KODEKS PRACY. Ujednolicony tekst ustawy Komentarz do zmian 24 wzory dokumentów. Przepisy z praktycznym komentarzem. Zmiany w badaniach lekarskich

Transkrypt

1 KODEKS PRACY 2015 Przepisy z praktycznym komentarzem Ujednolicony tekst ustawy Komentarz do zmian 24 wzory dokumentów Zmiany w badaniach lekarskich pracowników

2 Kodeks pracy 2015 Najnowszy tekst ujednolicony Komentarz do zmian 24 wzory dokumentów

3 Autorzy: Emilia Wawrzyszczuk, Bożena Lenart, Katarzyna Wrońska-Zblewska, Joanna Kaleta Kierownik grupy wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi Redaktor prowadząca: Emilia Wawrzyszczuk Korekta: Zespół Projekt okładki: Piotr Fedorczyk Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski ISBN: Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o., Warszawa 2015 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o Warszawa, ul. Łotewska 9a tel.: , faks cok@wip.pl Nakład: 500 egz. Drukarnia: Miller Druk Sp. z o.o., ul. Jagiellońska 82, Warszawa Skład i łamanie: Raster studio, N. Bogajczyk, ul. Konopnickiej 46, Sulejówek Kodeks pracy 2015 chroniony jest prawem autorskim. Przedruk materiałów i odsprzedaż bez zgody wydawcy są zabronione. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Zaproponowane wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. W związku z tym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Kodeks pracy 2015 wskazówek, informacji itp. do konkretnych przypadków.

4 SPIS TREŚCI Komentarz do zmian Elastyczny czas pracy... 7 Nawet 12-miesięczne okresy rozliczeniowe... 7 Wydłużenie okresu rozliczeniowego musi być uzasadnione... 8 Gdy nie ma związków, wystarczy porozumienie z przedstawicielami pracowników... 8 O zawartym porozumieniu trzeba poinformować inspekcję pracy Wynagrodzenie w każdym miesiącu nie może być niższe niż płaca minimalna Obowiązkowe harmonogramy czasu pracy Rozkład czasu pracy w umowie grafik niepotrzebny Dwa rodzaje ruchomego czasu pracy Konieczne zapis w układzie zbiorowym, porozumienie lub wniosek pracownika Uproszczony tryb wprowadzania przerywanego czasu pracy Przerywany czas pracy można wprowadzić porozumieniem Szczegółowy rozkład czasu pracy obowiązkowy Mimo nieświadczenia pracy pracownikowi należy się wynagrodzenie Odpracowywanie wyjść prywatnych Zapisy w przepisach wewnętrznych pożądane, ale nieobowiązkowe Za nieodpracowane wyjście nie ma zapłaty Uprawnienia rodzicielskie Urlop macierzyński Wymiar urlopu macierzyńskiego do wykorzystania przed porodem Minimalny wymiar urlopu do wykorzystania po porodzie W razie hospitalizacji lub zgonu matki dziecka urlop macierzyński przejmuje ojciec Dodatkowy urlop macierzyński Udzielanie dodatkowego urlopu macierzyńskiego Łączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy Urlop rodzicielski Aby skorzystać z urlopu rodzicielskiego, trzeba być pracownikiem Urlop rodzicielski obejmuje kolejne dni kalendarzowe Sposób korzystania z urlopu rodzicielskiego Udzielanie urlopu rodzicielskiego Poród w czasie urlopu wychowawczego bez prawa do rodzicielskiego Jednoczesne korzystanie z urlopu rodzicielskiego przez obydwoje rodziców Łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą Rezygnacja z części lub całości urlopu rodzicielskiego Urlopy adopcyjne Urlop wychowawczy Nowy termin skorzystania z urlopu wychowawczego Miesiąc urlopu wychowawczego dla każdego rodzica Samotny rodzic skorzysta z pełnego wymiaru urlopu Dłużej razem na urlopie wychowawczym Urlop do wykorzystania nawet w 5 częściach Dodatkowy urlop wychowawczy na niepełnosprawne dziecko Zmiany objęły też urlop wypoczynkowy Urlop wypoczynkowy nie przedawnia się na urlopie wychowawczym Wymiar urlopu bez zasady proporcjonalności

5 Spis treści Badania lekarskie pracowników Do nowego pracodawcy ze starym zaświadczeniem Trzeba porównać warunki pracy Skierowanie i orzeczenie lekarskie nowe wzory Kolejne ułatwienia dla pracodawców Wzory Dokumentów Wzór 1. Wniosek pracownicy o urlop macierzyński przed porodem Wzór 2. Wniosek pracownicy o rezygnację z części urlopu macierzyńskiego Wzór 2a. Zaświadczenie pracodawcy ojca dziecka, potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego Wzór 3. Wniosek pracownika ojca o część urlopu macierzyńskiego niewykorzystaną przez matkę Wzór 4. Wniosek o przerwanie urlopu macierzyńskiego na czas pobytu dziecka w szpitalu Wzór 5. Wniosek pracownicy o dodatkowy urlop macierzyński i urlop rodzicielski Wzór 6. Wniosek w sprawie rezygnacji z całości lub części dodatkowego urlopu macierzyńskiego/urlopu rodzicielskiego Wzór 7. Wniosek pracownika o dodatkowy urlop macierzyński Wzór 8. Wniosek pracownika ojca o dodatkowy urlop macierzyński, z którego zrezygnowała matka dziecka Wzór 9. Wniosek o łączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego/urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy Wzór 10. Informacja o nieuwzględnieniu wniosku pracownika o podjęcie pracy w okresie dodatkowego urlopu macierzyńskiego/urlopu rodzicielskiego Wzór 11. Wniosek pracownika o urlop rodzicielski Wzór 11a. Oświadczenie pracownika dotyczące urlopu rodzicielskiego załącznik do wniosku o urlop rodzicielski Wzór 12. Wniosek w sprawie rezygnacji z całości lub części urlopu rodzicielskiego Wzór 13. Wniosek pracownika ojca o urlop rodzicielski, z którego zrezygnowała matka dziecka Wzór 14. Wniosek o urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Wzór 15. Wniosek o dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego Wzór 16. Wniosek o urlop wychowawczy Wzór 16a. Oświadczenie drugiego rodzica (opiekuna) dziecka o zamiarze lub braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego Wzór 17. Porozumienie pracodawcy z przedstawicielstwem pracowników w sprawie stosowania 12-miesięcznych okresów rozliczeniowych czasu pracy Wzór 18. Porozumienie pracodawcy z przedstawicielstwem pracowników w sprawie stosowania ruchomego czasu pracy Wzór 19. Wniosek pracownika o objęcie ruchomym czasem pracy Wzór 20. Wniosek pracownika o zgodę na wyjście w godzinach pracy w celach prywatnych Wzór 21. Porozumienie pracodawcy z przedstawicielstwem pracowników w sprawie stosowania systemu przerywanego czasu pracy Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502) Dział I. Przepisy ogólne Rozdział I. Przepisy wstępne Rozdział II. Podstawowe zasady prawa pracy Rozdział IIa. Równe traktowanie w zatrudnieniu Rozdział IIb. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy Rozdział III. (skreślony) Dział II. Stosunek pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Rozdział II. Umowa o pracę

6 Spis treści Oddział 1. Zawarcie umowy o pracę Oddział 2. Przepisy ogólne o rozwiązaniu umowy o pracę Oddział 3. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem Oddział 4. Uprawnienia pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę Oddział 5. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia Oddział 6. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia Oddział 6a. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia Oddział 7. Wygaśnięcie umowy o pracę Rozdział IIa. Warunki zatrudnienia pracowników skierowanych do pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z państwa będącego członkiem Unii Europejskiej Rozdział IIb. Zatrudnianie pracowników w formie telepracy Rozdział III. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę Oddział 1. Stosunek pracy na podstawie powołania Oddział 2. Stosunek pracy na podstawie wyboru Oddział 3. Stosunek pracy na podstawie mianowania Oddział 4. Stosunek pracy na podstawie spółdzielczej umowy o pracę Dział III. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia Rozdział I. Ustalanie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą Rozdział Ia. Wynagrodzenie za pracę Rozdział II. Ochrona wynagrodzenia za pracę Rozdział III. Świadczenia przysługujące w okresie czasowej niezdolności do pracy Rozdział IIIa. Odprawa rentowa lub emerytalna Rozdział IV. Odprawa pośmiertna Dział IV. Obowiązki pracodawcy i pracownika Rozdział I. Obowiązki pracodawcy Rozdział II. Obowiązki pracownika Rozdział IIa. Zakaz konkurencji Rozdział III. Kwalifikacje zawodowe pracowników Rozdział IV. Regulamin pracy Rozdział V. Nagrody i wyróżnienia Rozdział VI. Odpowiedzialność porządkowa pracowników Dział V. Odpowiedzialność materialna pracowników Rozdział I. Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy Rozdział II. Odpowiedzialność za mienie powierzone pracownikowi Dział VI. Czas pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Rozdział II. Normy i ogólny wymiar czasu pracy Rozdział III. Okresy odpoczynku Rozdział IV. Systemy i rozkłady czasu pracy Rozdział V. Praca w godzinach nadliczbowych Rozdział VI. Praca w porze nocnej Rozdział VII. Praca w niedziele i święta Dział VII. Urlopy pracownicze Rozdział I. Urlopy wypoczynkowe Rozdział II. Urlopy bezpłatne Dział VIII. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem

7 Spis treści Dział IX. Zatrudnianie młodocianych Rozdział I. Przepisy ogólne Rozdział II. Zawieranie i rozwiązywanie umów o pracę w celu przygotowania zawodowego Rozdział III. Dokształcanie Rozdział IIIa. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe Rozdział IV. Szczególna ochrona zdrowia Rozdział V. Urlopy wypoczynkowe Rozdział VI. Rzemieślnicze przygotowanie zawodowe Dział X. Bezpieczeństwo i higiena pracy Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy Rozdział II. Prawa i obowiązki pracownika Rozdział III. Obiekty budowlane i pomieszczenia pracy Rozdział IV. Maszyny i inne urządzenia techniczne Rozdział V. Czynniki oraz procesy pracy stwarzające szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia Rozdział VI. Profilaktyczna ochrona zdrowia Rozdział VII. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe Rozdział VIII. Szkolenie Rozdział IX. Środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze Rozdział X. Służba bezpieczeństwa i higieny pracy Rozdział XI. Konsultacje w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz komisja bezpieczeństwa i higieny pracy Rozdział XII. Obowiązki organów sprawujących nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi Rozdział XIII. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące wykonywania prac w różnych gałęziach pracy Dział XI.Układy zbiorowe pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Rozdział II. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy Rozdział III. Zakładowy układ zbiorowy pracy Dział XII. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy Rozdział I. Przepisy ogólne Rozdział II. Postępowanie pojednawcze Rozdział III. Sądy pracy Dział XIII. Odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika Rozdział II (skreślony) Dział XIV. Przedawnienie roszczeń Dział XIVa. (uchylony) Dział XV. Przepisy końcowe

8 ELASTYCZNY CZAS PRACY NAWET 12-MIESIĘCZNE OKRESY ROZLICZENIOWE Jednym z największych problemów pracodawców w zakresie planowania czasu pracy były krótkie okresy rozliczeniowe. Tylko w nielicznych przypadkach (w rolnictwie i hodowli, a także przy pilnowaniu mienia lub ochronie ze względu na nietypowe warunki organizacyjne lub techniczne, mając wpływ na przebieg procesu pracy) pracodawca mógł stosować 12-miesięczne okresy rozliczeniowe. Zasadą były natomiast 4-miesięczne okresy rozliczeniowe, a w równoważnym systemie czasu pracy 1-miesięczne, z możliwością przedłużenia do 3 lub 4 miesięcy w wyjątkowych, uzasadnionych przypadkach. Nowelizacja Kodeksu pracy uchwalona 12 lipca 2013 r. wprowadziła możliwość przedłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy (z zachowaniem zasad dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników). Co ważne, przedłużenie okresu rozliczeniowego jest możliwe w każdym systemie czasu pracy. Przykład: Zgodnie z art. 143 Kodeksu pracy (dalej: kp) na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. Pomimo iż przepis ten nie przewiduje możliwości wydłużenia okresu rozliczeniowego czasu pracy ponad 1 miesiąc, pracodawca będzie mógł tego dokonać na podstawie nowego brzmienia przepisu art kp i przedłużyć obowiązujący pracownika zatrudnionego w tym systemie czasu pracy okres rozliczeniowy do maksymalnie 12 miesięcy. Ważne! Możliwość przedłużania okresów rozliczeniowych czasu pracy do 12 miesięcy jako pierwsza dawała tzw. ustawa antykryzysowa, czyli ustawa z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz.U. z 2009 r. nr 125, poz. 1035). To na jej mocy od 22 sierpnia 2009 r. do 31 grudnia 2011 r. pracodawcy w przypadkach uzasadnionych przyczynami obiektywnymi lub technologicznymi, lub dotyczącymi organizacji czasu pracy mogli przedłużać okresy rozliczeniowe maksymalnie do 12 miesięcy, przy zachowaniu ogólnych zasad dotyczących bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. 7

9 Kodeks pracy 2015 Zgodnie z art kp wydłużenie okresu rozliczeniowego jest możliwe w przypadkach uzasadnionych przyczynami obiektywnymi lub technicznymi, lub dotyczącymi organizacji pracy. Przepisy nie wskazują jednak, jak należy rozumieć te warunki. 8 Wydłużenie okresu rozliczeniowego musi być uzasadnione W trakcie prac parlamentarnych nad ustawą pojawiały się głosy, że taka konstrukcja przepisu jest zbyt ogólna i może prowadzić do nadużyć. Należy zatem pamiętać, że wydłużenie okresu rozliczeniowego na podstawie zmienionego art kp musi być naprawdę uzasadnione, a okoliczności te mogą podlegać ocenie inspekcji pracy oraz sądu. Przykład: Firma jest pośrednikiem w sprzedaży produktów sezonowych. Ilość produktów, jakie otrzymuje od sprzedawców, jest uzależniona od ilości wytworzonego przez dostawców surowca. Brak możliwości zaplanowania natężenia pracy w poszczególnych miesiącach uzasadnia wprowadzenie nawet 12-miesięcznych okresów rozliczeniowych czasu pracy. Przykład: Firma budowlana zajmuje się budową dróg i autostrad. Uzależnienie od warunków atmosferycznych, a tym samym brak możliwości dokładnego zapotrzebowania na pracę pracowników powodują, iż może zastosować okres rozliczeniowy czasu pracy obejmujący maksymalnie 12 miesięcy. Ważne! Spełnienie przesłanek dla wydłużenia okresu rozliczeniowego ponad wymiar określony w przepisie ustalającym dany system czasu pracy (np. ponad 3 miesiące w systemie równoważnego czasu pracy) nie zawsze będzie uzasadniało wydłużenie okresu rozliczeniowego aż do 12 miesięcy na podstawie art kp. Okres ten jest bowiem maksymalny. Jeżeli zatem przesłanki obiektywne, techniczne lub organizacyjne uzasadniają przedłużenie okresu rozliczeniowego jedynie do 8 miesięcy, taki właśnie okres rozliczeniowy powinien być u pracodawcy zastosowany. Gdy nie ma związków, wystarczy porozumienie z przedstawicielami pracowników Zgodnie z dotychczas obowiązującymi przepisami przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.