PORADNIK ŻYWIENIOWY DLA PACJENTÓW ULOTKI DIETETYCZNE

Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Chirurgii Urazowej im. Dr. Janusza Daaba PORADNIK ŻYWIENIOWY DLA PACJENTÓW ULOTKI DIETETYCZNE Projekt Edukacji Pacjentów realizowany w ramach systemu jakości Akredytacja pod kierunkiem: dr n. biol. GraŜyny Kruk-Kupiec Szpital akredytowany Szpital Promujący Zdrowie Szpital posiada Certyfikat Systemu Zarządzenia Bezpieczeństwem Żywności EN ISO 22000 : 2005 opracował: Dietetyk Bożena Piec zatwierdził: Kierownik Działu Żywienia Anna Giołbas Piekary Śląskie, 2012

Dieta łatwo strawna SAMODZIELNY PUBLICZNY WOJEWÓDZKI SZPITAL CHRURGII URAZOWEJ PIEKARY ŚLĄSKIE BYTOMSKA 62 DZIAŁ ŻYWIENIA Dieta łatwo strawna jest dietą leczniczą stosowaną przy: Lekkich schorzeniach układu pokarmowego U osób starszych Celem tej diety jest odciążenie przewodu pokarmowego, przy dostarczeniu organizmowi wszystkich niezbędnych składników pokarmowych i witamin. Dieta łatwo strawna charakteryzuje się: Gotowaniem w wodzie i na parze Pieczeniem w folii Duszeniem bez obsmażania Ograniczeniem podawania tłuszczu Podprawianiem potraw zawiesiną z mąki i mleka lub wody, zaciąganiem potraw żółtkiem Wykluczeniem produktów i potraw wzdymających Wyeliminowaniem ostrych przypraw i używek Ograniczyć podawanie błonnika- należy go zredukować lub uczynić mniej drażniącym przez: - dobór delikatnych warzyw i dojrzałych owoców - obieranie - gotowanie - przecieranie przez sito i miksowanie produktów - podawanie przecierów i soków - stosowanie oczyszczonych produktów zbożowych Posiłki należy spożywać 4-5 razy w ciągu dnia, regularnie i w niewielkich objętościach, ostatni posiłek zaleca się 2 godziny przed snem.

Wykaz produktów dozwolonych i przeciwwskazanych w diecie łatwo strawnej. Grupa Rodzaj produktu 1 Pieczywo Mąka Makarony Kasze 2 Mleko Dozwolone Pszenne, jasne lub razowe, czerstwe, sucharki Pszenna, razowa, ziemniaczana, kukurydziana Nitki Drobne, jęczmienne, ryż, oczyszczone płatki owsiane, kasza manna Świeże, jogurt Nazwa produktu Przeciwwskazane Żytnie, świeże Żytnia Grube Jaglana Zbyt kwaśne Sery homogenizowane, biały ser Żółte 3 Jaja Całe, białka, żółtka ------ Mięso Cielęcina, wołowina, chuda Tłuste, 4 wieprzowina Drób Podroby Ryby Kurczę, indyk serca, wątroba, żołądki Chude, dorsz, szczupak, pstrąg, morszczuk, mintaj Gęś, kaczka -- tłuste, węgorz, łosoś, śledź, konserwy wędliny 5 Masło Chuda, szynka, polędwica, parówki cielęce Świeże Śmietana Niezbyt kwaśna oraz śmietanka Inne tłuszcze Masło dodawane na surowo, olej 6 sojowy, słonecznikowy tłuste, pikantne Stare, topione Zbyt kwaśna Smalec, słonina, boczek, Ziemniaki Gotowane, pieczone Smażone, frytki 7 Warzywa i Pomidory bez skórki, owoce 8 owoce obfite w jagodowe, cytrusowe, owoce dzikiej wit. C róży, jabłka gotowane lub pieczone 9 Warzywa i owoce bogate w karoten 10 Pozostałe owoce i warzywa 11 Strączkowe suche Marchew, dynia, sałata zielona, szpinak, fasolka szparagowa, groszek zielony w ograniczonych ilościach, brokuł, Pietruszka, seler, buraki, banany, wiśnie, winogrona, brzoskwinie, morele, śliwki Kalafior, wszystkie odmiany kapusty, brukselka, zbyt stare, zdrewniałe, cebula, czosnek, szczypiorek, por Zbyt stare Ogórki, rzodkiewka, rzepa, papryka, gruszki i czereśnie --- Wszystkie gatunki 12 Cukier i słodycze Cukier, miód, syropy owocowe, marmolady, dżemy, galaretki, kisiel, kompot, biszkopty, herbatniki, budyń 13 Przyprawy Wanilia, cynamon, goździki, skórka cytrynowa, pomarańczowa, koper zielony, pietruszka zielona, majeranek, kw. cytrynowy, sok z cytryny, kminek, sól i pieprz ziołowy 14 Używki Herbata, kawa zbożowa z mlekiem, kakao Wszystkie słodycze zawierające tłuszcz(czekolada, chałwa, pączki, faworki, torty, itp.) słodycze, orzechy, Ostre: pieprz, papryka, ocet, musztarda, chrzan Alkohol, mocne kakao i kawa naturalna, mocna herbata, płynna czekolada, wody gazowane, coca-cola Opracowano na podstawie książki Zasady żywienia i dietetyka stosowana Zofia Wieczorek-Chełmińska Opracował: Dietetyk Bożena Piec Zatwierdził: Kierownik Działu Żywienia Anna Giołbas

Dieta łatwo strawna z ograniczeniem soli SAMODZIELNY PUBLICZNY WOJEWÓDZKI SZPITAL CHRURGII URAZOWEJ PIEKARY ŚLĄSKIE BYTOMSKA 62 DZIAŁ ŻYWIENIA Dieta łatwo strawna z ograniczeniem soli jest dietą leczniczą stosowaną przy: chorobach dróg moczowych i nerek chorobach układu krążenia Celem diety jest znaczne ograniczenie sodu ( podaje się 1 3 g soli kuchennej na dobę) należy zwrócić uwagę na przetwory zawierające sól i konserwanty, w diecie należy ograniczyć produkty białkowe. Dieta ta charakteryzuję się: zastąpieniem soli kuchennej łagodnymi przyprawami np.; majeranek, bazylia, zielona pietruszka, koper gotowaniem w wodzie i na parze pieczeniem w folii duszeniem bez tłuszczu zagęszczaniem zup i sosów zawiesiną z mąki i mleka lub mąki i śmietany podawaniem warzyw z wody lub pod postacią surówek nie podaje się marynat, kiszonek, ostrych przypraw i używek wykluczeniem produktów i potraw wzdymających i ciężko strawnych

Wykaz produktów dozwolonych i przeciwwskazanych w diecie łatwo strawnej z ograniczeniem soli. Grupa Rodzaj produktu 1 Pieczywo Mąka Makarony Kasze 2 Mleko Dozwolone Pszenne, jasne lub razowe, czerstwe z ograniczoną ilością soli, biszkopty i herbatniki Pszenna, razowa, ziemniaczana, kukurydziana Wszystkie gatunki Drobne, jęczmienne, ryż, płatki owsiane, kasza manna Świeże, jogurt i kefir w ograniczonych ilościach, Nazwa produktu Przeciwwskazane Żytnie, świeże Żytnia Gryczana Zbyt kwaśne Sery Biały ser nie solony w ograniczonych ilościach 3 Jaja Całe, białka, żółtka w ograniczonych 4 Mięso Drób Podroby Ryby ilościach Chude, cielęcina, wołowina, chuda wieprzowina w ograniczonych ilościach Kurczę, indyk Chude, dorsz, szczupak, pstrąg w ograniczonych ilościach Żółte i topione ------ Tłuste, Gęś, kaczka serca, wątroba tłuste, węgorz, łosoś, śledź, konserwy, wędzone wędliny 5 Masło Chuda, szynka, polędwica, parówki, bez konserwantów w ograniczonych ilościach Świeże w ograniczonych ilościach tłuste, pikantne, wędzone i konserwy Solone Śmietana Niezbyt kwaśna oraz śmietanka Zbyt kwaśna Inne tłuszcze Masło, olej sojowy, słonecznikowy, Smalec, słonina, boczek, 6 rzepakowy w ograniczonych ilościach Ziemniaki Gotowane, pieczone Smażone, frytki 7 Warzywa i Pomidory, owoce jagodowe, 8 owoce obfite w cytrusowe, owoce dzikiej róży, jabłka wit. C 9 Warzywa i owoce bogate w karoten 10 Pozostałe owoce i warzywa 11 Strączkowe suche Marchew, dynia, sałata zielona, fasolka szparagowa w ograniczonych ilościach, brokuł, Kalafior, wszystkie odmiany kapusty, brukselka, zbyt stare, zdrewniałe, cebula, czosnek, szczypiorek, por Zbyt stare Pietruszka, seler, buraki, wiśnie, Ogórki, rzodkiewka, rzepa, papryka, winogrona, brzoskwinie kiszonki, śliwki, marynaty --- Wszystkie gatunki 12 Cukier i słodycze Cukier, miód, syropy owocowe, marmolady, dżemy, galaretki, kisiel, kompot 13 Przyprawy Wanilia, cynamon, skórka cytrynowa, pomarańczowa, koper zielony, pietruszka zielona, majeranek, kw. cytrynowy, sok z cytryny 14 Używki Słaba herbata, kawa zbożowa, słabe kakao Wszystkie słodycze zawierające tłuszcz(czekolada, chałwa, pączki, faworki, torty, itp.) słodycze, orzechy, Ostre: pieprz, papryka, ocet, musztarda, marynaty, sól, chrzan, gorczyca, gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie Alkohol, kakao, kawa naturalna, mocna herbata, napoje gazowane Opracowano na podstawie książki Zasady żywienia i dietetyka stosowana Zofia Wieczorek-Chełmińska Opracował: Dietetyk Bożena Piec Zatwierdził: Kierownik Działu Żywienia Anna Giołbas

Dieta żołądkowa SAMODZIELNY PUBLICZNY WOJEWÓDZKI SZPITAL CHRURGII URAZOWEJ PIEKARY ŚLĄSKIE BYTOMSKA 62 DZIAŁ ŻYWIENIA Dieta łatwo strawna z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego - jest dietą leczniczą stosowaną przy: chorobach żołądka i dwunastnicy przewlekły nieżyt żołądka z nadkwaśnością w refluksie żołądkowo-przełykowym Celem diety jest dostarczenie organizmowi nie tylko odpowiedniej ilości energii i składników odżywczych, lecz także rozcieńczenie lub zneutralizowanie soku żołądkowego, bądź ograniczenie jego wydzielania oraz nie drażnienie błony śluzowej żołądka. Dieta ta charakteryzuje się: ograniczenie mocnych wywarów z mięsa, wykluczeniem kawy naturalnej, mocnych herbat, alkoholu gotowanie w wodzie i na parze pieczeniem w folii duszeniem bez obsmażania ograniczeniem produktów i potraw wzdymających i ciężko strawnych ograniczeniem ostrych przypraw podprawianiem potraw bez zasmażek ograniczeniem spożywania błonnika pokarmowego ( surowe warzywa, owoce, pieczywo razowe ) ważna jest temperatura spożywanych potraw ( umiarkowana ) podawaniem tłuszczu do gotowych potraw (powoduje on hamowanie wydzielania kwasu solnego ) Posiłki należy spożywać 4-5 razy w ciągu dnia, regularnie o jednakowych porach i w niewielkich objętościach.

Wykaz produktów dozwolonych i przeciwwskazanych w diecie łatwo strawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego. Grupa Rodzaj produktu 1 Pieczywo Mąka Makarony Kasze 2 Mleko Dozwolone Pszenne, jasne, czerstwe, biszkopty, herbatniki Pszenna, ziemniaczana, kukurydziana Drobne, jęczmienne, ryż, płatki owsiane, kasza manna Świeże, w proszku, jogurt Nazwa produktu Przeciwwskazane Żytnie, świeże, razowe Żytnia, razowa Wszystkie gatunki Gryczana, grube Zbyt kwaśne, maślanka Sery homogenizowane, biały ser Żółte i topione, twarogowy kwaśny 3 Jaja Całe, białka, żółtka Gotowane na twardo Mięso Chude, cielęcina, wołowina, chuda Tłuste 4 wieprzowina Drób Kurczę, indyk, królik, gołąb Gęś, kaczka, podroby, dziczyzna Ryby Wędliny 5 Masło Chude, dorsz, szczupak, pstrąg Chuda, szynka, polędwica drobiowa, parówki cielęce, bez konserwantów Świeże, tłuste, węgorz, łosoś, śledź, konserwy, wędzone tłuste, pikantne, konserwy, wędzone Stare, topione, Śmietana Niezbyt kwaśna oraz śmietanka Zbyt kwaśna Inne tłuszcze Masło, olej sojowy, słonecznikowy, Smalec, słonina, boczek, 6 rzepakowy Ziemniaki Gotowane, w postaci puree Smażone, frytki 7 Warzywa i Pomidory bez skórki, owoce 8 owoce obfite w jagodowe, cytrusowe, owoce dzikiej wit. C róży, jabłka gotowane 9 Warzywa i owoce bogate w karoten 10 Pozostałe owoce i warzywa 11 Strączkowe suche Marchew gotowana, dynia, sałata zielona, szpinak, fasolka szparagowa w ograniczonych ilościach, brokuł, Pietruszka gotowana, seler gotowany, buraki gotowane, kalafior gotowany, winogrona, brzoskwinie Wszystkie odmiany kapusty, brukselka, zbyt stare, zdrewniałe, cebula, czosnek, szczypiorek, por Zbyt stare, szczaw Ogórki, rzodkiewka, rzepa, papryka, kiszonki, gruszki, wiśnie, śliwki, czereśnie, kalarepa --- Wszystkie gatunki 12 Cukier i słodycze W ograniczonych ilościach cukier, miód, syropy owocowe, galaretki, kisiel, kompot 13 Przyprawy Wanilia, cynamon, koper zielony, pietruszka, majeranek, kw. cytrynowy, sok z cytryny, sól 14 Używki Słaba herbata, kawa zbożowa z mlekiem Wszystkie słodycze zawierające tłuszcz(czekolada, chałwa, pączki, faworki, torty, itp.)dżemy z pestkami, słodycze, orzechy, Ostre: pieprz, papryka, ocet, musztarda, marynaty, chrzan, gorczyca, gałka muszkatołowa, ziele angielskie, liść laurowy Alkohol, kakao, mocna herbata, kawa naturalna, napoje gazowane, Opracowano na podstawie książki Zasady żywienia i dietetyka stosowana Zofia Wieczorek-Chełmińska Opracował: Dietetyk Bożena Piec Zatwierdził: Kierownik Działu Żywienia Anna Giołbas

Dieta wątrobowa SAMODZIELNY PUBLICZNY WOJEWÓDZKI SZPITAL CHRURGII URAZOWEJ PIEKARY ŚLĄSKIE BYTOMSKA 62 DZIAŁ ŻYWIENIA Dieta łatwo strawna z ograniczeniem tłuszczu jest dietą leczniczą stosowaną przy: 1. przewlekłym zapaleniu wątroby, marskości wątroby 2. przewlekłym zapaleniu i kamicy pęcherzyka żółciowego oraz dróg żółciowych 3. przewlekłym zapaleniu trzustki 4. wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego Celem diety jest ochrona wyżej wymienionych narządów przez zmniejszenie aktywności wydzielniczej, usprawnianie procesu trawienia i wchłaniania, utrzymanie należnej masy ciała, ograniczenie tłuszczów oraz produktów o działaniu żółciopędnym ( żółtka jaj, podroby, szczaw, szpinak, rabarbar ). Dieta ta charakteryzuje się: wykluczeniem tłuszczu pochodzenia zwierzęcego używaniem jedynie białka jaja kurzego ograniczenie produktów i potraw wzdymających i ciężkostrawnych ograniczeniem ostrych przypraw i używek gotowanie w wodzie i na parze pieczenie w folii duszenie bez obsmażania ograniczeniem podawania błonnika pokarmowego ( surowe warzywa i owoce, produkty zbożowe gruboziarniste ) zagęszczaniem zup zawiesiną z mąki i wody lub mleka podawaniem dozwolonego tłuszczu do gotowych potraw Posiłki należy spożywać 4-5 razy w ciągu dnia, regularnie i w niewielkich objętościach o umiarkowanej temperaturze.

Wykaz produktów dozwolonych i przeciwwskazanych w diecie łatwo strawnej z ograniczeniem tłuszczu. Grupa Rodzaj produktu 1 Pieczywo Mąka Makarony Kasze 2 Mleko Dozwolone Pszenne, jasne, czerstwe, biszkopty, herbatniki, bułki Pszenna, ziemniaczana, kukurydziana, owsiana Nitki Drobne, jęczmienne, ryż, płatki owsiane, kasza manna Świeże w ograniczonych ilościach w proszku, odtłuszczone Nazwa produktu Przeciwwskazane Żytnie, świeże, razowe Żytnia, razowa Grube Gryczana, grube Zbyt kwaśne, jogurt, kefir, mleko tłuste Sery Chude twarogowe Żółte i topione 3 Jaja Białka, Gotowane na twardo, żółtka Mięso Chude, cielęcina, wołowina, chuda Tłuste wieprzowina, baranina 4 wieprzowina, ozorki, serca Drób Ryby wędliny Masło 5 Kurczak, indyk Chude, dorsz, szczupak, miruna Chuda, szynka, polędwica, parówki cielęce, bez konserwantów Świeże i na surowo w ograniczonej ilości Gęś, kaczka tłuste, węgorz, łosoś, śledź, karp, konserwy, wędzone ryby tłuste, pikantne, wędzone, konserwy Stare, topione, Śmietanka W bardzo ograniczonych ilościach Śmietana Inne tłuszcze Olej sojowy, rzepakowy, Smalec, słonina, boczek, 6 słonecznikowy, margaryna miękka w ograniczonych ilościach Ziemniaki Gotowane, Smażone, frytki 7 Warzywa i Pomidory bez skórki, owoce 8 owoce obfite w jagodowe, cytrusowe, owoce dzikiej wit. C róży, 9 Warzywa i owoce bogate w karoten 10 Pozostałe owoce i warzywa 11 Strączkowe suche Marchew, dynia, sałata zielona, szpinak, brokuł, Pietruszka, seler, buraki, jabłka gotowane i pieczone, winogrona, brzoskwinie, banany, wiśnie, śliwki w ograniczonych ilościach Kalafior, wszystkie odmiany kapusty, brukselka, zbyt stare, zdrewniałe, cebula, czosnek, szczypiorek, por Zbyt stare, fasolka szparagowa, groszek zielony --- Wszystkie gatunki 12 Cukier i słodycze Cukier, miód, syropy owocowe, marmolady, dżemy bez pestek, galaretki, kisiel, kompot 13 Przyprawy Wanilia, cynamon, goździki, skórka cytrynowa, pomarańczowa, koper zielony, pietruszka, majeranek, kw. cytrynowy, sok z cytryny, sól Ogórki, rzodkiewka, rzepa, papryka, kiszonki, gruszki, czereśnie, kalarepa Wszystkie słodycze zawierające tłuszcz(czekolada, chałwa, pączki, faworki, torty, itp.) słodycze, orzechy, Ostre: pieprz, papryka, ocet, musztarda, marynaty, chrzan, gorczyca, gałka muszkatołowa, ziele angielskie, liść laurowy 14 Używki Słaba herbata, kawa zbożowa Alkohol, kakao, mocna herbata, kawa naturalna, napoje gazowane, Opracowano na podstawie książki Zasady żywienia i dietetyka stosowana Zofia Wieczorek- Chełmińska Opracował: Dietetyk Bożena Piec Zatwierdził: Kierownik Działu Żywienia Anna Giołbas

Dieta bogato białkowa SAMODZIELNY PUBLICZNY WOJEWÓDZKI SZPITAL CHRURGII URAZOWEJ PIEKARY ŚLĄSKIE BYTOMSKA 62 DZIAŁ ŻYWIENIA Dieta bogato białkowa ( wysoko białkowa ) jest dietą leczniczą stosowaną przy: dla osób wyniszczonych dla osób w chorobach nowotworowych przy rozległych oparzeniach przy zranieniach i odleżynach w chorobach przebiegających z gorączką dla rekonwalescentów po przebytych chorobach Celem tej diety jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości białka do budowy i odbudowy tkanek ustrojowych, ciał odpornościowych, enzymów i hormonów. Dieta ta charakteryzuje się: podawaniem zwiększonej ilości białek pochodzenia zwierzęcego ograniczeniem spożycia tłuszczów zwróceniem większej uwagi na przygotowanie i urozmaicenie posiłków pod względem atrakcyjności smakowitej i wizualnej ( brak apetytu u chorych ) estetyczne podanie podprawianie potraw zawiesiną z mąki i mleka ( może być w proszku ) lub wody dodawanie białka jaja do wzbogacenia potraw np. budynie, pulpety, omlety wzbogacanie surówek i deserów w białko ( pochodzące z serka homogenizowanego )

Wykaz produktów dozwolonych i przeciwwskazanych w diecie bogato białkowej. Grupa Rodzaj produktu 1 Pieczywo Mąka Makarony Kasze 2 Mleko Dozwolone Pszenne, jasne, czerstwe, bułki, sucharki, biszkopty, herbatniki, pieczywo półcukiernicze Pszenna, ziemniaczana, kukurydziana Nitki Drobne, jęczmienne, ryż, płatki owsiane, kasza manna Świeże,w proszku, jogurt i kefir Nazwa produktu Przeciwwskazane Żytnie, świeże, razowe Żytnia Grube Gryczana, grube, pęczak Sery homogenizowane, biały ser Żółte 3 Jaja Całe, białka, gotowane na miękko Gotowane na twardo Mięso Chuda cielęcina, wołowina, Tłuste 4 wieprzowina, wątroba Drób Ryby Kurczak, indyk, królik Chude, dorsz, szczupak, pstrąg, mintaj, morszczuk, lin, okoń Gęś, kaczka tłuste, węgorz, łosoś, halibut, tołpyga, konserwy, wędzone wędliny 5 Masło Chuda, szynka, polędwica, parówki cielęce, Świeże tłuste, pikantne, wędzone, konserwy Stare, topione, Śmietana Niezbyt kwaśna oraz śmietanka Zbyt kwaśna Inne tłuszcze Olej sojowy, rzepakowy, 6 słonecznikowy, oliwa z oliwek Ziemniaki Gotowane, pieczone Smażone, frytki 7 Warzywa i Pomidory bez skórki, owoce 8 owoce obfite w jagodowe, cytrusowe, owoce dzikiej wit. C róży, jabłka pieczone lub gotowane 9 Warzywa i owoce bogate w karoten 10 Pozostałe owoce i warzywa 11 Strączkowe suche Marchew, dynia, sałata zielona, szpinak, fasolka szparagowa, groszek zielony w ograniczonych ilościach, brokuł, kalafior Pietruszka, seler, buraki, winogrona bez pestek, brzoskwinie, morele, banany, kiwi, wiśnie i śliwki w ograniczonych ilościach Smalec, słonina, boczek, margaryna twarda wszystkie odmiany kapusty, brukselka, zbyt stare, zdrewniałe, cebula, czosnek, szczypiorek, por Zbyt stare Ogórki, rzodkiewka, rzepa, papryka, kiszonki, gruszki, wiśnie, śliwki, czereśnie, arbuz, marynowane --- Wszystkie gatunki 12 Cukier i słodycze Cukier, miód, syropy owocowe, marmolady, dżemy, galaretki, kisiel, kompot, budynie 13 Przyprawy Wanilia, cynamon, goździki, koper zielony, pietruszka, majeranek, kwasek cytrynowy, sok z cytryny, sól 14 Używki Słaba herbata, kawa zbożowa, słaba kawa naturalna Opracowano na podstawie książki Zasady żywienia i dietetyka stosowana Wszystkie słodycze zawierające tłuszcz(czekolada, chałwa, pączki, faworki, torty, itp.) słodycze, orzechy, Ostre: pieprz, papryka, ocet, musztarda, marynaty, ziele angielskie, liść laurowy, gałka muszkatołowa, gorczyca, chrzan Alkohol, kakao, mocna herbata, napoje gazowane, Opracował: Dietetyk Bożena Piec Zatwierdził: Kierownik Działu Żywienia Anna Giołbas

Dieta cukrzycowa SAMODZIELNY PUBLICZNY WOJEWÓDZKI SZPITAL CHRURGII URAZOWEJ PIEKARY ŚLĄSKIE BYTOMSKA 62 DZIAŁ ŻYWIENIA Dieta z ograniczeniem łatwo przyswajalnych węglowodanów jest dietą leczniczą stosowaną przy: - leczeniu cukrzycy - inne przypadki według zleceń lekarza Celem diety jest uzyskanie jak najbardziej prawidłowego poziomu cukru we krwi, zapobieganie powstaniu kwasicy i śpiączki, zapobieganie powikłaniu cukrzycy, zapewnienie optymalnego stanu zdrowia i normalnej aktywności. Dieta ta charakteryzuje się: - powinna być możliwie jak najbardziej zbliżona do sposobu żywienia człowieka zdrowego, aby nie była odczuwana przez chorego jako szczególnie uciążliwa - znacznym ograniczeniem spożycia cukrów prostych i dwucukrów ( słodyczy, przetworów zawierających znaczny dodatek cukru dżemy, miody itp.) - gotowaniem lub duszeniem bez tłuszczu - ograniczeniem spożycia tłuszczu zwierzęcego - podawaniem dozwolonego tłuszczu osobno obok potrawy - większym spożyciem błonnika pokarmowego ( surowe warzywa, kasze, otręby, przetwory zbożowe ) - posiłki nie zbyt obfite, o ustalonych godzinach ( zwłaszcza u osób z cukrzycą insulino zależną ) - większą ilością spożywania warzyw nisko węglowodanowych - większą objętością potraw spożywanych aby zapewniały uczucie sytości Opracował: Dietetyk Bożena Piec Zatwierdził: Kierownik Działu Żywienia Anna Giołbas

Wykaz produktów zalecanych i przeciwwskazanych w diecie cukrzycowej Produkty i potrawy Napoje Pieczywo Dodatki do pieczywa Zupy i sosy gorące Dodatki do zup Mięso, drób, ryby Potrawy półmięsne i bezmięsne Tłuszcze Warzywa Zalecane woda mineralna, herbata bez cukru, kawa zbożowa, soki i napoje z warzyw bez cukru, napoje z kwaśnego mleka i warzyw bez cukru Chleb razowy graham, chleb pełnoziarnisty, chrupki Chude wędliny, szynka, polędwica, drobiowe, pasty z mięsa i warzyw, ryby morskie chude i średnio tłuste, gotowane,, jaja faszerowane bez żółtek, ser twarogowy, chudy serek homogenizowany Jarzynowe z warzyw, czyste: pomidorowa, grzybowa, barszcz czerwony, koperkowa, kalafiorowa, zupy z maślanką,podprawiane jogurtem, kefirem Sosy na wywarach z warzyw np.: pietruszkowy, koperkowy, itp. Ryż, grzanki, kasze, makaron nitki, lane ciasto na białku Chude gatunki: cielęcina, jagnię, królik, kurczak, indyk, chude ryby, potrawy gotowane, pieczone w folii Budynie z mięsa i warzyw, z sera, warzywa faszerowane mięsem Rzodkiewka, sałata, cykoria, ogórki, rabarbar, szczypiorek, szpinak, brokuły, cebula, grzyby, kabaczek, kalafior, pomidory, szczaw, papryka, w postaci gotowanej, sałatek, surówek z dodatkiem oleju Zalecane w umiarkowanych ilościach Mleko 2% tłuszczu, słaba kawa prawdziwa z mlekiem bez cukru, koktajl mleczno-owocowy, napoje z owoców, soki owocowe bez cukru, napoje i soki z warzyw rozcieńczone Chleb pszenny, pszenno-żytni, bułeczki, pumpernikiel, Jaja na miękko lub jajecznica, (2-3 razy w tygodniu), ser twarogowy półtłusty, sery podpuszczkowe niepełnotłuste, masło, margaryna, pasztet z drobiu, cielęciny, parówki drobiowe i cielęce, śledzie Zupy podprawiane zawiesinami: jarzynowa, ziemniaczana, owocowa bez cukru, chudy rosół Lane ciasto, makaron, ryż biały, ziemniaki, fasola Wołowina, konina, polędwica wieprzowa, kury, potrawy duszone Budynie z kasz, makaronów, zapiekanki, risotto, pierogi z mięsem Oleje, oliwa, masło, śmietanka i margaryny miękkie z ww. olejów Buraki, brukselka, dynia, fasola, groszek, kapusta, marchew, pietruszka, pory, seler, bób, chrzan, ziemniaki, Przeciwwskazane napoje słodzone, kakao, mocna kawa, napój z owoców i śmietanki, tłuste mleko, napoje alkoholowe, soki owocowe z cukrem, lemoniada, coca-cola, Wypieki z dodatkiem cukru, chleb na miodzie, z dodatkiem karmelu, bułki maślane, biszkopt z cukrem, babki drożdżowe, ciasta kruche, ucierane Tłuste wędliny, kiszka pasztetowa, konserwy mięsne, salceson, miód, dżemy, marmolady, konfitury, jaja-żółtka, tłuste sery podpuszczkowe, ser twarogowy tłusty, sery topione Zupy esencjonalne, np.: na tłustych wywarach mięsnych, zagęszczone zasmażkami, z dużą ilością śmietany, owocowe z cukrem Sosy zawiesiste, tłuste esencjonalne, słodkie Duże ilości pieczywa, makaronów, kasz, grochu, fasoli Tłuste gatunki: wieprzowina, baranina, podroby, gęsi, kaczki, tłuste ryby, potrawy smażone, pieczone Potrawy z dodatkiem cukru np. knedle, naleśniki itp. Smalec, słonina, boczek, łój, margaryny twarde Stare, surówki i warzywa gotowane z dodatkiem dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek, cukru Ziemniaki Gotowane, pieczone Smażone z tłuszczem, frytki, Owoce Grapefruit, Jabłka, winogrona, banany, Syropy owocowe, kompoty z śliwki, cukrem, galaretki ze Desery Przyprawy Kompoty, kisiele, galaretki słodzone aspartamem, jabłka pieczone, sernik na zimno Kwasek cytrynowy, koperek zielony, pietruszka, czosnek, cebula, jarzynka, kminek, majeranek Owoce-surówki, desery mleczne, wszystkie desery słodzone na zimno aspartamem Gałka muszkatołowa, liść laurowy, ziele angielskie, sól do 5 g dziennie, papryka słodka, pieprz ziołowy, ocet winny, curry śmietaną, daktyle, rodzynki Desery z cukrem, miodem, marmolady, ciasta, torty, pączki, faworki, orzechy, chałwa, czekolada Pieprz naturalny, papryka ostra, musztarda, ocet, chili Opracowano na podstawie książki Dietetyka H.Ciborowska, A. Rudnicka

Dieta podstawowa SAMODZIELNY PUBLICZNY WOJEWÓDZKI SZPITAL CHRURGII URAZOWEJ PIEKARY ŚLĄSKIE BYTOMSKA 62 DZIAŁ ŻYWIENIA Określa racjonalny sposób żywienia ludzi, nie wymagających diety: Celem diety jest dostarczenie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu, utrzymanie należytej masy ciała i zachowanie zdrowia. Dieta podstawowa charakteryzuje się: możliwością używania wszystkich dozwolonych technik obróbki cieplnej, sporządzania posiłków ( gotowanie, smażenie, duszenie, pieczenie, obsmażanie ) używaniem wszystkich technik zagęszczania potraw ( zawiesiny z mąki i wody lub mleka, zasmażki ) brakiem ograniczeń co do asortymentu potraw urozmaicaniem podawanych potraw stosowaniem zasady racjonalnego żywienia ograniczeniem produktów i potraw wzdymających i ciężkostrawnych planowaniem większej ilości posiłków 4-5 razy dziennie o mniejszej objętości ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA wg Instytutu Żywności i Żywienia im. prof. dr med. Aleksandra Szczygła 1. Należy spożywać produkty z różnych grup żywności (dbać o urozmaicenie posiłków) W skład produktów spożywczych wchodzą niezbędne składniki odżywcze zawarte w różnych ilościach i proporcjach. Nie ma produktu żywnościowego, który dostarczałby wszystkich składników pokarmowych w odpowiednich ilościach. Aby nie dopuścić do powstania niedoborów należy w codziennym jadłospisie uwzględnić produkty ze wszystkich grup: produkty zbożowe, warzywa i owoce, mleko i jego przetwory, produkty dostarczające pełnowartościowego białka. Zasada urozmaicenia powinna dotyczyć wszystkich posiłków. Komponując swój jadłospis należy kierować się zasadami zdrowego żywienia i dodatkowymi informacjami zawartymi w Piramidzie Zdrowego Żywienia. 2. Kontroluj masę ciała (dbaj o zachowanie należnej masy ciała) Nadwaga i otyłość to nie tylko problem estetyczny, ale choroba, będąca przyczyną innych chorób takich jak: cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby układu krążenia i wiele innych. Aby zachować prawidłową masę ciała należy odżywiać się zgodnie z zasadami zdrowego żywienia. Osoba z nadwagą lub otyłością powinna: Ograniczyć spożycie tłuszczów zarówno widocznych (masło, olej itp.) oraz niewidocznych (zawartych np. w ciastach, batonach, tłustych gatunkach mięs itp.) Zrezygnować ze spożywania dań typu fast food i słodyczy oraz słodzenia napojów Zwiększyć spożycie warzyw i owoców Unikać potraw smażonych lub pieczonych tradycyjnie ze względu na wysoką zawartość tłuszczów stosowanych do ich przygotowania. Zaleca się pieczenie w folii aluminiowej, rękawie, na grilu, gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez uprzedniego obsmażania Wyeliminować doprawianie potraw zasmażkami, śmietaną czy mąką Wyrzeczenia dietetyczne połączyć z aktywnością fizyczną 3. Produkty zbożowe powinny być głównym źródłem energii Produkty zbożowe powinny stanowić podstawowe źródło energii w diecie człowieka. Produkty te dostarczają węglowodanów złożonych, błonnika pokarmowego oraz białka roślinnego. Z witamin zawierają przede wszystkim witaminy z grupy B oraz witaminę E. Dostarczają również składników mineralnych takich jak: żelazo, miedź, magnez, cynk oraz potas i fosfor. Wartość żywieniowa produktów zbożowych jest uzależniona od stopnia przemiału ziarna, w trakcie którego usuwane są zewnętrzne części bogate w składniki odżywcze. Mniejszą zawartością witamin i składników mineralnych charakteryzują się produkty otrzymane z wyższego stopnia przemiału, wówczas mąka i pieczywo są bielsze a kasza drobniejsza. Natomiast pieczywo razowe oraz grube kasze odznaczają się wyższą zawartością witamin i składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego. 4. Mleko i produkty mleczne powinny być stałym elementem codziennej diety Mleko i przetwory mleczne są nie tylko głównym źródłem wapnia w diecie, ale dostarczają również białka o wysokiej wartości biologicznej oraz witamin z grupy B, a także A i D. Produkty te są również źródłem

składników mineralnych takich jak magnez, potas i cynk. Z uwagi na zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w tłuszczu mlecznym należy wybierać mleko i jego przetwory o obniżonej zawartości tłuszczu. 5. Mięso spożywaj z umiarem, zastępuj je rybami i roślinami strączkowymi. Mięso jest dobrym źródłem pełnowartościowego białka, a także witamin z grupy B, szczególnie B1,B12, PP oraz łatwo przyswajalnego żelaza. Należy wybierać chude gatunki mięs, a także zastępować je roślinami strączkowymi i rybami (zaleca się spożywanie 2-3 porcji po 150g tygodniowo). Zarówno rośliny strączkowe jak i ryby oraz jaja są dobrym źródłem pełnowartościowego białka. Jaja podobnie jak mięso, zawierają prawie wszystkie składniki odżywcze potrzebne organizmowi. Mimo to w żółtku jaja zawarta jest duża ilość cholesterolu, dlatego nie należy spożywać więcej niż dwa jaja tygodniowo. Ryby w porównaniu z mięsem zawierają więcej składników mineralnych. Są dobrym źródłem jodu oraz fluoru. Polecane są zwłaszcza ryby morskie ze względu na wysoką zawartość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3.rośliny strączkowe są źródłem węglowodanów złożonych, a także witamin z grupy B oraz składników mineralnych takich jak: żelazo, fosfor i wapń. 6. Spożywaj codziennie warzywa i owoce Warzywa i owoce powinny wchodzić w skład codziennej diety, gdyż są źródłem cennych witamin, zwłaszcza witaminy C oraz B - karotenu. Dostarczają także kwasu foliowego. Zawierają znaczne ilości składników mineralnych takich jak: wapń, potas, magnez, sód. Zawarty w owocach i warzywach błonnik pokarmowy nie ulega trawieniu przez enzymy przewodu pokarmowego. Spełnia on bardzo ważną rolę, m.in. posiada zdolność regulowania pracy przewodu pokarmowego zapobiegając zaparciom, korzystnie wpływa na stężenie cholesterolu i glukozy we krwi. Większość warzyw i owoców odznacza się wysoką zawartością wody (80-90%), z czego wynika ich niska wartość kaloryczna. 7. Ograniczaj spożycie tłuszczów, zwłaszcza zwierzęcych Tradycyjna polska dieta obfituje w tłuszcze. Zaleca się obniżenie spożycia tłuszczów ogółem poniżej 30% dziennego zapotrzebowania na energię. Ograniczenie spożycia tłuszczów zwłaszcza zwierzęcych i produktów obfitujących w cholesterol jest nieodzownym warunkiem profilaktyki chorób układu krążenia. Ograniczenie spożycia tłuszczu ma również istotne znaczenie w zapobieganiu i leczeniu otyłości. Należy pamiętać, iż tłuszcz jest najbardziej kalorycznym składnikiem pokarmowym - 1g tłuszczu dostarcza 9 kcal, a białka czy węglowodanów 4 kcal.warto wiedzieć, że tłuszcze spożywane są nie tylko w formie "widocznej" (masło, olej, margaryna, smalec, tłuszcz przy mięsie czy wędlinach), ale również w formie "niewidocznej" zawartej w potrawach i produktach (mięso, sery, wyroby cukiernicze). Tłuszcze zwierzęce sprzyjają rozwojowi miażdżycy. Wskazane jest aby zastępować tłuszcze zwierzęce roślinnymi. Wśród różnych technik kulinarnych godne polecenia jest gotowanie, pieczenie czy duszenie bez dodatku tłuszczu. Również pieczenie na grilu powoduje zmniejszenie ilości tłuszczu. 8. Unikaj cukru i słodyczy Cukier nie dostarcza żadnych niezbędnych składników odżywczych, jest natomiast źródłem "pustych" kalorii. Produkty dostarczające "pustych" kalorii należy rozumieć jako produkty, nie wzbogacające organizmu w jakiekolwiek składniki odżywcze, a dostarczające jedynie kalorii. Nadmierne spożycie cukrów prostych może w konsekwencji prowadzić do otyłości. Produkty te odrywają także dużą rolę w powstawaniu próchnicy zębów. 9. Ograniczaj spożycie soli Sód zawarty w soli odgrywa ważną rolę w procesach metabolicznych zachodzących w organizmie. Jednak jego zbyt wysoki poziom w diecie może przyczyniać się do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5-6g (1 płaska łyżeczka do herbaty). Aktualny poziom spożycia soli w Polsce jest trzykrotnie wyższy od zalecanego. Należy zrezygnować z dosalania potraw, a także ograniczyć dodatek soli w czasie ich przygotowywania. Warto wiedzieć, iż sól jest dodawana w dużych ilościach podczas przemysłowej produkcji żywności, przy produkcji konserw, wędlin, serów, kiszonek, wędzonek, marynat, a także zup w proszku i niektórych przypraw. Zaleca się zastępowanie tradycyjnej soli, dostępnymi na rynku solami niskosodowymi lub różnego rodzaju mieszankami ziołowymi i przyprawami. 10. Pij wystarczającą ilość wody (około 2l napojów dziennie) 11. Nie pij alkoholu Opracował: Dietetyk Bożena Piec Zatwierdził: Kierownik Działu Żywienia Anna Giołbas