Rola i miejsce Biskupina w poznawaniu historii naszego kraju 1. Cele lekcji: a) Wiadomości Po zakończonej lekcji uczeń: zna pojęcia archeologia, gród, rekonstrukcja, zna umiejscowienie Biskupina na mapie Polski, wie jakie zabytki i atrakcje można obejrzeć udając się do Biskupina. b) Umiejętności Po zakończonej lekcji uczeń: rozumie jakie jest znaczenie odkrycia grodu w Biskupinie dla odkrywania historii potrafi pracować z tekstem źródłowym, mapą, podręcznikiem, umie wyrażać własne opinie, Polski, 2. Metoda i forma pracy wykład, praca z tekstem źródłowym praca w grupach, praca z mapą i atlasami, dyskusja, burza mózgów. 3. Środki dydaktyczne mapa i atlasy dostępne w bibliotece szkolnej, plan Biskupina (załącznik 1), dzieje badań archeologicznych w Biskupinie (załącznik 2),
Oficjalny plakat XII Festynu Archeologicznego w Biskupinie (załącznik 3), podręcznik, szary papier duże kartony. 4. Przebieg lekcji 1. Na początku lekcji wyjaśniam iż, Biskupin to najbardziej znany w Europie Środkowej rezerwat archeologiczny. Badania wykopaliskowe rozpoczęły się w 1934 roku. Imponujący był rozmach prowadzonych prac wykopaliskowych, w których stosowano nowoczesne metody badań. W ich wyniku odkryte zostały konstrukcje drewniane osiedla sprzed ponad 2700 lat ( zachowane w znakomitym stanie ). Przed wojną Biskupin był nazywany "Polskimi Pompejami". 2. Następnie dzielę klasę na grupy. Na podstawie tekstów i opisów zawartych w załącznikach 1 i 2: Grupa 1ma za zadanie omówić budowę grodu na przykładzie Biskupina. Grupa 2ma za zadanie omówić jaka była historia Biskupina, Po zapoznaniu się z wiadomościami zebranymi z obu grup cala klasa dyskutuje i podaje w punktach historię powstania, funkcjonowania i upadku grodu w Biskupinie. 3. Synteza wiadomości metodą burzy mózgów. Wykorzystując wiadomości i umiejętności nabyte na lekcji oraz oficjalny plakat XII Festynu Archeologicznego w Biskupinie (załącznik 3) uczniowie zastanawiają się: 1/ co ciekawego można zobaczyć w Biskupinie w czasie festynu, 2/ do jakiej grupy odbiorców adresowane są tego typu imprezy, 3/ czy jest sens utrzymywania miejsc wykopaliskowych podobnych do Biskupina. 4. Proponuję uczniom wykonanie zadania Moja Reklama Społeczna. Zadaniem uczniów będzie wymyślenie plakatu, który miałby zostać umieszczony na billboardach adresowanych do ich rówieśników. Jej tematem powinna być tematyka związana z Biskupinem bądź innym miejscem wykopalisk archeologicznych. Plakat ma na celu przyciągnięcie do odwiedzenia tego typu miejsc tych wszystkich, którzy tam jeszcze nie byli. 5. Bibliografia 1. Tomalska H. Od pierwszych cywilizacji do czasów nowożytnych, Warszawa,1996 2. Wróbel J. Odnaleźć przeszłość,warszawa 2002 3. BurdaB., Halczak B., Józefiak R., Roszak A., Szymczak M. Historia 1, Przewodnik dla nauczyciela,rumia 2002 4. Strona internetowa Muzeum Archeologicznego w Biskupinie http://www.biskupin.pl/ 5. Strona internetowa Muzeum Archeologicznego w Poznaniu http://www.muzarp.poznan.pl/ 6. Wolna encyklopedia internetowa http://pl.wikipedia.org/
6. Załączniki Załącznik 1 Plan Biskupina Niemal 2800 lat minęło od czasu, kiedy na wyspie pojawiła się ludność kultury łużyckiej, która wzniosła tam warowny gród. Miał on chronić mieszkańców przed zagrożeniem ze strony obcych plemion nie bezpodstawnym, gdyż atak jednego z nich doprowadził do upadku grodu. W ciągu jednej zaledwie zimy ścięto tysiące dębów, wykonano większość robót ciesielskich, a przygotowane kłody przetransportowano na wyspę. Wszystkie elementy drewniane zostały ujednolicone, co znacznie przyspieszyło prace budowlane. Osada podzielona została na trzynaście rzędów chat, z których każda mierzyła 70 90 m2. Otaczała je ulica okrężna, biegnąca u podnóża wału. Gród zabezpieczony był również falochronem.
źródło: strona internetowa http://www.muzarp.poznan.pl/ oraz strona http://www.biskupin.pl/ Załącznik 2 Dzieje badań archeologicznych Osada starożytna w Biskupinie została odkryta w 1933 r. przez uczniów, którzy poinformowali
miejscowego nauczyciela, Walentego Szwajcera o swoim odkryciu wystających z wody drewnianych pali, ten zaś powiadomił prof. Józefa Kostrzewskiego z Poznania. badania wykopaliskowe zostały zainicjowane w roku 1934 i kontynuowane były do wybuchu wojny. W czasie wojny specjalny niemiecki oddział SSAusgrabung Urstätt pod dowództwem Hauptsturmführera Prof. Dr Hansa Schleifa prowadził w latach 19391942 wykopaliska na terenie osady biskupińskiej, w celu wykazania jej pragermańskości. Po wojnie archeolodzy polscy, pod kierunkiem Zdzisława Rajewskiego, wznowili badania i kontynuowali je do roku 1974. Ogółem przebadano ok. 3/4 osiedla. Badania w Biskupinie zarówno w okresie międzywojennym, jak i po wojnie były przykładem najwyższego możliwego wówczas poziomu metodycznego prowadzenia wykopalisk, stanowiąc wzór do naśladowania nie tylko w Polsce, ale i zagranicą. Zainicjowano w Biskupinie w okresie międzywojennym interdyscyplinarne badania paleoekologiczne, stosowano fotografię dokumentacyjną z aparatów latających, inicjując w ten sposób archeologię lotniczą w Polsce, dokonywano eksperymentów archeologicznych, inicjując w ten sposób archeologię eksperymentalną. Gród w Biskupinie jest jedynym w Polsce stanowiskiem archeologicznym dla którego opracowano program długoterminowej konserwacji poprzez utrzymywanie wysokiego poziomu wody w jeziorze otaczającym stanowisko oraz wdrożono system monitorowania parametrów środowiska dla zapewnienia autentycznej substancji zabytkowej optymalnych warunków przetrwania. Gród w Biskupinie uznany został za pomnik historii Polski. Osada obronna kultury łużyckiej Osada w Biskupinie wiąże się z tzw. kulturą łużycką, czyli kręgiem kulturowym trwającym od środkowej epoki brązu, od ok. XIV w. p.n.e. po wczesną epokę żelaza, czyli do ok. V w. p.n.e. Kultura łużycka to pojęcie archeologiczne, pod którym różni badacze widzieli różne etnosy albo Prasłowian, albo Pragermanów, albo Ilirów. Biskupin był kolejno wykorzystywany ideologicznie przez różne siły polityczne w sporach dotyczących praw różnych narodów do ziem dzisiejszej Polski. Obecnie powszechnie przyjmuje się, że etniczności kultury łużyckiej, podobnie jak i innych kultur archeologicznych nie da się konkluzywnie ustalić. Brama zrekonstruowanej osady. Na podstawie badań elementów konstrukcyjnych osiedla (drewnianych bali, zob. dendrochronologia) stwierdzono, że powstało ono najprawdopodobniej zimą 738 roku p.n.e. Założono je na podmokłej wyspie na Jeziorze Biskupińskim (obecnie półwysep), o kształcie w przybliżeniu owalnym i powierzchni ok. 2 ha (w obrębie wałów mieściło się ok. 1,3 ha powierzchni). Wyspa wznosiła się 0,8 1,2 m ponad wody otaczającego jeziora. Na terenie osady znajdowało się ok. 106 domostw, o wymiarach przeciętnie ok. 8 x 10 m, usytuowanych szeregowo wzdłuż moszczonych drewnem 11 ulic, o szerokości ok. 2,5 m każda. Ocenia się, że w osadzie mieszkać mogło od 600 do 1200 osób. osada otoczona była wałem drewnianoziemnym o szerokości 34 m i domniemanej wysokosci do 6 m, w którym znajdowała się brama wjazdowa. Gród otoczony był falochronem o szerokości od 2 do 9 m, zbudowanym z ukośnie wbitych pali. Regularny schemat zabudowy grodu biskupińskiego powtarza się również w przypadku innych grodów kultury łużyckiej z wczesnej epoki żelaza (np. Sobiejuchy czy Izdebno na Pałukach, czy Biehla w Saksonii). Przyczyny budowy grodów obronnych o regularnej wewnętrznej zabudowie szeregowej przez ludność kultury łużyckiej są przedmiotem niezakończonej konkluzywnymi wnioskami dyskusji naukowców. Z punktu widzenia ekonomicznego zamieszkiwanie ludności rolniczej w zamkniętej przestrzeni grodu otoczonego wodą lub podmokłymi obszarami, nie jest racjonalne. W literaturze przedmiotu pojawiły się zatem co najmniej trzy próby wyjaśnienia tego fenomenu: zagrożenie ze strony ludów koczowniczych Kimmerów i Scytów;
walki wewnątrzplemienne; chęć naśladownictwa miast greckich, z którymi społeczności kultury łużyckiej zapoznać się mogły dzięki dalekosiężnej wymianie handlowej organizowanej przez kolonie greckie. Podobnie nieznana jest przyczyna upadku Biskupina i innych grodów tego typu. W tej kwestii przedstawiono również kilka konkurencyjnych hipotez: zniszczenie grodów przez Scytów (rzeczywiście, niektóre grody zostały spalone, w niektórych znaleziono też grociki od strzał scytyjskich); podniesienie się poziomu wód w jeziorach w związku z pogorszeniem klimatu; jałowienie gleb wokół grodu i konieczność przeniesienia się ludności na inne tereny. Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne Biskupina i okolic Obszar Pałuk został ukształtowany przez lodowiec skandynawski, który wyżłobił w czasie ostatniego zlodowacenia liczne doliny. Od północy naturalną granicę Pałuk stanowi Puszcza Notecka, południową granicą jest rzeka Wełna. Najstarszymi pozostałościami na terenie Biskupina są obozowiska łowców reniferów sprzed 10 tysięcy lat (górny paleolit), a także neolityczny dom pierwszych rolników oraz położone w pobliżu pochówki szkieletowe. Ciekawym obiektem jest tzw. kraal z wczesnej epoki brązu, otoczony systemem rowów. Pierwotna osada obronna została opuszczona w VI wieku p.n.e. z powodu podniesienia się poziomu wody w jeziorze wskutek zmian klimatycznych. W V i IV wieku p.n.e. powstała na jej miejscu osada otwarta. Ludność Biskupina zajmowała się rolnictwem, łowiectwem, zbieractwem i rzemiosłem (garncarstwo, tkactwo). We wczesnym średniowieczu na obszarze tym funkcjonowały grody i osady, a ostateczny upadek Biskupina wiąże się ze wzrostem znaczenia Piastów. W XI wieku obszary te należały do biskupstwa gnieźnieńskiego, o czym mówi bulla papieża Innocentego II (1136). Rekonstrukcja, popularyzacja i edukacja w Biskupinie Gród w Biskupinie jest jednym z nielicznych stanowisk archeologicznych w Polsce zawierających pełnowymiarowe rekonstrukcje wału obronnego, falochronu, bramy, ulic i budynków mieszkalnych. Rekonstrukcje te są cyklicznie wymieniane na nowe w związku z potrzebą ich aktualizacji w wyniku dokonania nowych ustaleń naukowych. Oprócz rekonstrukcji w Biskupinie znajduje się muzeum, a w każdym trzecim tygodniu września odbywa się tam festyn biskupiński, obejmujący prezentacje eksperymentalne i pokazy odtwórcze. Biskupin jest też jednym z dwóch istniejących w Polsce laboratoriów konserwacji drewna mokrego wydobytego ze stanowisk archeologicznych oraz ośrodkiem archeologii eksperymentalnej. źródło: wolna encyklopedia internetowa http://pl.wikipedia.org/ Załącznik 3 Oficjalny plakat XII Festynu Archeologicznego w Biskupinie
źródło: strona internetowa: http://www.biskupin.pl/ 7. Czas trwania lekcji 45 minut 8. Uwagi do scenariusza brak