e-poradnik Praca i Ubezpieczenia Praca i Ubezpieczenia Kodeks pracy po zmianach Ustawa z oznaczonymi najnowszymi zmianami Kompendium prawa pracy na 2013 rok Tabele wynagrodzeń z wyliczeniem składek i podatków Tabele wymiaru czasu pracy w 2013 roku Rozporządzenie ze wzorem świadectwa pracy
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72 www.dziennik.pl, www.gazetaprawna.pl, www.forsal.pl Redaktor prowadzący: Piotr Wickowski Redaktor merytoryczny: Anita Jackiewicz, Leszek Jaworski DTP: Joanna Archacka Biuro Obsługi Klienta: 05-270 Marki, ul. Okólna 40 tel. (22) 761 30 30, 0 801 62 66 66; e-mail: bok@infor.pl Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o. ISBN 978-83-63360-71-9 Wydanie styczeń 2013 r.
Spis treści PRAWO PRACY W 2013 ROKU...7 Mniejsze obciążenia dla przedsiębiorców...7 Podwyższenie płacy minimalnej...7 Czy trzeba zmieniać treść angażu...8 Ile wynosi minimalne wynagrodzenie netto...8 Ile trzeba zapłacić za pracę w nocy... 11 Ile pracodawca może potrącić z wynagrodzenia pracownika...12 Ile wyniesie wypłata dla chorego pracownika...15 Ile wyniosą wymiary składek dla przedsiębiorców...15 Czas pracy w 2013 roku...16 Jak prawidłowo ustalić wymiar czasu pracy... 17 Jak ustalić wymiar czasu pracy dla danego okresu rozliczeniowego...19 Jak ustalić wymiar czasu pracy w służbie zdrowia...21 Jakie okresy rozliczeniowe stosować w służbie zdrowia...23 Jak ustalić wymiar czasu pracy dla niewidomych pracowników...25 Jak ustalić wymiar czasu pracy dla pracujących w szczególnych warunkach...26 Kiedy zakazana jest praca w handlu...28 Przedłużone weekendy od stycznia do grudnia 2013 r....29 USTAWA Z DNIA 26 CZERWCA 1974 R. Kodeks pracy... 31 DZIAŁ PIERWSZY. PRZEPISY OGÓLNE Rozdział I. Przepisy wstępne...34 Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy...36 Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu...38 Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy...41 Rozdział III (skreślony)...41
DZIAŁ DRUGI STOSUNEK PRACY Rozdział I. Przepisy ogólne...42 Rozdział II. Umowa o pracę... 44 Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej...59 Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy...60 Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę...65 DZIAŁ TRZECI. WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ I INNE ŚWIADCZENIA Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą... 68 Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę... 70 Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę...72 Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy...75 Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna...76 Rozdział IV. Odprawa pośmiertna...76 DZIAŁ CZWARTY. OBOWIĄZKI PRACODAWCY I PRACOWNIKA Rozdział I. Obowiązki pracodawcy...77 Rozdział II. Obowiązki pracownika...80 Rozdział IIa. Zakaz konkurencji...81 Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników...82 Rozdział IV. Regulamin pracy... 84 Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia...85 Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników...85 DZIAŁ PIĄTY. ODPOWIEDZIALNOŚĆ MATERIALNA PRACOWNIKÓW Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy...87 Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi... 89 DZIAŁ SZÓSTY. CZAS PRACY Rozdział I. Przepisy ogólne...90 Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy...91 Rozdział III. Okresy odpoczynku...92 Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy...92 Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych...97
Rozdział VI. Praca w porze nocnej...100 Rozdział VII. Praca w niedziele i święta... 101 DZIAŁ SIÓDMY. URLOPY PRACOWNICZE Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe... 103 Rozdział II. Urlopy bezpłatne... 109 DZIAŁ ÓSMY. UPRAWNIENIA PRACOWNIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICIELSTWEM... 110 DZIAŁ DZIEWIĄTY. ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH Rozdział I. Przepisy ogólne... 120 Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego... 121 Rozdział III. Dokształcanie...122 Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe... 123 Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia...124 Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe...125 Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe...126 DZIAŁ DZIESIĄTY. BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy...126 Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika...129 Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy... 131 Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne... 132 Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia... 133 Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia...136 Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe...140 Rozdział VIII. Szkolenie...143 Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze.. 144 Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy...145 Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy... 146 Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi... 148 Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy... 149
DZIAŁ JEDENASTY. UKŁADY ZBIOROWE PRACY Rozdział I. Przepisy ogólne... 149 Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy...156 Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy... 160 DZIAŁ DWUNASTY. ROZPATRYWANIE SPORÓW O ROSZCZENIA ZE STOSUNKU PRACY Rozdział I. Przepisy ogólne...163 Rozdział II. Postępowanie pojednawcze... 164 Rozdział III. Sądy pracy...167 DZIAŁ TRZYNASTY. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNIKA... 168 Rozdział II. (skreślony)... 170 DZIAŁ CZTERNASTY. PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ... 170 DZIAŁ CZTERNASTYa (uchylony)... 171 DZIAŁ PIĘTNASTY. PRZEPISY KOŃCOWE... 171 USTAWA o zmianie ustawy Kodeks pracy (projekt)...176 USTAWA o zmianie ustawy Kodeks pracy (projekt)... 177 Indeks rzeczowy... 181 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania...186 Załącznik...189
PRAWO PRACY W 2013 ROKU W 2013 roku pracodawcy zakładający firmę najprawdopodobniej nie będą musieli jej rejestrować w Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Taka zmiana wynika z ustawy z 9 listopada 2012 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Do oddania książki do druku nowelizacja kodeksu pracy z 9 listopada 2012 r. czekała na podpis Prezydenta. Wejście w życie tych zmian zaplanowano po upływie 14 dni od ich ogłoszenia*. Nowy rok to nowa płaca minimalna, a w związku z tym inne granice potrąceń, jakich mogą dokonać pracodawcy z wynagrodzenia pracownika, inna wysokość dodatków za pracę w nocy czy minimalnego odszkodowania, o jakie mogą się starać dyskryminowani czy poddani mobbingowi pracownicy. W 2013 roku trzeba także ustalić wymiar czasu pracy na poszczególne miesiące roku kalendarzowego. Mniejsze obciążenia dla przedsiębiorców Nowelizacja Kodeksu pracy z z 9 listopada 2012 r. zakłada, że w 2013 roku przedsiębiorcy, którzy założą firmę, są zwolnieni z obowiązku zgłaszania Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) i Państwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) informacji o miejscu, rodzaju i zakresie wykonywanej działalności gospodarczej. Dotychczas, zgodnie z art. 209 kodeksu pracy (k.p.), pracodawca rozpoczynający działalność w terminie 30 dni od dnia jej rozpoczęcia musiał powiadomić o tym właściwe inspekcje. Obowiązek ten należało też spełnić w razie zmiany miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, zwłaszcza zmiany technologii lub profilu produkcji, jeżeli mogło to powodować zwiększenie zagrożenia dla zdrowia pracowników. Nowelizacja skreśliła powołany przepis art. 209 k.p., czyli zlikwidowała sankcję za niezgłoszenie nowo zakładanej firmy do PIP i PIS, która wynikała z uchylonego par. 1 ust. 2 art. 283 kodeksu pracy. Przepis ten przewidywał możliwość nałożenia na przedsiębiorcę grzywny w wysokości do 30 tys. zł. Dzięki omawianej zmianie nastąpiło skrócenie czasu rejestracji o dwa dni. Podwyższenie płacy minimalnej Od 2013 roku minimalne wynagrodzenie za pracę na pełnym etacie wynosi 1600 zł brutto miesięcznie, a dla osób w pierwszym roku pracy 1280 zł brutto miesięcznie (1600 zł x 80 proc.). Wynika to z art. 6 ust. 1 i 2 ustawy o minimalnym * Projekty innych ustaw zmieniających Kodeks pracy s. 176 179. Do oddania książki do druku ustawy te były na etapie prac sejmowych.
8 e-biblioteka Gazety Prawnej wynagrodzeniu za pracę oraz z rozporządzenia Rady Ministrów z 14 września 2012 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2013 roku. Czy trzeba zmieniać treść angażu Kiedy zmienia się wysokość minimalnej pensji, pracodawcy zazwyczaj pytają, czy muszą korygować umowy o pracę osób opłacanych według najniższej stawki. Wszystko zależy od sposobu określenia wynagrodzenia za pracę w angażu zatrudnionego. Jeśli umowa o pracę posługuje się pojęciem minimalne wynagrodzenie za pracę, nie ma potrzeby modyfikacji umowy. Sformułowanie to zmienia bowiem swoje znaczenie w ślad za coroczną podwyżką minimalnej płacy. Gdy jednak strony podały w umowie o pracę konkretną kwotę, trzeba sporządzić aneks. Dodajmy jednak, że nawet bez dochowania tej formalności od 1 stycznia 2013 r. pracodawca musi płacić za miesięczną pracę w pełnym wymiarze nie mniej niż odpowiednio 1600 zł lub 1280 zł brutto. PRZYKŁAD Trzeba zmienić umowę Pan Jan został zatrudniony od 1 stycznia 2011 r. na czas nieokreślony, na 1/2 etatu. Zgodnie z umową o pracę otrzymuje on 750 zł brutto miesięcznie, czyli minimalną pensję przypisaną do jego wymiaru czasu pracy. Od 1 stycznia 2013 r. musi on jednak dostawać za miesięczną pracę co najmniej 800 zł brutto. W związku z tym należy zmienić mu umowę o pracę w części dotyczącej pensji, wpisując od 1 stycznia 2013 r. kwotę 800 zł brutto miesięcznie (1600 zł x 1/2 etatu) bądź zwrot minimalne wynagrodzenie za pracę właściwe dla wymiaru czasu pracy pracownika. Druga wersja jest korzystniejsza, gdyż zapobiegnie kolejnym korektom angażu co roku. Pracownicy często dostają wynagrodzenie za pracę w grudniu dopiero w styczniu następnego roku, gdyż np. regulamin pracy przewiduje wypłatę płacy dopiero na początku kolejnego miesiąca. W takim przypadku, hołdując zasadzie opłacania pracy wykonanej, za zadania zrealizowane w grudniu 2012 roku podwładnemu otrzymującemu minimalną pensję należy wypłacić na początku stycznia 2013 roku starą stawkę, czyli odpowiednio 1500 zł lub 1200 zł brutto miesięcznie. Ile wynosi minimalne wynagrodzenie netto Podane kwoty minimalnego wynagrodzenia w wysokości brutto nie oddają minimalnych sum, jakie pracodawcy muszą uiszczać do rąk podwładnych od nowego roku. Zatrudnieni otrzymują bowiem minimalne płace netto.
Kodeks pracy po zmianach 9 Tabela 1. Minimalne wynagrodzenia netto dla pełnego etatu w 2013 roku (dla osób w drugim i kolejnych latach pracy) brutto w 2013 roku 1600 zł Składki na ubezpieczenia społeczne emerytalne rentowe chorobowe łącznie Składka zdrowotna podstawa wymiaru pełna składka odliczana z podatku Koszty uzyskania przychodu Podatek dochodowy pełny podatek dochodowy zaliczka do urzędu skarbowego Minimalne wynagrodzenie netto Bez i zwykłe * i zwykłe Bez i wyższe 1600 zł x 9,76 proc. = 156,16 zł 1600 zł x 1,5 proc. = 24 zł 1600 zł x 2,45 proc. = 39,20 zł 219,36 zł 219,36 zł = 1380,64 zł i wyższe Bez i 50 proc. i 50 proc. 1380,64 zł x 9 proc. = 124,26 zł 77,87 zł** 1380,64 zł x 7,75 proc. = 107 zł 111,25 zł 139,06 zł ( 219,36 zł) x 50 proc. = 690,32 zł 1269 zł x 18 proc. = 228,42 zł 228,42 zł 107 zł = 121,42 121 zł + 124,26 zł +121 zł) = 1135,38 zł (1269 zł x 18 proc.) 46,33 zł = 182,09 zł 182,09 zł 107 zł = 75,09 zł, po zaokrągleniu 75 zł + 124,26 zł +75 zł) = 1181,38 zł 1242 zł x 18 proc. = 223,56 zł 223,56 zł 107 zł = 116,56 117 zł + 124,26 zł +117 zł) = 1139,38 zł (1242 zł x 18 proc.) 46,33 zł = 177,23 zł 177,23 zł 107 zł = 70,23 zł, po zaokrągleniu 70 zł + 124,26 zł + 70 zł) = 1186,38 zł 690 zł x 18 proc. = 124,20 zł 124,20 zł 107 zł = 17,20 zł, po zaokrągleniu 17 zł + 124,26 zł +17 zł) = 1239,38 zł (690 zł x 18 proc.) 46,33 zł = 77,87 zł 77,87 zł 107 zł = 0 zł + 77,87 zł + 0 zł) = 1302,77 zł * koszty uzyskania przychodów ** Składka zdrowotna została zmniejszona do wysokości zaliczki podatkowej na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej
10 e-biblioteka Gazety Prawnej Tabela 2. Minimalne wynagrodzenia netto dla pełnego etatu w 2013 roku (dla osób w pierwszym roku pracy) Wynagrodzenie minimalne brutto w 2013 roku 1280 zł Składka zdrowotna rentowe Składki na ubezpieczenia społeczne emerytalne chorobowe łącznie podstawa wymiaru pełna składka odliczana z podatku Koszty uzyskania przychodu Podatek dochodowy podstawa opodatkowania pełny podatek dochodowy zaliczka do urzędu skarbowego Minimalne wynagrodzenie netto Bez i zwykłe * i zwykłe Bez i wyższe 1280 zł x 9,76 proc. = 124,93 zł 1280 zł x 1,5 proc. = 19,20 zł 1280 zł x 2,45 proc. = 31,36 zł 175,49 zł 175,49 zł = 1104,51 zł i wyższe Bez i 50 proc. i 50 proc. 1104,51 zł x 9 proc. = 99,41 zł 53,03 zł** 1104,51 zł x 7,75 proc. = 85,60 zł 111,25 zł 139,06 zł ( 175,49 zł) x 50 proc. = 552,26 zł + 111,25 zł) = 993,26 993 zł 993 zł x 18 proc. = 178,74 zł 178,74 zł 85,60 zł = 93,14 93 zł + 99,41 zł + 93zł) = 912,10 zł (993 zł x 18 proc.) 46,33 zł = 132,41 zł 132,41 zł 85,60 zł = 46,81 47 zł + 99,41 zł + 47 zł) = 958,10 zł + 139,06 zł) = 965,45 965 zł 965 zł x 18 proc. = 173,70 zł 173,70 zł -85,60 zł = 88,10 88 zł + 99,41 zł + 88 zł) = 917,10 zł (965 zł x 18 proc.) 46,33 zł = 127,37 zł 127,37 zł 85,60 zł = 41,77 42 zł + 99,41 zł + 42 zł) = 963,10 zł + 552,26 zł) = 552,25 zł, po zaokrągleniu 552 zł 552 zł x 18 proc. = 99,36 zł 99,36 zł 85,60 zł = 13,76 zł, po zaokrągleniu 14 zł + 99,41 zł + 14 zł) = 991,10 zł (552 zł x 18 proc.) 46,33 zł = 53,03 zł 53,03 zł 85,60 = 0 zł + 53.03 zł + 0 zł) = 1051,48 zł * koszty uzyskania przychodów, ** Składka zdrowotna została zmniejszona do wysokości zaliczki podatkowej na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy zdrowotnej.