Barometr koniunktury. Dolnego Śląska

Samorządowa Jednostka Organizacyjna Województwa Dolnośląskiego Barometr koniunktury Dolnego Śląska III kwartał 2014 - IV kwartał 2014 RAPORT KWARTALNY NR 11 Zawartość: 1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych s.2 2. Ranking czynników zmian nastrojów s.4 3. Otoczenie krajowe i międzynarodowe s.9 4. Uwagi metodyczne s.16 Instytut Rozwoju Terytorialnego Wrocław 2014

1. Ogólna ocena nastrojów gospodarczych Syntetyczny wskaźnik koniunktury (SWK) gospodarczej Dolnego Śląska za okres III kw. 2014 roku - IV kw. 2014 roku wzrósł do poziomu 13,3%. Stanowi to kolejny z rzędu wzrost i wskazuje na możliwość wejścia na szybszą ścieżkę wzrostu gospodarczego. Mimo wielu opóźnionych zapowiedzi poprawy wydaje się, że dopiero teraz doszło do skumulowania się utrwalanych od wielu miesięcy elementów sprzyjających wzrostowi gospodarczemu na poziomie regionalnym i krajowym. Autorzy tego raportu oceniają, że pozytywna koniunktura gospodarcza Dolnego Śląska nie jest zagrożona, choć możliwe są korekty wysokich przyrostów optymizmu. Gospodarka tego regionu powoli odnajduje nowy poziom równowagi. Przeprowadzony pomiar wskazuje, że podejmowane działania stymulujące zaczynają wywierać tu oczekiwane efekty. W przypadku reszty kraju nie ma takiej pewności. Niniejsze badanie pokazuje, że na Dolnym Śląsku: syntetyczny wskaźnik jest najwyższy w porównaniu do poziomu z I kw. 2012 roku, wskaźnik wyszedł z konsolidacji, poprawa nastrojów przybiera charakter coraz trwalszy, poprawa nastrojów następuje w warunkach znacznej niestabilności na Wschodzie. Wykres 1. Nastroje gospodarcze na Dolnym Śląsku w kolejnych badaniach kwartalnych. Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2014. 2

Coraz silniejszy wzrost gospodarczy ma miejsce w warunkach: niestabilności polityczno-gospodarczej na Wschodzie, gospodarczej orientacji zachodniej Dolnego Śląska, utrzymujących się bardzo niskich stóp procentowych, fluktuacji wskaźników sprzedaży i PMI, trendu spadkowego bezrobocia. Trzeba zauważyć, że mimo utrwalania poprawy występują okoliczności ograniczające optymizm: spadek wymiany handlowej między Polską a Rosją z powodu wzajemnych restrykcji (w ramach polityki Unii Europejskiej) zmniejsza potencjał naszej gospodarki, nie wiadomo jak długo odległość Dolnego Śląska od granicy wschodniej i silniejsze relacje z gospodarkami zachodnimi pozwolą zachować dotychczasowy klimat gospodarczy, niekorzystna rewizja prognoz Komisji Europejskiej polskiego PKB. Tabela 1. Ranking zmian nastrojów we wskaźnikach cząstkowych SWK (%). WSKAŹNIK Zmiana kw./kw. Wartość sprzedaży krajowej 20,7% Popyt na produkty, towary, usługi 20,3% Wartość nakładów inwestycyjnych 19,6% Sytuacja finansowa firmy 17,8% Średnie wynagrodzenie w firmie 10,9% Koniunktura w całej branży 9,1% Wydatki na promocję i marketing 8,3% Stan zatrudnienia 8,0% Wartość sprzedaży na eksport 7,6% Wartość zakupów importowych 7,2% Zapasy wyrobów, towarów, materiałów 4,7% Udział należności przeterminowanych -0,7% Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2014. 3

2.Ranking czynników zmian nastrojów Tabela 1 pokazuje poprawę nastrojów gospodarczych w przypadku wszystkich badanych wskaźników. Na ich poziom wpływały nie tylko trwałe czynniki wyrażane przez sygnały z otoczenia makroekonomicznego, ale także odporność na posezonowe osłabienia koniunktury. Szczególnie silnie wyróżniły się wartość sprzedaży krajowej 20,7%, popyt na produkty, towary, usługi 20,3%, wartość nakładów inwestycyjnych 19,6% oraz sytuacja finansowa firmy 17,8%. Poprzednie badania nie pokazywały zbyt dużych wzrostów tych wskaźników, pojawiały się nawet ich spore spadki. Dotyczy to szczególnie wartości sprzedaży krajowej, która na tle utrzymującego się w czasie wzrostu płac i obniżania się bezrobocia dawała sprzeczne informacje o gospodarce Dolnego Śląska. Mimo zmienności poszczególnych wskaźników w poprzednich pomiarach, od wielu miesięcy utrzymuje się trwała tendencja spadku bezrobocia (na Dolnym Śląsku kolejny raz było niższe od średniej krajowej 1 ) i rosnących pensji. Zmiany w poziomie zatrudnienia dokonywały się w gospodarce szybciej niż zmiany sytuacji finansowej firm, dla której wskaźniki są na niższym poziomie niż w przypadku zmian poziomu zatrudnienia. Nie miało na to wpływu zakończenie wakacyjnych prac sezonowych. Znajduje to potwierdzenie w różnych pomiarach przeprowadzanych przez inne ośrodki badawcze. Warto zauważyć, że przedsiębiorcy od dawna nie tylko wyczekiwali na poprawę koniunktury, ale też faktycznie się do niej przygotowywali. Szczególnie przy niedużej, w stosunku do poprzedniego kwartału, zmianie zapasów wyrobów, towarów, materiałów oraz udziału należności przeterminowanych. Pozytywny obraz nastrojów jest wsparty poprawą wskaźnika PMI. Warto zauważyć, że stało się to po półrocznym spadku, którego wymiar był uznawany za sygnał wejścia gospodarki nawet w recesję 2. 1 Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów - stan na koniec czerwca 2014 r., GUS 2014. 2 HSBC PMI Polskiego Sektora Przemysłowego to złożony wskaźnik opracowany w celu zobrazowania kondycji polskiego sektora przemysłowego. Jest on kalkulowany na podstawie pięciu subindeksów: nowych zamówień, produkcji, zatrudnienia, czasu dostaw i zapasów pozycji zakupionych. Każda wartość głównego wskaźnika powyżej 50.0 oznacza ogólną poprawę warunków w sektorze. HSBC Wskaźnik Managerów Logistyki, HSBC PMI Polski Sektor Przemysłowy 01.07.2014, s.1. 4

Wykres 3.Wskaźnik PMI dla Polski. Barometr koniunktury Dolnego Śląska Źródło: HSBC Wskaźnik Managerów Logistyki, HSBC PMI Polski Sektor Przemysłowy 01.11.2014 W pozytywny obraz poprawy nastrojów gospodarczych na Dolnym Śląsku wpisują się badania koniunktury GUS w ujęciu krajowym, które również wskazują na jej poprawę. W październiku wskaźniki dla budownictwa i handlu miały najwyższe odczyty w tym roku. Polski odczyt PMI wsparty był przede wszystkim przez rosnącą produkcję i nowe zamówienia. Gdyby doszło do jego pogorszenia należałoby liczyć się z pociągnięciem gospodarki Dolnego Śląska w strefę negatywnych nastrojów gospodarczych. Na szczęście w ujęciu krajowym nowe zamówienia wzrosły w październiku, pomimo spadku nowych zamówień w eksporcie. Nieznacznie rosły koszty produkcji, a spadki cen wyrobów gotowych nieco wyhamowały. Pomiar pozwala stwierdzić, że najważniejsze dla firm wskaźniki związane ze sprzedażą wykazywały znaczny wzrost 3. Podkreśla się, że odnotowana poprawa i zbieg sygnałów ją potwierdzających jest uznawana za zaskoczenie w skali krajowej. Można wysnuć wniosek, że podmioty gospodarcze nabrały odpowiednio dużej zdolności dostosowawczą, czego efektem stała się silna reakcja gospodarki na trwałe uwarunkowania prowzrostowe. Znajduje to swój 3 HSBC Wskaźnik Managerów Logistyki, HSBC PMI Polski Sektor Przemysłowy 01.11.2014. 5

wyraz w danych o wzmacnianiu potencjału gospodarczego w skali makro w ramach koordynacji polityki gospodarczej w Unii Europejskiej. Jednocześnie nie przewidzieli, że pozytywne reakcje pojawią się w warunkach znacznej niestabilności politycznej na Wschodzie. 3.Trzy ujęcia przekrojowe Wykonanie kwartału okazało się zdecydowanie bardziej optymistyczne od prognoz z poprzedniego raportu. Skala poprawy jest wyraźna na tle wszystkich dotychczasowych badań nastrojów gospodarczych Dolnego Śląska, tj. od I kw. 2014 roku. Każdy z rozpatrywanych przekrojów charakteryzuje się wzajemną zbieżnością ocen nastrojów gospodarczych. Jest to istotna różnica wyników w stosunku do wyników dotychczas prowadzonych badań, w których występował bardzo zróżnicowany obraz w ramach poszczególnych ujęć jak i między nimi. Przedstawione wykresy zostały opracowane poprzez obliczenie wskaźnika SWK dla wskazanych ujęć między niniejszym a poprzednim badaniem. Wykres 4.Nastroje gospodarcze w ujęciu podregionalnym Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2014. 6

Wszystkie podregiony wykazały znaczną poprawę w przypadku kwartału wykonanego i prognoz na kolejny kwartał. Szczególnie pozytywnie prezentuje się podregion wałbrzyski i wrocławski. Trzy z podregionów wykazały wyższe wskazania prognostyczne. Najsłabiej prezentuje się podregion jeleniogórski. Przewidywania przedsiębiorców działających w tym podregionie znacznie poprawiły się w stosunku do prezentowanych w poprzednich badaniach przewidywań własnych, jak i przewidywań przedsiębiorców z pozostałych podregionów. Pojawiła się znacząca poprawa koniunktury w przypadku podregionu wałbrzyskiego, który w poprzednich pomiarach wykazywał się niewielkimi zmianami wskaźnika. Wykres 5.Nastroje gospodarcze z punktu widzenia kryterium wielkości przedsiębiorstwa Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2014. W przypadku wszystkich badanych grup przedsiębiorstw doszło do poprawy nastrojów gospodarczych w między poprzednim a bieżącym kwartałem. Dla trwałości tendencji pozytywnych istotne jest wyrównanie wskazań wzrostowych we wszystkich rozpatrywanych grupach. 7

Najlepsze nastroje gospodarcze wykazują przedsiębiorstwa małe i mikro. Tylko duże przedsiębiorstwa nie przewidują znacznej poprawy nastrojów gospodarczych. Przez ostatnie kilka kwartałów sytuacja była przeciwna. Wyższą wartość wskaźnika SWK wykazały średnie przedsiębiorstwa, które w poprzednich badaniach sygnalizowały niskie poziomy ocen koniunktury. Wykres 6.Nastroje gospodarcze w ujęciu sektorowym Źródło: Opracowanie na podstawie badań: Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2014. Optymistyczny obraz nastrojów gospodarczych obserwujemy nadal w układzie branżowym. Poprawa nastąpiła równocześnie ze wzrostem wskaźnika PMI. Warto jednak zauważyć, że gospodarka Dolnego Śląska wykazywała tendencje prowzrostowe nawet w okresach, gdy opinie o spadkach PMI sugerowały możliwość długoterminowego pogorszenia koniunktury krajowej. Ujęcie branżowe pokazuje prognozy wzrostowe dla IV kwartału 2014 roku, w stosunku do wykonania poprzedniego kwartału. Dużą poprawę koniunktury wykazują przedsiębiorstwa produkcyjne i budownictwo. Sfera branżowa okazuje się być silnym czynnikiem wzrostu gospodarczego. Znaczną poprawę, w stosunku do dotychczasowych pomiarów (bliskich poziomowi zerowemu), wykazał sektor usługowy. 8

4. Otoczenie zewnętrzne Otoczenie zewnętrzne polskiej gospodarki stanowi od dłuższego czasu główne źródło ryzyka dla jej rozwoju. Wynika to z co najmniej trzech czynników: pogorszenia perspektyw dla strefy euro, pogorszenia perspektyw w gospodarkach rozwijających się, utrzymującego się napięcia geopolitycznego. Ostatnie miesiące to okres obniżek prognoz wzrostu gospodarczego dla gospodarek rozwiniętych i rozwijających się por. tab. 2. Pogarszające się perspektywy mają swoje uzasadnienie w bieżących odczytach koniunktury w strefie euro. Wartość PKB za III kw. 2014 roku potwierdza, że ożywienie w strefie euro jest bardzo słabe. Tabela 2. Rewizje prognoz zmian PKB. 2014 2015 IMF Bloomberg IMF Bloomberg lip paź Różnica lip paź Różnica lip paź Różnica lip paź Różnica USA 1,7 2,2 0,5 1,7 2,2 0,5 3 3,1 0,1 3 3 0 Francja 0,7 0,4-0,3 0,7 0,4-0,3 1,4 1-0,4 1,3 1-0,3 Niemcy 1,9 1,4-0,5 2 1,5-0,5 1,7 1,5-0,2 2 1,6-0,4 Strefa euro 1,1 0,8-0,3 1 0,8-0,2 1,5 1,3-0,2 1,5 1,3-0,2 W.Brytania 3,2 3,2 0 3 3,1 0,1 2,7 2,7 0 2,5 2,6 0,1 Włochy 0,3-0,2-0,5 0,3-0,2-0,5 1,1 0,8-0,3 1,1 0,7-0,4 Źródło: NBP, 2014 Najważniejsza dla krajowej gospodarki ekonomia niemiecka rosła w tempie 0,1% kw./kw. Dane o PKB potwierdzają, że ożywienie w strefie euro pozostaje powolne i jest ograniczane przez niski poziom inwestycji (dodatni wkład konsumpcji). Pozytywny wpływ na wydatki konsumpcyjne ma niska inflacja prowadząca do wzrostu realnych dochodów do dyspozycji oraz nieznaczna poprawa dostępu do kredytów. Mimo poprawy warunków 9

dostępu do kredytów przedsiębiorstwa opóźniają jednak swoje decyzje inwestycyjne. Wiąże się to ze słabością popytu wewnętrznego, utrzymującym się ryzykiem geopolitycznym na świecie oraz słabymi perspektywami wzrostu w gospodarkach wschodzących (w Rosji i Brazylii). Ujemnie na inwestycje przedsiębiorstw oddziałuje również słaba dynamika zysków. Komisja Europejska obniżyła w listopadzie br. prognozę wzrostu PKB dla strefy euro w 2014 i 2015 r. odpowiednio do 0,8% i do 1,1% w 2015 r. Silniej niż średnio w strefie euro zrewidowane zostały prognozy dla Niemiec, Francji i Włoch, czyli dla najważniejszych gospodarek i najważniejszych partnerów Polski. Wykres 7. Zmiany PKB i poszczególnych komponentów (r/r). Źródło: mbank 5. Rynek krajowy Relatywnie silne i stabilne tempo wzrostu PKB Wbrew pesymistycznym oczekiwaniom, PKB w III kwartale spowolnił tylko nieznacznie w stosunku do zrewidowanych danych za II kwartał (3,5%) i wzrósł o 3,3% w ujęciu rocznym (wykres 7). Kwartalna dynamika PKB wyniosła 0,9pp. i była wyższa 10

niż 0,7pp. w poprzednim kwartale. Komisja Europejska obniżyła jednak prognozy wzrostu dla Polski do 2,8% w 2015 roku, przy 3% wzroście w tym roku. Produkcja przemysłowa Według danych GUS w październiku produkcja przemysłowa wzrosła o 1,6% r/r (3,5% m/m) po wrześniowym wzroście na poziomie 4,2% - por. wykres 8. Wzrost zanotowano w 20 z 34 sekcji, a wśród których występują głównie sekcje eksportowe (por. pkt. handel zagraniczny). Odnotowano: w produkcji mebli wzrost o 16,9 proc., w produkcji komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych o 10,1%, w produkcji maszyn i urządzeń o 9,9 proc. oraz w produkcji urządzeń elektrycznych o 9,0 proc. Słabe wyniki notowały takie sekcje jak produkcja koksu i produktów ropy naftowej (obniżenie cen światowych), czy energetyka (ciepły październik) oraz produkcja sprzętu transportowego (silnie dotknięta przez zmniejszenie popytu wywołanego konfliktem Rosja Ukraina). Wykres.8. Zmiany produkcji przemysłowej zmian 3m/3m oraz produkcji budowlano-montażowej Źródło: mbank Te umiarkowanie dobre wyniki interpretowane są jako sugestia, że gospodarka polska być może przeszła, bądź właśnie przechodzi przez najdotkliwszą fazę cyklu ekonomicznego. Na bardziej dynamiczne ożywienie trzeba będzie poczekać w skrajnym 11

przypadku nawet kilka kwartałów. Związane jest z ryzykiem recesji w strefie euro, które wzrosło do 40% (NBP, Raport o inflacji, listopad 2014 r.). Produkcja budowlano montażowa i usługi Gorzej od przemysłu radziła sobie w październiku produkcja budowlanomontażowa, która spadła w ujęciu rocznym o 1% i jest pogrążona w stagnacji. Większy wzrost aktywności budowlanej może pojawić się dopiero na wiosnę wraz z uruchomieniem budów i rozpoczęciem realizacji inwestycji infrastrukturalnych (w tym finansowanych z funduszy UE). Sektorem utrzymującym dynamikę wzrostu są usługi, które związane są z utrzymaniem silnej konsumpcji prywatnej. Ceny i kurs walutowy Z punktu widzenia całej gospodarki, a szczególnie producentów, istotne są obawy deflacyjne. W październiku inflacja CPI obniżyła się do -0,6 wobec -0,3 r/r. we wrześniu. W październiku ceny producentów zmalały w ujęciu rocznym aż o 1,2% r/r. wobec spadku o 1,6%, a tendencje spadkowe utrzymują się na rynku cen producentów od wielu miesięcy. W warunkach poprawy kondycji na rynku pracy i wzrostu płac nominalnych obniżeniu ulegają marże przedsiębiorstw i pojawiają się oczekiwania deflacyjne. Jest to szczególnie niebezpieczne ze względu na możliwość ograniczania aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw, który jest de facto decydującym czynnikiem wzrostu w średnim i długim terminie. Impulsem mogłyby być dalsze redukcje stóp procentowych bądź znaczące osłabienie złotego, którego poziom nie stanowi obecnie, co prawda, bariery dla wzrostu eksportu, ale i szczególnie go nie stymuluje. W obliczu uruchomienia programów ilościowego luzowania polityki EBC, bez obniżek stóp procentowych w Polsce, złoty może okazać się zbyt silny, aby pobudzić popyt eksportowy por. wykres 9. Ten natomiast za sprawą wątłej koniunktury w strefie euro oraz ryzyka deflacji (30% ryzyko deflacji) i ryzyka recesji w strefie euro może się dalej osłabiać (IMF, 2014). Mimo, pojawienia się negatywnych odczytów tempa wzrostu cen w Polsce w przewidywalnej perspektywie nie należy oczekiwać typowo deflacyjnych i strukturalnych tendencji związanych ze spadkiem cen w Polsce. Po pierwsze, spadające ceny surowców i paliw oraz żywności (urodzaj i mniejszy popyt na Wschodzie) wskazują, że spadek cen w Polsce ma charakter zewnętrzny i sezonowy. Po drugie, 12

w Polsce nie występują, podobnie jak w krajach strefy euro, negatywne zjawiska typu spadek wynagrodzeń i znaczące zadłużenie. W takich warunkach deflacja obniżając ceny, obniża dochody i utrudnia obsługę długu. Wykres. 9. Ceny producentów i kurs walutowy Wykres. 10. Zmiana zatrudniania i zmiana płac Źrodło: mbank 13

Zatrudnienie W październiku stopa bezrobocia spadła najniżej od sześciu lat i wynosiła 11,3% co jest wynikiem kilku czynników. Po pierwsze relatywnie dobrych wyników gospodarki (wzrost PKB w III kw. 3,3 r/r.) sprzyjających zatrudnieniu. Po drugie, wydaje się że przedsiębiorstwa przeszły już fazę najgłębszy dostosowań restrukturyzacyjnych i zoptymalizowały zatrudnienie. Przeciętne wynagrodzenie wzrosło w październiku o 3,8% r/r wobec 3,4% zanotowanych we wrześniu, co powinno sprzyjać utrzymaniu konsumpcji w przyszłości jako ważnego komponentu zmian PKB por. wykres 10. Handel zagraniczny Po dodatnim wkładzie eksportu do PKB w latach 2012-2013, od początku 2014 r. widoczny jest ujemny jego wpływ na PKB. Spowodowane jest to dalszym załamaniem eksportu do Rosji i na Ukrainę, ale co gorsza, znacznym wyhamowaniem eksportu do krajów strefy euro por. wykres. 11. Wykres. 11. Zmiany polskiego eksportu wg głównych grup krajów (w cenach bieżących w Euro r/r) Źródło: NBP, 2014 Znaczące uzależnienie od słabo rosnących partnerów handlowych skłania do poszukiwania nowych rynków zbytu. Zwiększaniu otwartości gospodarczej powinna bowiem towarzyszyć dywersyfikacja geograficzna, która pozwala na zmniejszenie 14

ryzyka podatności na szoki występujące u partnerów handlowych. Oceniając te tendencje w dłuższym okresie i biorąc pod uwagę kraje regionu można zaobserwować kilka prawidłowości. Po pierwsze, rola Unii Europejskiej jako odbiorcy eksportu krajów Grupy Wyszehradzkiej (Polska, Węgry, Czechy i Słowacja) była i jest decydująca. UE absorbuje ok. 80-90 % eksportu towarów tych krajów. Po drugie, znaczenie UE i strefy euro jako partnerów po stronie eksportu podlegało ewolucji. Co ciekawe rola UE rosła w tych krajach do momentu akcesji, a następnie stopniowo spadała. Po trzecie, widoczny jest znaczący wzrost eksportu poza UE zaznaczony na wykresie 11 jako wzrost znaczenia grupy pozostałych krajów świata (Rest of the World). Wykres. 11 Udział eksportu wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej w latach 1995-2013. Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych UNCTAD Po czwarte, w przypadku Polski widoczny był znaczący wzrost eksportu do krajów UE (w wartościach absolutnych), ale jednocześnie następowało relatywne zmniejszenie roli krajów UE i strefy euro, w tym w relacjach z najważniejszym parterem którym są Niemcy por. wykres 12. Spośród krajów UE znaczący wzrost eksportu nastąpił do Czech, Wielkiej Brytanii i Słowacji. Z grupy krajów ROW widoczny wzrost obrotów eksportowych nastąpił w przypadku Rosji i Turcji. Oznaczać to może większą otwartość na inne kraje świata i nie tylko zmniejsza podatność na nagłe szoki 15

EU28_INTRA EU15_INTRA EU15_EXTRA EU28_EXTRA Niemcy Wielka Brytania Czechy Francja Rosja Włochy Holandia Ukraina Szwecja Słowacja Węgry EU15_INTRA EU28_INTRA Niemcy Włochy Szwecja Francja Holandia Węgry Ukraina Słowacja Wlk. Bryt. Rosja Czechy EU28_EXTRA EU15_EXTRA Barometr koniunktury Dolnego Śląska zewnętrzne, ale również powinno sprzyjać większej ekspansji eksportowej. Znaczące uzależnienie od wolno rosnących, a niekiedy recesyjnych rynków strefy euro może bowiem osłabiać potencjał wzrostu polskiej gospodarki. Wykres. 12. Udział poszczególnych partnerów handlowych w polskim eksporcie oraz jego zmiany w latach 2004 2013. 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Udział w polskim eksporcie 75% 58% 42% 2 004 2 013 25%25% 6% 6% 6% 5% 4% 4% 3% 3% 3% 3% 10% 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10% Zmiana udziału partnerów handlowych w polskim eksporcie w latach 2004-2013 UE28 Intra oznacza handel Polski z krajami UE 28. UE28 Exstra oznacza handel Polski z krajami spoza UE 28. Dane liczbowe ujawnione na lewym rysunku dotyczą roku 2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie bazy danych UNCTAD 5. Uwagi metodyczne Metoda BKDŚ to rodzaj pomiaru opierający się na przesłankach metodologicznych teorii koniunktury gospodarczej. Metodologia BKDŚ wykorzystuje test koniunktury polegający na zbieraniu opinii przedsiębiorców na temat bieżącej i przyszłej sytuacji kierowanych przez nich przedsiębiorstw w zakresie wybranych elementów prowadzonej działalności gospodarczej. Udzielając odpowiedzi na ankietę koniunktury, respondenci powinni opierać się na swych ogólnych odczuciach dotyczących bieżącej sytuacji przedsiębiorstwa i przewidywanych możliwości jego rozwoju, bez odwoływania się do zapisów księgowych 4. W dostępnej literaturze istnieją analizy doboru głównych wskaźników, których zakres pokrywa się z opracowaną ankietą Barometru Koniunktury Dolnego Śląska do testu koniunktury. 4 Badanie Koniunktury Gospodarczej, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, listopad 2009, s.5. 16

Narzędziem badania koniunktury Dolnego Śląska w ramach metody testu koniunktury jest ankieta elektroniczna. Składa się ona z pytań zamkniętych o najważniejsze wyznaczniki sytuacji gospodarczej przedsiębiorstwa (przeważają pytania o charakterze ilościowym nad jakościowymi). Są one rozdzielone na dwa okresy (poprzedni kwartał i najbliższy kwartał/półrocze tj. część diagnostyczna i prognostyczna). W obu kolumnach znajdują się następujące warianty odpowiedzi: -3-2 - 1 0 1 2 3, będące stopniowalną oceną nastrojów gospodarczych do wyboru dokonywanego przez respondenta. Wartości przechodzące od ujemnych do dodatnich są uzasadnione naturą pomiarów koniunktury, która może być ujemna lub dodatnia. Syntetyczny wskaźnik koniunktury (SWK) gospodarczej województwa dolnośląskiego opiera się o metodologię Komisji Europejskiej badania nastrojów gospodarczych (ESI Economic Sentiment Indicator), która również została przyjęta przez Główny Urząd Statystyczny. Wzór pomiaru koniunktury: INDEKS = (suma kolumny A + suma kolumny B) / 2 *100% SWK można scharakteryzować jako stosunek wyrażony w procentach wobec swego maksimum, które jest możliwe do wyboru dla poszczególnych pytań. Zmiana plus/minus 10% i więcej oznacza, że mamy korzystne warunki gospodarowania. Wyższe wartości można interpretować już jako znakomitą sytuację w lokalnej gospodarce. 17

Źródła danych: 1.Badanie Koniunktury Gospodarczej, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, listopad 2009. 2.HSBC Wskaźnik Managerów Logistyki, HSBC PMI Polski Sektor Przemysłowy 01.07.2014. 3.Bezrobotni oraz stopa bezrobocia wg województw, podregionów i powiatów - stan na koniec czerwca 2014 r., GUS 2014. 4.Instytut Rozwoju Terytorialnego, Wrocław 2014. 5.Koniunktura Międzynarodowa, NBP 2014. 6.Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, kwiecień 2014, www.mpips.gov.pl 7.Raport o Inflacji, NBP 2014. 8.Raport Dzienny, mbank 2014. 18