji i alkoholizmu.

121 Dodatkowo, może okazać się interesujące stwierdzić, czy pewne czynniki powiązane z innymi typami uzależnień są predykatorami także uzależnienia od Internetu. Choć badacze uzależnień zgadzają się, że nie istnieje jeden uzależnieniowy typ osobowości, szczególne cechy i atrybuty osobowościowe były konsekwentnie znajdowane i wiązane z niektórymi bardziej szczegółowo badanymi typami uzależnień i kompulsji (np. nadużywanie substancji, alkoholizm i hazard). 1.2. Samoocena i uzależnienie Niska samoocena była wiązana z uzależnieniem (Marlatt, Baer, Donovan i Kivlahan, 1988; Hirschman, 1992; Craig, 1995). Osoby z niską samooceną mają tendencję do skupiania się na negatywnych ocenach, są podejrzliwe wobec pochwał i interpretują informacje ewaluacyjne w sposób, który wzmacnia ich negatywną ocenę samego siebie (Baumeister, 1993; Swann, 1996). Samoocena uważana jest za coś, co ustala się w dzieciństwie (Baumeister, 1997), w związku z tym niska jest często rezultatem braku bezwarunkowego rodzicielskiego lub rówieśniczego wsparcia, które tworzy poczucie nieadekwatności i braku wartości (Harter, 1993). Substancja uzależniająca może być wtedy stosowana do wycofania się albo ucieczki od tych negatywnych ocen i stresu relacji międzyludzkich (Craig, 1995). Na przykład teoria społecznego uczenia się Bandury sugeruje, że ludzie z niską samo-skutecznością i niewielkimi umiejętnościami społecznego radzenia sobie często używają różnych substancji jako mechanizmu radzenia sobie (McMurran, 1994). 1.3. Impulsywność i uzależnienie Impulsywność także może się przyczyniać do uzależnienia (Hirschman, 1992; Craig, 1995; Castellani i Rugle, 1995). Zuckerman (1983) sugeruje, że jednostki różnią się z uwagi na optymalny dla nich poziom stymulacji i tym samym niektóre osoby poszukują więcej zewnętrznej stymulacji niż inne i są przez to bardziej podatne na zachowania uzależnieniowe. Również Shaffer (1996) zauważył, że korzystanie z Internetu jest powiązane z zachowaniem nakierowanym na poszukiwanie stymulacji. Cecha poszukiwania stymulacji jest spostrzegana jako podcecha impulsywności i była blisko wiązana z ekstrawersją (Zuckerman, 1979). Formularz IV Sensation Seeking Scale, który był stosowany w omawianym badaniu, składa się z skali czynnika głównego oraz czteroczynnikowych podskal, jak pasja, poszukiwanie przygód, poszukiwanie doświadczeń, odhamowanie i podatność na nudę (thrill, adventure seeking, experience seeking, disihibition, boredom susceptibility). Jak wykazano, podskale do pewnego stopnia zachodzą na siebie (Zuckerman, 1979), tylko jedna ze skal Sensation Seeking Scale została wykorzystana w analizie. Skala odhamowania, która mierzy poszukiwanie stymulacji poprzez stymulację społeczną i niepokój, w czasie ekspozycji na takie sytuacje (Trimpop, 1994, s. 92) wykazuje największą trafność fasadową, jako miara impulsywności. Niniejsze badanie miało na celu rozważenie wiarygodności i trafności konstruktu miar uzależnienia od Internetu, ze szczególną oceną, czy niektóre z atrybutów/cech osobowości powiązanych z innymi uzależnieniami (tj. odhamowanie, niska samoocena) byłyby predykatorami także w przypadku uzależnienia od Internetu. Skalami wykorzystanymi do mierzenia cech osobowości, jak samoocena czy impulsywność były Coopersmith Self-Esteem Inventory (Coopersmith, 1991) i Sensation Seeking Scale (1979). 2. Metoda 2.1. Uczestnicy W badaniu wzięło udział pięćdziesiąt osób, 29 mężczyzn i 23 kobiety. Większość (75%) uczestników miała średnio 25 30 lat. Uczestnicy zostali wybrani na podstawie faktu, że korzystali z przynajmniej jednej usługi Internetowej. Uczestnicy byli rekrutowani na dwa sposoby. Po pierwsze, za pośrednictwem bezpośredniego zaproszenia rozsyłanego pocztą elektroniczną do osób chcących uczestniczyć w badaniu, a następnie rozsyłanych przez te osoby dalej, po drugie, poprzez powiadomienie grupy wsparcia dla osób uzależnionych od Internetu (Internet Addiction Support Group; I-a-s-g) z prośbą o kontakt z badaczem, jeśli którykolwiek z członków byłby zainteresowany uczestniczeniem w badaniu. I-a-s-g jest internetową grupą dyskusyjną dla osób uzależnionych od Internetu, w której osoby mogą rozmawiać o nadmiernym korzystaniu z Internetu oraz powiązanych problemach. Po otrzymaniu prośby rozesłano do nich arkusze badawcze. Uzyskana ostatecznie próba w 10% składała się z członków I-a-s-g i osób z listy kontaktów. 2.2. Materiały Badanie korzystania z Internetu składało się z czterech części, pierwsze dwie zostały zaczerpnięte z IRA- BI (Brenner, 1997). Część demograficzna z sześcioma pytaniami wielokrotnego wyboru dotyczyła wieku, płci, narodowości, wykształcenia, zawodu i stanu cywilnego uczestników. Sekcja Korzystanie z Internetu składała się z ośmiu pytań wielokrotnego wyboru, dotyczących ogólnych ilości czasu spędzanego w Internecie w ciągu tygodnia, czasu spędzanego na usługach indywidualnych oraz tego, gdzie uczestnicy zwykle korzystają z Internetu. Pytania skupiały się na osobistym i dobrowolnym korzystaniu z Internetu, z wyłącze-

122 niem korzystania z powodów zawodowych. Jako że poprzednie badania sugerowały, że interaktywne usługi, jak czaty i MUDy mogą być bardziej uzależniające, pytania dotyczyły także typu usług, z jakich osoba korzysta. Obejmowały e-mail, WWW, ftp, IRC, MUDy i grupy dyskusyjne. Część zawierająca Internet Related Problem Scale była oparta na tym, co aktualnie wiadomo na temat zjawiska uzależnienia od Internetu. Dwadzieścia pytań zostało utworzonych z adaptowanych kryteriów DSM-IV dla uzależnień i dotyczyło kwestii tolerancji, potrzeb, objawów odstawienia i negatywnych konsekwencji w sferach: społecznej, rodzinnej, pracy zawodowej i trudności powiązanych z sytuacją finansową. Także z DSM-IV dołączono kryteria odnoszące się do utraty kontroli nad ilością czasu korzystania, czasu poświęcanego na aktywności powiązane z Internetem i zmniejszenia ilości czasu poświęcanego na inne aktywności (np. społeczne, zawodowe czy rekreacyjne) w powodu nadmiernego korzystania z Internetu. Wszystkie pytania w tej części zawierały skalę Likerta od 1 = całkowita nieprawda do 10 = w pełni prawdziwe (Tab. I). Ostatnia część składała się z trzech skal dotyczących osobowości, skala ryzyka uzależnienia MMPI-2 (Hathaway i McKinley, 1989) była stosowana w celu zweryfikowania rzetelności Internet Related Problem Scale, podczas gdy dwie pozostałe miary badały cechy osobowości predysponujące do zachowań typowych dla uzależnienia (Sensation Seeking Scale, Zuckerman, 1979; Coopersmith Self-Esteem Inventory, Coopersmith, 1991). Skala ryzyka uzależnienia MMPI-2 (Hathaway i McKinley, 1989) składa się z 39 punktów MMPI-2, które charakteryzują jednostki z potencjałem do rozwoju alkoholizmu i nadużywania substancji. Skala prezentuje akceptowalny poziom test retest i wewnętrznej spójności. Istnieją także dowody, że MMPI- 2 ogólnie prezentuje równie wysoki poziom rzetelności konstruktu jak MMPI (Cohen i wsp. 1996). Coopersmith Self-Esteem Inventory (SEI) jest 25-punktowym kwestionariuszem zaprojektowanym, by mierzyć postawy oceny w stosunku do siebie w społecznej, edukacyjnej, rodzinnej i osobistej sferze doświadczenia. W SEI termin samoocena odnosi się do osobistej oceny wartości wyrażonej w postawach, jakie osoba ma w stosunku do siebie (Coopersmith, 1991, s. 12). Test ten wykazał adekwatny poziom wewnętrznej spójności, pewności (0,80 KR20s dla oceny 12 uczniów) oraz dobrą rzetelność konstruktu. Formularz IV Sensation Seeking Scale składał się z 72 punktów (Zuckerman, 1979). Ta wersja zawiera ogólną miarę poszukiwania stymulacji (22 punkty) i cztery czynnikowe podskale. Thrill & Adventure Seeking (pasja i poszukiwanie przygód) 14 punktów, Experience Seeking (poszukiwanie doświadczeń) 18 punktów, Disinhibition (odhamowanie) 14 punktów oraz Boredom Susceptibility (odporność na nudę) 18 punktów. Skala odhamowania, która została wykorzystana w dalszej analizie, wykazała zadowalający poziom pewności w zakresie 0,60 0,79 w czerech różnych próbach (Zuckerman, 1979). 2.3. Procedura Uczestników pozyskano, rozsyłając badanie dotyczące korzystania z Internetu za pośrednictwem poczty elektronicznej do osób z listy kontaktów, wraz z opisem badania oraz prośbą o wypełnienie i odesłanie e-mailem. Wysłano także ogłoszenie do grupy wsparcia dla osób uzależnionych od Internetu (I-a-s-g) dotyczące badania z prośbą, by osoby zainteresowane skontaktowały się z badaczem w celu uzyskania kopii narzędzi badawczych. Te osoby także odsyłały wypełnione kwestionariusze e-mailem. Pierwotne wyniki Internet Related Problem Scale zostały zsumowane, a tam gdzie istniał więcej niż jeden punkt dla danego objawu, wynik został uśredniony dla uzyskania pojedynczej wartości do dalszej analizy. Zmiennymi, na które składał się więcej niż jeden symptom, były objawy odstawienia, tolerancja, inne problemy, negatywny wpływ nadmiernego korzystania oraz zmniejszenie innych aktywności. Całościowy wynik Internet Related Problem Scale był liczony poprzez zsumowanie wyników dla każdego z objawów (Tab. II). Wyniki dla dodatkowych skal (Sensation Seeking Scale podskala odhamowania, skala ryzyka uzależnienia i Coopersmith Self-Esteem Inventory) były sumowane zgodnie z instrukcją zawartą w podręcznikach do tych skal. 3. Wyniki 3.1. Rzetelność Internet Related Problem Scale Obliczono test rzetelności (α Cronbacha) dla Internet Related Problem Scale, aby wykazać poziom wewnętrznej spójności między punktami. Działanie to zostało wykonane przy wykorzystaniu dziewięciu punktów ze skali, które zawierały zmienne, jak tolerancja, objawy odstawienia, potrzeba, utrata kontroli, czas spędzany na aktywnościach powiązanych z Internetem, zmniejszenie ilości czasu poświęcanego na inne aktywności z powodu nadużywania Internetu, negatywne skutki uboczne nadmiernego korzystania, tendencje ucieczkowe z powodu innych trudności i introwersja. Wszystko, z wyjątkiem innych problemów i introwersji, to wskaźniki aktualnie wykorzystywane do diagnozowania osób uzależnionych od substancji. Wspóczynnik Cronbacha wyniósł 0,8776, wskazując na umiarkowany poziom wewnętrznej spójności i sugerując, że punkty były homogeniczne i powiązane z konstruktem uzależnienia od Internetu.

123 Tabela I. Internet Related Problem Questionnaire (kwestionariusz dotyczący problemów powiązanych z korzystaniem z Internetu) Table I. Internet Related Problem Questionnaire Proszę ocenić stwierdzenia, odnosząc się do korzystania z Internetu w celach innych niż aktywności powiązane z pracą zawodową. Proszę wskazać na ile są prawdziwe poprzez zaznaczenie kółkiem cyfry najlepiej odzwierciedlającej odpowiedź (1 całkowita nieprawda, 10 w pełni prawdziwe Stwierdzenie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Ilość informacji, którą uzyskuję z Internetu, nigdy nie jest wystarczająca. 2 Używałem sieci, by poprawić sobie nastrój, gdy było mi źle. 3 Poświęciłem część czasu dla znajomych i czasu wolnego, żeby móc spędzać więcej czasu w sieci. 4 Gdy nie jestem on-line, zastanawiam się, co dzieje się Internecie. 5 Próbowałem zmniejszyć ilość czasu spędzanego w Internecie bez sukcesu. 6 Gdy nie jestem on- line, spędzam dużo czasu, robiąc rzeczy powiązane z Internetem (np. kupuję i czytam czasopisma dotyczące Internetu, porządkuję pobrane z sieci pliki, wypróbowuję nowe przeglądarki). 7 Dostawałem rachunki za telefon, których nie byłem w stanie zapłacić. 8 Gdy nie mogłem połączyć się z siecią przez jakiś czas, dużo o tym myślałem. 9 Czas, jaki spędzam on-line, zwiększył się w ciągu ostatnich 12 miesięcy. 10 Używałem Internetu, by porozmawiać z innymi, gdy czułem się wyizolowany. 11 Próbowałem przestać korzystać z Internetu na dłuższy czas. 12 Korzystanie z Internetu zajmuje mi część czasu dawniej przeznaczaną na sen. 13 Czuję się niespokojny, jeśli przez jakiś czas nie sprawdzam poczty elektronicznej lub nie łączę się z Internetem. 14 Często śnię o Internecie. 15 Moi przyjaciele i rodzina narzekają na temat mojego korzystania z Internetu. 16 Moja produktywność w pracy (lub szkole) spadła, co jest bezpośrednią konsekwencją ilości czasu, jaki poświęcam na korzystanie z Internetu. 17 Zdarza się, że korzystam z Internetu dłużej, niż zamierzałem. 18 Zdarza się, że wolę skorzystać z Internetu, niż zająć się innymi ważnymi sprawami. 19 Często się spóźniam na spotkania z powodu bycia on-line, wtedy gdy nie powinienem. 20 Jestem osobą, która czuje się lepiej w otoczeniu przedmiotów niż ludzi. 3.2. Wiarygodność Internet Related Problem Scale W celu dokonania oceny wiarygodności Internet Related Problem Scale zbadano powiązania między obiektywnymi miarami korzystania z Internetu (np. ilość godzin spędzana on-line w tygodniu), wykorzystując współczynnik korelacji Pearsona. Istniała wysoka znacząca korelacja między Internet Related Problem Scale i liczbą godzin spędzaną on-line, r (48)=0,759, p<0,01. Internet Related Problem Scale korelowała także znacząco z wiarygodną miarą uzależnienia (skala ryzyka uzależnienia MMPI-2) r (48)=0,297, p<0,05. Te korelacje wspierają wiarygodność konstruktu Internet Related Problem Scale i tym samym zapewniają dowody dla koncepcji uzależnienia od Internetu.

124 Tabela II. Symptomy, do których odnoszą się stwierdzenia, oraz punktacja Internet Related Problem Scale Table II. Symptoms addressed and scoring of Internet-Related Problem Scale Stwierdzenie Symptom* Ilość informacji, którą uzyskuję z Internetu, nigdy nie jest wystarczająca. Tolerancja Czas, jaki spędzam on-line, zwiększył się w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Tolerancja Używałem Internetu, by porozmawiać z innymi, gdy czułem się wyizolowany. Ucieczka od innych problemów Używałem sieci, by poprawić sobie nastrój, gdy było mi źle. Ucieczka od innych problemów Zdarza się, że wolę skorzystać z Internetu, niż zająć się innymi ważnymi sprawami. Ucieczka od innych problemów Moja produktywność w pracy (lub szkole) spadła, co jest bezpośrednią konsekwencją ilości Zmniejszenie aktywności czasu, jaki poświęcam na korzystanie z Internetu. Poświęciłem część czasu dla znajomych i czasu wolnego, żeby móc spędzać więcej czasu Zmniejszenie aktywności w sieci. Próbowałem zmniejszyć ilość czasu spędzanego w Internecie bez sukcesu. Utrata kontroli Gdy nie jestem on-line, spędzam dużo czasu, robiąc rzeczy powiązane z Internetem (np. kupuję Powiązane aktywności i czytam czasopisma dotyczące Internetu, porządkuję pobrane z sieci pliki, wypróbowuję nowe przeglądarki). Korzystanie z Internetu zajmuje mi część czasu dawniej przeznaczaną na sen. Negatywne skutki Moi przyjaciele i rodzina narzekają na temat mojego korzystania z Internetu. Negatywne skutki Często się spóźniam na spotkania z powodu bycia on-line, wtedy gdy nie powinienem. Negatywne skutki Dostawałem rachunki za telefon, których nie byłem w stanie zapłacić. Negatywne skutki Gdy nie jestem on-line, zastanawiam się, co dzieje się Internecie. Wycofanie Gdy nie mogłem połączyć się z siecią przez jakiś czas, dużo o tym myślałem. Wycofanie Próbowałem przestać korzystać z Internetu na dłuższy czas. Wycofanie Czuję się niespokojny, jeśli przez jakiś czas nie sprawdzam poczty elektronicznej lub nie łączę Wycofanie się z Internetem. Często śnię o Internecie. Wycofanie Zdarza się, że korzystam z Internetu dłużej niż zamierzałem. Silna potrzeba Jestem osobą, która czuje się lepiej w otoczeniu przedmiotów niż ludzi. Introwersja * Kilka pytań odnosi się do pojedynczego symptomu. Punktacja pytań dotyczących tego samego objawu jest uśredniana. 3.3. Predyktory nadmiernego korzystania z Internetu Podejrzewamy, że uzależnienie od Internetu, jako nowo pojawiająca się forma uzależnienia, oparte jest na istniejących już wcześniej mechanizmach. Tak więc rozpatrzyliśmy mechanizmy przyczyniające się do uzależnienia od Internetu. Niska samoocena i niskie pobudzenia oraz impulsywność (jak wskazano poprzez odhamowanie) mogą być predyktorami zachowań uzależnieniowych, a konkretnie częstszego korzystania z Internetu. Dwie przeprowadzone krok po kroku wielokrotne analizy regresji pozwoliły określić, która zmienna samoocena czy impulsywność (mierzona za pomocą skali czynnika odhamowania w Sensation Seeking Scale), była lepszym predyktorem wyniku w Internet Related Problem Scale. Pierwsze badanie wielokrotnej regresji wykorzystywało samoocenę i impulsywność (odhamowanie) jako predyktory ilości godzin spędzonych w Internecie. Druga analiza wielokrotnej regresji wykorzystywała samoocenę i impulsywność, jako predyktory wyniku w Internet Related Problem Scale. W obu analizach regresji zmienna impulsywności nie spełniła kryteriów pozwalających na uwzględnienie jej w równaniu regresji. Jednakże zmienna samooceny przyczyniła się do 15,8% wariancji liczby godzin spędzanych w Internecie, F(1,49)=9,023, p<0,004. Standaryzowany współczynnik β 0,430 wskazywał, że osoby z niską samooceną spędzają więcej czasu w Internecie. Odpowiadało to także za 18,5% wariancji wyniku całkowitego Internet Related Problem Scale, F(1,49)=10,895, p<0,002. Standaryzowany współczynnik b 0,398 wskazywał, że osoby z niską samooceną osiągały wyższe wyniki w Internet Related Problem Scale. Wyniki te sugerują, że z tych dwóch zmiennych to samoocena jest lepszym predyktorem dla obu miar uzależnienia (liczba godzin spędzonych on-line i wyników w Internet Related Problem Scale) i tym samym jest lepszym predyktorem uzależnienia od Internetu.

125 4. Omówienie W celu zweryfikowania istnienia i częstości występowania uzależnienia od Internetu konieczne jest posiadanie wiarygodnego i rzetelnego narzędzia pomiaru. Internet Related Problem Scale wykazała prawidłowy poziom wewnętrznej spójności, jak wskazał współczynnik α Cronbacha. Internet Related Problem Scale wykazała także rzetelność kontraktu w odniesieniu do przewidywanego czasu korzystania z Internetu i była powiązana ze skalą ryzyka uzależnienia w MMPI-2, wiarygodną miarą ryzyka uzależnienia od alkoholu i innych substancji. Czas spędzony on-line wykazywał silne powiązanie z wynikami w Internet Related Problem Scale, wskazując na rzetelność konstruktu skali, jako miary uzależnienia od Internetu. Jeśli korzystanie z Internetu uzależnia, można się spodziewać, że czynniki wyjaśniające inne rodzaje uzależnień mogą wyjaśniać także nadmierne korzystanie z Internetu (np. samoocena, impulsywność). Z dwóch zmiennych to samoocena okazała się być lepszym predyktorem uzależnienia od Internetu oraz ilości czasu spędzonego w Internecie w ciągu tygodnia. Jednakże impulsywność, mierzona jako odhamowanie, okazała się nie być dobrym wskaźnikiem żadnej ze zmiennych i nie wykazano związku między nią a uzależnieniem od Internetu, jak to ma miejsce w innych formach uzależnienia. Jako że ludzie rozwijali się zanim powstał Internet, wszystkie trudności powiązane z korzystaniem z Internetu muszą być oparte na wcześniej istniejących mechanizmach. Dla przykładu, Griffiths (1996b) sugeruje, że Internet po prostu umożliwia dostęp do rzeczy, od których osoba jest uzależniona. W istocie, twierdzenie, że Internet posiada cechy wspólne z innymi uzależnieniami wspierane jest przez obserwacje, że samoocena w nich także odgrywa pewną rolę. Z tego względu, aktualne dane wspierają obserwacje Shottona (1991), że osoby uzależnione od Internetu mają ograniczone umiejętności społeczne i są mniej pewne siebie, co implikuje, że korzystają z Internetu jako formy ucieczki. Jednakże natura powiązań między samooceną a uzależnieniem ogólnie nie jest jasna. Wciąż trwa debata, czy obniżona samoocena jest przyczyną, czy też konsekwencją istnienia uzależnienia. Na przykład, w przypadku innych uzależnień, jak nadużywania substancji chemicznych, niska samoocena może być rezultatem farmakologicznego działania substancji lub zmienionej sytuacji socjalnej, związanej z uzależnieniem (Marlatt i wsp., 1988). W przypadku nadmiernego korzystania z Internetu można się zastanawiać, czy obniżona samoocena prowadzi do uzależnienia od Internetu, czy też znaczna ilość czasu spędzana w Internecie w końcu prowadzi do mniejszych umiejętności społecznych i powiązanych z radzeniem sobie? W rzeczywistości, Griffits (1998) wylicza kilka potencjalnych czynników, od których ludzie mogą się uzależniać: od aktu pisania na klawiaturze, od środka komunikacji, braku komunikacji twarzą w twarz, łatwości dostępu do informacji, możliwych aktywności. Shaffer (1996) sugeruje, że to nie Internet sam w sobie jest uzależniający, ale możliwości stymulacji, które dostarcza. Jeśli tak jest, powinniśmy spodziewać się, że uzależnienie od Internetu jest kompulsywnym zachowaniem, które nie angażuje stosowania substancji i jest raczej powiązane z innymi uzależnieniami behawioralnymi. Niemniej jednak, inaczej niż w przypadku typowych uzależnień czy zaburzeń kontroli impulsów, jak hazard, nie znaleźliśmy powiązania między impulsywnością a nadmiernym korzystaniem z Internetu. Zamiast tego, ustaliliśmy powiązanie między niską samooceną, co sugeruje, że osoby uzależnione od Internetu korzystają z niego, jako formy ucieczki. Odkąd jednak Shotton (1991) powiązał uzależnienie od Internetu z poszukiwaniem stymulacji i introwersją, być może nie powinno być to zaskakujące. Impulsywność jest zwykle wiązana z ekstrawersją (Zuckerman, 1979) i tym samym wydaje się dość paradoksalne włączanie tej cechy do konceptualizacji uzależnienia od Internetu. Mimo to w literaturze przedmiotu nie ma zgody co do tego, czy to introwersja, czy ekstrawersja prowadzi do powstania uzależnienia. Wymiary osobowości w introwersji zakładają wysoki poziom pobudzenia i odsuwanie stymulacji oraz podekscytowania, podczas gdy te opisujące introwersję zakładają niski poziom pobudzenia, otwartość i potrzebę ciągłej stymulacji (Rogers, 1995). Wyniki uzyskane przez Shottona (1991) ilustrują sprzeczności w tej kwestii. W jego badaniu osoby uzależnione były z jednej strony introwertywne i mniej uspołecznione niż osoby nie uzależnione, podczas gdy z drugiej strony wyrażały silną potrzebę ciągłej stymulacji intelektualnej. Dodatkowo, rezultaty uzyskane przez Young (1997) sugerowały, że ekstrawersja była czynnikiem wystarczającym, bo jak wykazała, silnie stymulujące i społeczne usługi internetowe, a dokładnie usługi interaktywne, jak MUDS i IRC, prowadziły do powstania uzależnienia. By pogodzić te dwie kwestie, pragniemy zauważyć, że uzależnienie jest efektem złożonego procesu, w którym potencjalnie silnie nagradzające aktywności mogą być uzależniające i będą spostrzegane jako uzależnienia w klimacie braku społecznej akceptacji, przy zaznaczeniu, że osoba uzależniona dokonuje wyboru dotyczącego sposobu modyfikacji swojego stanu fizjologicznego w czasie reakcji na potrzebę pobudzenia (Larkin i Griffiths, 1998). Między pobudzeniem a zachowaniem istnieją złożone powiązania (Zuckerman, 1979). W rzeczywistości, osoba o bardzo silnej potrzebie stymulacji albo osoba impulsywna nie zawracałaby sobie głowy Internetem, tylko podjęłaby

126 znacznie bardziej ekscytujące działanie, jak skoki ze spadochronem czy wspinaczka. Przeciwnie, osoby nieposzukujące stymulacji lub mniej impulsywne, prawdopodobnie wiele usług internetowych uznałyby za zbyt stymulujące. Jeśli tak naprawdę jest, to wyjaśniałoby to brak związku ze skalą odhamowania i sugerowałoby, że być może osoby z umiarkowanym poziomem pobudzenia mogą być obciążone większym ryzykiem uzależnienia niż te znajdujące się na skrajnych krańcach kontinuum pobudzenia. Aktualne wyniki nie są spójne z wcześniejszymi sugestiami, że typowa osoba uzależniona od Internetu to, introwertyczny mężczyzna z wyższym wykształceniem i ciągłą potrzebą stymulacji intelektualnej (Shotton, 1991). Uzyskane dane implikują, że osoby nadmierno korzystające z Internetu nie są odhamowane ani nie poszukują stymulacji, ale raczej mają obniżoną samoocenę. Nie jest jasne, czy to niska samoocena prowadzi do częstszego korzystania z komputera, czy też przedłużający się czas korzystania z Internetu prowadzi do problemów, które wpływają na poczucie własnej wartości (Griffiths, 1997b). Jednak, jeśli dostęp do obiektu uzależnienia jest przyczyną, to zjawisko, takie jak hazard w Internecie, powinno być przedmiotem troski (Griffiths, in press, Tonneguzzo, 1996). Autorzy serdecznie dziękują Phillipowi Nyssenowi za pomoc oraz Kerry Bennett za komentarze dotyczące wcześniejszej wersji niniejszego tekstu. Piśmiennictwo 1. American Psychiatric Association (APA) (1995). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. (4th edn.) Washington, DC: Author. 2. Baumeister, R. F. (1993). Understanding the inner nature of self-esteem: uncertain, fragile, protective and conflicted. In R. F. Baumeister, Ed. Self-Esteem: the Puzzle of Low Self-Regard, pp. 201 218. New York, NY: Plenum Press. 3. Baumeister, R. F. (1997). Identity, self-concept and selfesteem: the self lost and found. In R. Hogan, J. Johnson & Briggs, Eds. Handbook of Personality Psychology, pp. 681 703. California: Academic Press. 4. Brenner, V. (1997). Psychology of computer use: XL VII. Parameters of internet use, abuse and addiction: the "rst 90 days of the internet usage survey. Psychological Reports, 80, 879 882. 5. Castellani, B. & Rugle, L. (1995). A comparison of pathological gamblers to alcoholics and cocaine misusers on impulsivity, sensation seeking and craving. the International Journal of the Addictions, 30, 275 289. 6. Cohen, R. J., Swerdlik, M. E.&Phillips, S.M. (1996). Psychological testing: An Introduction to tests and Measurements, (3rd edn), Mountain View, CA: Mayfield Publishing. 7. Coopersmith, S. (1991). Self-Esteem Inventories. CA: Consulting Psychologists Press, Inc. 8. Craig, R. J. (1995). The role of personality in understanding substance abuse. Alcoholism treatment Quarterly, 13, 17 27. 9. Egger, O., Rauterberg, M. Dr. (1996). Internet behaviour and addiction. [WWW.document] URL http://www.ifap. bepr.ethz.ch/&egger/ibq/ 10. Goldberg, I. (1996). Internet addiction disorder [WWW document], URL http//www.cog.brown.edu/brochures/people/duchon/humor/internet.addiction.html 11. Griffiths, M. D. (1995). Technological addictions. Clinical Psychology Forum, 76, 14 19. 12. Griffiths, M. (1996a). Gambling on the Internet: A brief note. Journal of Gambling Studies, 12, 471 473. 13. Griffiths, M. D. (1996b). Internet addiction: an issue for clinical psychology? Clinical Psychology Forum, 97, 32 36. 14. Griffiths, M. D. (1997a). Psychology of computer use: XLIII. Some comments on "Addictive use of the internet" by Young. Psychological Reports, 80, 81 82. 15. Griffiths, M. D. (1997b). Friendship and social development in children and adolescents: the impact of electronic technology. Educational and Child Psychology, 14, 25 37. 16. Griffiths, M. D. (1998). Internet addiction: does it really exist? In J. GACKENBACH, Ed. Psychology and the Internet: Interpersonal, Interpersonal and transpersonal Applications, pp. 61 75. New York: Academic Press. 17. Griffiths, M. D. Gambling technologies: prospects for problem gambling. Journal of Gambling Studies. in press. 18. Griffiths, M. D.,Miller, H., Sparrow, P.&Gillespie, T. (1998). Internet usage and "Internet addiction" in students and its implications for student learning. Journal of Computer Assisted learning, 15, 89 91. 19. Harter, S. (1993). Causes and consequences of low selfesteem in children and adolescents. In R. F. Baumeister, Ed. Self-Esteem: the Puzzle of Low Self-Regard, pp. 87 111. New York, NY: Plenum Press. 20. Hathaway, S. R. & Mckinley, J. C. (1989). Minnesota Multiphasic Personality Inventory 2 2. USA: University of Minnesota Press. 21. Hirschman, E. C. (1992). The consciousness of addiction: toward a general theory of compulsive consumption. Journal of Consumer Research, 19, 155 179. 22. Jones, M. (1996). Is the Internet addictive? [WWW document], URL http://www.interaus.net/1995/7/addict.html 23. Larkin, M.&Griffiths,M. D. (1998). Response to Shaffer (1996): the case for "complex systems" conceptualisations of addiction. Journal of Gambling Studies, 14, 73 82. 24. Marlatt, A. G., Baer, J. S., Donovan, D.M. & Kivlahan, D. R. (1988). Addictive behaviours: etiology and treatment. Annual Review of Psychology, 39, 223 252. 25. Mcmurran, M. (1994). the Psychology of Addiction. London: Taylor & Francis. 26. Murphy, J.-M. (1997). Internet addiction disorder [www document] URL http://192.211.16.13/individuals/murphy/home.htm.

127 27. O'reilly, M. (1996). Internet addiction: a new disorder enters the medical lexicon. Canadian Medical Association Journal, 154, 188 189. 28. Roger, T. B. (1995). The Psychological Testing Enterprise: An Introduction. California: Brooks/Cole Publishing Company. 29. Shaffer, H. J. (1996). Understanding the means and objects of addiction: technology, the Internet and gambling. Journal of Gambling Studies, 12, 461 469. 30. Shotton,M. A. (1991). The costs and benefits of "computer addiction". Behaviour Information and Technology, 10, 219 230. 31. Swann, W. B. (1996). Self-Traps: The Elusive Quest for Higher Self-Esteem. California: W. H. Freeman. 32. Tonneguzzo, S. (1996). Internet gaming, the next 5 years * can we control it? In B. Tolchard, Ed. Towards 2000: The future of gambling, pp. 311}320. South Australia: Flinders Press. 33. Trimpop, R. M. (1994). The Psychology of Risk Taking Behavior. Amsterdam: North-Holland. 34. Walker, M. B. (1989). Some problems with the concept of "Gambling Addiction": should theories of addiction be generalized to include excessive gambling, Journal of Gambling Behavior, 5, 179 200. 35. Young,K. (1996). Psychology of computer use: XL. addictive use of the internet: a case that breaks the stereotype. Psychological Reports, 79, 899 902. 36. Young, K. S. (1997). Internet Addiction: the emergence of a new clinical disorder [www document] URL http//:www. pitt.edu/&ksy/apa.html. 37. Zuckerman, M. (1979). Sensation Seeking: Beyond the Optimal evel of Arousal. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates. 38. Zuckerman, M. (1983). Sensation seeking: a biosocial dimension of personality. In A. Gale & J. A. Edwards, Eds. Correlates of Behaviour: Individual Di+erences of Psychopathology, Vol. 3. London: Academic Press.

128 komentarz Internet jest niesamowitym medium. Ułatwia nam poznawanie ludzi, poszukiwanie pasji. Pomaga w załatwianiu codziennych spraw, takich jak płacenie rachunków czy robienie zakupów. Stał się nieodzownym narzędziem pracy, ale i zdobywania wiedzy oraz wymiany informacji. Żyjemy w świecie, w którym Internet stał się niezbędny. Jednak Internet tak jak wszystko inne używany w nadmiarze może powodować niekorzystne konsekwencje. W roku 2000, kiedy powstała praca Lynette Armstrong, James G. Phillips i Lauren L. Saling uzależnienie od Internetu nie było oficjalnym rozpoznaniem wpisanym do klasyfikacji medycznych. Dziś, dwanaście lat później, nadal trwają dyskusje o tym, czy mamy w przypadku nadużywania Internetu do czynienia z uzależnieniem, czy też z zaburzeniem kontroli impulsów, szczególnym zespołem behawioralnym. Wielość określeń, takich jak uzależnienie od Internetu, nadużywanie Internetu, kompulsywne korzystanie z Internetu, uzależnienie od komputera czy zależność od Internetu albo problematyczne korzystanie z Internetu, stosowana jest zwykle w odniesieniu do osób, które spędzają znaczne ilości czasu w sieci kosztem innych aktywności, powodując niekorzystne konsekwencje w różnych obszarach życia, np. takich jak relacje, edukacja lub praca [1 3]. Według danych, w 2010 roku na świecie było już około 1,5 miliarda użytkowników [4]. Dla pełniejszego obrazu warto dodać, że wg szacunkowych danych 6 10% Amerykańskich użytkowników Internetu korzysta z niego nadmienie [5]. Najnowsze doniesienia wskazują, że każdy może się uzależnić od Internetu (lub inaczej: korzystać niego nieprawidłowo) niezależnie od tego, ile mamy lat, czy jesteśmy w związku, czy nie, czy jesteśmy kobietami, czy mężczyznami, czy mamy pracę, czy też nie. Niezależnie od poziomu wykształcenia, statusu majątkowego i miejsca zamieszkania. Nadmierne korzystanie z Internetu jest najbardziej demokratycznym z uzależnień tak jak demokratyczna jest sama sieć [1 3]. Mimo braku jednolitego profilu osoby podatnej na uzależnienie od Internetu specjaliści twierdzą, że bardziej narażone są osoby, które cierpią z powodu lęku lub depresji, mają często zły lub obniżony nastrój, są już uzależnione od substancji (np. od nikotyny), mają niewielu lub w ogóle nie mają znajomych, brakuje im dobrych relacji w rodzinie, są nieszczęśliwymi nastolatkami, z jakiegoś powodu w ostatnim czasie stały się mniej aktywne lub mniej mobilne niż przedtem (np. w wyniku spowodowanego wypadkiem urazu lub choroby), żyją w stresie, mają dużo niezagospodarowanego wolnego czasu [5]. Wydawało by się zatem, że nadmierne korzystanie z Internetu jest lub może być dla tych osób próbą poszukiwania relacji, próbą łączenia się z innymi w bezpieczny dla siebie sposób, za pomocą środka, które umożliwia im kontrolę relacji. Być może mamy tu do czynienia ze swoistym rozwiązaniem, które staje się problemem, paradoksalnym lekiem na izolację społeczną, który rzeczywistą izolację pogłębia. Globalna sieć z każdym dniem szczelniej oplata naszą rzeczywistość myślę, że zapewne warto byłoby powoli zacząć zastanawiać się nad zasadnością rozróżnienia świata społecznego na świat realny i wirtualny. Penetracja świata materii przez świat informacji, wiedzy i multimediów to fascynujący obszar badań dla psychologów, psychiatrów, socjologów i kulturoznawców miejmy nadzieje, że przyszłość przyniesie nie tylko wiele ciekawych pytań badawczych, ale i wiele praktycznych odpowiedzi, które pomogą nam odnaleźć się w nowym, wspaniałym świecie bezkresnej wymiany myśli. mgr Anna Cwojdzińska Piśmiennictwo: 1. Lin S, Tsai C-C. Sensation seeking and Internet dependence of Taiwanese high school adolescents. Computers in Human Behavior, 2002;18: 411 426. 2. Yang SC, Tung CJ. Comparison of Internet addicts and non-addicts in Taiwanese high school. Computers in Human Behaviour, 2004. 3. Kimberly S. Young Internet Addiction: The Emergence of a New Clinical Disorder, CyberPsychology and Behavior, 1996;1(3): 237 244. 4. http://www.gov.mu/portal/sites/cert/sid2012/psychological%20impact%20of%20internet%20usage%20on%20 Children.pdf 5. http://www.nytimes.com/2005/12/01/fashion/thursdaystyles/01addict.html_r=1&ex=1291093200&en=1a8916920717f083