Warszawa, dnia 2 lipca 2013 AUTOREFERAT dr n. med. Piotr Boros adiunkt Zakład Fizjopatologii Oddychania im Prof. Antoniego Koziorowskiego Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie
1) Imię i nazwisko: Piotr Wiktor Boros 2) Posiadane dyplomy, stopnie naukowe z podaniem nazwy, miejsca i roku ich uzyskania oraz tytuł rozprawy doktorskiej. 1991 lekarz medycyny (z wyróżnieniem) dyplom ukończenia I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie (obecnie Warszawski Uniwersytet Medyczny) 1995 lekarz chorób wewnętrznych dyplom uzyskania specjalizacji 1-go stopnia w zakresie chorób wewnętrznych pod kierunkiem dr hab. med. Ryszardy Chazan Wydział Zdrowia Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie 2001 specjalista chorób wewnętrznych dyplom uzyskania specjalizacji 2-go stopnia w zakresie chorób wewnętrznych pod kierunkiem dr hab. med. Witolda Tomkowskiego Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie 2001 doktor nauk medycznych dyplom uzyskania stopnia naukowego po rozprawie doktorskiej pt. Ocena podatności i zdolności dyfuzyjnej płuc w chorobach śródmiąższowych u chorych z prawidłowa pojemnością życiową promotor: Prof. Dr hab. med. Janusz Kowalski Rada Naukowa Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie 2012 specjalista chorób płuc dyplom uzyskania specjalizacji w zakresie chorób płuc pod kierunkiem Prof. Dr hab. med. Elżbiety Wiatr Centrum Egzaminów Medycznych w Łodzi 3) Informacje o dotychczasowym zatrudnieniu w jednostkach naukowych. 1991 1997 Klinika Pneumonologii i Alergologii Akademii Medycznej w Warszawie ul. Banacha 1a, Warszawa (obecnie Warszawski Uniwersytet Medyczny) jako asystent 1997 2013 (obecnie) Zakład Fizjopatologii Oddychania im. Prof. Antoniego Koziorowskiego, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie jako asystent (1997-2001) i adiunkt (2001-2013) Strona 2 z 14
4) Wskazane osiągnięcia wynikające z art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym (Dz. U. nr 65, poz. 595 ze zm.): Cykl prac zrealizowanych w obszarze badawczym: Badania czynnościowe w diagnostyce i monitorowaniu chorób płuc. a) autor/autorzy, tytuł/tytuły publikacji, rok wydania, nazwa wydawnictwa 1. Boros P, Franczuk M, Wesolowski S. Zmiany "mieszane" - weryfikacja rozpoznania typu zaburzeń wentylacyjnych. Pneumonol Alergol Pol 2003;71(11-12):527-532. 2. Boros PW, Franczuk M, Wesolowski S. Value of spirometry in detecting volume restriction in interstitial lung disease patients. Spirometry in interstitial lung diseases. Respiration 2004;71(4):374-379. 3. Boros PW, Enright PL, Quanjer PH, Borsboom GJ, Wesolowski SP, Hyatt RE. Impaired lung compliance and DL,CO but no restrictive ventilatory defect in sarcoidosis. Eur Respir J 2010;36(6):1315-1322. 4. Boros PW, Martusewicz-Boros MM. Reversibility of Airway Obstruction vs Bronchodilatation: Do We Speak the Same Language? COPD. 2012;9(3):213-5 Łączna wartość bibliometryczna cyklu czterech publikacji wynosi: IF: 8.735; MNiSW: 77 b) omówienie celu naukowego ww. prac i osiągniętych wyników wraz z omówieniem ich ewentualnego wykorzystania Zaburzenia wentylacji i wymiany gazowej są czynnościowymi konsekwencjami procesów chorobowych toczących się na obszarze układu oddechowego. Badania czynnościowe płuc pozwalają na obiektywną, łatwo mierzalną ocenę stopnia uszkodzenia narządu oraz śledzenie dynamiki zmian w czasie, a także mają wartość prognostyczną. Klasycznie zaburzenia czynności płuc dzieli się na obturacyjne (definiowane jako zmniejszenie wskaźnika Tiffenea u, czyli FEV1/FVC poniżej dolnej granicy normy) i restrykcyjne (rozpoznawane jeśli całkowita pojemność płuc (TLC total lung capacity) jest obniżona). Sytuację w której obydwa typy współistnieją ze sobą u tego samego chorego przyjęto nazywać mieszanym Strona 3 z 14
typem zaburzeń wentylacji. Niezależnie od wspomnianych zaburzeń wentylacji lub w łączności z nimi mogą także występować zaburzenia wymiany gazowej identyfikowane przy pomocy badania zdolności dyfuzyjnej płuc dla tlenku węgla (DLCO) oraz zaburzenia właściwości mechanicznych miąższu płuc oceniane w badaniu podatności statycznej (Cst). Właściwa identyfikacja typu zaburzeń, a następnie określenie stopnia ich zaawansowania ma istotne znaczenie w procesie diagnostycznym, określeniu rokowania oraz monitorowaniu przebiegu choroby i odpowiedzi na leczenie. W przypadku chorób obturacyjnych ocenie dodatkowo podlega stopień poprawy i ewentualny fakt odwracalności tych zaburzeń po zastosowaniu leków, co może mieć znaczenie dla ustalenia właściwego rozpoznania. Publikacja nr 1. Celem chronologicznie pierwszej wymienionej powyżej pracy było określenie częstości występowania zjawiska nakładania się zaburzeń obturacyjnych i restrykcyjnych w dużej populacji chorych, a przez to także wiarygodności rozpoznawania współistnienia obturacji i restrykcji przy pomocy badania spirometrycznego. W przeszłości bardzo często sytuację obniżenia wskaźnika Tiffenea u (FEV1/FVC<0.7) i małej pojemności życiowej (VC lub FVC poniżej 80% należnej) stwierdzaną w spirometrii nazywano zmianami mieszanymi. Współistnienie obturacji i restrykcji może mieć miejsce jako wynik jednej choroby (np. sarkoidozy, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych), albo może być wynikiem występowania dwóch jednostek chorobowych w odmienny sposób zaburzających funkcję płuc u tego samego chorego (np. włóknienie i POChP). Są to jednak z epidemiologicznego punktu widzenia choroby występujące znacznie rzadziej niż wspomniany typ zaburzeń w spirometrii. W celu zweryfikowania rzeczywistych relacji wskaźników objętościowych u chorych z wynikiem spirometrii sugerującym zmiany mieszane dokonano oceny objętości płucnych. Jako referencyjnym badaniem, służącym do oceny zaburzeń objętościowych i wykrywania restrykcji, posłużono się pletyzmografią całego ciała pozwalającą na ocenę całkowitej pojemności płuc (TLC). Materiał stanowiły wyniki badań populacji chorych zgromadzone na przestrzeni 8 lat (16413 badań u 6673 chorych) w bazie danych Zakładu Fizjopatologii Instytutu Gruźlicy w Warszawie. Wykazano, że zwyczajowo i powszechnie stosowane w tym czasie kryterium (FEV%FVC<0.7 i FVC<80%nal.) w znakomitej większości przypadków identyfikuje chorych z obturacją wraz z towarzyszącymi zaburzeniami objętościowymi o charakterze hiperinflacji i pułapki powietrznej (zwiększenie wskaźnika Strona 4 z 14
RV/TLC). Stopień tych zaburzeń objętościowych korelował ze stopniem obturacji wyrażonym jako FEV1 % należnej. Współistnienie zaburzeń restrykcyjnych stwierdzono u zaledwie 17% takich chorych. Wyniki badania wykazały także, że prawdziwe zmiany mieszane, czyli rzeczywiste współistnienie obturacji i restrykcji jest zjawiskiem bardzo rzadkim, nawet w populacji chorych, która ma nieproporcjonalnie duży udział chorób potencjalnie restrykcyjnych (choroby śródmiąższowe płuc) i dotyczy zaledwie 2% obserwowanych w tym czasie chorych w szpitalu. W praktyce oznacza to, że w populacji ogólnej występowanie współistnienia rzeczywistej restrykcji i obturacji jest bardzo rzadkie, a rozpoznawane zmiany "mieszane" najczęściej odpowiadają zaburzeniom typu obturacyjnego ze zmniejszeniem pojemności życiowej (VC). Wyniki badania posłużyły wdrożeniu do praktyki klinicznej weryfikowania zaburzeń objętościowych u chorych z obturacją, u których stwierdza się obniżenie pojemości życiowej. Prezentacja wyników podczas licznych kursów i szkoleń zaowocowała tym, że obecnie już bardzo rzadko spotyka się próby rozpoznawania zaburzeń mieszanych tylko na podstawie spirometrii. Była to także jedna z pierwszych publikacji, w której zastosowano metodę rozpoznawania zaburzeń za pomocą progów odcięcia bazujących na rzeczywistych dolnych granicach norm określanych na podstawie wielkości rozrzutu w populacji referencyjnej zdrowej (ocena tzw. reszty standaryzowanej), a nie sztywnych wartościach wyrażanych w % należnej. Publikacja nr 2. Kolejna publikacja omawia wyniki badań nad wartością badania spirometrycznego w rozpoznawaniu zaburzeń restrykcyjnych w grupie chorych na choroby śródmiąższowe płuc. Inspiracją do przeprowadzenia badań była stwierdzana nie tak rzadko w praktyce łagodna restrykcja (obniżona wartość TLC) przy prawidłowej pojemności życiowej (VC) u chorych z mało zaawansowaną chorobą śródmiąższową płuc. Obserwacja ta stała w pewnej sprzeczności z wcześniejszymi publikacjami na ten temat, które sugerowały, że typowym obrazem w chorobach śródmiąższowych jest większe upośledzenie pojemności życiowej niż całkowitej pojemności płuc. Praca miała charakter retrospektywnej analizy przekrojowej dotyczącej grupy 1173 chorych na choroby śródmiąższowe obserwowanych w okresie 5 lat. Badania spirometryczne i pletyzmograficzne (referencyjna metoda dla oceny zaburzeń objętościowych) wykonywano zgodnie z obowiązującymi zaleceniami (wytyczne ERS 1993). Jako układu odniesienia użyto powszechnie wówczas stosowanych wartości referencyjnych, Strona 5 z 14
a punkty odcięcia wyznaczono na poziomie 5 percentyla w populacji referencyjnej (-1.645 odchylenia standardowego). Ażeby uniknąć potencjalnego wpływu obturacji na wskaźniki objętościowe (wykazanego między innymi w pierwszej publikacji), do analizy wykorzystano wyłącznie wyniki badań chorych, u których nie stwierdzano obturacji (FEV1/VC w zakresie wartości prawidłowych). Większość badanej grupy stanowili chorzy na sarkoidozę, włóknienie płuc oraz tacy, u których stwierdzano zmiany w obrazie radiologicznym sugerujące chorobę śródmiąższową, ale nie ustalono ostatecznie rozpoznania. W wynikach stwierdzono, że częściej obserwuje się prawdziwe zaburzenia restrykcyjne (obniżenie wartości TLC poniżej dolnej granicy normy u 22.8% badanych) niż spirometryczne cechy sugerujące restrykcję (obniżona VC u 17.8% badanych). Zjawisko relatywnie niższych wartość TLC niż VC dotyczyło zarówno chorych ze względnie prawidłowymi wskaźnikami objętościowymi, jak też tych, u których stwierdzano już restrykcję (bardziej zaawansowana choroba), praktycznie niezależnie od rozpoznania oraz historii palenia papierosów. Niemal co trzeci chory z restrykcją miał prawidłową pojemność życiową, ale tylko co 10 z prawidłową VC miał restrykcję. Wykazano, że czułość spirometrii w wykrywaniu zaburzeń restrykcyjnych nie przekracza 70% przy 97% swoistości (dokładność testu wynosiła blisko 91%, negatywna wartość prognostyczna 91.5%, pozytywna wartość prognostyczna 88.5%). Mimo, że wyłączono z analizy chorych z obturacją, to zaobserwowano istotny wpływ palenia na wskaźniki objętościowe (większe wartości TLC u palących w porównaniu z niepalącymi). Wcześniej publikowane prace na ten temat opisywały mniejsze grupy chorych o znacznie większym nasileniu zaburzeń i posługiwały się innymi metodami pomiarowymi oraz wartościami referencyjnymi, co mogło być źródłem pozornej sprzeczności uzyskanych wyników. Wnioski z badania wskazują na potrzebę weryfikowania zaburzeń objętościowych stwierdzanych w spirometrii u chorych z rozpoznaniem lub podejrzeniem choroby śródmiąższowej płuc. Doświadczenia z pracy i jej wyniki posłużyły przy opracowywaniu polskiej wersji wytycznych dotyczących zasad interpretacji wyników badań czynnościowych (opublikowanych w Pneumonologii i Alergologii Polskiej w 2004 roku i nowelizacji w 2006 roku). Publikacja nr 3. Kontynuacją prac nad rolą badań czynnościowych w chorobach śródmiąższowych była publikacja na temat zaburzeń czynnościowych u chorych na sarkoidozę płuc. Sarkoidoza jest Strona 6 z 14
chorobą ziarniniakową o nieznanej etiologii z dominująca lokalizacją w klatce piersiowej, gdzie często prezentuje się jako limfadenopatia (wnęk, śródpiersia) i/lub choroba śródmiąższowa płuc. Zaburzenia czynnościowe w sarkoidozie przedstawiają się w sposób różnorodny i mogą obejmować m.in. ograniczenie objętości płucnych (restrykcja), zmniejszenie zdolności dyfuzyjnej płuc dla tlenku węgla (DLCO), zmniejszenie podatności statycznej płuc (Cst) oraz obturację dróg oddechowych. Celem niniejszego badania było określenie stopnia zaburzeń różnych wskaźników funkcji płuc, w tym DLCO i Cst, jako markerów uszkodzenia funkcji tego narządu u chorych na sarkoidozę, ze szczególnym uwzględnieniem tych chorych, u których nie doszło do istotnych zaburzeń objętościowych (bez cech restrykcji). Retrospektywnie przeanalizowano wyniki 830 chorych kierowanych do pracowni badań czynnościowych płuc z rozpoznaniem sarkoidozy (223 w stadium I, 486 w stadium II i 121 w stadium III). Średni wiek badanych wynosił 40±11 lat, 18% wśród nich aktywnie paliło papierosy, a 24% paliło w przeszłości. Prawidłowe wartości całkowitej pojemności płuc stwierdzono aż u 772 (93%) badanych. Wśród tych chorych 24.5% miało obniżoną podatność statyczną, a 21.5% miało upośledzoną DLCO. Zaburzenia co najmniej jednego z tych wskaźników obserwowano u 39.3% pacjentów, podczas gdy u chorych z restrykcją zjawisko to dotyczyło 88%. Częstość tych zaburzeń wzrastała wraz ze stadium sarkoidozy od 27.2% w stadium I do 53.7% w stadium III. Cechy obturacji dróg oddechowych zidentyfikowano w 11.7% przypadków (od 6.3% w stadium I do 15.7% w stadium III), ale jeszcze częściej obserwowano zmniejszenie średniego maksymalnego przepływu śródwydechowego (FEF 25-75 ; od 13.5% w stadium I do 28.9% w stadium III). Nie stwierdzono natomiast istotnego związku pomiędzy paleniem tytoniu a wynikami badan czynnościowych w tej grupie chorych. Wnioski: u chorych na sarkoidozę objętości płucne zwykle pozostają w zakresie normy, a pomiary podatności statycznej i DLCO często wykazują zaburzenia czynności płuc nawet u chorych bez restrykcji. Unikatową cechą pracy na skalę światową było tak szerokie wykorzystanie badania podatności statycznej. Jest to badanie obecnie rzadko wykonywane, a mówi o zmianie właściwości mechanicznych płuc (stopniu zwłóknienia) wpływających na zwiększenie pracy sprężystej oddychania u chorych na choroby śródmiąższowe płuc, co trudne jest do oceny na podstawie badan obrazowych. Jest to do chwili obecnej największe pod względem liczby pacjentów badanie opublikowane na świecie uwzględniające tak szeroko udokumentowaną diagnostykę czynnościową u chorych Strona 7 z 14
na sarkoidozę. Publikacja została zaaprobowana przez EBAP (Europejska Rada Akredytacji w Pneumonologii) do rekomendowanych artykułów CME (Continuing Medical Education). Publikacja nr 4. Kolejna publikacja dotyczyła diagnostyki czynnościowej chorób obturacyjnych. Jednym z podstawowych badań wykonywanych w takiej sytuacji jest spirometria z następową próbą rozkurczową. Wyniki tego testu mogą być pomocne w ustaleniu rozpoznania i diagnostyce różnicowej astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Na przestrzeni ostatnich lat znacząco zmieniło się podejście do wyników takiego badania. W przeszłości istotna poprawa po leku była traktowana jako stygmat astmy oskrzelowej, zaś brak takiej poprawy był często powodem rozpoznania POChP, co jak obecnie wiadomo nie znajduje uzasadnienia i nie powinno być sosowane jako kryterium rozstrzygające. Niestety, nomenklatura stosowana odnośnie wyniku próby nie jest ujednolicona (zarówno w Polsce, jak i na świecie), co prowadzi do nieporozumień. Używane pojęcie odwracalność obturacji z logicznego punktu widzenia oznacza odwrócenie zaburzeń po podaniu leku rozkurczającego oskrzela (obturacją zanika, wynik FEV1/FVC staje się prawidłowy). Niestety, często określenie odwracalność obturacji używane jest w odniesieniu do sytuacji istotnej poprawy wskaźników czynnościowych (FEV1 i/lub FVC), w literaturze anglojęzycznej nazywanej positive bronchodilator response niezależnie od tego czy po leku utrzymuje się obturacja, czy nie. Na przykład można spotkać w literaturze termin niecałkowicie odwracalna obturacja (not fully reversible) lub jego ekwiwalenty takie jak: obturacja częściowo odwracalna (partially reversible), czy słabo odwracalna obturacja (poorly reversible). W większości takich przypadków chodzi o nieodwracalną obturację (utrzymywanie się nieprawidłowej, obniżonej poniżej dolnej granicy normy wartości wskaźnika FEV1/FVC) z większą, bądź mniejszą poprawą wskaźników FEV1 lub FVC po podaniu leku. Cecha ta jest dość charakterystyczna dla POChP, choć może występować także i w astmie oskrzelowej. Obturacja odwracalna, czyli całkowicie odwracalna obturacja (fully reversible), to sytuacja w której po podaniu leku rozkurczającego oskrzela dochodzi do normalizacji wskaźnika FEV1/FVC, czyli ustąpienia obturacji, co zgodnie z wytycznymi (np. GOLD) nie pozwala rozpoznać POChP i w przypadku istotnej poprawy dodatkowo może wskazywać na astmę oskrzelową, choć jej nie wyklucza jej jeśli poprawa jest nieistotna. Reasumując, można stwierdzić, że każdy wynik próby jest prawdopodobny w astmie oskrzelowej, ale w POChP już Strona 8 z 14
tylko taki, w którym nie dochodzi do normalizacji wskaźnika Tiffeneau. W artykule dokonano uporządkowania stanu rzeczy i wprowadzenia jednolitej nomenklatury, która jest zgodna z logiką i pozwala na jednoznaczne klasyfikowanie wyników próby rozkurczowej. Przedstawiona w artykule propozycja jest zgodna z terminologią stosowaną w piśmiennictwie anglojęzycznym, gdzie funkcjonują obecnie dwa pojęcia odnoszące się do próby rozkurczowej, mianowicie reversibility i bronchodilotor response mające odpowiedniki w języku polskim: odwracalność i odpowiedź na lek rozkurczowy. Pozwoli to na kwalifikację wyników próby rozkurczowej w jednolity i zrozumiały dla wszystkich sposób oraz ułatwi podejmowanie decyzji diagnostycznych. Propozycja jest szczególnie aktualna wobec ostatnich aktualizacji rekomendacji GOLD (2011 i 2013), gdzie wyłącznie fakt odwracalności po leku ma znaczenie jako determinujący możliwość rozpoznania POChP (wytycznie już nie odnoszą się w żaden sposób do stopnia poprawy wskaźników FEV1 i/lub FVC, a wręcz wskazują na brak użyteczności tego zjawiska w rozpoznawaniu, diagnostyce różnicowej i przewidywaniu odpowiedzi na leczenie). 5) Omówienie pozostałych osiągnięć naukowo badawczych a) Analiza bibliometryczna Autor lub współautor 15 oryginalnych publikacji naukowych oraz 16 prac poglądowych, 7 prac kazuistycznych. Całkowity Impact Factor: 20.929; punkty KBN/MNiSW: 318.5; Index Coprenicus: 157.02 Całkowita liczba cytowani (z bazy Web of Knowledge z dn. 30.06.2012) = 30 Indeks Hirscha 3 Autor lub współautor: 46 doniesień na konferencjach międzynarodowych (w tym 17 jako pierwszy autor) 26 doniesień na konferencjach krajowych (w tym 15 jako pierwszy autor) 12 rozdziałów w podręcznikach i monografiach. b) Tematyka pozostałych prac badawczych W początkowym okresie pracy zajmowałem się epidemiologicznymi aspektami badań czynnościowych układu oddechowego. Z tego okresu pochodzą publikacje na temat Strona 9 z 14
potencjalnego wpływu środowiska miejsca pracy na czynność płuc. Pełniłem wówczas funkcję kierownika zespołu prowadzącego badania wśród pracowników Petrochemii Płockiej. Badania dotyczyły stopnia uszkodzenia płuc u pracowników narażonych na szkodliwe czynniki w miejscu pracy i palenie papierosów (P. Boros, i wsp. Atemwegs und Lungenkrankheiten 1998). Wykazaliśmy między innymi przyspieszony spadek FEV1 (82 ml/rok) u palących z obturacją i objawami w okresie 3-letniej obserwacji (Boros P, i wsp. Pneumonol Alergol Pol 1998). Inną ciekawą obserwacją było stwierdzenie, że upośledzenie czynności płuc było bardziej związane z nałogiem palenia tytoniu, niż narażeniem w miejscu pracy (Martusewicz M, Boros P, i wsp. Pol Merkur Lekarski 1996). Współuczestniczyłem w pracach zespołu zajmującego się badaniami napędu oddechowego, które dotyczyły chorych na obturacyjny bezdech senny. W badaniach tych stwierdzono, że chorzy na obturacyjny bezdech senny mają upośledzoną kompensację na obciążenie dodatkowym oporem oddechowy w czasie testu hiperkapnicznego oddychania zwrotnego (Radwan L, Koziorowski A, Maszczyk Z, Plywaczewski R, Boros P, i wsp. Pneumonol Alergol Pol 2000). W drugim badaniu stwierdzono, że predyspozycja do hiperkapnii w dzień u chorych na obturacyjny bezdech senny była związana ze zmniejszoną wrażliwością ośrodka oddechowego na dwutlenek węgla, stopniem otyłości oraz zaburzeniami wentylacji związanymi najczęściej ze współistniejącą POChP. (M.Franczuk, L. Radwan, R. Pływaczewski, P. Śliwinski, P. Boros, i wsp. Pneumonol Alergol Pol 2006). Współpraca w pokrewnym temacie (mięśnie oddechowe) z Instytutem Sportu zaowocowała publikacją na temat możliwości poprawy funkcji mięśni oddechowych za pomocą treningu u sportowców wyczynowych wioślarzy (Klusiewicz A, Borkowski L, Zdanowicz R, Boros P, Wesolowski S. J Sports Med Phys Fitness 2008). W końcu lat 90-tych XX wieku zainteresowałem się patofizjologią chorób śródmiąższowych. W tym okresie powstały doniesienia zjazdowe na ten temat oraz w 2001 roku obroniłem pracę doktorską ( Ocena podatności i zdolności dyfuzyjnej płuc w chorobach śródmiąższowych u chorych z prawidłowa pojemnością życiową ) traktującą o badaniach czynnościowych u chorych na choroby śródmiąższowe płuc. Kontynuacją prac były następne o podobnej tematyce, wymienione jako osiągnięcie naukowe powyżej oraz liczne doniesienia zjazdowe. Strona 10 z 14
Przy tej okazji moje zainteresowania epidemiologiczne wraz z potrzebą właściwego sposobu kwalifikowania wyników badań w pracy doktorskiej spowodowały powstanie opracowań poglądowych dotyczących kryteriów oceny wyników badań. Opublikowałem wówczas jeden z pierwszych w Polsce artykułów dotyczących nowoczesnego podejścia do zasad interpretacji wyników spirometrii (Boros P, Kowalski J. Jak właściwie oceniać wyniki badań czynnościowych układu oddechowego. Pneumonol Alergol Pol 2000;68(7-8):299-302), a także rozdział w monografii na temat badań czynnościowych układu oddechowego (Boros P. Metody badań czynnościowych układu oddechowego. w: Kowalski J, Koziorowski A, Radwan L, red. Ocena czynności płuc w chorobach układu oddechowego. Warszawa: Borgis Wydawnictwo Medyczne; 2004. p. 41-72.). W 2003 roku zostałem powołany przez Zarząd PTF do składu Komisji Akredytacyjnej Polskiego Towarzystwa Ftyzjopneumonologicznego. Jestem współautorem polskiego standardu wykonywania i oceny badania spirometrycznego (rozdziały poświęcone zasadom interpretacji wyników: Boros P, i wsp. Pneumonol Alergol Pol 2004; Boros P, i wsp. Pneumonol Alergol Pol 2006). Praca z chorymi na astmę i POChP spowodowały zainteresowanie zastosowaniem badań czynnościowych w tych chorobach. Współpracuję z ekspertami z Pulmonaria Group w zakresie właściwego wykorzystywania wyników badań czynnościowych w diagnostyce POChP propagując stosowanie właściwego kryterium do rozpoznawania POChP (Le groupe Pulmonaria. Respiration 2010). Innym wynikiem współpracy z założycielem tej nieformalnej grupy jest publikacja dotycząca zastosowania nowych wartości należnych (GLI 2012) wykazująca, że wykorzystywanie kryterium rekomendowanego przez wytyczne znane pod akronimem GOLD powoduje ponad 20% niedoszacowanie właściwego rozpoznania u badanych przed 55 rokiem życia i 16-23% nadrozpoznawalność POChP u osób starszych (PH Quanjer, DJ Brazzale, PW Boros, JJ Pretto. Eur Respir J 2013 (w druku)). Zajmowałem się także analizą jakości życia u chorych na POChP w korelacji ze stopniem zaawansowania choroby (stopniem ciężkości obturacji). Analiza tego problemu zaowocowała opublikowaniem pracy dotyczącej grupy ponad 9000 chorych na POChP, w której wykazano istniejące upośledzenie jakości życia proporcjonalne do nasilenia choroby, ale występujące także u chorych nawet z łagodną i umiarkowaną obturacją (PW. Boros, W. Lubiński. Pol Arch Med Wewn 2012; 122(3):73-81). Strona 11 z 14
Problematyka właściwego sposobu interpretowania wyników badań jest obecna w mojej dotychczasowej pracy od wielu lat. Oprócz publikacji o charakterze poglądowym, wytycznych i rozdziałów w podręcznikach/monografiach zajmowałem się także analizą praktyczną możliwości rozpoznawania zaburzeń restrykcyjnych w spirometrii (Wesolowski S, Boros P. Pneumonol Alergol Pol 2011). Wykazaliśmy, że dodatkowe kryterium zwiększonego wskaźnika FEV1/FVC powoduje zmniejszenie czułości spirometrii jako metody rozpoznawania zaburzeń restrykcyjnych. Biorę także udział w badaniach dotyczących problemu kwalifikacji czynnościowej do zabiegów torakochirurgicznych u chorych na raka płuc (opublikowana praca poglądowa i doniesienia zjazdowe, praca oryginalna w przygotowaniu). Z uwagi na szczególne zainteresowanie sarkoidozą brałem również udział w pracach dotyczących nadreaktywności oskrzeli w tej chorobie. Wykazaliśmy częstsze występowanie tego zjawiska w populacji chorych na sarkoidozę oraz zależność stopnia ciężkości nadreaktywności od nasilenia obturacji w tej chorobie. Nadreaktywność okazała się być także powiązana z objawami (kaszel i duszność). Nie stwierdzono natomiast korelacji ze stadium choroby ocenianym radiologicznie (Martusewicz-Boros M, Boros PW, i wsp. Sarcoidosis Vasculitis and Diffuse Lung Diseases 2012;29:99-106). W innym doniesieniu przedstawiłem wyniki prób rozkurczowych u chorych na sarkoidozę z obturacją wykazując niewielką reaktywność na beta 2 mimetyki. Prace nad składem płynu z płukania oskrzelikowopęcherzykowego u chorych na sarkoidozę wskazują na występowanie słabej korelacji DLCO i wskaźnika CD4/CD8, co może wyrażać intensywność stanu zapalnego w przestrzeni pęcherzykowej (alveolitis) (Bartosiewicz M, Plodziszewska M, Boros P, i wsp. Pneumonol Alergol Pol 2002). Obecnie kontynuuję prace w tym obszarze (pogłębiona analiza wpływu palenia na czynność płuc w sarkoidozie, wartość prognostyczna badań czynnościowych). 6) Członkostwo w Towarzystwach Naukowych / Recenzent w czasopismach naukowych a) Członkostwa: Polskie Towarzystwo Chorób Płuc (także jako członek Komisji Akredytacyjnej) European Respiratory Society Strona 12 z 14
b) Recenzent: Pneumonologia i Alergologia Polska Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine c) Członek Rady Redakcyjnej World Journal of Respirology (World J Respirol, WJR, online ISSN 2218-6255, DOI: 10.5320) 7) Udział w projektach i grantach badawczych W ramach działalności statutowej Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc: jestem kierownikiem zadania badawczego: Znaczenie badań czynnościowych układu oddechowego w diagnostyce oraz monitorowaniu przebiegu i leczenia chorób śródmiąższowych płuc w temacie badawczym: Badania nad ulepszeniem metod rozpoznawania i leczenia chorób śródmiąższowych płuc. jestem członkiem zespołu badawczego w innych zadaniach tego tematu: Zajęcie serca w przebiegu sarkoidozy. Zespół włóknienia płuc i rozedmy częstość występowania, znaczenie kliniczne oraz czynniki rokownicze. Ocena efektów leczenia chorych na alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych. Współpracuję przy projekcie badania wieloośrodkowego dotyczącego leczenia statynami w POChP. 8) Inne formy działalności naukowej i dydaktycznej Brałem udział w kilku badaniach klinicznych dotyczących POChP i astmy oraz cukrzycy (jako koordynator/ekspert diagnostyki czynnościowej płuc w badaniu profilu bezpieczeństwa insulin podawanych wziewnie). Doświadczenie zdobyte w czasie wykonywanych badań, publikacje i współpraca z ekspertami z całego świata zaowocowały tym, że czterokrotnie byłem zaproszony jako wykładowca na Strona 13 z 14
kursy szkolenia podyplomowego organizowane przez American Thoracic Society podczas dorocznych kongresów tego towarzystwa z wykładami na temat zastosowania badań podatności statycznej płuc (Toronto 2008) oraz wskaźników objętościowych (San Diego 2009, New Orleans 2010, San Francisco 2012) w chorobach restrykcyjnych i obturacyjnych. Brałem aktywny udział w projekcie European Respiratory Society pod nazwą European Spirometry Driver Licence (ESDL), ukończyłem także szkolenie European Spirometry Trainthe-trainer course uzyskując uprawnienia do prowadzenia takich kursów z ramienia ERS w Polsce. Piotr Boros Strona 14 z 14