Opracowanie Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa - w ramach projektu Razem Blisko Krakowa zintegrowany rozwój podkrakowskiego obszaru funkcjonalnego
Lokalne planowanie strategiczne w kontekście nowych zasad prowadzenia polityki rozwoju
Nowy paradygmat polityki rozwoju Zróżnicowane podejście do różnych typów regionów (specjalizacje regionalne jako przewaga konkurencyjna); Wykorzystywanie zasobów endogenicznych regionów (uniezależnianie się od transferów zewnętrznych); Wzmacnianie konkurencyjności, a nie okresowa kompensacja w regionach zacofanych (związane z tym przeorientowanie zasady redystrybucji środków europejskich); Zmiana jednostek interwencji z jednostek administracyjnych na funkcjonalne obszary społeczno-gospodarcze; Zintegrowane, kompleksowe projekty rozwojowe; Wieloszczeblowe zarządzanie polityką regionalną zaangażowanie wielu partnerów, sieciowanie powiązań instytucjonalnych i funkcjonalnych wszelkich podmiotów włączonych w realizację polityk publicznych.
Metropolie, ośrodki regionalne i subregionalne w Polsce Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie
Model polaryzacyjno-dyfuzyjny Liderami rozwoju na szczeblu międzynarodowym mają być metropolie, w skali krajowej - ośrodki regionalne, a na poziomie regionalnym ośrodki subregionalne. Założeniem jest połączenie solidarności z regionami słabszymi (equity) ze wspieraniem najbardziej dynamicznych obszarów (efficiency). Szansa relatywnie biednych obszarów polega na uczestniczeniu w sukcesie najsilniejszych regionów poprzez budowanie i odpowiednie wykorzystywanie własnego potencjału rozwojowego (a nie na doraźnej pomocy w ramach polityki redystrybucji). Warunkiem jest budowa własnych (i zróżnicowanych) potencjałów rozwojowych na słabszych obszarach, pozwalających na uczestniczenie we wzroście liderów.
Polityka zorientowana terytorialnie Kluczowym wyznacznikiem polityki rozwoju jest spójność, rozumiana m.in. poprzez integrację wymiaru społeczno-gospodarczego i terytorialnego strategii. Nowe podejście zakłada koncentrację interwencji wszelkich polityk publicznych na wybranych obszarach tematycznych i przestrzennych (na tych tematach i na tych terytoriach, które albo mają silny potencjał rozwojowy, albo wymagają interwencji publicznej w celu rozwiązania zidentyfikowanych problemów - likwidacji barier rozwojowych. Obszar funkcjonalny to obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub występowania konfliktów przestrzennych, stanowiący zwarty układ przestrzenny składający się z funkcjonalnie powiązanych terenów, charakteryzujących się wspólnymi uwarunkowaniami i przewidywanymi jednolitymi celami rozwoju
Metodologia prac nad Zintegrowaną Strategią Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa
Założenia dotyczące strategii Strategie rozwoju obszaru powinny się cechować kompleksowością podejścia i wieloaspektowością tematyczną oraz wielopoziomowością zaangażowania wszystkich podmiotów, partycypujących w kreowaniu rozwoju lub będących jego odbiorcami. W szczególności strategie powinny: opisywać mocne i słabe strony danego obszaru, określać spójne cele rozwoju, tworzyć wizję rozwoju, koordynować różne terytorialne, sektorowe i techniczne plany oraz dokumenty strategiczne, koordynować i skupiać pod względem przestrzennym wykorzystanie funduszy, realizować główne założenia Krajowej Polityki Miejskiej w zakresie podejścia do rozwoju i funkcji miast.
Wielotematyczność strategii Wielotematyczność jako wyznacznik zintegrowania strategii oznacza, że powinna ona opisywać uwarunkowania, ograniczenia, problemy, wyzwania, ale także potrzeby i potencjały rozwojowe w możliwie szerokim ujęciu, szukając i wykazując powiązania przyczynowo-skutkowe między poszczególnymi sektorami czy dziedzinami. Kierunki interwencji nie mogą dotyczyć oderwanych od siebie dziedzin życia, bez wskazywania ich wzajemnego przenikania się i wpływania na siebie. Priorytety rozwojowe powinny stanowić inwestycje i przedsięwzięcia, będące odpowiedzią na kluczowe problemy całego obszaru (a nie pojedynczych JST) i umożliwiające rozwój także w ramach innych dziedzin życia społecznego.
Metoda partycypacyjno-ekspercka Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa powstała w oparciu o metodę partycypacyjnoekspercką, z wykorzystaniem tzw. trójkąta współpracy. Model ten polega na wykorzystaniu trzech metod pracy nad strategią, tj. eksperckiej, urzędniczej i partycypacyjnej. Podstawowym założeniem przyjętego modelu było opracowanie strategii dla całego obszaru funkcjonalnego, a nie poszczególnych urzędów gmin tworzących ten obszar. Dlatego też, dla uzyskania efektu satysfakcjonującego możliwie całą społeczność obszaru funkcjonalnego, konieczne było wykorzystanie wszystkich trzech metod pracy na różnych etapach tworzenia strategii.
Konwent Strategiczny Konwent Strategiczny - grupa robocza ds. opracowania dokumentów planistycznych o charakterze strategicznym, stanowiąca reprezentację społeczną mieszkańców całego Partnerstwa Podkrakowskiego Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa. Konwent tworzą przedstawiciele 3 głównych środowisk lokalnych, tj. sektora publicznego, pozarządowego i prywatnego (tzw. trójkąt współpracy ). Podejście partycypacyjne gwarantuje sprawne i uspołecznione wypracowanie dokumentów i realizację Projektu Razem Blisko Krakowa zintegrowany rozwój podkrakowskiego obszaru funkcjonalnego, który ma być społecznie akceptowalny.
Opracowanie ZSROF Blisko Krakowa zakres prac 1. Opracowanie diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej obszaru funkcjonalnego; 2. Przeprowadzenie badania oraz opracowanie raportu dotyczącego potrzeb i preferencji mieszkańców w zakresie polityki rozwoju obszaru funkcjonalnego; 3. Przeprowadzenie konferencji rozpoczynającej prace nad Zintegrowaną Strategią Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa ; 4. Przeprowadzenie analizy zasobów własnych i otoczenia podczas warsztatów z udziałem Konwentu Strategicznego, zrangowanie czynników analizy SWOT. 5. Określenie wizji i misji obszaru funkcjonalnego w oparciu o opinie członków Konwentu Strategicznego;
Opracowanie ZSROF Blisko Krakowa zakres prac 6. Identyfikacja obszarów strategicznego rozwoju, celów strategicznych i operacyjnych obszaru funkcjonalnego oraz kierunków interwencji, a także programów / projektów kluczowych w ramach poszczególnych celów, 7. Określenie ram realizacyjnych dla kierunków interwencji; 8. Uspójnienie Strategii z dokumentami strategicznymi na szczeblu krajowym i regionalnym; 9. Określenie systemu monitorowania, ewaluacji i aktualizacji. 10. Opracowanie dokumentów odnoszących zapisy Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa do każdej z gmin; 11. Przeprowadzenie konferencji informacyjnej na zakończenie prac nad Zintegrowaną Strategią Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa. 12. Konsultacje dokumentu.
Wyniki badania potrzeb i preferencji mieszkańców w zakresie polityki rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa
Czas realizacji badania: sierpień wrzesień 2014 r. Miejsce realizacji: gminy tworzące OF: Czernichów, Liszki, Mogilany, Skawina, Świątniki Górne Próba: losowo-kwotowa, reprezentatywna dla mieszkańców OF w wieku 15 lat i więcej. Próba odzwierciedla liczebną strukturę mieszkańców poszczególnych gmin tworzących OF. Wielkość próby: n= 893 osób Nota metodologiczna Jednostka badania: osoby zamieszkujące OF Blisko Krakowa w wieku pow. 15 roku życia. Technika badawcza: badanie z wykorzystaniem wywiadów internetowych CAWI (Computer-Assisted Web Interview) oraz ankiety audytoryjnej dystrybuowanej w miejscach użyteczności publicznej na terenie gmin OF.
Ogólna ocena funkcjonowania OF Blisko Krakowa KOMUNIKACJA ZBIOROWA ADMINISTRACJA PUBLICZNA 3,02 2,86 2,70 KOMUNIKACJA SAMOCHODOWA RYNEK PRACY 2,12 1,55 INFRASTRUKTURA ROWEROWA ŚRODOWISKO NATURALNE 3,29 2,70 KULTURA I REKREACJA BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE 2,66 2,41 3,02 EDUKACJA OPIEKA ZDROWOTNA
Ocena działania komunikacji zbiorowej OF Blisko Krakowa
Ocena warunków komunikacji samochodowej OF Blisko Krakowa
Ocena infrastruktury rowerowej OF Blisko Krakowa
Ocena środowiska naturalnego OF Blisko Krakowa
Ocena oferty czasu wolnego OF Blisko Krakowa
Ocena usług edukacyjnych OF Blisko Krakowa
Ocena funkcjonowania administracji publicznej OF Blisko Krakwa
Atuty i słabości OF Blisko Krakowa
Preferowane kierunki rozwoju OF Blisko Krakowa
Analiza strategiczna SWOT najważniejsze czynniki, mające wpływ na rozwój obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa do 2020 roku
JAKOŚĆ ŻYCIA EDUKACJA PARTYCYPACJA ŚRODOWISKO NATURALNE OBSZAR FUNKCJONALNY GOSPORDARKA I RYNEK PRACY PARTYCYPACJA OFERTA CZASU WOLNEGO JAKOŚĆ ŻYCIA
EDUKACJA ATUTY Korzystne wskaźniki demograficzne: dodatnie saldo migracji, dodatni przyrost naturalny Wysoka jakość edukacji (szczególnie w szkołach podstawowych) mierzona testami 6.-klasistów Wysoka jakość kadry pedagogicznej SŁABOŚCI Niewystarczająca oferta opieki nad dziećmi w wieku 0-3 Niski poziom współpracy pomiędzy placówkami oświatowymi a sektorem gospodarczym w zakresie nowoczesnych metod kształcenia, brak szkół patronackich, niewystarczający poziom kształcenia praktycznego, brak klas dedykowanych Brak nowoczesnych sprzętów, urządzeń i maszyn do nauki praktycznej zawodu
GOSPODARKA I RYNEK PRACY ATUTY Bliskość Krakowa i konurbacji śląskiej: duże i chłonne rynki pracy; potencjał zbytu towarów i usług; rozwój przemysłów czasu wolego; szeroka i rozwinięta oferta edukacyjna zasób kompetentnych kadr dla gospodarki Dobre połączenia komunikacyjne, w tym z autostradą A4 oraz MLP Kraków-Balice Potencjał terenów inwestycyjnych i możliwość lokowania stref aktywności gospodarczej (m.in. niższe ceny gruntów niż w Krakowie, niższe koszty funkcjonowania firmy, przemysłowy charakter miast obszaru funkcjonalnego, istniejące strefy w Skawinie) Duża skłonność do osiedlania się na terenie obszaru funkcjonalnego osób młodych we wczesnym wieku produkcyjnym cenny zasób na rynku pracy SŁABOŚCI Brak koordynacji planowania zagospodarowania przestrzennego i rozwoju infrastruktury na terenie obszaru funkcjonalnego Nieuregulowany stan prawny niektórych gruntów o potencjale inwestycyjnym oraz duże rozdrobnienie gruntów Brak spójności komunikacyjnej wewnątrz obszaru funkcjonalnego istotna bariera mobilności na rynku pracy Wysoki poziom przedsiębiorczości
OFERTA CZASU WOLNEGO ATUTY Bliskość strategicznych szlaków transportowych (port lotniczy Kraków-Balice, autostrada A4, kolej) Położenie w bezpośredniej bliskości Krakowa Potencjał rekreacyjno-turystyczny obszaru funkcjonalnego: bogate walory przyrodniczo-kulturowe, obszary chronionego krajobrazu, wysoka lesistość, malownicze ukształtowanie terenu, zróżnicowanie przestrzenne i krajobrazowe gmin tworzących obszar funkcjonalny, materialne dziedzictwo kulturowe, w tym m.in. obiekty funkcjonujące w ramach Szlaku Architektury Drewnianej, dogodna lokalizacja względem sąsiednich atrakcji turystycznych i kulturowych (m.in. Wadowice, Kraków, Wieliczka, Zakopane, itp.), możliwość wykorzystania dla celów rekreacyjnych zbiorników, rzek i cieków wodnych oraz obszarów zdegradowanych (takich, jak: żwirownie, osuwiska, itp.) Kultywowanie tradycyjnych obrzędów, twórczość ludowa, działalność zespołów i orkiestr dętych, wytwory i potrawy regionalne, ginące zawody, produkty turystyczne (np. kiełbasa Lisiecka, będąca produktem o chronionym oznaczeniu geograficznym w Unii Europejskiej, wikliniarstwo), itp. Potencjał kulturowy i niematerialne dziedzictwo kulturowe żywa kultura ludowa, folklor SŁABOŚCI Słabo rozwinięta sieć szlaków pieszych i tras rowerowych, brak ich zintegrowania
ŚRODOWISKO NATURALNE ATUTY Wysoki stopień zwodociągowania obszaru funkcjonalnego Stosunkowo nowa infrastruktura kanalizacyjna na terenie obszaru funkcjonalnego Pozytywne efekty uświadamiania młodych pokoleń w szkołach zmiana myślenia młodych pokoleń o środowisku naturalnym Znaczny wzrost świadomości mieszkańców w zakresie segregacji odpadów SŁABOŚCI Niski poziom skanalizowania całego obszaru funkcjonalnego Brak kanalizacji opadowej wpuszczenie wód opadowych do kanalizacji sanitarnej przez mieszkańców przepełnianie oczyszczalni ścieków, zmiana ich parametrów oczyszczania Niska wrażliwość społeczna na łamanie prawa w zakresie ochrony środowiska (nieszczelne zbiorniki, wypuszczanie nieczystości do cieków wodnych i gleb, wody opadowe wprowadzane do kanalizacji sanitarnej itp.) Niskie poczucie dobra wspólnego również w kontekście środowiska Niewystarczająca świadomość społeczna w zakresie ochrony środowiska na terenie obszaru funkcjonalnego Zdewastowana infrastruktura melioracyjna na terenie obszaru funkcjonalnego Grupy społeczne nie wyrażające zainteresowania podłączeniem do istniejącej, sieciowej kanalizacji
SZANSE Stworzenie oferty edukacji przedszkolnej, która w przyszłości będzie wiązała nowych mieszkańców z systemem edukacji na terenie obszaru funkcjonalnego Rozwój technologii informatycznych Potencjał demograficzny powiatu krakowskiego - wysoki odsetek osób poniżej 35 roku życia Dostępność środków zewnętrznych na inwestycje i rozwój przedsiębiorczości, w tym funduszy europejskich Rozwój partnerskiej współpracy pomiędzy JST wchodzącymi w skład obszaru funkcjonalnego Rozwój wielosezonowych tras rekreacyjnych (we współpracy z innymi JST i samorządem województwa) integracja tras z atrakcjami turystyczno-kulturowymi i miejscami o bogatych walorach przyrodniczych Moda na turystykę aktywną, w tym rowerową ZAGROŻENIA Duża skłonność do wybierania szkół z terenu miasta Krakowa przez dzieci i młodzież z obszaru funkcjonalnego Opóźnienia w rozwoju infrastruktury drogowej (niedrożne drogi tranzytowe przebiegające przez tereny Obszaru funkcjonalnego) Wysoka konkurencyjność rynku usług w mieście Krakowie Brak koordynacji dotyczącej stref aktywności gospodarczej w obszarze funkcjonalnym i jego otoczeniu wymiany informacji, wspólnej oferty inwestycyjnej, komplementarności i specjalizacja stref w określonych branżach Bogata, różnorodna, dostosowana do potrzeb różnych odbiorców oferta spędzania czasu wolnego, dostępna w Krakowie Prawo zamówień publicznych promujące najtańszych wykonawców, oferujących najtańsze rozwiązania, najczęściej o bardzo niskiej jakości Znacznie przekroczone normy w zakresie zanieczyszczenia powietrza Budowa systemu kolei aglomeracyjnej wraz z infrastrukturą komunikacyjną (w tym parkingi park&ride)
Plan operacyjny Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa - wyzwania, cele i kierunki rozwoju
Wizja rozwoju W 2020 roku obszar funkcjonalny Blisko Krakowa w pełni korzysta ze swojego położenia, wysokiej dostępności komunikacyjnej oraz walorów środowiskowych i kulturowych. Dzięki zaangażowaniu władz oraz przedsiębiorczości i innowacyjności mieszkańców, rozwinęły się konkurencyjne sektory gospodarki opartej na wiedzy oraz przemysły czasu wolnego. Nowoczesne, partnerskie zarządzanie sprawami publicznymi, bazujące na aktywności obywatelskiej i partycypacji społecznej, zapewnia odpowiedni standard życia mieszkańców i dostęp do usług publicznych wysokiej jakości.
Misja rozwoju Chcemy, aby obszar funkcjonalny Blisko Krakowa stał się miejscem efektywnej współpracy społecznej i międzyinstytucjonalnej, stwarzającym atrakcyjne warunki mieszkańcom, inwestorom oraz gościom odwiedzającym jego tereny, poprzez świadome wykorzystanie położenia w sąsiedztwie miasta Krakowa, unikatowych zasobów lokalnego dziedzictwa oraz rozwój innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy.
Cel główny i obszary strategiczne Z przyjętej wizji i misji rozwoju obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa w perspektywie 2020 roku wynika cel główny: Zrównoważony rozwój obszaru funkcjonalnego, zapewniający wysoką jakość życia mieszkańców, atrakcyjne warunki inwestowania i gospodarowania oraz spędzania czasu wolnego. W nawiązaniu do tak zdefiniowanego celu, wyodrębniono 5 priorytetowych obszarów rozwoju: Obszar 1 GOSPODARKA, EDUKACJA I RYNEK PRACY Obszar 2 OFERTA CZASU WOLNEGO Obszar 3 OCHRONA ŚRODOWISKA Obszar 4 SPÓJNOŚĆ WEWNĘTRZNA I KAPITAŁ SPOŁECZNY Obszar 5 NOWOCZESNE ZARZĄDZANIE PUBLICZNE
Obszary strategiczne, cele strategiczne i operacyjne oraz kierunki interwencji zawarte w Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa uwzględniają: wyniki analiz społeczno-gospodarczych i strategicznych, wykonanych na potrzeby tego opracowania, wnioski z badań społecznych wśród mieszkańców obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa w zakresie preferencji rozwojowych, priorytety zawarte w krajowych i regionalnych dokumentach strategicznych, rozwiązania wypracowane w ramach sesji strategicznych z udziałem Konwentu Strategicznego, skupiającego przedstawicieli różnorodnych środowisk lokalnych.
Struktura celów ZSROF Blisko Krakowa
Wdrażanie ZSROF Blisko Krakowa Zintegrowana Strategia Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa nie ogranicza się w swych zapisach wyłącznie do operacji realizowanych bezpośrednio przez władze samorządowe, ale dotyczy całej wspólnoty obszaru funkcjonalnego, czyli wszystkich organizacji, instytucji i podmiotów, działających na tym terenie. Realizacja zapisów Strategii odbywać się powinna poprzez budowę i rozwijanie sieci aktywnej współpracy międzysektorowej i międzyorganizacyjnej - czyli zgodnie z kluczowymi zasadami polityki strukturalnej Unii Europejskiej.
Dyskusja nt. metod wdrażania Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszaru Funkcjonalnego Blisko Krakowa
Bożena Pietras-Goc Dyrektor FRDL MISTiA Wojciech Odzimek Dawid Hoinkis Krzysztof Malczyk Jacek Kwiatkowski Wykonawca dokumentów planistycznych o charakterze strategicznym i operacyjnym oraz dokumentów wdrożeniowych dla podkrakowskiego obszaru funkcjonalnego Blisko Krakowa: FRDL Małopolski Instytut Samorządu Terytorialnego i Administracji ul. Szlak 73A, 31-153 Kraków tel. (12) 633 51 54 e-mail: mistia@mistia.org.pl