CELE PROGRAMU Głównym celem edukacyjnym jest kształtowanie zainteresowań plastycznych, wyposażenie uczniów w niezbędne umiejętności plastyczne, wiedzę z tego zakresu, oraz umożliwienie uczniom przeżycia różnych doświadczeń plastycznych. Równie ważne jest kształtowanie kultury plastycznej / umiejętność włączania sztuki we własne, osobiste życie/, oraz uczenie wartościowania obecnych wokół ucznia zjawisk z zakresu plastyki. Realizacja programu pozwala osiągnąć następujące cele: - w zakresie wiadomości- poznanie rozwoju sztuki na przestrzeni wieków; rozpoznawanie epok, stylów, kierunków i prądów w sztuce oraz dzieł wybitnych twórców z nimi związanych; zapoznanie się z rolą sztuki oraz jej miejscem w życiu jednostki i społeczeństwa; poznanie sposobów wypowiedzi plastycznej w powiązaniu z analizą kierunków w sztuce; przygotowanie do świadomej percepcji wytworów sztuki; zrozumienie procesów historycznych oraz ich związków ze sztuką. - w zakresie umiejętności budowanie indywidualnego sposobu przekazu poprzez wykorzystanie inwencji oraz wyobraźni plastycznej; rozumienie prawidłowości w przemianach sztuki na przestrzeni dziejów; warsztatowe rozwijanie zdolności plastycznych; świadome posługiwanie się różnorodnymi technikami plastycznymi; przyswajanie umiejętności analizy i oceny poszczególnych poglądów, programów, manifestów artystycznych; doskonalenie organizacji pracy indywidualnej oraz grupowej; indywidualny odbiór dzieł plastycznych i jego analiza; wykorzystanie elementów wiedzy o sztuce w procesie edukacji międzyprzedmiotowej; posługiwanie się właściwą terminologią języka sztuki ; dotarcie do dzieła sztuki przy wykorzystaniu różnorodnych technik informacyjnych; obcowanie z zasobami sztuki / galerie, muzea /; korzystanie z dziedzictwa kulturowego regionu, kraju.
-w zakresie wartości, poglądów i postaw- - zapoznanie się z rolą sztuki oraz jej miejscem w życiu jednostki i społeczeństwa; poznawanie uniwersalnego języka sztuki oraz jej roli integracyjnej we współczesnym społeczeństwie; dostrzeganie tradycji i odrębności kulturowych wyrażanych w dziełach plastycznych; kształtowanie postaw tolerancji wobec odmiennych kultur, opinii oraz działań artystycznych; budowanie szacunku dla dorobku kulturalnego minionych pokoleń; tworzenie poczucia godności i tożsamości narodowej; rozwijanie odpowiedzialności za efekty pracy. TREŚCI KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA I. Krajobraz kulturowy. - Barok / manieryzm i rokoko/. - Sztuka klasycyzmu. - Sztuka okresu romantyzmu. - Realizm europejski i polski. - Impresjonizm - gra światła. - Postimpresjonizm. - Secesja w Polsce i na świecie. - Fowizm i ekspresjonizm. - Abstrakcjonizm. - Kubizm i konstruktywizm. - Surrealizm. - Sztuka polska okresu międzywojennego. - Architektura i rzeźba XX wieku. - Sztuka drugiej połowy XX wieku w Polsce i na świecie. II. Środki wyrazu plastycznego. Działania plastyczne w różnych materiałach, technikach i formach. - Przestrzeń w obrazie. - Ekspresja koloru. - Łączenie i innowacyjne stosowanie technik plastycznych. - Wielkość i proporcje. - Statyka i dynamika. - Martwa natura, szkic z natury. - Sposoby notacji przestrzeni. - Linia jako środek wyrazu plastycznego. - Interpretacja własna modeli i motywów z natury. - Projekty form użytkowych. III. Komunikacja wizualna. - Sztuka ulicy. Graffiti. - Grafika komputerowa. - Estetyka reklamy.
- Funkcje informacyjne znaku plastycznego, wykonanie jego projektu. IV. Kształtowanie otoczenia i form użytkowych /racjonalność, funkcjonalność, estetyka/. - Znaczenie wyobraźni w procesie twórczym. - Rola sztuki w kształtowaniu środowiska człowieka. - Projektowanie przedmiotów użytkowych. - Użyteczne piękno. V. Sztuka ludowa. - Funkcje integracyjne sztuki ludowej. - Wartości użytkowe sztuki ludowej. VI. Kontakt z dziełami sztuki. - Sztuka w mediach / prasa, telewizja, internet. - Uczestnictwo w różnych formach prezentacji dzieł sztuki. VII. Wiedza o teatrze i filmie. - Rola filmu w kreowaniu rzeczywistości. - Rola teatru jako ośrodka kultury. - Język ciała. - Kreowanie własnych potrzeb teatralnych i filmowych. METODY NAUCZANIA - PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW Nauczanie plastyki w gimnazjum powinno odbywać się za pomocą zróżnicowanych form, zarówno tradycyjnych / wykład/ jak i nowatorskich / w zależności od inwencji i możliwości nauczyciela/. Rozbudowana powinna zostać samodzielna praca uczniów /referaty, recenzje, dyskusje/ ; doświadczalne poznawanie sztuki /laboratorium form, w którym uczniowie sami wymyślają techniki tworzenia ze zróżnicowanych materiałów albo - o ile mają dostęp do komputera praca w technikach komputerowych/. Podczas lekcji uczniowie pracują zarówno indywidualnie, jak i grupowo. Układ lekcji, jej przebieg oraz ilość czasu potrzebnego na realizację poszczególnych tematów, uzależnione są od nauczyciela oraz umiejętności i zainteresowań uczniów. Dobrze jest przeplatać różne formy nauczania wizytami w muzeum i galeriach pracowniach artystów i spotkaniami z ludźmi związanymi ze sztuką. Do tworzenia oraz zainteresowania twórczością artystyczną należy zachęcać atrakcyjnymi i urozmaiconymi metodami. Nauczyciel plastyki w gimnazjum ma do dyspozycji szereg metod nauczania. Do najbardziej przydatnych należą: - prezentacja materiału w formie wykładu objaśniającego temat lekcji w formie syntetycznej, z uwzględnieniem: tła historycznego, literackiego, społecznego;
-ćwiczenia praktyczne, pobudzające wyobraźnię ucznia i doskonalące jego wrodzone umiejętności; - ćwiczenia uczniów z korektą nauczyciela; -zachęcanie uczniów do dyskusji; -zachęcanie uczniów do aktywnego uczestnictwa w życiu kulturalnym, poprze organizowanie spotkań z interesującymi artystami, wyjścia na wernisaże, zwiedzanie wystaw plastycznych i oglądanie zabytków architektury ; - zachęcanie uczniów do samodzielnej pracy pisanie recenzji z wystaw plastycznych / umożliwienie uczniowi wyrażania własnych opinii i sądów na temat sztuki/, tworzenie albumów dotyczących sztuki,oraz pisanie referatów w których dużą rolę odgrywałyby poglądy własne ucznia; -stosowanie różnych oryginalnych pomysłów na przekazywanie wiedzy plastycznej / wprowadzenie zróżnicowanych ćwiczeń i eksperymentów plastycznych, komputerowe zabawy w rysowanie i projektowanie nowych form/; - wskazywanie źródeł do pogłębiania wiedzy; -powtarzanie materiału teoretycznego w formie indywidualnych rozmów o sztuce; -powtarzanie materiału praktycznego w formie działalności twórczej na zadany temat wykonywanej w preferowanych przez ucznia technikach ; -organizowanie uczniom / we współpracy z innymi szkołami i instytucjami kultury/ konkursów plastycznych i plenerów. -organizowanie wystaw prezentujących prace uczniów. Środki dydaktyczne -wszelkiego rodzaju materiały plastyczne w zależności od stosowanych technik /rysunek, malarstwo, rzeźba, kolaż, wycinanki itd./ -plansze prezentujące przykłady dzieł sztuki z różnych epok, -reprodukcje, albumy, książki o tematyce związanej ze sztuką, -programy komputerowe, -podręczniki, -filmy z dziedziny sztuka.
Kryteria ocen wymagania programowe. Przedmioty artystyczne, do których należy plastyka stanowią grupę przedmiotów w których system oceniania stanowi problem złożony,trudny i często traktowany niejednoznacznie. Należy wyjść z założenia, że ocena z plastyki powinna być raczej elementem zachęty niż egzekwowania wiadomości. Docenić należy fakt, iż uczeń podjął temat oraz aktywnie uczestniczy w zajęciach. Uwzględniając zarówno trudności okresu dojrzewania uczniów gimnazjum, jak i specyfikę przedmiotu, nauczyciel powinien indywidualizować oceny. Oceniając uczniów należy pamiętać, że poziom ich umiejętności praktycznych oraz wiedzy o sztuce może być bardzo zróżnicowany. Uzdolnienia plastyczne i wiedza o sztuce nie zawsze muszą się pokrywać. Stąd ocena ostateczna nie może być średnią arytmetyczną wyprowadzaną z ocen prac plastycznych i wiedzy o sztuce. Na lekcjach plastyki bieżącej ocenie podlega: -przygotowanie do lekcji, -aktywne uczestnictwo w zajęciach, -zdolność analizy i syntezy zadań, -twórcze i samodzielne rozwiązywanie problemów. Oceny wystawiane w trakcie roku szkolnego dotyczą następujących form pracy ucznia: -praktyczne ćwiczenia plastyczne, -różnorodne technicznie prace plastyczne, -motywacja do twórczej pracy, -udział w konkursach plastycznych, -wypowiedzi ustne, -zadania domowe, -rozwijanie zainteresowań i zdolności przedmiotowych, -aktywne uczestnictwo w życiu szkoły. Najtrudniejszą do ocenienia formą pracy ucznia na lekcji plastyki jest ocena jego prac plastycznych.w związku z tym należy zwrócić na tę właśnie kwestie szczególną uwagę. W ocenie działalności twórczej ucznia powinno wziąć się pod uwagę następujące elementy : -kompozycja płaszczyzny i głębi -rytm, -kontrast walorowy i barwny, -wyraz ogólny, -inwencję i fantazję, -staranność wykonania.
Godnym polecenia elementem oceny prac uczniów jest opisowy system ocen. Polegający na tym, że pod koniec zajęć opisujemy parę prac, traktując to jako podsumowanie lekcji. W opisie nauczyciel powinien zauważyć i nazwać walory omawianej pracy. Opis powinien być krótki trafny oraz oparty o elementy oceny dzieła plastycznego wyżej wymienione./ Dokładniejszy opis oceny poszczególnych elementów dzieła znajduje się w załączniku nr1/. W ocenianiu wiedzy o sztuce bierzemy pod uwagę między innymi: -stopień powiązania z konkretnym dziełem, -walory językowe, -osadzenie dzieła sztuki w kontekście kulturowym, -umiejętność dostrzeżenia problemu artystycznego charakterystycznego dla danego dzieła, przy powiązaniu go z treścią tegoż dzieła. W odpowiedziach ustnych dodatkowo zwracamy uwagę na: -odpowiedz na konkretne pytanie, -udział w dyskusji, -rozwinięcie postawionego problemu Podsumowaniem pracy ucznia na lekcjach plastyki jest ocena semestralna i roczna. Ocena semestralna i roczna stanowi bilans działań uczniów i uwzględnia stopień rozwoju artystycznego oraz nabytą wiedzę. Kryteria oceny semestralnej i rocznej. Ocena celująca- -uczeń opanował zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych na ocenę bardzo dobrą, a poza tym: -wykazał się zdobytą wiedzą i umiejętnościami wykraczającymi poza program nauczania, -uczestniczył w konkursach przedmiotowych, -twórczo posługiwał się zdobytą wiedzą, -czynnie uczestniczył w artystycznym życiu szkoły. Ocena bardzo dobra- -uczeń opanował zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych na ocenę dobrą, a poza tym : -aktywnie pracował indywidualnie i zespołowo, -uczestniczył w konkursach przedmiotowych, -prawidłowo posługiwał się zdobytą widzą i nabytymi umiejętnościami, -bardzo dobrze wywiązywał się powierzonych mu zadań. Ocena dobra- -uczeń opanował zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych na ocenę dostateczną, a poza tym: - dbał o estetykę własna i otoczenia, -systematycznie pracował indywidualnie i zespołowo, -wystarczająco opanował zakres wiedzy i umiejętności, -dobrze wywiązywał się z powierzonych mu zadań. Ocena dostateczna-
-uczeń opanował zakres wiadomości i umiejętności przewidzianych na ocenę dopuszczającą, a poza tym: -pracował niesystematycznie, -uczestniczył w dyskusjach, ale tylko sporadycznie, -opanował elementarny zakres wiedzy i umiejętności, ale miał z tym problemy, -wywiązywał się z powierzonych zadań. Ocena dopuszczająca- - uczeń opanował zakres wiedzy i umiejętności w stopniu nikłym, a poza tym: -wykonywał najprostsze ćwiczenia z pomocą nauczyciela, -działania artystyczne podejmował w znikomym stopniu, -nie uczestniczył w dyskusjach, -miał problemy z przygotowaniem do zajęć. Ocena niedostateczna- -uczeń zupełnie nie opanował zakresu wiadomości i umiejętności przewidzianych w programie nauczania a poza tym: -lekceważąco odnosił się do przedmiotu, -nie wykonywał najprostszych ćwiczeń, nawet z pomocą nauczyciela, -opuścił bez usprawiedliwienia znaczna ilość lekcji plastyki, -nie wykazał chęci poprawy. OCENA DZIAŁALNOŚCI TWÓRCZEJ ELEMENTY PRACY PLASTYCZNEJ Kompozycja płaszczyzny i głębi. Transpozycja głębi na płaszczyźnie to niezbędny warunek stworzenia całości kompozycyjnej. Analizujemy i oceniamy w pracy ucznia jego zmysł konstrukcyjny. Kompozycja płaszczyzny dotyczy bowiem w pierwszym rzędzie jej podziału na odcinki, piony, poziomy i skosy. Zwracamy uwagę na to, czy kompozycja ucznia jest zespołem, w którym każdy ze składających się nań elementów występuje w powiązaniu z pozostałymi. Rytm Oceniamy kładzione na płaszczyźnie kreski i plamy tworzące pewne układy rytmiczne. Zwracamy uwagę na to, czy uczeń potrafi skomponować zespoły kierunków w postaci powtarzających się form, kresek i plam. Kontrast walorowy i barwny Oceniamy umiejętność określania stosunku partii ciemnych do jasnych oraz poszukiwania stosunku tonów ciepłych do zimnych. / W malarstwie występują oba rodzaje kontrastu, gdyż
każdy kolor oprócz swej jakości-czerwieni, zieleni, błękitu itp. posiada też takie lub inne nasycenie, czyli walor/. Wyraz ogólny Oceniamy, czy obraz ma wyraz ogólny, dający się odczytać z użytych zestawień / w dobrym obrazie każda cząstka wyraża ten sam charakter nastrojowy, co całość brana ogólnie/. Zastanawiamy się, co o myśleniu i sposobie widzenia świata przez ucznia mówi jego praca. Inwencja i fantazja Cechy te można brać pod uwagę przy każdym typie zadań, ale szczególnie w kompozycjach z wyobraźni oraz w aranżacjach przestrzennych. Zwracamy uwagę na inwencję, fantazję i wynalazczość uczniów w zakresie zastosowania różnych materiałów plastycznych. Staranność wykonania W przypadku uczniów mało uzdolnionych plastycznie można brać pod uwagę staranność wykonania pracy i doprowadzenia jej do końca, jednak nie należy stosować tego kryterium jako zasadniczego, gdyż zbytnie zwracanie uwagi na staranność możne ograniczyćważniejsze dla oceny- inwencję i fantazję.