Agenda śyciorys Twórczość dr inŝ. Jacek Grekow WSMP Wprowadzenie do słuchania muzyki powaŝnej Wydział Informatyki, Politechnika Białostocka Jan Sebastian Bach (ur. 1685 w Eisenach, zm. 1750 w Lipsku) kompozytor niemiecki epoki baroku, jeden z najwybitniejszych artystów w dziejach muzyki. Pochodził z osiadłej w Turyngii i Saksonii rodziny luterańskiej, o długich tradycjach muzycznych, sięgających XVI wieku. Przykład muzyczny: J.S.Bach - Aria na strunie G Do czasów Jana Sebastiana aŝ 45 potomków Hansa Bacha (ur. ok. 1520) zostało muzykami. Oprócz ojca zawodowo muzykowali wujowie. Byli organistami kościelnymi, nadwornymi muzykami i kompozytorami. TakŜe synowie Jana Sebastiana byli twórcami muzyki, niektórzy znaczącymi. 1
Osierocony Jan Sebastian nie miał jeszcze 10 lat, gdy opiekę nad nim przejłą starszy brat Johann Christoph, organista w niedalekim Ohrdruf. W domu brata chłopiec uczył się gry na róŝnych instrumentach, przepisywał teŝ kompozycje ówczesnych mistrzów. W Ohrdruf poznał budowę organów. Instrument w tutejszym kościele wymagał ciągłych napraw i często posyłano chłopca, by naprawił lub wymienił którąś z części. Praktyczna wiedza o budowie organów przydała się później w grze. Jan Sebastian był przede wszystkim organistą, w późniejszych latach grał teŝ na klawesynie, klawikordzie oraz na skrzypcach, altówce i gitarze. W czasach jego młodości fortepian nie był jeszcze w powszechnym uŝyciu. Miejsca pobytu: Eisenach Lüneburg Arnstadt Mühlhausen/Thüringen Weimar Köthen Lipsk Ŝyciorys twórczość Jan Sebastian Bach jest autorem ponad 1000 znanych utworów, skatalogowanych w XX w. przez Wolfganga Schmiedera (katalog Bach Werke Verzeichnis, w skrócie BWV). Bach sięgał po wszystkie współczesne sobie gatunki muzyczne, poza operą. Pisał utwory na organy i klawesyn, komponował fugi, muzykę chóralną oraz kameralną. Był mistrzem muzyki polifonicznej doprowadził do doskonałości barokową formę fugi (Das Wohltemperierte Klavier, Kunst der Fuge). Po śmierci Bach został zapomniany, jego nazwisko przyćmiła kariera syna, Carla Philippa Emanuela Bacha. Jan Sebastian Bach został ponownie "odkryty" przez Feliksa Mendelssohna-Bartholdy'ego, który w 1829 zaprezentował wykonanie Pasji według Św. Mateusza w Berlinie. 3 utwory Bacha nagrane zostały na dysku umieszczonym na dwóch sondach programu Voyager wystrzelonych w przestrzeń kosmiczną w 1977 inspiracje W początkach XVIII w. na dworach ksiąŝąt niemieckich rozbrzmiewał muzyka instrumentalna, czasem operowa, najczęściej włoska. Bach miał niejednokrotnie okazję poznać utwory Antonia Vivaldiego, Arcangela Corellego czy Tomasa Albinoniego. W katalogu jego dzieł zostały dowody tego zainteresowania w postaci opracowań cudzych utworów lub po prostu zapoŝyczeń tematów bądź motywów (w czasach Bacha takie zapoŝyczenia były normalną praktyką). 2
utwory organowe Chciałem na najpotęŝniejszym instrumencie na organach, przedstawiać wydarzenia w przyrodzie: np. uderzenie pioruna, trzęsienie ziemi, walące się mury itp. pisał Bach w jednym z listów : J.S.Bach - Toccata i Fuga d-moll BWV 565 J.S.Bach - Fantazja i fuga g-moll BWV542 Organy Polifonia Polifonia - rodzaj faktury muzycznej, w której równocześnie dwa lub więcej głosów prowadzonych jest niezaleŝnie od siebie. Przykład muz. Homofonia Homofonia - rodzaj faktury, w której melodii, znajdującej się zazwyczaj w najwyŝszym głosie, towarzyszy akompaniament. Homofonia polega na dominacji melodii prowadzonej w pierwszym głosie, najczęściej jest to głos wykonujący główny temat utworu. W takich utworach akompaniament występuje w formie pionów akordowych lub figuracji. Rozkwit tej faktury przypada na epokę klasyczną i romantyczną. Przykład muz. Fuga Fuga (łac. ucieczka) rozbudowana polifoniczna forma muzyczna, tworzona wg ścisłych reguł. (coś w rodzaju zadania matematycznego dla programisty) KaŜda fuga posiada charakterystyczny TEMAT, który jest powtarzany i przekształcany we wszystkich głosach. Oprócz tematu w fudze pojawiają się linie melodyczne które współdziałają z tematem (kontrapunkt) śledzenie TEMATU w poszczególnych głosach pomaga w słuchaniu fugi Fuga 3
Koncerty branderburskie muzyka rozrywkowa Koncerty brandenburskie (BWV 1046 1051) zbiór sześciu koncertów orkiestrowych Jana Sebastiana Bacha ofiarowanych margrabiemu Brandenburgii Christianowi Ludwigowi w 1721. Bach liczył prawdopodobnie na posadę u margrabiego, jednakŝe tak się nie stało. J.S.Bach - V Koncert brandenburski D-dur, BWV 1050 I. Allegro 10:05 II. Affettuoso 5:43 III. Allegro 5:43 J.S.Bach - III Koncert brandenburski G-dur, BWV 1048 (~9. min) J. S. Bach - Koncert na dwoje skrzypiec d- moll BWV 1043 cz.i J.S. Bach - Jesus Bleibet Meine Freude W latach 1720. Jan Sebastian Bach był zatrudniony jako dyrektor muzyki kościelnej w Lipsku. Warunki zatrudnienia zawierały m.in. pisanie nowych kantat co tydzień, na niedzielną mszę. Bach zaczynał zwykle pracę w poniedziałek i komponował oraz kopiował nuty dla poszczególnych instrumentów przez cztery dni, do czwartku. W piątek odbywała się pierwsza próba, w sobotę doskonalono wykonanie. W niedzielę następowała premiera o ósmej rano na mszy. Jedną z kantat napisanych w Lipsku była Herz und Mund und Tat und Leben ("Heart and Mouth and Deed and Life"), oznaczona przez Schmiedera jako BWV 147. Chorał zamykający suitę stał się jednym z najsławniejszych utworów Jana Sebastiana Bacha. Chorał"Jesus bleibet meine Freude" - Jesus bleibet meine Freude Jesus bleibet meine Freude Meines Herzens Trost und Saft Jesus wahret allem Leide Er ist meines Lebens Kraft Meiner Augen Lust und Sonne Meiner Seele Schatz und Wonne Darum lass' ich Jesum nicht Aus dem Herzen und Gesicht Chorał "Jesus bleibet meine Freude Inne wykonania Wielka msza h-moll BWV 232 uwaŝana jest przez krytykówza najdoskonalsze dzieło muzyki religijnej Jana Sebastiana Bacha. Msza h-moll w historii literatury muzycznej jest utworem nietypowym, powstała bowiem ponad podziałami między Kościołem katolickim i protestanckim w dwuwyznaniowych Niemczech. 4
Jej historia powstania wiąŝe się ze staraniami Bacha o posadę nadwornego kompozytora na katolickim dworze elektora Saksonii i króla Polski Augusta III w Dreźnie, z tą myślą przesłał dwie pierwsze części mszy: Kyrie i Gloria w 1733 roku. muzyka wokalno instrumentalna Kantaty (fragmenty) Utwory do zapamietania Msza obejmuje pięć głównych części mszy: Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei. Kyrie (pl. Panie, zmiłuj się nad nami) Gloria - Gloria in excelsis Deo - (pl. Chwała na wysokości Bogu) Credo - Credo in unum Deum - (pl. Wierzę w jednego Boga) Sanctus - Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus, Deus Sabaoth. - (pl. Święty, Święty, Święty Pan, Bóg Zastępów) Agnus Dei - (pl. Baranek BoŜy) J.S.Bach - Aria na strunie G J.S.Bach - V Koncert brandenburski D-dur J.S.Bach - Toccata i Fuga d-moll BWV 565 J.S.Bach - Fantazja i fuga g-moll BWV542 J.S.Bach - Chorał "Jesus bleibet meine Freude - Sanctus Bibliografia Albert Schweitzer: Jan Sebastian Bach, Biografia, W.A.B., 2009 Wikipedia 5