Konspekt MODELU-Projektu Katowice, 2012r. mgr Magdalena Sobań Absolwentka Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Instytut Sztuki Wydział Artystyczny w Cieszynie, kierunek Edukacja Artystyczna w zakresie sztuk plastycznych w specjalności malarska kreacja obrazu oraz Śląskiej Wyższej Szkoły Zarządzania im. gen. J. Ziętka w Katowicach, kierunek Ochrona Dóbr Kultury, Wydział Nauk Społecznych i Technicznych. Temat: Batik czyli kolorowa podróż w świat fantazji-zajęcia dla klas 1-3 szkoły podstawowej. 1. Cel/cele ogólne: zapoznanie z tematem zajęć zapoznanie z techniką batiku przedstawienie wybranych przykładów prac wykonanych za pomocą techniki batiku rozmowa z uczniem o wybranym projekcie rozwijanie umiejętności komunikacyjnych ucznia i współpracy w zespole 2. Cele szczegółowe: Uczeń po zajęciach powinien: rozpoznawać reprodukcje poznane na zajęciach związane kompozycjami wykonanymi w technice batiku samodzielnie ocenić i analizować kompozycje graficzne z uwzględnieniem ich wartości plastycznych i artystycznych samodzielnie wykonać prace w technice batiku według własnego projektu 1
3. Metody Pracy: słowna oglądowa praca z komputerem 4. Forma pracy ucznia: praca z całą klasą praca w małych grupach praca indywidualna 5. Środki dydaktyczne: reprodukcje prac wykonanych w technice batiku laptop i rzutnik multimedialny projekty uczniów 6. Technika plastyczna: Batik 7. Szczegółowy przebieg zajęć: czynności organizacyjne zapoznanie z techniką batiku przedstawienie zadania plastycznego zwrócenie uwagi na estetykę podczas wykonywania kompozycji podsumowanie zajęć i utrwalenie wiedzy 2
Czynności nauczyciela: Nauczyciel nadzoruje rozmowę i działania uczniów. Przedstawia prezentację multimedialną z przykładami prac wykonanych w technice batiku. Czynności ucznia: Uczniowie przygotowują stanowiska pracy i potrzebne materiały, wykonywanie ćwiczenia według własnego projektu. Projekt: Batik czyli kolorowa podróż w świat fantazji-zajęcia dla klas 1-3 szkoły podstawowej, ma na celu przybliżenie dzieciom techniki malarskiej jaką jest batik. Zajęcia mogą być przeprowadzone w każdej placówce szkolnej. Jedynym ograniczeniem jest wyobraźnia. Batik wytwarzany jest od ponad 2000 lat, jest to jedna z najstarszych technik malarskich na świecie, znana m.in. w Azji Południowej i Południowo- Wschodniej oraz w Afryce. Batikiem określamy zarówno technikę zdobienia tkaniny barwnym ornamentem, jak i samą tkaninę wykonaną tą techniką. Sposób tworzenia batików polega na nakładaniu na odpowiednie części tkaniny warstw wosku, a następnie barwieniu (np. przez zamoczenie całej tkaniny lub jej fragmentów w roztworze z farbą). Powstałe batiki bardzo często określane są jako woskowe witraże. Spowodowane jest tym, że kiedy gotowy batik zostanie oświetlony od tyłu przypomina właśnie kompozycję wykonaną w technice witrażu. Ze względu na niepowtarzalność ręcznie wykonywanego rysunku oraz przypadkowe pęknięcia skorupki wosku, każda z tkanin zyskuje unikatowy charakter, a różnobarwne ornamenty zdobiące powierzchnię tkanin to wynik stosowania wielowiekowej wiedzy technicznej oraz tradycyjnej technologii 3
barwienia, która pozwala na uzyskanie szerokiej gamy trwałych i głębokich kolorów. Prace wykonane w technice batiku wyglądają inaczej w każdym zakątku świata, najbardziej różnobarwne, intensywne i wieloelementowe powstają w Malezji. Il.1. Przykładowy batik z Malezji 1 Natomiast batiki pochodzące z Indonezji cechuje bardziej stonowana i mniej agresywna kolorystyka, motywami przewodnimi sa sceny z życia codziennego a także motywy zwierzęce, roślinne i geometryczne. Z tak dekorowanych tkanin, 1 http://malgosianatropietygrysow.blox.pl/html 4
zazwyczaj bawełnianych, robi się na wyspach pacyficznych sarongi obszerne spódnice, które owija się wokół pasa 2. Il.2. Przykładowy batik z Indonezji 3 Batiki Japońskie wytwarzane są według ściśle określonych reguł. Cała procedura powstawania malunku jest bardzo istotna. Materiałem, na którym maluje się woskiem jest jedwab. Zazwyczaj batikowe dzieła przedstawiają wizerunki gejsz, górskie krajobrazy typowe dla pejzażu Japonii. 2 http://www.szczyptaswiata.info/batik-witrazowa-tkanina.html 3 http://kustoszd.files.wordpress.com/2010/11/mg_7963.jpg 5
Il.3. Przykładowy batik z Japonii 4 Na kontynencie europejskim batiki wykonywane są na tkaninach bawełnianych, szyfonach oraz jedwabiu. Motywy przedstawiają kompozycje geometryczne, pejzaże, sceny rodzajowe, kompozycje kwiatowe, a także zwierzęta. Afrykańskie batiki zwykle wytwarzane są na półprzeźroczystej tkaninie przedstawiają scenki rodzajowe charakterystyczne dla ludów zamieszkujących kontynent afrykański. Kolorystyka dzieł utrzymana jest w ciepłej tonacji, od pomarańczy po głębokie czerwienie i brązy. 4 http://wuhaonyc.com/product_info.php?cpath=0_6_27&products_id=774 6
Il.4. Przykładowy batik z Afryki 5 Podczas tworzenia pracy w technice batiku, można przewidzieć jedynie ogólny efekt finalny. Bardzo często zdarza się, że końcowy wytwór potrafi zaskoczyć nawet najbardziej doświadczonego artystę. Sama technika batiku jest dosyć prosta choć dosyć czaso i pracochłonna. Technika batiku nie wymaga żadnych skomplikowanych narzędzi ani surowców. Do wykonania pracy w technice batiku potrzebne będą: wosk (pszczeli i parafina) płótno (mogą to być stare prześcieradła lub obrusy), barwniki (farby do tkanin) gar 5 http://www.tts-group.co.uk/shops/tts/products/pd1717487/african-batik-set/ 7
pędzle żelazko stare gazety Przebieg zajęć: Kiedy dziecko zdecyduje jaki chce zrealizować projekt i czy będzie to praca samodzielne lub grupowa, wykonuje następne czynności: przenosi na płótno wybrany wzór (kalkuje lub rysuje własnoręcznie) tkaninę uprzednio pierze się kilkakrotnie, a nawet gotuje. Usuwa się wówczas zanieczyszczenia i jednocześnie dekatyzuje materiał wiele tkanin z włókien naturalnych kurczy się przy pierwszym kontakcie z wodą jeśli projekt tego wymaga to nakłada tzw. desenie (papierowy szablon wycina się, albo dziurkuje radełkiem), na bardzo delikatną tkaninę najłatwiej przenieść wzór, odmalowując go miękkim ołówkiem, albo posypując perforowany szablon węglem drzewnym lub sproszkowanym grafitem ołówkowym proszek zostawia łatwy do usunięcia ślad na materiale nakłada wosk specjalnym narzędziem tzw. tjantingiem (rodzaj pióra ze zbiornikiem na wosk) na miejsca, które maja pozostać niezabarwione. Aplikator powinno się często podgrzewać, bo stygnącym woskiem maluje się coraz grubsze kreski. Wosk musi być gorący, żeby dobrze wchłaniał go materiał zamacza materiał w wybranym przez siebie barwniku np. niebieskim. Farbujemy "na zimno", czyli rozpuszczamy farbę w gorącej wodzie (nie całą, zależy od tego jaki intensywny kolor chce się uzyskać), wlewamy do miski i dolewamy zimnej wody (znowu zależy od tego jaki kolor 8
chcemy uzyskać). Wkładamy materiał, tak żeby cały sie zafarbował, pozostawiamy do wyschnięcia po wysuszeniu tkaniny nakłada kolejną warstwę wosku-w tych miejscach, które maja pozostać nadal niebieskie i zamacza w kolejnym barwniku np. zielonym i powtarza te czynności tak długo aż uzyska pożądany efekt gotowy batik kładzie na warstwie gazet i przeprasowuje żelazkiem, pierwszy raz bez gazety, aby wosk sie znalazł na całym batiku, potem prasuje przez pojedynczą gazetę, tak długo aż kolejne gazety będą zupełnie suche Podczas malowania pędzlami dziecko/dzieci powinny być wcześniej zapoznane z zasadą łączenia kolorów tzn. żółty zmieszany z niebieskim da zielony, niebieski z czerwonym daje fioletowy, a po połączeniu czerwonego z zielonym uzyskamy brązowy. Technika batiku umożliwia stwarzanie przedmiotów o różnych funkcjach, np. użytkowych (zakładki do książek, torby, plecaki, chusty,) jak i czysto dekoracyjnych (lampiony, abażury, rolety itp.). Dzieci uczestniczące w zajęciach maja niecodzienna możliwość zapoznania się z jedną z najstarszych technik malarskich, która umożliwi im nie tylko wyjątkową okazję do własnej wypowiedzi artystycznej i da niesamowite wrażenia estetyczne ale także pozwoli na wędrówkę po odległych zakątkach świata. 9