Michał Brzozowski Wydział Nauk Ekonomicznych UW Wykład 30 h EKONOMIA GOSPODARKI OTWARTEJ Kontakt Dyżury: środy 18.15 19.45 na ul. Długiej 44/50 p. 409 E-mail: brzozowski@wne.uw.edu.pl Reguły zaliczenia Egzamin pisemny w formie testu i pytań otwartych 30 pytań testowych wyboru z jedną (najlepszą) poprawną odpowiedzią (30 punktów) Trzy pytania otwarte (z 5) za 10 punktów każde Zaliczenie od 25 punktów 1
Wykład 1 Globalizacja Plan wykładu 1. Definicja 2. Obszary 3. Globalizacja ekonomiczna 4. Koniec globalizacji? 2
1. Definicja 1/2 "Globalization can be thought of as a process (or set of processes) which embodies a transformation of the spatial organization of social relations and transactions." David Held et al. 1799 "Globalization refers to all those processes by which the peoples of the world are incorporated into a single world society, global society." Martin Albrow, 1790 "Globalization can [...] be defined as the intensification of worldwide social relations which link distant localities in such a way that local happenings are shaped by events occurring many miles away and vice versa." Anthony Giddens, 1790 1. Definicja 2/2 "The characteristics of the globalization trend include the internationalizing of production, the new international division of labor, new migratory movements from South to North, the new competitive environment that accelerates these processes, and the internationalizing of the state [...] making states into agencies of the globalizing world." Robert Cox, 1794 " The term globalization is generally used to describe an increasing internationalization of markets for goods and services, the means of production, financial systems, competition, corporations, technology and industries. Amongst other things this gives rise to increased mobility of capital, faster propagation of technological innovations and an increasing interdependency and uniformity of national markets", Manual on Statistics of International Trade in Services, Eurostat, IMF, OECD, UN, UNCTAD, WTO, 2002 3
2. Obszary 1/12 Keohane i Nye (2000) wyróżnili następujące wymiary globalizacji: Globalizacja społeczna: rozprzestrzenianie się informacji, idei i ludzi Globalizacja polityczna: dyfuzja polityk rządowych Globalizacja ekonomiczna: umiędzynarodowienie rynków dóbr i usług, systemu finansowego, korporacji i gałęzi gospodarki, technologii i konkurencji między podmiotami. 2. Obszary 2/12 Sposoby pomiaru: Indeks globalizacji Globalizacja społeczna Kontakty osobiste Liczba zagranicznych rozmów telefonicznych Transfery zagraniczne (w % PKB) Turystyka międzynarodowa Liczba listów zagranicznych Odsetek zagranicznej ludności Przepływ informacji Liczba telewizorów Liczba użytkowników internetu Handel gazetami (w % PKB) 4
2. Obszary 3/12 Sposoby pomiaru: Indeks globalizacji Globalizacja społeczna c.d. Bliskość kulturowa Liczba restauracji McDonalda (per capita) Liczba sklepów Ikea (per capita) Handel książkami (w % PKB) 2. Obszary 4/12 Globalizacja społeczna: Ameryka Płn. 5
2. Obszary 5/12 Globalizacja społeczna: Europa 2. Obszary 6/12 Globalizacja społeczna: Afryka 6
2. Obszary 7/12 Globalizacja społeczna: Polska 2. Obszary 8/12 Sposoby pomiaru: Indeks globalizacji Globalizacja polityczna Liczba ambasad w kraju Członkostwo w organizacjach międzynarodowych Udział w misjach pokojowych ONZ Liczba podpisanych traktatów międzynarodowych 7
2. Obszary 9/12 Globalizacja polityczna: Ameryka Płn. 2. Obszary 10/12 Globalizacja polityczna: Europa 8
2. Obszary 11/12 Globalizacja polityczna: Afryka 2. Obszary 12/12 Globalizacja polityczna: Polska 9
3. Globalizacja ekonomiczna 1/17 Dwie fale globalizacji charakteryzowały się zwiększonymi przepływami handlowymi, finansowymi i siły roboczej 3. Globalizacja ekonomiczna 2/17 Do globalizacji ekonomicznej przyczyniły się trzy główne czynniki: Liberalizacja przepływów finansowych i deregulacja świadczenia usług finansowych Szersze otwarcie na przepływy handlowe i inwestycje bezpośrednie, które zaostrzyły konkurencję międzynarodową Rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) 10
3. Globalizacja ekonomiczna 3/17 Aktorzy: Globalizacja to zjawisko mikroekonomiczne, wynikające ze strategii i zachowania firm, które odpowiedziały na trzy wymienione główne czynniki Jedną z determinant trzech głównych czynników, były polityki rządowe. Rola rządu wynikała też z uczestnictwa w organizacjach międzynarodowych (GATT, WTO liberalizacja handlu, IMF sprawne rynki finansowe, OECD liberalizacja przepływów kapitału i usług). 3. Globalizacja ekonomiczna 4/17 Aspekty globalizacji ekonomicznej: Globalizacja handlu i inwestycji: handel dobrami i usługami, bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ), inwestycje portfelowe. Globalizacja technologii i wiedzy: umiędzynarodowienie wiedzy i technologii, umiędzynarodowienie kapitału ludzkiego. Korporacje transnarodowe: znaczenie korporacji transnarodowych, ich główne cechy, korporacje a sektor B+R. Fragmentacja produkcji jako nowa forma globalizacji ekonomicznej. 11
3. Globalizacja ekonomiczna 5/17 Dynamika handlu i inwestycji, kraje OECD, ceny bieżące, 1795=100. 800 700 600 Portfolio investment 2 500 Direct investment 400 300 200 100 0 Investment income Trade in services Trade in goods -100-200 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 3. Globalizacja ekonomiczna 6/17 Otwartość handlowa: (eksport+import) w % PKB. Luxembourg: 327% (2007) 2000 2007 % 279 %(2000) 200 180 160 140 OECD Accession Countries OECD Enhanced Engagement Countries 120 100 80 60 40 20 0 Luxembourg Belgium Slovak Republic Hungary Ireland Netherlands Austria Denmark Switzerland Sweden Czech Republic OECD 30 average Germany Finland Poland Korea Iceland Norway Portugal Canada Spain New Zealand Mexico Italy Greece United Kingdom France Turkey Australia Japan United States Estonia Slovenia Israel Chile China (1) South Africa Indonesia India Brazil ussian Federation 12
3. Globalizacja ekonomiczna 7/17 Dynamika exp i imp dóbr i usług w cenach bieżących w Polsce jest wysoka (średnie roczne tempo wzrostu 2000-2007). Exports (%) China 25 SVK CZE POL India 20 Brazil Chile Slovenia HUN Estonia Russian Federation LUX 15 10 DEU AUT OECD 30 Average GRC IRL NOR PRT NLD AUS DNK CHE ITA FIN KOR SWEBEL NZL Indonesia ISL ESP TUR South Africa MEX GBR FRA Israel USA CAN JPN 5 5 10 15 20 25 Imports (%) 3. Globalizacja ekonomiczna 8/17 Udział eksportu krajów rozwiniętych stopniowo maleje 13
3. Globalizacja ekonomiczna 9/17 Coraz większa liczba preferencyjnych układów handlowych 250 200 Number of PTAs 150 100 50 0 1948 1952 1956 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 3. Globalizacja ekonomiczna 10/17 i duże znaczenie handlu wewnątrz stref wolnego handlu. 80% EU15 - EU27 (1) NAFTA ASEAN MERCOSUR 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 14
3. Globalizacja ekonomiczna 11/17 160 140 120 Polska jest stosunkowo mało otwarta na napływ i odpływ BIZ (zasób BIZ w 2007 r. w proc. PKB) Inward (%) 180 100 NLD CHE 80 IRL CZE HUN SWE 60 SVK PRT ISL POL NZL AUT DEN 40 CAN TUR AUS ESP FRA GBR MEX FIN NORDEU 20 GRC USAITA KOR 0 JPN 0 20 40 60 80 100 120 140 160 Outward (% ) BEL LUX 3. Globalizacja ekonomiczna 12/17 289 105 USD million 131 690 80 000 Znaczenie korporacji dla transferu technologii (BERD, 2008) 60 000 40 000 20 000 0 United States Japan 8 largest groups (1) Germany France United Kingdom Korea (2007) Canada Italy Sweden Spain Australia (2006) Netherlands Austria Switzerland (2004) Finland Belgium Denmark Norway Ireland Czech Republic Portugal Mexico (2007) Turkey Poland Hungary Luxembourg New Zealand (2007) Greece (2007) Iceland Slovak Republic 15
3. Globalizacja ekonomiczna 13/17 Znaczenie korporacji dla transferu technologii, cd (BERD, 2008) USD million 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 Toyota Microsoft Volkswagen Roche General Motors Pfizer Johnson & Johnson Nokia Ford Novartis Honda Sanofi-Aventis Daimler Matsushita Electric IBM Sony Intel Robert Bosch Siemens GlaxoSmithKline 3. Globalizacja ekonomiczna 14/17 Polska korzysta z transferu technologii, (zagraniczna własność krajowych wynalazków, 2005-2007) Argentina Chinese Taipei Belgium Hungary Austria Portugal Poland Czech Republic India Ireland United Singapore Russian Canada Greece Switzerland Slovenia Mexico France Netherlands Norway Brazil Spain Israel (3) Italy Denmark New Zealand China Sweden Germany Australia World total (4) OECD (5) South Africa EU27 (6) Finland United States Turkey Japan Korea 100 80 60 40 20 0 % 16
3. Globalizacja ekonomiczna 15/17 Hungary Belgium Czech Republic Austria United Kingdom Slovak Republic Sweden Canada Poland Norway Italy Spain (2005) Udział firm z kapitałem zagranicznym w BERD, 2007 Germany Portugal France Finland (2006) United States Japan 0 10 20 30 40 50 60 70 % 3. Globalizacja ekonomiczna 16/17 Udział wewnątrzfirmowego eksportu (w eksporcie firm z udziałem kapitału zagranicznego) % 90 80 Sweden 70 60 50 Netherlands Israel United States Italy 40 30 20 Japan Poland 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 17
3. Globalizacja ekonomiczna 17/17 Udział wewnątrzfirmowego importu (w eksporcie firm z udziałem kapitału zagranicznego) % 90 80 United States 70 Italy 60 50 40 30 Netherlands Israel Japan Poland 20 10 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 4. Koniec globalizacji? 1/7 Obroty światowego handlu 18
4. Koniec globalizacji? 2/7 Poziom importu (indeks, 2005=100) 4. Koniec globalizacji? 3/7 Poziom eksportu (indeks, 2005=100) 19
4. Koniec globalizacji? 4/7 Handel międzynarodowy po globalnym kryzysie finansowym dostał zadyszki. Dlaczego? Pierwotne wyjaśnienia okazały się chybione (protekcjonizm, rosnące ceny ropy, trudniejszy dostęp do kredytu) Łańcuchy globalnych dostaw osiągnęły stan dojrzały (wertykalna specjalizacja dobiegła końca?) Dynamika inwestycji w kapitał trwały znacząco spadła (inwestycje są importochłonne ) Zmienia się struktura gospodarki Chińskiej (rosnący udział usług w PKB) 4. Koniec globalizacji? 5/7 Udział różnych typów wydatków w PKB (indeks, 2000=100) 20
4. Koniec globalizacji? 6/7 Udział zagranicznej wartości dodanej do krajowej wartości dodanej w eksporcie (w %) 4. Koniec globalizacji? 7/7 Udział importu części i komponentów w eksporcie Chin 21