Teresa Wójcik Program nauczania muzyki w gimnazjum
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU I WARUNKI JEGO REALIZACJI Program Muzyczny świat napisany został zgodnie z wymaganiami podstawy programowej kształcenia ogólnego do gimnazjum, opracowanymi przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i opublikowanymi w Dzienniku Ustaw nr 4 z dnia 15 stycznia 2009r. Główną zasadą przyjętą w nowej reformie programowej jest Jakość i Zaufanie. W myśl tych założeń każdy nauczyciel powinien nabrać przekonania, że cele i zadania zawarte w podstawie programowej poprzedniego etapu edukacji, zostały zrealizowane w pełnym zakresie, jednocześnie sam będzie organizował swoje działania tak, aby efekty pracy były satysfakcjonujące dla nauczycieli uczestniczących w dalszym cyklu kształcenia jego uczniów. Podstawa programowa zwraca mocno uwagę na tworzenie spójności programowo - organizacyjnej procesu kształcenia, dostosowanego do indywidualnych potrzeb ucznia i rozwijającego jego wszystkie sfery osobowości. Mając na uwadze powyższe założenia, program Muzyczny świat zakłada, że nabyta przez uczniów w szkole podstawowej wiedza i umiejętności muzyczne pozwolą nauczycielowi gimnazjum podjąć nowe wyzwania edukacyjne. Kompetencje ucznia po II etapie kształcenia powinny dotyczyć m.in. znajomości nazw literowych i solmizacyjnych dźwięków, znaków graficznych nut i pauz, elementarnej wiedzy z zakresu zasad muzyki, umiejętności śpiewu, gry i tańca, orientacji w budowie wybranych form muzycznych i twórczości kompozytorów. Program Muzyczny świat w toku wielu działań dydaktycznych będzie rozwijał posiadane umiejętności uczniów i dawał możliwość wypowiedzenia mu się w różnych formach aktywności muzycznej uwzględniając tym samym potrzebę ekspresji, współdziałania w grupie, prezentacji swoich osiągnięć. Zawarte treści programowe rozszerzą wiedzę ucznia o nowe zagadnienia muzyczne motywując go jednocześnie do samodzielnego zdobywania informacji, formułowania problemów i szukania sposobów ich rozwiązania. Program uwzględnia korelacje z treściami nauczania innych zajęć edukacyjnych, głównie z bloku przedmiotów humanistycznych tj. języka polskiego, historii, plastyki. BUDOWA PROGRAMU W programie Muzyczy świat zakres treści głównych i szczegółowych, procedury osiągania celów oraz przewidywane osiągnięcia ucznia rozmieszczone zostały tabelarycznie, co nadaje przejrzystości konstrukcji programu i w znacznym stopniu ułatwi nauczycielowi odszukanie interesujących go zagadnień. Do każdej formy aktywności zaproponowany został repertuar muzyczny, na który składają się: pieśni i piosenki o różnym charakterze, utwory do grania oraz wykaz utworów do słuchania reprezentatywnych kompozytorów polskich i światowych. W programie znajduje się też zaplanowany na 33 jednostki lekcyjne przykładowy rozkład tematów zajęć. Nauczyciel korzystając z programu Muzyczny świat ma możliwość dostosowania wymagań edukacyjnych do poziomu każdego zespołu klasowego i indywidualnych predyspozycji muzycznych uczniów poprzez dokonywanie wyboru zagadnień szczegółowych, procedur osiągania celów i stopnia trudności repertuaru muzycznego. Mając na uwadze jego pracę z uczniem zdolnym w programie zostały na kolorowo wyróżnione treści, które wymagają od uczniów wykazania się własną inwencją twórczą lub posiadają podwyższony stopień trudności. Wybrane zagadnienia programowe nauczyciel może również wykorzystać do konstrukcji programu zajęć modułowych. MODUŁY ARTYSTYCZNE W cyklu kształcenia uczniów gimnazjum w klasach II i III przewidziane są do realizacji dwie godziny zajęć modułowych o charakterze kulturalno- artystycznym. Oferta tego typu zajęć tworzona przez szkołę powinna uwzględniać zainteresowania uczniów oraz możliwości organizacyjne placówki. Przykładowa lista zajęć modułowych: chór szkolny, zespół wokalny, folklorystyczny zespół pieśni i tańca, muzyczne studio nagrań, 2
zespół taneczny, szkolny klub melomana, zespół instrumentalny. Każdy uczeń gimnazjum wybiera jedne zajęcia artystyczne zgodnie ze swoimi zainteresowaniami, które zrealizuje w wymiarze ok. 60 godzin w cyklu kształcenia. W każdym roku może uczestniczyć w innym rodzaju zajęć. Artystyczne zajęcia modułowe prowadzi nauczyciel muzyki zgodnie z zaplanowanym i przyjętym programem, który może zakładać również realizację celw i zadań może je również realizować z uczniami metodą projektu. Należy przy tym pamiętać, że edukacyjny projekt uczniowski powinien być przedsięwzięciem, w którym młodzież ma możliwość kierowania własnym rozwojem intelektualnym i społecznym, rozwijania zainteresowań, pasji oraz podejmowania nowych wyzwań. Nauczyciel w obu formach realizacji modułu powinien stwarzać uczniom możliwość publicznej prezentacji efektów ich pracy w szkole i środowisku lokalnym. WARUNKI REALIZACJI PROGRAMU Zajęcia z muzyki powinien prowadzić nauczyciel o pełnych kwalifikacjach zawodowych, posiadający wykształcenie w zakresie edukacji muzycznej. Sala muzyczna powinna być wyposażona w: instrument klawiszowy, tablicę z pięciolinią, instrumenty perkusyjne, dęte (flety podłużne), strunowe (gitary), dobrej jakości odtwarzacz płyt CD, aparaturę do nagrywania i nagłaśniania dźwięku, fonotekę muzyczną, komputer z dostępem do Internetu i z oprogramowaniem muzycznym, plansze dydaktyczne, bibliotekę muzyczną. Nauka tańca odbywać się powinna w przestronnej sali, najlepiej wyposażonej w lustra i drążki do ćwiczeń gimnastycznych. Szkoła powinna umożliwić uczniom uczestnictwo w koncertach filharmonicznych i teatralnych spektaklach muzycznych oraz stwarzać im warunki do publicznej prezentacji nabytych umiejętności muzycznych. OCENIANIE OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH UCZNIÓW Przy określaniu poziomu nabytych umiejętności i stopnia opanowania wiadomości przewidzianych w programie nauczania nauczyciel powinien uwzględniać: indywidualne możliwości ucznia, jego wysiłek wkładany w wywiązywanie się z powierzonych zadań, stosunek do przedmiotu, aktywność i zaangażowanie w czasie zajęć, podejmowanie dodatkowych zadań, włączanie się w życie artystyczne szkoły i środowiska, postawę wobec wytworów sztuki i dóbr kultury. Uczeń powinien mieć możliwość wykazania się swoimi umiejętnościami w różnych formach aktywności muzycznej. Ocena powinna wzbudzać w uczniach pozytywne nastawienie do przedmiotu, aktywizować ich do czynnego uczestnictwa w zajęciach, motywować ich do rozwijania własnych umiejętności i zainteresowań muzycznych. Podlegające ocenie osiągnięcia edukacyjne uczniów powinny być wskazówką dla nauczyciela do weryfikacji przez niego form i metod pracy. 3
CELE GŁÓWNE Wyposażenie uczniów w niezbędną wiedzę i umiejętności muzyczne. Rozwijanie zainteresowań i uzdolnień muzycznych. Rozwijanie kreatywności i twórczych postaw. Przygotowanie uczniów do pełnego i świadomego udziału w kulturze muzycznej. Kształcenie wrażliwości muzycznej, umiejętności oceny kultury wysokiej. Poznanie dorobku polskiej i europejskiej kultury muzycznej. Włączanie uczniów do organizacji życia muzycznego środowiska i aktywnego w nim współdziałania. Kształcenie tożsamości narodowej i właściwej postawy wobec dóbr kultury. 4
TREŚCI NAUCZANIA Ekspresja muzyczna Treści główne Treści szczegółowe Procedury osiągania celów Przewidywane osiągnięcia ucznia Śpiew śpiewanie pieśni patriotycznych i historycznych, śpiewanie kanonów dwu-, trzygłosowych, śpiewanie pieśni artystycznych kompozytorów polskich i innych narodów, śpiewanie piosenek poetyckich, musicalowych i kabaretowych, śpiewanie pieśni ludowych i piosenek w stylu folk, śpiewanie piosenek popularnych, młodzieżowych, turystycznych, poezji śpiewanej, wykonywanie ćwiczeń głosowych. analiza materiału dźwiękowego pieśni i piosenek, określanie charakteru, nastroju, tempa i dynamiki utworu wokalnego, rytmiczna recytacja tekstu piosenki, obserwacja linii melodycznej utworu, wystukiwanie trudniejszych rytmicznie taktów piosenek, śpiewanie ze słuchu oraz z nut wzorów melodycznych z zastosowaniem zmian tempa, dynamiki i artykulacji, przybliżenie stylu epoki muzycznej, z której pochodzi wybrana pieśń, wykonywanie ćwiczeń emisyjnych, dykcyjnych i oddechowych, wykonywanie ćwiczeń rozwijających słuch wysokościowy i harmoniczny, zastosowanie programu VanBasco Karaoke Player do śpiewania popularnych piosenek w wersji karaoke. śpiewa pieśni i piosenki ze słuchu lub z nut, śpiewa w zespole pieśni i piosenki a cappella i z akompaniamentem, wykazuje umiejętność śpiewu w zespole, śpiewa z pamięci hymn państwowy oraz hymn UE zachowując uroczysty charakter pieśni i właściwą postawę w czasie ich wykonywania, wykonuje pieśni z różnych epok muzycznych, zna wydarzenia i bohaterów narodowych opisanych w tekstach pieśni patriotycznych, prawidłowo prowadzi linię melodyczną w kanonie dwu-, trzygłosowym, stosuje różne środki wyrazu artystycznego przy wykonywaniu wybranych utworów z polskiej i europejskiej literatury wokalnej, śpiewa gwarą piosenki ludowe, zwraca uwagę na środki stylizacji muzycznej, wykazuje własną inwencję w interpretacji piosenek młodzieżowych i przebojów polskiej sceny rozrywkowej, wykonuje prawidłowo ćwiczenia emisyjne, dykcyjne i oddechowe, dba w czasie śpiewu o higienę głosu. 5
Przykładowy repertuar muzyczny: Mazurek Dąbrowskiego (sł. J. Wybicki, muz. melodia ludowa) Oda do radości (sł. F. Schiller, muz. L. van Beethoven) Bogurodzica (Anonim) Mazurek Trzeciego Maja (sł. R. Suchodolski, muz. autor nieznany) Rota (sł. M. Konopnicka, muz. F. Nowowiejski) Mury (sł.i muz. J. Karczmarski) Kleszczmy rękoma (tłum. J. Kochanowski, muz. M. Gomółka) Breve regnum (pieśń żaków krakowskich z XVw.) Nuż my wszyscy kolęda renesansowa Kanon Był Duda (sł. i mel. ludowe) Kanon Wiosna (sł. M. Komorowska, muz.t. Gummesson) Kanon Hej tam, z drogi (K. Mławiczka) Kozak (S. Moniuszko) Usta milczą, dusza śpiewa (F. Lehar) Francois Villon (B. Okudżawa) Odpowiedź niesie wiatr (B. Dylan) Niepewność (sł. A. Mickiewicz, muz. J. K. Pawluśkiewicz) Wieża Babel z musicalu Metro (sł.a. i M. Miklaszewskie, muz, J. Stokłosa) Wakacje (z repertuaru kabaretu OTTO) Chmiel (pieśń z Wielkopolski) Hej, szalała, szalała (sł. i muz.ludowe) Przyśpiewki regionalne Nuta z Ponidzia ( sł. i muz. W. Belon) Oj Maluśki, Maluśki (pastorałka beskidzka) Pocztówka z Beskidu (sł.i muz. W. Jarosz), Otwórz oczy (sł.j. Koczanowska, muz. M. Ziąber), Nie zakocham się w tobie (sł. J. Koczanowska, muz. A. Wolski) Wszystko kwitnie w koło (sł. M. Bobrowisk, muz. A. Zieliński) Kwiaty we włosach (sł. J. Kondratowicz, muz. K. Klenczon) Chodź, pomaluj mój świat (sł. M. Dutkiewicz, muz. J. Kruk) Dni, których nie znamy (sł. M. Grechuta, muz. J. K. Pawluśkiewicz) Remedium (sł. M. Czapińska, muz. S. Krajewski) Twoje marzenia (sł. K. Feusette, muz. K. Marzec) Głuchy telefon (sł. A. T. Piaseczny, muz. Z Zioło) Wokół nas (sł. S. Zieliński, muz. M. Ziąber) 6
Treści główne Treści szczegółowe Procedury osiągania celów Przewidywane osiągnięcia ucznia Gra na instrumentach granie utworów z różnych epok muzycznych, granie popularnych melodii i motywów muzycznych, granie melodii opartych na rytmach tanecznych, wykonywanie akompaniamentów rytmicznych i melodycznych do śpiewanych pieśni i piosenek. analiza rytmu i melodii utworu, wystukiwanie w utworze trudniejszych rytmicznie taktów, wyodrębnianie części utworu: zdań i fraz muzycznych, pokaz możliwości brzmieniowych instrumentów, wykonywanie ćwiczeń doskonalących technikę gry na instrumencie, przypomnienie roli i zadań dyrygenta w zespole. gra ze słuchu oraz z nut łatwe utwory instrumentalne z różnych epok muzycznych, stosuje w grze zgodnie z oznaczeniami, właściwe tempo, dynamikę i artykulację, odtwarza na instrumentach proste motywy rytmiczne i melodyczne, odtwarza na instrumentach rytmy tańców narodowych i towarzyskich, gra utwory taneczne podkreślając w nich charakter i rytm tańca, wykonuje poprawnie partię instrumentalną z partytury muzycznej. Przykładowy repertuar muzyczny: Bourrée (G. F. Händel) Menuet (J.S.Bach) Jesień z cyklu Cztery pory roku (A. Vivaldi) La ci darem la mano z opery Don Juan (W.A. Mozart) Śpiew pasterza z VI Symfonii Pastoralnej (L. van Beethoven) Andante cantabile z Kwartetu F-dur (J. Haydn) Marsz wojskowy (F. Schubert) Poranek ze suity Peer Gynt (E. Grieg) Menuet G-dur (I. J. Paderewski) La donna e mobile z opery Rigoletto (G. Verdi) Wełtawa -motyw melodyczny rzeki (B. Smetana) Galop z operetki Orfeusz w piekle (J.Offenbach) Marzenie z cyklu Sceny dziecięce (R. Schumann) Pawana dla zmarłej infantki (M. Ravel) Somebody loves me (G. Gershwin) The Entertainer (S. Joplin) Hello, Dolly (z rep. L.Armstronga) Sunrise, sunset (J. Bock) New York, New York (J. Kander) Something stupid (z rep. Franka i Nancy Sinatrów) Michelle (z rep. zespołu The Beatles) Yesterday (P.McCartney) Karnawał wenecki (włoska melodia ludowa) La Paloma (S. Yradier) 7
Treści główne Treści szczegółowe Procedury osiągania celów Przewidywane osiągnięcia ucznia Taniec i ruch przy muzyce tańczenie polskich tańców narodowych, tańczenie polskich tańców ludowych i regionalnych, tańczenie w parze podstawowych kroków wybranych tańców towarzyskich, tańczenie układów choreograficznych do wybranych piosenek. analiza ruchowej struktury tańca: krok taneczny, ruch taneczny, figura taneczna, temat taneczny, określanie kierunków i linii tańca, wykonywanie ćwiczeń koordynacyjnych, uwrażliwiających na muzykę i jej elementy (rytm, akcent, tempo, dynamika), rozwijających orientację w przestrzeni, oglądanie pokazów tanecznych z płyty DVD, przypomnienie rysu historycznego i ogólnej charakterystyki tańców. wykonuje w parze krok podstawowy i wybrane figury tanców narodowych, wykonuje w zespole układ choreograficzny poloneza lub innego tańca narodowego, wykonuje w zespole wybrany taniec ludowy i regionalny, np. trojak, polka kłaniana, szewcy, wykazuje znajomość tańców swojego regionu, wykonuje w parze krok podstawowy tańców towarzyskich, np. walca, salsy, cha-cha, samby, koordynuje ruch z muzyką, dostrzega wzajemne zależności elementów muzycznych i ruchowych (wpływ muzyki na emocjonalno-treściowy wyraz ruchu), wykazuje w tańcu orientację czasowoprzestrzenną, dba o wyraz artystyczny tańca. Przykładowy repertuar taneczny: Polonez z filmu Pan Tadeusz (muz. W. Kilar) Na Wawel krakowiak (melodia popularna) Trojak (melodia popularna) Szewcy (melodia popularna) Samba de una nota so (muz. A. C. Jobim) Czy to walc (muz. W. Kruczyński, A. Skorupka) Tango milonga (muz. J. Petersburski) 8
Treści główne Treści szczegółowe Procedury osiągania celów Przewidywane osiągnięcia ucznia Twórczość muzycznoruchowa improwizacje wokalne, improwizacje instrumentalne, improwizacje i eksperymenty z użyciem muzycznych programów komputerowych, improwizacje ruchowe do muzyki. improwizowanie głosem melodii, układanie na instrumentach akompaniamentów do piosenek, układanie instrumentalnego wstępu i zakończenia do wybranej piosenki, układanie na instrumentach ilustracji muzycznych do treści literackich, wierszy, reprodukcji, edytowanie i przetwarzanie materiału dźwiękowego, formatowanie plików dźwiękowych (cyfrowy zapis dźwięku na płycie kompaktowej, format MP3), tworzenie różnorodnych efektów brzmieniowych, tworzenie struktur przestrzennoruchowych: miniatury i kompozycje taneczne. układa własną melodię do fragmentu wiersza, tworzy na instrumentach akompaniament rytmiczny i melodyczny do piosenek, tworzy na instrumentach różne efekty dźwiękonaśladowcze, wykorzystuje programy muzyczne do formatowania plików dźwiękowych, tworzenia ciekawych efektów akustycznych, tworzy układy ruchowe do śpiewanych piosenek, swobodnie improwizuje ruch do wybranej muzyki, wyraża ruchem swoje emocje, improwizuje ruchem wybrane sceny, np. taniec rytualny, taniec rycerzy spod Grunwaldu. Przykładowy repertuar muzyczny i literacki Święty Mikołaj z rep. kabaretu OTTO (sł.i muz. R. Makowski) Pocztówka z Beskidu (muz. i sł. W. Jarosz) Z kopyta kulig rwie (sł. A. Bianusz, muz, A. Zieliński) Taniec rycerzy spod Grunwaldu (wg opracowania J. Hryniewieckiej) Święto wiosny (muz. I. Strawiński) Co się stało wiatrowi? H. Szayerowa Pogoda późnej jesieni L. Staff 9
Treści główne Treści szczegółowe Procedury osiągania celów Przewidywane osiągnięcia ucznia Słuchanie muzyki słuchanie utworów o różnej fakturze głosowej, słuchanie utworów z różnych epok muzycznych wybitnych kompozytorów polskich i obcych, słuchanie utworów na różne zespoły wykonawcze, słuchanie wybranych form muzyki wokalnej i instrumentalnej, słuchanie muzyki ludowej i stylizowanej w wykonaniu kapel ludowych, wokalnych zespołów folklorystycznych, słuchanie utworów muzycznych opartych na rytmach polskich tańców narodowych i tańców towarzyskich innych narodów, słuchanie utworów o charakterze ilustracyjnoprogramowym, słuchanie muzyki filmowej i adaptowanej do filmu, słuchanie fragmentów operetek i musicali, słuchanie utworów z gatunku muzyki rozrywkowej. prezentacja urządzeń służących do odtwarzania muzyki, np. gramofonu, magnetofonu, odtwarzacza CD, odtwarzacza mp3, objaśnienie cyfrowego zapisu dźwięku, prezentacja z płyt DVD fragmentów filmów, spektakli muzycznych określenie roli muzyki w dziele filmowym i scenicznym, formułowanie opinii na temat wartości artystycznej wysłuchanego utworu muzycznego oraz jego wykonania, uczestnictwo w szkolnych koncertach muzycznych, koncertach filharmonicznych, przygotowanie przez uczniów kącika melomana listy ulubionych utworów z muzyki poważnej, analiza wysłuchanych utworów, np.: pod względem faktury głosowej, budowy formalnej, zespołu wykonawczego, omówienie rysu historycznego i charakterystycznych cech epoki muzycznej, z której pochodzi wysłuchany utwór, prowadzenie dyskusji na temat kultury wysokiej i kultury masowej. rozpoznaje utwory jedno- i wielogłosowe, rozpoznaje popularne utwory z literatury muzycznej, podaje ich tytuł oraz nazwisko kompozytora, odróżnia styl F. Chopina od stylu innych kompozytorów, wyraża swoją opinię na temat wartości artystycznej wysłuchanego utworu oraz jego wykonania, określa w słuchanych utworach rodzaj zespołu wykonawczego (solista, chór, zespół kameralny, orkiestra), rozróżnia w utworach barwę instrumentów muzycznych, nazywa instrumenty solowe, określa w utworach wokalnych rodzaj głosów śpiewaków (sopran, alt, tenor, bas), zwraca uwagę na kunszt i artyzm wykonawczy w pieśniach artystycznych, dostrzega artystyczną i kulturową wartość folkloru oraz jego obecność w muzyce stylizowanej, rozpoznaje w utworach rytmy różnych tańców, interpretuje treść pozamuzyczną utworów programowych, dostrzega rolę muzyki w dziele filmowym, rozpoznaje tematy muzyczne z przebojów operetkowych i musicalowych, rozpoznaje główne nurty muzyki rozrywkowej: pop, rock, reggae, hard rock, rap, country; wymienia nazwiska popularnych wykonawców polskich i zagranicznych, wskazuje różnice kulturowe na przykładzie wysłuchanych utworów z różnych regionów świata. 10
Przykładowy repertuar do słuchania: Anonim Bogurodzica Wincenty z Kielczy Gaude Mater Polonia G.P. da Palestrina Missa Papae Marcelli, cz. Kyrie Wacław z Szamotuł Już się zmierzcha Jan z Lublina Tańce z tabulatury M. Gomółka Melodie na Psałterz polski J. S. Bach Toccata i fuga d-moll J. S. Bach Koncert brandenburski nr 1 F-dur, cz. Allegro G. F. Händel Oratorium Mesjasz, cz. Alleluja G. F. Händel Muzyka ogni sztucznych J. Pachelbel Kanon A. Corelli Concerto grosso op. 6 D-dur, cz. Adagio -Allegro J. Haydn Kwartet cesarski C-dur op. 76 nr 3 KV 331 J. Haydn Koncert Es-dur na trąbkę, cz. Allegro W. A. Mozart Sonata a-moll KV 331 W. A. Mozart Serenada Eine kleine Nachtmusik W. A. Mozart Aria Królowej Nocy z II aktu opery Czarodziejski fl et L. van Beethoven V Symfonia c-moll op. 67, cz. Allegro con brio L. van Beethoven VI Symfonia F- dur Pastoralna op. 68, cz.v M. K. Ogiński Polonez a-moll Pożegnanie ojczyzny F. Schubert Serenada z cyklu Łabędzi śpiew G. Bizet Habanera z opery Carmen G. Verdi Duet Radamesa i Aidy O terra addio! z opery Aida G. Puccini Aria Vissi d arte z II aktu opery Tosca R. Wagner Cwałowanie Walkirii wstęp symfoniczny do III aktu dramatu muzycznego Walkiria J. Strauss Aria Sandora z operetki Baron cygański P. Czajkowski I Koncert fortepianowy b-moll, cz. Allegro con fuocco M. Musorgski Obrazki z wystawy (fragment) A. Dworzak Taniec słowiański op. 64 nr 8 B. Smetana Polka z opery Sprzedana narzeczona E. Grieg I i II suita Peer Gynt (fragment) M. de Falla Taniec ognia z baletu Czarodziejska miłość I. Strawiński Święto wiosny (fragment) F. Chopin Mazurek D-dur nr 2 op.33 F. Chopin Polonez cis-moll op.26 S. Moniuszko Aria Halki Gdybym rannym słonkiem z II aktu opery Halka S. Moniuszko Kozak H. Wieniawski Kujawiak M. Ravel Bolero (fragment) C. Debussy Morze cz. Rozmowa wiatru z morzem C. Debussy Syrinx G. Bacewicz Oberek K. Szymanowski Harnasie (fragment) K. Szymanowski Stabat Mater K. Szymanowski Źródło Aretuzy G. Gershwin Błękitna rapsodia (fragment) K. Penderecki Tren ofi arom Hiroszimy H. M. Górecki Ad Matrem W. Lutosławski Mała suita (fragment) W. Kilar Krzesany W. Kilar Bogurodzica Cz. Niemen Dziwny jest ten świat J. Stokłosa Wieża Babel z musicalu Metro Galt McDermot Hare Krishna z musicalu Hair P. McCartney Yesterday 11
Wiadomości z zakresu historii muzyki Zakres wiadomości Zagadnienia szczegółowe Procedury osiągania celów Osiągnięcia uczniów Muzyczna prehistoria. Muzyka starożytnych kultur. Muzyka na bożą chwałę. Najstarsze zabytki muzyki polskiej. Renesansowe granie i śpiewanie. Złoty wiek muzyki polskiej. Barokowe muzyczne brzmienia. Kompozytorzy epoki baroku. Klasycyzm epoka prawdy, doskonałości i rozumu. Wiedeńscy mistrzowie muzyki. hipotezy powstania muzyki, funkcje muzyki u ludów pierwotnych, ważne ośrodki kultury świata starożytnego, rola muzyki w starożytnej Grecji i Rzymie, ośrodki rozwoju kultury muzycznej w średniowieczu, cechy chorału gregoriańskiego, rozwój wielogłosowości, najważniejsze zabytki muzyki polskiej, ich znaczenie dla kultury narodowej, rozwój wielogłosowej muzyki kościelnej i świeckiej w renesansie, wielkość polskiej muzyki w epoce renesansu, styl muzyczny epoki baroku, popularne formy muzyki baroku, twórczość J. S. Bacha, A. Vivaldiego, G. F. Händla, formy muzyki klasycznej (symfonia, sonata, koncert instrumentalny), polska muzyka okresu klasycyzmu, twórczość klasyków wiedeńskich: J. Haydna, L. van Beethovena, W. A. Mozarta, wyszukiwanie w różnych źródłach (np. Internecie, publikacjach muzycznych) informacji na temat biografii i twórczości kompozytorów, wydarzeń muzycznych danej epoki, aktualnego repertuaru filharmonii i teatrów muzycznych, prowadzenie dyskusji na wybrany temat z zakresu historii muzyki, np. rodowodu muzyki europejskiej, szczególnych osiągnięć epoki w dziedzinie muzyki, przygotowanie na wybrany temat prezentacji multimedialnych w programie Microsoft PowerPoint, np. Muzyka różnych kultur europejskich, Antonio Vivaldi mistrz koncertów skrzypcowych, Muzyka na małym i dużym ekranie, wskazanie typowych cech epoki muzycznej, jej głównych założeń i osiągnięć, zapoznanie z ważnymi faktami biograficznymi oraz twórczością reprezentatywnych kompozytorów różnych epok muzycznych, słuchanie wybranych utworów, opisywanie ich charakterystycznych cech, sposobu wykonania, wykazuje dociekliwość poznawczą dotyczącą teorii powstania muzyki, jej roli i znaczenia w życiu człowieka, wie, jaką rolę odgrywała muzyka w starożytnej Grecji i Rzymie, dostrzega jej związek ze słowem i tańcem, wymienia ośrodki rozwoju muzyki w epoce średniowiecza, rozpoznaje chorał gregoriański, określa jego główne cechy, wymienia najstarsze zabytki muzyki polskiej: Bogurodzica, Gaude Mater, Polonia, Breve regnum, opisuje cechy renesansowej muzyki świeckiej i religijnej, wymienia głównych przedstawicieli epoki: Giovanni Pierluigi da Palestrina, Orlando di Lasso, zna nazwiska czołowych kompozytorów polskiego renesansu, docenia ich wkład w rozwój polskiej kultury muzycznej, przedstawia rozwój muzyki w epoce baroku, określa charakterystyczne cechy nowych form muzycznych, określa różnicę miedzy operą a oratorium, koncertem solowym a concerto grosso, prezentuje, np. w formie multimedialnej wybitne osiągnięcia kompozytorów barokowych: J. S. Bacha, A. Vivaldiego, G. F. Händla, określa typ wykonawczy muzyki instrumentalnej w klasycyzmie: symfoniczny, kameralny, solowy, 12
Muzyka epoki romantyzmu. Opera i dramat muzyczny. Lekki oddech operetki. Kompozytorzy szkół narodowych. Impresjonizm w muzyce. Muzyczne pokolenie Młodej Polski. Polska muzyka współczesna i jej przedstawiciele. Jazzowe improwizacje. Muzyka filmowa. charakterystyczne cechy muzyki epoki romantyzmu, główne formy muzyczne epoki romantyzmu ( pieśń romantyczna F. Schubert, opera romantyczna K. M. Weber, poemat symfoniczny F. Liszt, miniatura fortepianowa R. Schumann), rozwój opery w epoce romantyzmu, libretta wybranych oper i dramatów muzycznych, treść literacka wybranych operetek, nurt szkół narodowych w muzyce, twórczość kompozytorów szkoły polskiej, czeskiej, rosyjskiej, hiszpańskiej, norweskiej, charakterystyczne cechy impresjonizmu w muzyce, twórczość kompozytorów impresjonistycznych, twórczości kompozytorów Młodej Polski, twórczość M. Góreckiego, K. Pendereckiego, W. Kilara, narodziny i rozwój jazzu, jazzowe style muzyczne, skład instrumentalny zespołów jazzowych, muzyka filmowa oryginalna i adaptowana, przegląd festiwali i konkursów muzycznych, np. festiwale muzyki współczesnej, konkursy wirtuozowskie, oglądanie (z kasety VHS, płyty DVD) filmów muzycznych oraz ekranizacji musicali i baletów, przygotowanie w formie rozprawki wybranego wątku z dziedziny muzyki współczesnej, np. Muzyka w mediach, Przeciwdziałanie piractwu fonografi cznemu, zorganizowanie wyjścia do filharmonii, teatru muzycznego, lokalnych ośrodków kultury, wyszukiwanie przez uczniów zabytków muzyki ludowej własnego regionu, przeprowadzenie wywiadu lub zaproszenie do szkoły artysty ludowego, lokalnych animatorów kultury, zorganizowanie konkursu sprawdzającego wiedzę muzyczną uczniów, np. quiz muzyczny, teleturniej, korelowanie treści z zakresu historii muzyki z innymi przedmiotami, szukanie odniesień muzyki do różnych dziedzin sztuki, literatury, życia społecznego, wymienia instrumentarium orkiestry symfonicznej, charakteryzuje rozwój polskiej muzyki okresu klasycyzmu, przedstawia ważne fakty biograficzne oraz twórczość klasyków wiedeńskich, określa główne nurty muzyczne epoki romantyzmu, omawia charakterystyczne formy muzyczne w epoce romantyzmu, wymienia tytuły znanych dzieł i nazwiska kompozytorów, określa sposób realizacji treści pozamuzycznych w utworach programowych i ilustracyjnych, omawia rozwój opery w romantyzmie: opera włoska (twórczość G. Verdiego, G. Rossiniego, G. Pucciniego), opera francuska (twórczość G. Bizeta),opera niemiecka (twórczość K. M. Webera), poznaje nową koncepcję dzieła scenicznego R. Wagnera, zna treść literacką wybranych dzieł scenicznych, określa funkcję muzyki w teatrze, poznaje dzieła wybitnych przedstawicieli szkół narodowych, docenia rolę muzyki w odkrywaniu tożsamości narodowej, zna ważne fakty biograficzne oraz twórczość F. Chopina, S. Moniuszki, H. Wieniawskiego, dostrzega pierwiastki narodowe w ich muzyce, omawia rozwój muzyki przełomu XIX i XX w., wymienia dzieła wybitnych impresjonistów muzycznych, charakteryzuje twórczość I.J. Paderewskiego, M. Karłowicza, K. Szymanowskiego, 13
Musical teatr muzyczny XXw. Muzyka rozrywkowa. popularne piosenki i tematy filmowe, prestiżowe nagrody muzyki filmowej m.in. Oskary, Złote Globy, Cezary, Grammy, Złote Lwy Gdańskie, charakterystyczne cechy musicalu, treści literackie światowych musicali, popularne piosenki i motywy muzyczne, główne nurty muzyki rozrywkowej, popularni wykonawcy muzyki rozrywkowej. posiada podstawową wiedzę na temat kierunków muzyki XX wieku, zna nazwiska największych polskich kompozytorów muzyki współczesnej i tytuły ich wybitnych dzieł, wymienia prestiżowe festiwale muzyki współczesnej, przedstawia historię powstania jazzu, wymienia popularne style jazzowe, np. blues, ragtime, swing, dostrzega związki jazzu z muzyką artystyczną, poznaje twórczość G. Gershwina, określa rolę muzyki w dziele filmowym, rozpoznaje popularne tematy muzyczne i znane piosenki filmowe, wymienia prestiżowe nagrody przyznawane za muzykę filmową, opisuje specyficzne cechy musicalu, wymienia tytuły światowych przebojów musicalowych, np. Hair, Jesus Christ Superstar, West Side Story, Skrzypek na dachu, odróżnia różne style muzyki rozrywkowej, np. pop, rock, reggae, heavy metal, rap, podaje nazwy zespołów, które miały istotny wpływ w rozwoju muzyki rozrywkowej, charakteryzuje współczesną polską scenę muzyczną, wykazuje wiedzę na temat praw autorskich i wydawniczych, omawia działalność lokalnych instytucji kulturalnych, wymienia twórców i animatorów kultury muzycznej swojej miejscowości, 14
PROPOZYCJA TEMATYKI ZAJĘĆ 1. Jeszcze troszeczkę lata na powitanie jesieni nauka piosenki Wakacje. 2. Muzyczna prehistoria. 3. O tym jak w starożytnej Grecji i Rzymie bywało. 4. Muzyka na bożą chwałę. Najstarsze zabytki muzyki polskiej. 5. Polska muzyka ludowa tradycje i teraźniejszość. Nauka kanonu Był Duda. 6. Renesansowe granie i śpiewanie. Złoty wiek muzyki polskiej. 7. Jesienne klimaty nauka piosenki Pocztówka z Beskidu. 8. Barokowe muzyczne brzmienia. 9. Miłośnicy koncertów, oper i oratoriów. Twórczość J. S. Bacha, G. F. Händla, A. Vivaldiego. 10. Klasycyzm epoka prawdy, doskonałości i rozumu. 11. Wiedeńscy mistrzowie muzyki. Nauka gry fragmentu melodii Śpiew pasterza z VI Symfonii F -dur L. van Beethovena. 12. Muzyka etniczna różnych kultur i narodów. 13. Romantycznie o romantyzmie. 14. Tradycje Bożego Narodzenia i Nowego Roku. Nauka pastorałki Chrystus się narodził. 15. Opera i dramat muzyczny. La donna e mobile i inne przeboje operowe. 16. Lekki oddech operetki. Nauka Galopu J. Offenbacha z operetki Orfeusz w piekle. 17. Zima w muzyce. Nauka piosenki Z kopyta kulig rwie. 18. Muzyka programowa. Poemat symfoniczny Wełtawa. 19. W karnawałowym tanecznym rytmie. Nauka podstawowych kroków salsy. 20. Ukochana ojczyzna kompozytorzy szkół narodowych. 21. Kobiety inspiracją dzieł wielkich artystów. Nauka piosenki Nie zakocham się w tobie. 22. Wybitni kompozytorzy polskiego romantyzmu, twórczość F. Chopina, S. Moniuszki, H. Wieniawskiego. 23. Muzyka w wiosennym nastroju. Nauka piosenki Chodź pomaluj mój świat. 24. Impresjonizm w muzyce. 25. Muzyczne pokolenie Młodej Polski, twórczość K. Szymanowskiego, M. Karłowicza, I. J. Paderewskiego. 26. Cały ten jazz. Popularne style w muzyce jazzowej. 27. Musicalowe szaleństwa. Opracowanie melodii Sunrise, sunset z musicalu Skrzypek na dachu. 28. Historia Polski w słowach pieśni. Nauka Mazurka Trzeciego Maja. 29. Polska muzyka współczesna, twórczość K. Pendereckiego, H.M. Góreckiego, W. Lutosławskiego. 30. Oskarowa gala muzyki filmowej muzyka na dużym ekranie. 31. Poezja śpiewana. Nauka piosenki B. Okudżawy François Villon. 32. Muzyka znana i lubiana, nauka melodii Love me tender, z repertuaru E. Presleya. 33. Muzyczne pożegnanie. Nauka piosenki Dni, których nie znamy. 15