Informatyka w logistyce przedsiębiorstw wykład 3-4

Informatyka w logistyce przedsiębiorstw wykład 3-4 1. Zarządzanie łańcuchem dostaw (SCM) definicja 2. Globalny system identyfikacji GS1 3. Standardy oznaczeń GS1 4. Przedmioty identyfikacji GS1 5. Etykieta logistyczna GS1 5.1. Cechy etykiety logistycznej 5.2. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej SSCC 5.3. Globalny Numer Jednostki Handlowej GTIN 5.4. Identyfikatory zastosowań (IZ) 5.5. Prefiksy systemu GS1 6. Jednostka handlowa i jednostka logistyczna 7. Identyfikacja jednostek logistycznych 7.1. Zasady identyfikacji jednostek logistycznych 7.2. Przykłady prawidłowego oraz nieprawidłowego łączenia IZ

1. Zarządzanie łańcuchem dostaw (SCM) wprowadzenie Zarządzanie łańcuchem dostaw (Supply Chain Management SCM) stosowanie zespołu rozwiązań informatycznych, służących przedsiębiorstwu do zarządzania sieciowym łańcuchem dostaw. Dzięki nim możliwa jest synchronizacja przepływu materiałów między poszczególnymi kooperantami co wyraźnie ułatwia firmie dostosowanie się do określonego popytu rynkowego. SCM zajmuje się przepływem informacji, produktów i usług. Wewnętrzne SCM obejmuje zagadnienia związane z zaopatrzeniem, produkcją i dystrybucją. Zewnętrzne SCM integruje przedsiębiorstwo z jego dostawcami i klientami. Jednym z najistotniejszych aspektów wykorzystania informatyki w logistyce jest śledzenie przepływu materiałów w łańcuchu dostaw rozumiane jako rejestrowanie aktualnego pobytu danej jednostki logistycznej w tymże łańcuchu. Rejestrowanie przepływu może odbywać się bądź na podstawie informacji przenoszonych do systemu informatycznego poprzez ich przepisywanie z dokumentów związanych z wymianą towarów, bądź poprzez automatyczne odczytywanie informacji zawartych wprost na opakowaniach jednostek logistycznych. Wymiana towarów pomiędzy dostawcami i odbiorcami realizowana powinna być w sposób jednoznacznie interpretowany, co stanowi podstawę do implementacji procesów logistycznych w systemach typu SCM. Umożliwiają to właściwe rozwiązania informatyczne, w tym odpowiedni wspólny język w postaci np. systemu GS1. 2. Globalny system identyfikacji GS1 GS1 (Global System One) globalna organizacja o charakterze non-profit zajmująca się standaryzacją w obszarze zarządzania łańcuchem dostaw oraz zarządzania popytem. W przenośni, to także międzybranżowy, międzynarodowy system jednoznacznej i automatycznej identyfikacji oraz elektronicznej wymiany danych wykorzystywany głównie w przemyśle, handlu, usługach i administracji. Podstawowym obszarem działań GS1 jest sektor FMCG oraz branże: ochrony zdrowia oraz transportu i logistyki. System GS1 firmowany jest przez międzynarodowe stowarzyszenie producentów i handlowców, którzy będąc członkami systemu posługują się w kontaktach handlowych jednoznacznymi oznaczeniami wszelkich opakowań tak, aby łańcuch logistyczny był sprawnie obsługiwany. W tym celu przyjęto, że systemy informatyczne i aplikacje automatycznej identyfikacji będą używały zarezerwowanej dla GS1 symboliki kodów kreskowych. 2

GS1 kalendarium: GS1 pod obecną nazwą funkcjonuje od 2005 roku, jednak jej początki sięgają lat 70. XX wieku. rok 1970 w USA powstaje Komitet ds. Jednolitego Kodu (ang. Universal Code Council UCC). rok 1977 w Europie Zachodniej rozpoczyna działalność Europejskie Stowarzyszenie Kodowania Towarów (ang. European Article Numbering Association EANA). rok 1989 następuje przyjęcie przez organizację wspólnej symboliki UCC/EAN-128 (obecnie GS1-128) oraz wspólnych Identyfikatorów Zastosowań (IZ). rok 1990 następuje przystąpienie Polski jako 47. kraju do stowarzyszenia IANA. Następuje powołanie organizacji narodowej: EAN Poland: Centrum Kodów Kreskowych (CKK). rok 1998 scalenie systemów UPC oraz EAN w system EAN/UCC. rok 2005 Globalne Forum GS1, połączenie wielu organizacji w jedną oraz zmiana nazwy na GS1. luty 2005 Zmiana nazwy z CKK Centrum Kodów Kreskowych na GS1 Polska. 12-16 luty 2007 roku organizacja GS1 obchodzi 30-lecie istnienia na Globalnym Forum GS1 w Brukseli. Organizacja zrzesza 104 organizacje krajowe. 3. Standardy oznaczeń GS1 Całość standardów wypracowywanych przez organizację nosi wspólną nazwę System GS1. W skład tego systemu wchodzi kilka głównych projektów: o GS1 BarCodes związany z zagadnieniami dotyczącymi kodów kreskowych (automatycznej identyfikacji), o GS1 ecom związany z zagadnieniami dotyczącymi elektronicznej wymiany danych, o GS1 GDSN związany z zagadnieniami dotyczącymi synchronizacji danych, o GS1 EPCglobal związany z zagadnieniami dotyczącymi technologii RFID. GS1 definiuje jednoznaczne w skali świata identyfikatory dóbr, jednostek logistycznych, firm, instytucji, lokalizacji fizycznych, zasobów, itp. Oznacza to, iż w standardzie globalnym takie dane jak: przedmiot (towar oraz opakowanie) oraz podmiot (skąd, dokąd kody lokalizacyjne) wymiany są określone przez firmę kodującą. Oznaczenia te są jednoznaczne w skali świata posiada je firma kodująca, o których niepowtarzalność dbają krajowe oraz międzynarodowa organizacja GS1. 3

4. Przedmiot oznaczeń Przedmioty identyfikacji w systemie GS1: Jednostki handlowe dowolne jednostki od surowca po produkt konsumencki łącznie z usługą, które mogą być wyceniane, zamawiane, fakturowane w dowolnym punkcie łańcucha dostaw. Relacje usługowe dane, związane z usługą lub usługami świadczonymi na rzecz konkretnego usługobiorcy (np. nazwa i adres usługobiorcy, rodzaj usługi). Zastosowania specjalne kupony rabatowe, bony wartościowe, kwity zwrotne, rachunki płatnicze i inne. Jednostki logistyczne dowolne kombinacje jednostek handlowych, utworzone dla potrzeb przechowywania i transportu, które muszą być identyfikowane i monitorowane w całym łańcuchu dostaw. Lokalizacje siedziby firm lub organizacji, ich oddziałów i działów oraz fizyczne lokalizacje np. punkty przyjęć towarów, półki w magazynie, itp. Zasoby środki trwałe, opakowania wielokrotnego użytku o określonej wartości (np. butle gazowe, palety, skrzynki) lub urządzenia transportowe, magazynowe i inne). 5. Etykieta logistyczna (transportowa) GS1 5.1. Cechy etykiety logistycznej GS1 Etykiety logistyczne GS1 podzielone są na trzy części, przy czym informacje na standardowych etykietach logistycznych przedstawiane są w dwóch podstawowych formach: informacji w postaci czytelnej wzrokowo przeznaczone dla ludzi, składające się z tekstu oraz ewentualnej grafiki oraz informacje czytelne maszynowo, przeznaczone do automatycznego wprowadzania danych do systemu informatycznego. Część górna etykiety GS1 zawiera informacje w formacie dowolnym. W części środkowej mieszczą się informacje tekstowe i interpretacja kodów kreskowych w postaci znaków czytelnych wzrokowo. Najniższa część zawiera kody kreskowe. Wielkość poszczególnych części nie jest określona standardem. Pozostaje ona w gestii strony nanoszącej etykietę i zależy od ilości informacji, które mają być umieszczone w każdej części. Zaleca się oddzielić każdą część etykiety ciągłą poziomą linią. Jeżeli jednak jest to uzasadnione oszczędnością miejsca na etykiecie, dopuszcza się również inny układ, pod warunkiem zachowania na niej przejrzystości danych. Dla większości zastosowań powinien wystarczyć standardowy wymiar A6 (105 mm x 148 mm). Odchylenia od tej wielkości zazwyczaj wynikają z ilości przedstawionych danych lub rozmiarów samej jednostki logistycznej. Pomocna dla użytkowników może być wskazówka, aby szerokość etykiety była stała i wynosiła 105 mm, natomiast wysokość uzależniona jest od ilości danych. 4

Rys. 1. Przykładowa etykieta logistyczna Podstawowe cechy etykiety logistycznej GS1: Celem etykiety jest zapewnienie jednoznacznych, bezbłędnie przekazywanych informacji, opisujących jednostkę logistyczną. Etykieta umożliwia identyfikację każdej jednostki wysyłkowej w całym łańcuchu dostaw, w różnych punktach jej tworzenia oraz w różnym czasie niezależnie od ogniwa łańcucha dostaw. Etykieta stosowana jest do wszystkich rodzajów jednostek wysyłkowych, w aplikacjach logistycznych i transportowych, gdzie konieczna jest kontrola przed, w trakcie i po transporcie. Standard etykiety został opracowany przez GS1 na bazie praktycznych doświadczeń różnych przewoźników, producentów, itd. 5.2. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej SSCC Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej (Serial Shipping Container Code SSCC) numer identyfikacyjny nadawany w momencie formowania danej jednostki logistycznej (przesyłki), identyfikujący ją przez cały czas jej trwania. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej SSCC jest jedynym obowiązującym polem na etykietach logistycznych. Jest to numer identyfikacyjny nadawany tylko raz, w momencie formowania danej jednostki logistycznej. Od tej chwili może być wykorzystywany przez wszystkie podmioty uczestniczące w łańcuchu dostaw. 5

gdzie: (00) P 590 JJJJ SSSSSSSSS K 00 P 590 JJJJJJJ SSSSSS K IZ Identyfikator Zastosowania dla SSCC zawsze wynosi (00) i definiuje strukturę danych, P cyfra uzupełniająca, może przyjmować wartość dowolną od 0 do 9, 590 prefiks, dla Polski wynosi zawsze 590, J J numer jednostki kodującej o zmiennej długości od 4 do 7 cyfr, S S numer seryjny nadawany przez jednostkę kodującą o długości od 6 do 9 cyfr, w zależności od długości numeru jednostki kodującej, K cyfra kontrolna danych. Rys. 2. Struktura numeru SSCC Źródło: www.gs1pl.org IZ Cyfra uzupełniająca Prefiks dla GS1 Numer firmy Numer jednostki wysyłkowej Cyfra kontrolna SSCC jest w zasadzie wystarczający dla wszystkich aplikacji logistycznych tam, gdzie do przekazywania szczegółowych informacji na temat jednostek logistycznych wykorzystywana jest Elektroniczna Wymiana Danych (EDI). Dostawca, po otrzymaniu zamówienia od swojego odbiorcy kompletuje zamówiony towar, tworząc jednostkę logistyczną i oznacza ją etykietą zawierającą SSCC. Zanim nastąpi fizyczna dostawa towaru, dostawca wysyła do odbiorcy komunikat EDI Awizo wysyłki. Zawiera on, oprócz SSCC również informacje o zawartości przesyłki, czyli numery identyfikacyjne EAN, ilość towaru w każdej jednostce logistycznej, ostateczne miejsce dostawy towaru, itp. Awizo jest u odbiorcy porównywane ze złożonym zamówieniem i przekazywane do bazy danych. Dzięki temu, że komunikat EDI znacznie wyprzedza nadejście dostawy, odbiorca może odpowiednio zareagować, jeżeli występują rozbieżności pomiędzy towarem zamawianym a otrzymanym. Może również rozpocząć jego wcześniejszą sprzedaż. Kiedy dostawa nadejdzie, odczytywane są numery SSCC, oprogramowanie uruchamia procedurę płatności i uaktualnia stany magazynowe. 6

Rys. 3. Schemat wykorzystania numeru SSCC przez różne ogniwa procesu logistycznego Źródło: www.gs1pl.org 5.3. Globalny Numer Jednostki Handlowej GTIN Globalny Numer Jednostki Handlowej (Global Trade Item Number GTIN) numer systemu GS1, służący do jednoznacznej, unikalnej identyfikacji jednostek handlowych i/lub opakowań zbiorczych (przedmiotu handlu). Zastosowanie GTIN obejmuje głównie identyfikację jednostek przeznaczonych do skanowania w punkcie sprzedaży detalicznej, nazywanych również jednostkami konsumenckimi (głównie w segmencie FMCG). Do ich identyfikacji służy numer GTIN-13, a jeśli są bardzo małe, numer GTIN-8 (lub GTIN-12 ze skróconymi zerami). Jednostki nie przeznaczone do sprzedaży detalicznej są identyfikowane numerem GTIN-14. Numer GTIN umieszczany jest na etykiecie logistycznej z identyfikatorem zastosowania IZ(01) lub IZ(02) w zależności od rodzaju palety. Format numeru to n2+n14 (lub n8, n12, n13) znaków w układzie (na przykładzie GTIN-13): (01) 590 JJJJ TTTTT K (02) 590 JJJJJJJ TT K IZ Prefiks dla GS1 Numer jednostki kodującej Oznaczenie jednostki handlowej (produktu) Cyfra kontrolna gdzie: IZ Identyfikator Zastosowania dla GTIN IZ(01) lub IZ(02), 590 prefiks kraju (dla Polski zawsze 590), J J numer jednostki kodującej ( numer firmy ) o zmiennej długości (od 4 do 7 cyfr), T T numer jednostki produktu (o długości od 5 do 2 cyfr, w zależności od długości numeru jednostki kodującej), K cyfra kontrolna. 7

5.4. Identyfikatory Zastosowań systemu GS1 Tab. Wybrane Identyfikatory IZ IZ Zawartość Format 00 Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej n2+ n18 01 Globalny Numer Jednostki Handlowej n2+ n14 02 GTIN jednostek handlowych zawartych w jednostce logistycznej n2+ n14 10 Numer serii produkcyjnej n2+ an..20 11 Data produkcji n2+ n6 13 Data pakowania n2+ n6 15 Data sprzedać do (jakość) n2+ n6 17 Data zużyć do (bezpieczeństwo) n2+ n6 21 Numer seryjny n2+ an..20 310 Waga netto (kilogramy) n4+ n6 37 Liczba jednostek zawartych w jednostce logistycznej n2+ n..8 Na etykiecie logistycznej można umieścić tyle dodatkowych informacji ile jest konieczne. Obejmują one następujące elementy danych: wariant produktu, data pakowania, produkcji, maksymalna data trwałości, minimalna data trwałości, numer serii produkcyjnej, numer seryjny i miary logistyczne. Dodatkowe informacje producenta są zazwyczaj połączone z numerem towaru przy pomocy IZ (01) lub IZ (02), ale mogą być połączone bezpośrednio z SSCC IZ (00). 5.5. Prefiksy systemu GS1 Tab. Wybrane prefiksy GS1 Kraj Prefiks Kraj Prefiks Polska 590 Dania 570-579 Niemcy 400-440 Rumunia 594 Estonia 474 Węgry 599 Łotwa 475 Finlandia 640-649 Litwa 477 Norwegia 700-709 Białoruś 481 Szwecja 730-739 Ukraina 482 Słowacja 858 Wielka Brytania 500-509 Czechy 859 Grecja 520 Serbia 860 Irlandia 539 Turcja 869 Portugalia 560 Holandia 870-879 Islandia 569 Austria 900-919 8

6. Jednostka handlowa i jednostka logistyczna Jednostka handlowa dowolna jednostka (produkt lub usługa), co do której istnieje potrzeba dostępu do z góry określonych informacji i która może być zamawiana, wyceniana lub fakturowana w celach handlowych pomiędzy uczestnikami w dowolnym punkcie łańcucha dostaw. Jednostka logistyczna jednostka o dowolnym składzie, utworzona dla celów transportu i/lub składowania, która wymaga zarządzania w całym łańcuchu dostaw. W Europie wyróżnić można cztery podstawowe typy jednostek logistycznych. Jednostki logistyczne mogą być jednorodne (homogeniczne) oraz niejednorodne (heterogeniczne) rodzajowo. Jednostka jednorodna zawiera jeden typ jednostki handlowej. Wszystkie jednostki na najwyższym poziomie pakowania są takie same i są identyfikowane za pomocą takiego samego numeru. Jednostka niejednorodna zawiera różne rodzaje jednostek handlowych na najwyższym poziomie pakowania, które są identyfikowane za pomocą różnych numerów. Standardowa jednostka logistyczna zawiera stałą liczbę jednostek określoną przez dostawcę i może pełnić dwie funkcje: może być wykorzystywana w celach transportowych (funkcje logistyczne). W tym przypadku jednostka taka jest identyfikowana wyłącznie przy pomocy SSCC. Dodatkowo można zamieścić informację o zawartości przy pomocy IZ (02) oraz (37). może być także jednostką handlową, która jest wyceniana, zamawiana i fakturowana (stanowi część regularnej oferty dostawcy). W takiej sytuacji paleta taka będzie dodatkowo identyfikowana przy pomocy swojego własnego numeru za pomocą IZ (01). Jednostka ta może mieć stałą lub zmienną ilość i dotyczyć także towarów sprzedawanych luzem. Niestandardowa jednostka logistyczna jest jednostką utworzoną specjalnie na potrzeby specyficznego zamówienia (nie stanowi części stałej oferty dostawcy). Tab. Typy jednostek logistycznych Wyszczególnienie Zawartość jednorodna Zawartość niejednorodna Standardowa jednostka logistyczna Dostarczana regularnie Jednorodna zawartość Dostarczana regularnie Niejednorodna zawartość Niestandardowa jednostka logistyczna Dostarczana nieregularnie Jednorodna zawartość Dostarczana nieregularnie Niejednorodna zawartość 9

7. Identyfikacja jednostek logistycznych Tab. Standardowe i niestandardowe jednostki logistyczne Typ jednostki logistycznej Dane obowiązkowe Dane zalecane Standardowa jednorodna SSCC Jeżeli jednostka jest jednostką handlową GTIN (jednostki logistycznej), zdefiniowany za pomocą IZ (01) Jeżeli jednostka nie jest jednostką handlową GTIN (zawartości) i liczba, zdefiniowane za pomocą IZ (02) i IZ (37) GTIN (zawartości) i liczba, Niestandardowa SSCC zdefiniowane za pomocą jednorodna IZ (02) oraz IZ (37) Standardowa niejednorodna Niestandardowa niejednorodna SSCC GTIN (jednostki logistycznej), zdefiniowany za pomocą IZ (01) wyłącznie wtedy, gdy jednostka jest jednostką handlową SSCC 7.1. Zasady identyfikacji jednostek logistycznych Kiedy identyfikuje się jednostki handlowe zawarte w jednostce logistycznej przy pomocy IZ (02), liczba tych jednostek handlowych zawartych w jednostce logistycznej musi być przedstawiana przy pomocy IZ (37). Miary handlowe (netto) są stosowane w celu uzupełnienia identyfikacji jednostki handlowej zmiennej ilości. Obejmują informacje takie jak: waga, objętość lub długość jednostki handlowej o zmiennej ilości i dlatego zawsze muszą być stosowane razem z numerem GTIN zaczynającym się od cyfry 9. Zaleca się stosowanie jednej z następujących miar metrycznych, w zależności od rodzaju produktu: o waga netto w kilogramach IZ (310n*), o długość w metrach IZ (311n*), o powierzchnia w metrach kwadratowych IZ (314n*), o objętość netto w litrach IZ (315n*). * n wskazuje położenie przecinka dziesiętnego. W przypadku, gdy jednostka logistyczna zawiera pewna liczbę jednostek handlowych zmiennej ilości, należy stosować odpowiednią miarę handlową (np. IZ (310n) dla wagi netto) w celu uzupełnienia identyfikacji. Ponadto możliwe jest przedstawienie zmiennej liczby sztuk zawartych w jednostce handlowej przy pomocy IZ (30). 10

Cyfra wskaźnikowa GTIN cyfra, określająca wariant pakowania danego GTIN. Najczęściej jest to cyfra z zakresu od 0-8. W sytuacji towaru o zmiennej ilości jest to cyfra 9, otrzymuje ona specjalne znaczenie i oznacza, że dany GTIN przeznaczony jest do znakowania towarów o zmiennej ilości i reprezentuje wirtualną ilość jednostkową towaru (np. jeden kilogram). W przypadku wielu towarów istnieją wymagania prawne, zgodnie z którymi informacja o dacie musi być przekazana końcowemu konsumentowi. W Europie wiele z tych wymogów wynika z dyrektyw Komisji Europejskiej i zależy od specyfiki produktów. W stosownych przypadkach na etykiecie należy umieścić jedną z poniższych dat, w zależności od rodzaju towaru (produkty spożywcze i niespożywcze): o data produkcji: IZ (11), o data pakowania: IZ (13), o najlepsze do: IZ (15), o data ważności: IZ (17). Wybór odpowiedniego rodzaju daty do wykorzystania na etykiecie logistycznej GS1 jest konsekwencją typu daty podanej w formacie czytelnym wzrokowo na samym produkcie (zwykle z powodów prawnych). Umożliwia to spójne śledzenie ruchu i pochodzenia produktów w przypadku konieczności wycofania danego produktu z rynku ( traceability ). 7.2. Przykłady prawidłowego oraz nieprawidłowego łączenia IZ Tab. Przykłady prawidłowego (obowiązkowego) łączenia IZ IZ Opis IZ Pożądane uzupełnienia 01 lub 02 z N 1 = 9 02 02 10 11, 13, 15, 17 Identyfikator jednostki handlowej o zmiennej ilości Identyfikator zawartości jednostki logistycznej Identyfikator zawartości jednostki logistycznej Numer serii produkcyjnej 30, 3nnn lub 3nnn lub 8001 Obowiązkowe połączenie z informacją o zmiennej ilości 00 Obowiązkowe połączenie z SSCC 37 01 lub 02 Daty 01 lub 02 21 Numer seryjny 01 Obowiązkowa liczba zawartych jednostek handlowych Obowiązkowe połączenie z GTIN lub z identyfikatorem zawartości jednostki logistycznej Obowiązkowe połączenie z GTIN lub z identyfikatorem zawartości jednostki logistycznej Obowiązkowe połączenie z GTIN pojedynczej jednostki handlowej (numer 11

seryjny nie może odnosić się do zgrupowania jednostek handlowych) 30 Zmienna liczba 01 lub 02 3nnn Miary logistyczne 00 lub 01 37 Liczba zawartych jednostek 02 Obowiązkowe połączenie z GTIN o zmiennej ilości Obowiązkowe połączenie z SSCC lub GTIN o zmiennej ilości Obowiązkowe połączenie z identyfikatorem zawartości jednostki logistycznej Tab. Przykłady nieprawidłowego łączenia IZ IZ Opis IZ Opis Możliwe niezgodności Identyfikacja Identyfikacja Podwójne numery GTIN o różnych 01 jednostki 01 jednostki wartościach. handlowej handlowej 01 01 22 22 22 422 423 Identyfikacja jednostki handlowej Identyfikacja jednostki handlowej Dodatkowe dane dla przemysłu medycznego Dodatkowe dane dla przemysłu medycznego Dodatkowe dane dla przemysłu medycznego Kraj pochodzenia jednostki handlowej Kraj początkowego przetworzenia 02 37 10 Identyfikacja zawartości jednostki logistycznej Ilość jednostek handlowych Numer partii/serii produkcyjnej 17 Data przydatności 21 Numer seryjny 426 Kraj pełnego przetworzenia 424 Kraj przetworzenia IZ (02) nie może być stosowany do identyfikacji jednostek handlowych zawartych w jednostce handlowej. Liczba jednostek handlowych zawartych w jednostce logistycznej zdubluje dane podstawowe GTIN IZ (37) może być łączony z IZ (02) Podwójne numery partii / serii produkcyjnej o różnych wartościach. Podwójne daty przydatności o różnych wartościach. Podwójne numery seryjne o różnych wartościach. Powielenie Kraju pochodzenia jednostki handlowej (obejmuje go Kraj pełnego przetworzenia) Powielenie Kraju początkowego przetworzenia (obejmuje go Kraj przetworzenia) 12