Unia Gospodarcza i Walutowa Dr hab. Urszula Kurczewska
Unia Gospodarcza i Walutowa Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) to kolejny etap procesu integracji UE. Oznacza ona wspólną politykę monetarną państw członkowskich, ścisłą koordynację ich polityk gospodarczych, wprowadzenie jednej wspólnej waluty euro oraz stabilizację cen.
JAK NARODZIŁA SIĘ IDEA UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ? W 1969r. w Hadze przywódcy państw członkowskich zdecydowali, że głównym celem integracji europejskiej jest stworzenie UGW. Raport komisji Wernera plan osiągnięcia tego celu do 1980r. W realizacji planu przeszkodził światowy kryzys naftowy z lat 70., rozbieżność polityk gospodarczych państw Unii i słabość amerykańskiej waluty. W 1979r. ponowiono wysiłki zmierzające do utworzenia obszaru stabilności monetarnej i powołano Europejski System Walutowy; uczestniczyły w nim waluty państw unijnych poza brytyjskim funtem. Istotę Europejskiego Systemu Walutowego (ESW) stanowił Europejski Mechanizm Kursowy, który zapewniał stabilne, ale podlegające dostosowaniom kursy walutowe, zdefiniowane w relacji do ECU. ECU, czyli europejska jednostka rozrachunkowa, była średnią ważoną walut państw - uczestników ESW.
W ciągu następnych lat ESW doprowadził do zmniejszenia zmienności kursów walutowych, na jego sukces wpłynęły też spadek oraz konwergencja stóp inflacji, jak też długoterminowych stóp procentowych w krajach członkowskich. Raport Delorsa (1989) - program utworzenia unii gospodarczej i walutowej w 3 etapach. Plan zalecał koordynację polityk gospodarczych i monetarnych, wprowadzenie zasad dotyczących wielkości i finansowania deficytów budżetowych oraz powołanie niezależnej instytucji odpowiadającej za unijną politykę monetarną. W 1991 uchwalenie Traktatu o UE określił etapy wprowadzenia UGW, warunki przystąpienia do niej państw członkowskich oraz zasady funkcjonowania Europejskiego Banku Centralnego.
Etapy tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej Etap I - 1990-1994 - wzmocnienie współpracy państw członkowskich w ramach polityki gospodarczej i walutowej. - w 1993r. zamrożono stosunek walut narodowych do ECU (przeliczeniowej Europejskiej Jednostki Monetarnej) 1994r. Europejski Instytut Monetarny - wzmocnienie współpracy banków centralnych i koordynacji polityk monetarnych oraz przygotowanie działalności Europejskiego Systemu Banków Centralnych, - zniesienie wszystkich barier w przepływie kapitału między państwami członkowskimi
Etap II 1994-1998 - utworzenie instytucji niezbędnych do realizacji UGW - wprowadzenie całkowitej niezależności banków centralnych od rządów narodowych; - wyznaczono kraje, które przystąpiły do UGW - określono kurs wymiany ich walut narodowych na euro; - w 1995r. ustalono nazwę euro. 3 maja 1998 r. Rada UE uznała, że jedenaście państw członkowskich (Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, Niemcy i Włochy) spełnia warunki przystąpienia do UW i podjęła decyzję o ustanowieniu z dniem 1 czerwca 1998 r. Europejskiego Banku Centralnego.
Etap III 1998-lipiec 2002: - wprowadzenie wspólnej waluty najpierw w obrocie bezgotówkowym tj. w rozliczeniach bankowych i między przedsiębiorstwami, następnie powszechna wymiana walut narodowych na euro, zakończona ostatecznym ich wycofaniem z obiegu w lutym 2002r. Warunkiem przystąpienia do strefy euro było spełnienie kryteriów zbieżności.
Kryteria zbieżności (konwergencji): stabilność cen: stopa inflacji nie powinna być wyższa o więcej niż 1,5% od inflacji średniej w trzech krajach o najniższym jej poziomie deficyt budżetowy: udział deficytu w PKB nie powinien przekraczać 3%, dług publiczny: udział zadłużenia w PKB nie powinien przekraczać 60%, stopy procentowe: średnia nominalna długookresowa stopa procentowa nie powinna przewyższać o więcej niż 2% stopy procentowej w trzech państwach o najniższej inflacji udział w mechanizmie kursowym Europejskiego Systemu Walutowego: wahania kursu waluty krajowej w ciągu ostatnich dwóch lat powinny mieścić się w granicach określonych w ESW Dodatkowym kryterium jest niezależność banku centralnego danego państwa.
Do strefy euro weszło 11 państw UE Państwa, które nie weszły do UGW: Państwa UGW początkowo Grecja (przystąpiła w 2001 r.), ponieważ nie spełniła kryteriów konwergencji Szwecja w 1997r. parlament przyjął deklarację w sprawie nieuczestniczenia Szwecji w obszarze euro, Szwecja nie weszła do ERM II, a w referendum konsultacyjnym w 2003r. większość Szwedów zagłosowała przeciwko wprowadzeniu euro, Dania uzyskanie w 1993r. klauzuli opt-out do Traktatu z Maastricht oraz sprzeciw Duńczyków w referendum Wielka Brytania uzyskanie w 1993r. klauzuli opt-out do Traktatu z Maastricht Unia Gospodarcza i Walutowa przybrała postać tzw. Twardego Rdzenia, składającego się z krajów gotowych do przejścia w bardziej zaawansowane stadium integracji, bez oczekiwania na pozostałe kraje, które nie mogą lub nie chcą integrować się w tym etapie.
Kraje obszaru euro (19 państw)
Strefa euro = 19 państw Nowe państwa członkowskie UE: 1.01.2008 - Malta i Cypr, 1.01.2009 - Słowacja, 1.01.2011 Estonia; 1.012014 Łotwa; 1.01.2015 Litwa przystąpiły do Unii Walutowej
Estonia w UGW od 1.01.2011 Estonia 1.01.2011 przystąpiła do strefy euro spełniła wszystkie kryteria i uzyskała pozytywną ocenę KE Inflacja 0,7%; deficyt budżetowy 1,7% PKB; dług publiczny 7,2% PKB; jest członkiem ERM II od 2004 r.
Euro na Litwie Przystąpienie Litwy do strefy euro ma przyczyniać się do ożywienia wzrostu gospodarczego w strefie euro, zwiększania konkurencyjności oraz ochrony jej stabilności finansowej. Sprzedaż eurooblgacji o wartosci 1 mld euro, niższe stopy procentowe dla rządu (o 0,8 % w 2015), ale także dla firm i zwykłych obywateli (o 0,5%). Niższe stopy pozwolą w 2015-2022 zaoszczędzić Litwinom 1,1 mld euro, w tym głównie przedsiębiorcy i obywatele. Zwiększenie atrakcyjności dla zagranicznych inwestorów. Wzrost euroentuzjazmu o 13% w 2015, chociaż było duzo obaw (za euro było 47% Litwinów, a przeciw 47%).
Inne państwa powiązane z euro Ponadto, na mocy podpisanych umów, od stycznia 2002r. wprowadzono euro w 3 krajach, które nie są członkami UE: Monako, San Marino, Watykan. Trzy państwa również używają euro jako swojej waluty, jednakże nie są członkami UGW (przeprowadziły tzw. jednostronną euroizację): Andora, Czarnogóra, Kosowo.
Kraje, które nie przyjęły euro Państwa Unii Europejskiej, które nie używają wspólnej waluty: Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Dania, Polska, Rumunia, Szwecja, Węgry i Wielka Brytania. Dania uczestniczy w mechanizmie kursowym ERM II. Oznacza to, że korona duńska jest powiązany z euro. Oczekuje się, że w przyszłości do mechanizmu kursowego ERM II przystąpią kolejne kraje. Mechanizm Kursów Walutowych II (ERM II) to mechanizm, według którego ustalane są kursy między euro a walutami krajów UE nie będących członkami unii walutowej. Uczestnictwo w tym mechanizmie jest dobrowolne.
Mechanizm Kursów Walutowych, (European Exchange Rate Mechanism) ERM został wprowadzony przez WE w 1979 r., jako część Europejskiego Systemu Walutowego w celu redukcji wahań kursowych walut państw członkowskich UE. Mechanizm ERM oparty jest na powiązaniu i usztywnieniu kursów wymiany walut państw członkowskich. Dopuszczane są jedynie tzw. wahania normalne. Zakres wahań zmieniał się w czasie. Wycofanie funta szterlinga z ERM - WB przystąpiła do ERM w 1990 r., lecz została zmuszona do wystąpienia w 1992 r. po tym, gdy funt podlegał znacznym wahaniom kursowym na skutek wielkich transakcji spekulacyjnych (G.Soros) Rozszerzenie zakresu wahań kursowych w 1993 r. do 15% w związku z dużymi transakcjami spekulacyjnymi, których ofiarą padł frank francuski oraz inne waluty.
Zastąpienie ERM systemem ERM II 31 grudnia 1998 r. kursy walutowe walut strefy euro wobec ECU zostały zamrożone, a ECU zastąpiono nową walutą euro. W 1999 r. ERM II wyparł pierwotny ERM. Maksymalne odchylenia kursów walut w ERM II to +/- 15% w stosunku do kursu centralnego euro. Od stycznia 2007 r., banki centralne nowych 12 członków EU zostały zobowiązane do przystąpienia do ERM II. Waluty poszczególnych państw członkowskich znajdą się w ERM II w różnym czasie. Estońska korona, litewski lit i słoweński tolar zostały objęte ERM II w 2004 r. Cypryjski funt, łotewski łat i maltańska lira w 2005, słowacka korona w 2005 r. Według zapowiedzi, przystąpienie polskiego złotego do ERM w????? podobnie jak Węgry (forint).
Instytucje powołane do realizacji założeń unii gospodarczej i walutowej - EBC ESBC Eurosystem
Europejski Bank Centralny - najważniejsza instytucja UGW EBC jest odpowiedzialny za ochronę siły nabywczej euro, a tym samym utrzymanie stabilności cen w strefie euro. Główne zadania EBC: prowadzenie dla obszaru UGW jednolitej polityki pieniężnej, której głównym celem jest stabilizacja cen, prowadzenie operacji walutowych, utrzymanie oficjalnych rezerw walutowych i zarządzanie nimi, zapewnienie właściwego funkcjonowania systemów płatniczych, sprawowanie nadzoru bankowego. EBC ma wyłączne prawo do wyrażania zgody na emisję banknotów w obszarze UGW. Banknoty może emitować sam EBC lub narodowe banki centralne krajów członkowskich UGW.
Dalsze zadania EBC Banknoty: EBC ma wyłączne prawo wydawania zgody na emisję banknotów na obszarze euro. Statystyka: EBC, we współpracy z krajowymi bankami centralnymi, zbiera od władz krajowych lub bezpośrednio od podmiotów gospodarczych informacje statystyczne niezbędne do wykonywania swoich zadań. Stabilność finansowa i nadzór finansowy nad Eurosystemem Siedziba EBC budynek Eurotower we Frankfurcie nad Menem
Europejski System Banków Centralnych (ESBC) Skład: EBC oraz 28 narodowych banków centralnych krajów członkowskich. Celem działalności ESBC utrzymanie stabilnego poziomu cen i związana z tym kontrola emisji pieniądza.
Eurosystem stanowi tzw. twardy rdzeń ESBC skład Eurosystemu: Europejski Bank Centralny (jako jednostka centralna) oraz 16 banków centralnych krajów UGW (jako jednostki uczestniczące). Z uwagi na fakt, że Eurosystem obejmuje państwa strefy euro, to właśnie on de facto prowadzi jednolitą politykę pieniężną obszaru UGW.
Pakt Stabilności i Wzrostu Pakt Stabilności i Wzrostu, przyjęty przez Radę Europejską w czerwcu 1997 r., stanowi zabezpieczenie dla strefy euro przed nadmiernymi deficytami budżetowymi krajów UGW. Pakt zaleca, by w okresie normalnej koniunktury budżety publiczne były zrównoważone, natomiast w okresie gorszej koniunktury deficyt nie przekraczał 3% produktu krajowego brutto (PKB).
Sankcje za przekroczenie tego wskaźnika obowiązek złożenia nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego, który przemieni się w karę finansową, jeśli danemu krajowi nie uda się w ciągu 2 lat zlikwidować nadmiernego deficytu. Wysokość tych kar zawiera się w przedziale od 0,2 do 0,5% PKB, w zależności od skali przekroczenia referencyjnego wskaźnika 3%. Sankcje te nie będą stosowane w sytuacji, gdy w danym państwie wystąpi recesja gospodarcza charakteryzująca się spadkiem PKB większym niż 2%.
Główne elementy Paktu dwie procedury traktatowe: procedura wielostronnego nadzoru procedura nadmiernego deficytu
Procedura wielostronnego nadzoru wprowadzono m.in. system wczesnego ostrzegania, który ma szybko identyfikować narastające deficyty budżetowe w państwach oraz przeciwdziałać tym niekorzystnym tendencjom. Procedura nakłada na państwa strefy euro obowiązek regularnego (corocznie) przedkładania (pięcioletnich) programów stabilności (stability programes), a na państwa poza strefą euro obowiązek przedkładania programów konwergencji (conwergence programes), które są następnie oceniane przez Komisję Europejską oraz Radę UE. wspólnym i głównym elementem obu rodzajów programów są średnioterminowe strategie konsolidacji finansów publicznych.
Procedura nadmiernego deficytu jest uruchamiana kiedy dane państwo nie zachowuje dyscypliny budżetowej tzn. ma deficyt budżetowy w wysokości przekraczającej 3% PKB. Decyzję stwierdzającą istnienie nadmiernego deficytu podejmuje Rada większością kwalifikowaną na podstawie raportu KE. Rada kieruje do danego państwa zalecenia określające środki zaradcze w zakresie polityki budżetowej oraz może podać do publicznej wiadomości swoją decyzję. Kolejnym środkiem jest nota monitująca. Jeśli i ona nie przyniesie rezultatu możliwe jest zastosowanie, w przypadku poważnego deficytu, sankcji polegających na obowiązku złożenia przez państwo nieoprocentowanego depozytu. Każdorazowy depozyt nie może przekraczać 0,5 % PKB ukaranego państwa. W razie utrzymywania się deficytu w kolejnych dwóch latach od złożenia pierwszego depozytu, Rada przekształca dotychczasowy depozyt w świadczenie bezzwrotne.
Sytuacje wyjątkowe: Deficyt budżetowy wyższy niż 3% PKB może być uznany za wyjątkowy i tymczasowy i wówczas nie są stosowane sankcje, jeśli: Jest on rezultatem nadzwyczajnych niezależnych od danego kraju zdarzeń, Jest efektem poważnego spadku koniunktury (spadek PKB ok. 2%)
Realizacja UGW: Polityka pieniężna prowadzona przez instytucje UE Polityka budżetowa prowadzona przez państwa członkowskie Pierwsze dwa lata UGW korzystna koniunktura gospodarcza (wzrost PKB 2,8-3,5%) Od 2001r. znaczące osłabienie wzrostu gospodarczego przyczyniło się do pogorszenia stanu finansów publicznych państw strefy euro szczególnie tam, gdzie nie przeprowadzono reform finansów publicznych (np. Niemcy, Francja, Włochy, Portugalia) Główną rolę stabilizacyjną odgrywają budżety narodowe W większości krajów przeprowadzono reformy systemów podatkowych, ale niedostateczne były ograniczenia wydatków budżetowych (w sferze administracji publicznej, ochronie zdrowia i systemie emerytalnym)
Francja i Niemcy wielokrotnie łamały dyscyplinę budżetową w 2003r. Rada Ecofin odrzuciła zaproponowaną przez KE procedurę nadzorowania i ewentualnie karania Francji i Niemiec i zdecydowała, by nie nakładać na Niemcy i Francję kar za zbyt wysoki deficyt budżetowy. Przegłosowano jedynie rekomendację zobowiązującą Niemcy i Francję do obniżania ich deficytów budżetowych. Za naruszenie procedur KE pozwała Radę UE do Trybunału Sprawiedliwości (sprawa numer C 27/04). ETS orzekł 13 lipca 2004 r., że Francja i Niemcy bezprawnie uniknęły kary za nadmierny deficyt budżetowy. Trybunał stwierdził nieważność wniosków przyjętych przez Radę, w których zawiesiła ona procedury nadmiernego deficytu oraz zmieniła zalecenia uprzednio wystosowane do każdego z tych państw. Jednakże Trybunał nie orzekł, by dla Francji i Niemiec obowiązujące były poprzednie rekomendacje Komisji. W tej sytuacji Komisja będzie musiała przedstawić nowe zalecenia, które mogą zostać przyjęte lub odrzucone przez Radę.
Skutki wprowadzenia wspólnej waluty w Korzyści: krajach strefy euro możliwość porównania cen i płac wyrażonych w tej samej walucie - euro, co może doprowadzić do znacznie większego wyspecjalizowania się poszczególnych państw w produkcji określonych dóbr np. Niemiec w zakresie produkcji samochodów, Francji w zakresie pociągów, czy Finlandii w produkcji telefonów; wyeliminowanie wymiany waluty podczas podróży za granicę; możliwość zakładania rachunków bankowych i lokowania pieniędzy w dowolnym państwie członkowskim w tej samej walucie; zlikwidowanie ryzyka kursowego, które ogranicza wymianę handlową i inwestycje zagraniczne, a tym samym przyczynia się do ograniczenia zatrudnienia; zniesienie konkurencji między walutami krajowymi; oszczędność ok. 15 mld EUR rocznie - kosztów transakcji wymiany walut; zwiększenie wiarygodności krajów strefy euro; obniżenie poziomu rezerw walutowych; wyrównanie stóp procentowych.
Koszty euro: konflikt interesów krajowych z celami ponadnarodowymi: jedna polityka monetarna skierowana do państw znajdujących się w zróżnicowanej sytuacji gospodarczej; koszty dostosowania przedsiębiorstw związane z prowadzeniem rachunkowości w nowym systemie i zmianami oprogramowania komputerowego wewnątrz przedsiębiorstw; w okresie równoczesnego funkcjonowania waluty krajowej podwójnego euro są to koszty podwójnego oznaczania cen;
Polska a UGW Wprowadzenie euro w Polsce wynika ze zobowiązań zawartych w traktacie akcesyjnym z 2003r. Polska zobowiązała się do spełnienia kryteriów konwergencji, ale do tej pory większość z nich nie spełnia. Polska nie jest członkiem ERM II, co stanowi jedną z zasadniczych przeszkód na drodze do przyjęcia euro w krótkim okresie. Polska ma status kraju z derogacją. Konieczna jest zmiana konstytucji oraz ustawy o NBP
Wpływ Unii Gospodarczej i Walutowej KORZYŚCI: na polską gospodarkę Stabilizacja gospodarki spadek inflacji, stabilizacja kursów walutowych, niższe ryzyko inwestycyjne, wzrost inwestycji, poprawa koniunktury na rynku, zmniejszenie bezrobocia, zwiększenie produkcji i exportu. Eliminacja ryzyka kursowego związanego ze zmianami kursów walut w handlu z państwami UGW obniży koszty transakcyjne, ułatwi racjonalne podejmowanie długoterminowych decyzji ekonomicznych i tym samym zwiększy efektywność alokacji zasobów, przez co polskie przedsiębiorstwa zwiększą swoją konkurencyjność zarówno na rynku unijnym, jak i światowym.
Korzyści dla Polski cd.: Ułatwiona ekspansja polskich firm gdyż znikną problemy z posługiwaniem się różnymi walutami narodowymi. Należy zaznaczyć, że ułatwioną ekspansję na rynek polski będą miały także firmy z krajów Wspólnoty. Przejrzystość cen możliwość porównania cen dóbr i usług wyrażonych w jednej walucie, co powinno zwiększyć konkurencję i doprowadzić do spadku cen oraz poprawy jakości oferowanych wyrobów i usług. Większa efektywność rynków finansowych jednowalutowy rynek zaoferuje większe możliwości inwestycyjne niż dotychczasowy rynek narodowy. Rozwijający się rynek kapitałowy zachęci przedsiębiorców do finansowania działalności przez tańsze od kredytów bankowych instrumenty rynku kapitałowego. Euro rozwinie rynki papierów wartościowych. Akcje emitowane przez polską firmę będą traktowane jak akcje przedsiębiorstw z innych krajów UGW. Nastąpi swoboda inwestowania w akcje wyemitowane w całej strefie euro.
KOSZTY dla Polski: Wydatki dostosowawcze większe koszty z powodu: przystosowania systemów informatycznych, szkolenia pracowników, przystosowania bankomatów, automatów sprzedaży itp. Dla polskich banków i instytucji finansowych pewną stratą może się być brak dochodów z transakcji wymiany walut, transakcji zabezpieczających czy płatności międzynarodowych. Utrata niezależności Narodowego Banku Polskiego utrata niezależności w zakresie polityki stopy procentowej oraz rezygnacja ze stabilizującej funkcji płynnego kursu walutowego. Dotyczy to w szczególności sytuacji obniżającej się koniunktury oraz wystąpienia różnego rodzaju "szoków", jak np. wzrostu cen ropy naftowej czy spadku zagregowanego popytu.
Czy Polska spełnia kryteria konwergencji? Wg KE i EBC Polska w latach 2006-7 spełniała dwa kryteria: - kryterium inflacyjne w 2006r. średnia stopa inflacji w naszym kraju (1,8%) była niższa od wartości referencyjnej (w 2006 r. 2,8%) - kryterium długoterminowych stóp procentowych - ich wysokość w 2006r. nie przekraczała wartości referencyjnej, wynoszącej w tym przypadku 6,2%
Polska nie spełniała: - kryterium deficytu budżetowego mimo, że wg obliczeń MF w 2006r. deficyt budżetowy w Polsce = 2,5% PKB - dług sektora publicznego mimo, że wg obliczeń MF w 2006r. dług publiczny = 42,4%, Dane te nie uwzględniają jednak wyłączenia środków wpłacanych do otwartych funduszy emerytalnych, które w 2007r. przestaną być zaliczane do sektora finansów publicznych. Szacuje się, że po ich odliczeniu wskaźnik deficytu budżetowego do PKB wyniósłby w 2006r. 4,2%, a w 2007r. 3,7% - kryterium stabilności kursu walutowego Polska nie należy do ERM-II - Polska nie spełnia kryterium prawnego wg EBC ustawa o NBP i konstytucja nie gwarantuje niezależności naszego banku centralnego i jego integracji z Systemem Europejskich Banków Centralnych.
Czy Polska spełnia kryteria w 2012 r.? Polska nie spełnia większości kryteriów konwergencji - raport KE kryterium inflacyjne nie spełnia inflacja w RP = 3,25% a średni poziom inflacji 3 krajach = 1,2%. Deficyt budżetowy - w 2009 r. w RP 7,1%, w 2010 7,3%, w 2012r. 5,1%. Polska stara się go ograniczyć, ale jest to mało prawdopodobne ze względu na brak reformy budżetu. Polska jest objęta ponownie procedurą nadmiernego deficytu Dług publiczny 51% w 2009, 49% w 2011 r., w 2012 55,6% stabilności kursu walutowego RP nie jest w systemie ERM2 (2 lata +/- 15%). zgodności długoterminowych stóp procentowych w RP 4,7%, w strefie euro 4,9% zgodności prawnej niewystarczające gwarancje niezależności banku centralnego RP (ustawa o NBP), Konstytucja Polski nie przewiduje, że z chwilą członkostwa w strefie euro, polityka monetarna przestanie być domeną NBP musi być zmieniona konstytucja
Stan wypełnienia kryteriów konwergencji przez Polskę Rok Miesiąc K. stabilności cen K. fiskalne K. kursu walutowego K. stóp procent. 2013 kwiecień N N N Tak 2013 marzec N N N Tak 2013 styczeń N N N N 2012 grudzień N N N N 2012 styczeń N N N Tak 2011 styczeń N N N Tak 2010 styczeń N N N N 2009 sierpień N N N Tak
Kryteria długu publicznego i deficytu budżetowego
Strefa euro a kryzys
Strefa euro a kryzys
Kryteria konwergencji w roku 2011 (czyli za rok 2010) dla krajów strefy euro i dla Polski deficyt dług publiczny inflacja (wartość referencyjna 3,1 proc.) spełnia warunki konwergencji Belgia -1,8 85,6 2 NIE Niemcy -0,5 61,9 1,9 NIE Irlandia -7,2 46,2 1,8 NIE Grecja -3 91,9 3,3 NIE Hiszpania -3,2 44,4 2,8 NIE Francja -3,8 69,9 1,7 NIE Włochy -2,1 103,8 2,1 NIE Cypr 0,6 41,3 3,2 NIE Luksemburg 0,5 14,5 2,7 TAK Malta -2,5 63,1 2,2 NIE Holandia 0,1 45,9 2,3 TAK Austria -1,4 56,9 1,9 TAK Portugalia -3,3 66,6 2,1 NIE Słowenia -0,5 20,1 3,1 TAK Finlandia 2,4 29,8 1,8 TAK Polska -2,4 42,9 2,6 TAK
Strefa euro a kryzys
Udział długu publicznego w PKB 2006 2007 2008 2009 2010 Włochy 106,9 104,1 104,1 104,3 103,8 Grecja 95,9 94,8 93,4 92,2 91,9 Belgia 87,8 83,9 86,5 86,1 85,6 Niemcy 67,6 65,1 64,3 63,2 61,9 Portugalia 64,7 63,6 64,3 65,2 66,6 Malta 63,9 62,2 63,1 63,2 63,1 France 63,6 63,9 65,4 67,7 69,9 średnia strefy euro 68,3 66,1 66,6 67,2 67,6 Polska 47,7 44,9 43,7 43,4 42,9
Kraje UGW (+Polska) niespełniające kryterium inflacyjnego za lata 2008-2010 2008 2009 2010 Grecja inflacja, dług inflacja, dług inflacja, dług Cypr inflacja inflacja Luksemburg inflacja Malta inflacja, dług, deficyt dług dług Słowenia inflacja inflacja inflacja Polska inflacja W 2011 r. kryterium niskiego deficytu i długu publicznego spełniały: Estonia, Szwecja, Luksemburg, Finlandia, Bułgaria i Dania. Największy deficyt Hiszpania (członek strefy euro) 10% PKB. Największy dług publiczny Włochy 120%PKB.
Kraj Kryteria konwergencji w 2009 roku dla krajów spoza strefy euro: deficyt dług publiczny (proc. PKB) inflacja stopy długoterminowe spełnia warunki konwergencji Dania -2.0 33.7 1.1 3.6 TAK Kryteria -3.0 60.0 1.5 6.0 Czechy -6.6 36.5 0.6 4.9 NIE Bułgaria -0.8 15.1 2.4 7.3 NIE Estonia -3.0 7.4 0.2 7.9 NIE Łotwa -9.0 33.2 3.5 12.3 NIE Litwa -9.8 29.9 3.9 14.5 NIE Węgry -4.1 79.1 4.3 9.1 NIE Polska -6.4 51.7 3.9 6.1 NIE Rumunia -7.8 21.8 5.7 10.3 NIE Szwecja -2.1 42.1 1.9 3.2 NIE Wielka Brytania -12.1 68.6 2.0 3.4 NIE
Strefa euro a kryzys Sytuacja finansów publicznych krajów UE przypomina domino, w którym pierwsza przewracająca się kostka, przewraca następną, a ta kolejne. Europejski Mechanizm Stabilizacyjny: 750 mld euro (440 mld euro kraje strefy euro, 310 mld euro MFW) pomoc dla państw przeżywających poważne trudności finansowe. W zamian wymagane jest wprowadzenie radykalnych reform: stabilizacja finansów publicznych, podatków, wprowadzenie ułatwień dla biznesu itp. Pomoc otrzymała Grecja (110 mld euro), Irlandia (85 mld euro). Grecja największe konsekwencje kryzysu. Recesja -1,3% PKB, wysoka stopa bezrobocia 15%, olbrzymi deficyt budżetowy, dług publiczny, wysoki poziom inflacji. Pakiet pomocowy dla Grecji przyznany przez UE i MFW (110 mld euro przez 3 lata, 2010-2013) Grecja zobowiązała się obniżyć deficyt bieżący (w 2010 r. 8% PKB) do 7,4% w 2011 r., a docelowo do niecałych 3% do 2014. Wprowadziła podwyżki podatków, zamrożenie płac w sferze budżetowej, obcięcie premii, a także podniosła wiek emerytalny.
Strefa euro a kryzys Irlandia problemy sektora bankowego (finansował boom na rynku nieruchomości). Podczas kryzysu światowego rząd irlandzki udzielił kredytów bankom 50 mld euro. Oprocentowanie irlandzkich obligacji przekroczyło 9% i rząd poprosił o pomoc KE i MFW. Konieczność przyjęcia pakietu rozwiązań podatkowo-oszczędnościowych. Portugalia brak gwałtownego załamania, ale od zawsze słaby wzrost gospod. 1 proc. PKB, narastanie deficytu finansów publicznych i długu publicznego. Hiszpania wysoki wzrost gospodarczy (inwestycje infrastrukturalne i boom na rynku nieruchomości), ale załamanie w 2008r., wyraźny spadek PKB, bardzo wysokie bezrobocie 20%, niejasny stan finansowy banków. Sytuacja w Hiszpanii ma poważne reperkusje dla całej strefy euro, bowiem jej gospodarka tworzy 12% PKB całej strefy euro, czyli 2 razy więcej niż Grecja, Irlandia i Portugalia razem. Włochy - niższy niż w innych państwach deficyt finansów publicznych, ale bardzo duży dług publiczny. Rząd wspiera wzrost gospodarczy