Skłonność do nałogowego korzystania z portali społecznościowych a rodzaje kontaktów interpersonalnych

Transkrypt

1 Skłonność do nałogowego korzystania z portali społecznościowych a rodzaje kontaktów interpersonalnych mgr Mateusz Dobosz (1) mgr Andrzej Cudo (2) mgr Łukasz Basaj (3) (1) Ośrodek Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Krośnie (2) Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II (3) Stowarzyszenie Edukacyjno-Terapeutyczne Odyseja w Żarach

2 Wprowadzenie Rozwój Internetu z każdym rokiem nabiera coraz większej dynamiki, a tworzenie nowych form komunikacji, staje się swoistym przedłużaniem naszych zmysłów (McLuhan, 2004). W chwili obecnej trudno wyobrazić sobie codzienne funkcjonowanie człowieka bez dostępu do Internetu oraz innych udogodnień technologicznych, które z jednej strony ułatwiają nam mu codzienne funkcjonowanie, ale stwarzają również określone zagrożenia (Pulak, 2005). Szczególnie podatną grupą osób są dzieci i nastolatkowie, dla których Internet oraz nowoczesne technologie stały się częścią ich codziennego funkcjonowania (Goetz, 2012).

3 Wprowadzenie Dla większości osób używanie Internetu jest codzienną czynnością związaną z pracą czy zabawą. Jak wynika z badań CBOS, dotyczy to 97,3% użytkowników. W grupie osób zagrożonych uzależnieniem znalazło się 2,5 %, czyli około 750 tysięcy osób. Objawy uzależnienia od Internetu ujawniało 0,3 % badanych, w praktyce jest to około 100 tysięcy osób. Większość osób zagrożonych uzależnieniem, czyli ponad dwie trzecie, to dzieci i młodzież w wieku do 25 lat. Z tego - 10,4% stanowią osoby poniżej 18 lat, a 6% w wieku od 18 do 24 lat (CBOS, 2012). Pod względem miejsca zamieszkania najwięcej osób zagrożonych uzależnieniem od Internetu mieszka na wsi - 3,7% oraz w małym mieście (do 20 tys. mieszkańców) 2,6% (CBOS, 2012).

4 Wprowadzenie Badacze i terapeuci od lat poszukują czynników warunkujących nadmierne używanie i uzależnienie od Internetu (Young, 1998; Chou, Hsiao, 2000; Jakubik, 2002). Na podstawie raportu Fundacji Dzieci Niczyje, zawierającego wyniki badań nadużywania Internetu przez młodzież w Polsce i Europie, można zauważyć wyraźny związek pomiędzy korzystaniem z portali społecznościowych i graniem w gry on-line, a zwiększonym ryzykiem uzależnienia od Internetu (Makaruk, Wójcik, 2012). Ponadto badacze zwracają uwagę, iż patologiczne korzystanie z Internetu jest związane z problemami w relacjach interpersonalnych m.in. z zachowaniami aspołecznymi, drażliwością, krytycyzmem, brakiem asertywności oraz nadwrażliwością w kontaktach z innymi (Seo, Kang, Yom, 2009)

5 Grupa badana W badaniach uczestniczyło 294 osoby, jednakże z powodu braków danych usunięto 11. Ponadto z powodu błędnie wypełnionych ankiet wykluczono kolejne 24 osoby, konsekwencji pozostało 159 badanych 112 kobiet i 147 mężczyzn. Badania przeprowadzono w okresie stycznia czerwca 2014 roku wśród uczniów szkół średnich z terenu województwa podkarpackiego i lubuskiego. Wiek badanych mieścił się w przedziale lat, przy czym średnia wieku wynosiła M = 17,15 lat, a odchylenie standardowe SD = 0,74.

6 Metody Autorzy mając na uwadze coraz większą popularność komunikacji za pośrednictwem Internetu oraz istotne statystycznie skorelowanie Test Problematycznego Używania Internetu z aktywnością związaną z poszukiwaniem kontaktów w badanej grupie wiekowej (Poprawa, 2011) zaadaptowali TPUI22 do badań własnych zawężając znaczenie korzystania z Internetu do użytkowania portali społecznościowych. Dla tak zmodyfikowanej metody obliczono współczynnik zgodności wewnętrznej testu α Cronbacha, która wynosi 0,913. Natomiast moc dyskryminacyjna poszczególnych pozycji waha się między 0,46, a 0,66. W tej wersji metody wyższe wyniki oznaczają silniejsze, nałogowe uwikłanie w korzystanie z portali społecznościowych oraz więcej potwierdzonych symptomów Problematycznego Użytkowania Internetu powiązanych z tą formą aktywności on-line.

7 Metody Kwestionariusz Stosunków Międzyludzkich (V.I.R) autorstwa H. Vertommen i L. Rochette (1970; Vertommen, 1979), którego tłumaczenie i opracowanie wersji polskiej dokonano pod kierunkiem W. Prężyny (Jarosz, 2004). Test ten został oparty na tezie, iż zachowania interpersonalne mogą być definiowane poprzez treść zachowań, obiekt zachowań, sposób zachowania. Cały Kwestionariusz Stosunków Międzyludzkich składa się z dwóch części po 80 pozycji testowych każda. Pierwszej (Ja-Inni), w której osoba badana określa swoje relacje z innymi osobami oraz drugiej (Inni-Ja), w której określa relacje innych w stosunku do siebie. W badaniach została wykorzystana pierwsza z nich. Badani udzielają odpowiedzi na 7-stopniowej skali, wskazując, jak często osoba zachowuje się w określony sposób w kontakcie z innymi. Wyniki wysokie określają większe nasilenie danej cechy. Ponadto Kwestionariusz składa się z 8 podskal. Ich współczynnik zgodności wewnętrznej α Cronbacha wynosi 0,83, badana zaś po 14 dniach metodą test-retest 0,86. Podskale wchodzące w skład Kwestionariusza Stosunków Międzyludzkich: (1) dominacja, (2) towarzyskość, (3) altruizm (4) poczucie niższości, (5) zależność (6) podejrzliwa powściągliwość (7) jawna uraza (8) samozaufanie (Śliwak, Zarzycka, 2011).

8 Analiza wyników Na podstawie przeprowadzonych analiz zaobserwowano istotnie statystyczny efekt główny czynnika TYP SZKOŁY (F(1,255)=4,90; p=0,028; np2=0,02). Wykazano, iż osoby uczęszczające do technikum przejawiają większe nasilenie nałogowego korzystania z portali społecznościowych (M=51,41; SD=1,18), niż osoby będące uczniami liceów ogólnokształcących (M=46,06; SD=2,12). Szczegółowe wyniki analizy przedstawiono w tabeli 1. Tabela 1. Różnice między typami szkół ze względu na nasilenie nałogowe uwikłanie w korzystanie z portali społecznościowych. Efekt główny czynnika PŁĘĆ oraz efekt interakcji pierwszego stopnia między czynnikiem PŁEĆ i TYP SZKOŁY nie był istotny statystycznie (odpowiednio: F(1,255)=0,74;p=0,391 i F(1,255)=0,89;p=0,347).

9 Analiza wyników Na podstawie przeprowadzonych analiz wykazano istnienie różnic pomiędzy poszczególnymi poziomami nasilenia nałogowego uwikłania w korzystanie z portali społecznościowych pod względem wyników w podskalach Kwestionariusza Stosunków Międzyludzkich (F(16,500)=23,2; p<0,001; np2=0,11). Szczegółowa analiza w tym zakresie wykazała, iż różnice te dotyczyły przede wszystkim wymiaru poczucia niższości, zależności i podejrzliwej powściągliwości. Szczegółowe dane przedstawiono w tabeli 2. Tabela 2. Różnice pomiędzy osobami z różnym nasileniem nałogowego uwikłania w korzystanie z portali społecznościowych pod względem różnych wymiarów relacji interpersonalnych.

10 Dyskusja wyników W przeprowadzonych badaniach wykazano, iż rodzaj placówki edukacyjnej, do której uczęszcza młodzież różnicuje poziom nasilenia nałogowego korzystania z portali społecznościowych. Osoby uczęszczające do technikum przejawiają większe nasilenie tej cechy niż osoby będące uczniami liceów ogólnokształcących. Szczegółowa analiza różnic w zakresie przejawów relacji interpersonalnych wśród młodzieży o różnym nasileniu nałogowego korzystania z portali społecznościowych wykazała, iż różnice te dotyczyła przede wszystkim wymiaru poczucia niższości, zależności i podejrzliwej powściągliwości. Co jest komplementarne z badaniami wskazującymi na nadwrażliwość osób uzależnionych od Internetu w kontaktach z innymi (Seo, Kang, Yom, 2009). Jednakże pełna odpowiedź na powyższe zagadnienia, jak również dookreślenie wzajemnych związków między różnymi przejawami relacji interpersonalnych, a użytkowaniem Internetu wymaga kolejnych badań.

11 Bibliografia: Chou Ch., Hsiao M.C., Internet addiction, usage and gratification the Taiwan s college students case. Computers and Education, 35, 2000, Goetz M., Portale społecznościowe dobrodziejstwo czy zagrożenie?, Niebieska Linia, 2/2012. Jakubik A., Zespół uzależnienia od Internetu. Studia Psychologica, 3, 2002, McLuhan M., Zrozumieć media. Przedłużenia człowieka, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa,2004. Poprawa, R. (2011). Test problematycznego używania Internetu. Adaptacja i ocena psychometryczna Internet Addiction Test K. Yonug. Przegląd psychologiczny, 54(2), Pulak I., Dziecięcy świat w Internecie potrzeby i niebezpieczeństwo (w:) S. Juszczyk, I. Polewczyk (red.), Dziecko w świecie wiedzy, informacji i komunikacji, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, Seo, M., Kang, H. S., Yom, Y. H. (2009). Internet addiction and interpersonal problems in Korean adolescents. Computers Informatics Nursing, 27(4), Śliwak, J. & Zarzycka, B. (2011). Individualism and collectivism versus interpersonal relations in youth. In: B.L.J. Kaczmarek, G. E. Kwiatkowska, K. Markiewicz, Youth Facing the Challenges of Globalization ( ). Lublin: Wydawnictwo UMCS. Young K.S., Internet addiction: the emergence of a new clinical disorder.,cyberpsychology and Behavior, 1, 1998, Raport, Oszacowanie rozpowszechnienia oraz identyfikacja czynników ryzyka i czynników chroniących w odniesieniu do hazardu, w tym hazardu problemowego (patologicznego) oraz innych uzależnień behawioralnych, CBOS, Warszawa, Źródło internetowe (dostęp ), Makaruk K., Wójcik S., EU NET ADB Badanie nadużywania Internetu przez młodzież w Polsce i Europie, Warszawa, Fundacja Dzieci Niczyje, 2012.