SPIS TREŚCI OD AUTORA WPROWADZENIE do socjologicznej problematyki życia społecznego w kontekście przyjętych wyznaczników Rozdział 1. ZMIANA SPOŁECZNA Zmiana społeczna a badania socjologiczne 1.1. Istota problemu 1.2. W kręgu podstawowego pojęcia 1.3. Dziedzictwo nieodległej przeszłości 1.4. Socjologowie wobec zmiany w okresie przejściowym transformacji ustrojowej/systemowej 1.5. Przewidywane kierunki zmiany społecznej Rozdział 2. KONFLIKT SPOŁECZNY Sfery konfliktowe między społeczeństwem a władzą w Polsce. Socjologiczna retrospektywa okresów socjalizmu i transformacji oraz stan aktualny 2.1. Konflikt społeczny kontekst historyczno-porównawczy 2.2. Podłoża konfliktów w relacjach władzy ze społeczeństwem 2.3. Sfery konfliktowe w relacjach władzy ze społeczeństwem retrospektywa okresu socjalizmu 2.4. Sfery konfliktowe w relacjach władzy ze społeczeństwem retrospektywa okresu transformacji ustrojowej/systemowej 2.5. Sfery konfliktowe w relacjach władzy ze społeczeństwem stan aktualny Rozdział 3. STEREOTYPY Podstawowe wyznaczniki badań nad stereotypami narodowymi i etnicznymi 3.1. Wprowadzenie 3.2. Podstawowe kierunki rozważań i badań stereotypów 3.3. Problemy nierozstrzygnięte w podejmowanych badaniach stereotypów 3.4. Zakończenie Rozdział 4. TOŻSAMOŚĆ Tożsamość regionalna, narodowa, europejska poziomy współczesnej identyfikacji Polaków. Spojrzenie socjologa 4.1. Prolog 4.2. W kręgu ustaleń źródłowych i rozstrzygnięć definicyjnych 1
4.3. Współczesne społeczeństwo polskie czy w kierunku tożsamości europejskiej? 4.4. Społeczność zachodniopomorska w kierunku europejskiej tożsamości i identyfikacji regionalnej i lokalnej. Konteksty tożsamościowe 4.5. Epilog Rozdział 5. TRANSFORMACJA USTROJOWA/SYSTEMOWA Społeczeństwo okresu transformacji 5.1. Transformacja ustrojowa/systemowa ustalenia terminologiczne 5.2. Społeczeństwo a władza w okresie przejściowym a transformacji systemowej 5.3. Społeczność Pomorza Zachodniego w okresie zmian systemowych politycznych, obywatelskich i gospodarczych. Konteksty transformacyjne 5.4. Człowiek w gospodarce rynkowej 5.5. Młodzież w Zjednoczonej Europie na przełomie stuleci 5. 6. Poszukiwanie nowej tożsamości przez starą Europy Rozdział 6. LOKALNOŚĆ A. DYNAMIKA ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNYCH 6.1. Zbiorowości społeczne 6.1.1. Zbiorowości rodowe i etniczne 6.1.2. Zbiorowości terytorialne i lokalne 6.1.3. Continuum: wieś miasto 6.2. Kierunki przeobrażeń zbiorowości terytorialnych i lokalnych 6.2.1. Typy zbiorowości terytorialnych 6.2.2. Miasto i wieś jako dwie swoiste formy zbiorowości 6.3. Lokalność socjologiczna kategoria pojęciowa 6.4. Odrodzenie lokalności Europa u schyłku XX wieku 6.4.1. Źródła i przyczyny lokalności 6.4.2. Tożsamość zbiorowa 6.5. Układy lokalne 6.5.1. Typy ładu społecznego 6.5.2. Natura społeczności i układów lokalnych 6.5.3. Płaszczyzny funkcjonowania układów lokalnych 6.6. Metodologia badania układów lokalnych 6.7. Jednorodność i różnorodność społeczności lokalnych 6.8. Instytucjonalna i pozainstytucjonalna aktywność lokalna 6.8.1. Prasa lokalna 6.8.2. Instytucje lokalne 6.8.3. Ruch społeczny 6.9. Lokalna przynależność, tożsamość i identyfikacja 6.10. Lokalność nowy wymiar stosunków społecznych i obywatelskich oraz gospodarczych w Polsce 2
B. SPOŁECZNOŚCI LOKALNE JAKO PRZEJAW SPOŁECZEŃSTWA OBYWA- TELSKIEGO 6.11. Społeczność i społeczność lokalna jako socjologiczne kategorie pojęciowe 6.12. Renesans lokalności 6.13. Układy lokalne 6.14. Społeczeństwo obywatelskie jako socjologiczna kategoria pojęciowa 6.15. Ku społeczeństwu obywatelskiemu w ramach społeczności lokalnych Rozdział 7. MŁODZIEŻ PODSTAWOWE PROBLEMY BADAŃ NAD MŁODZIEŻĄ A. MŁODZIEŻ SZKOLNA 7.1. Nurty socjologii młodzieży 7.2. Różnorodność definicji młodzieży 7.3. Przystosowanie kultura integracja młodzieży w świetle teorii socjologicznej 7.4. Wybrane stanowiska socjologiczne dotyczące problematyki młodzieży 7.5. Problemy metodologiczne i metodyczne badań nad młodzieżową kulturą symboliczną 7.6. Przystosowanie młodzieży na tle innych wyznaczników udziału w kulturze 7.7. Przystosowanie młodzieży w odniesieniu do teorii integracji 7.8. Przystosowanie udział w kulturze - integracja młodzieży w syntetycznym ujęciu badań własnych B. MŁODIEŻ STUDENCKA 7.9. Źródła wiedzy studentów o świecie zewnętrznym 7.10. Uczelnia jako podmiot opiniotwórczy współkształtujący postawy studentów 7.11. Skojarzenie określeń bezpośrednio i pośrednio ze światem zewnętrznym 7.12. Między patriotyzmem a kosmopolityzmem postawy studentów wobec zróżnicowanych wymiarów emocjonalnej bliskości i oddalenia społecznego 7.13. Studenckie wizje dotyczące świata przyszłości 7.14. Wielowymiarowość postaw studentów przejawionych wobec świata zewnętrznego wnioski z badań INDEKS NAZWISK 3
TABLE OF CONTENTS INTRODUCTION to sociological issues of social life within adopted determinants Chapter 1. SOCIAL CHANGE Social change and sociological research 1.1. The essence of the research problem 1.2. Defining the basic concept 1.3. Legacy from a recent past 1.4. Sociologists investigating the changes in the transition period- political and systemic transformations 1.5. Expected courses of social changes Chapter 2. SOCIAL CONFLICT Conflict areas between citizens and ruling authorities in Poland. A sociologist retrospective on the socialist and transformation era and the actual situation. 2.1. Social conflict- the historical-comparative context, 2.2. Underlying causes for conflicts between citizens and ruling authorities; 2.3. Conflict areas affecting the relations between ruling authorities and citizens: a retrospective on the socialist era; 2.4. Conflict areas affecting the relations between ruling authorities and citizens: a retrospective on the political and systemic transformation era, 2.5. Conflict areas affecting the relations between ruling authorities and society- the present situation Chapter 3 STEREOTYPES Basic principles of research on nation- or ethnic- related stereotypes 3.1. Introduction 3.2. Prevailing concepts and approaches in the research on stereotypes 3.3. Issues yet to be answered by research conducted on stereotypes 3.4. Summing up Chapter 4. IDENTITY Regional, national and European identity- horizons of contemporary Polish selfidentification. A sociologist s approach. 4.1. Foreword 4.2. Setting up guidelines and working out definitional concepts 4.3. Today s Polish society- heading towards a European identity? 4
4.4. West-Pomerania s local community- a successful example of integrating European identity with regional and local-self-identification? Contexts of identity 4.5. Epilogue Chapter 5. POLITICAL AND SYSTEMIC TRANSFORMATION The Society during the transformation period 5.1. Systemic and political transformation- staking the terminological fields. 5.2. Society and authorities during the transformation process- the systemic transformation 5.3. The local community of Western Pomerania during the era of systemic, political, civic and economic changes. Contexts of transformation. 5.4. Man in the market economy; 5.5. The young generation of a United Europe at the turn of a century; 5.6. Old Europe in search of a new self-identity; Chapter 6. LOCALITY A. DYNAMICS OF HUMAN COLLECTIVITIES 6.1. Human collectivities 6.1.1. National and ethnic collectivities 6.1.2. Territorial and local collectivities 6..1.3. Continuum: village- town/ rural-urban; 6.2. Directions of restructuring and development of territorial and local collectivities 6.2.1. Types of local collectivities; 6.2.2. Town and village as two distinctive forms of collectivity; 6.3. Locality - a conceptual category in the framework of social sciences; 6.4. The renascence of localities: Europe at the turns of the XX century; 6.4.1. Causes and reasons for the emergence of localities; 6.4.2. Collective identity; 6.5. Local systems 6.5.1. Types of social order; 6.5.2. The essence of communities and local systems; 6.5.3. Levels in the functioning of local systems; 6.6. Methodology of research on local systems; 6.7. Uniformity and variety within local communities; 6.8.Institutionalized and not- institutionalized local activities; 6.8.1. Local newspapers; 6.8.2. Local institutions;; 6.8.3. Local civic activities; 6.9. Local sense of belonging, identity and identification; 6.10.Localism- a new dimension of social, civic and economic relationships in Poland; 5
B. LOCAL COMMUNITIES AS MANIFESTATION OF A CIVIC SOCIETY 6.11. Community and Local Community as sociological concepts; 6.12. The renascence of localism; 6.13. Local systems; 6.14. The civic society as a sociological categorical concept; 6.15. Heading toward a civic society within the framework of local communities Chapter 7. YOUTH BASIC ISSUES ON YOUTH RESEARCH A. SCHOOLCHILDREN 7.1. Main fields in youth sociology; 7.2. How to define : youth ; 7.3. Adaption- culture- integration of adolescents from the standpoint of sociological theory; 7.4. Select sociological approaches to the phenomenon :youth; 7.5. Methodological and methodical issues researching adolescent symbolical culture; 7.6. Adaption of young persons taking into consideration other determinants of their contribution to culture; 7.7. Adaption of young persons in the light of integration theory; 7.8. Adaption- contribution to culture- integration of young persons: a comprehensive overview of the author s research results; B.UNIVERSITY STUDENTS 7.9. University students sources of knowledge about their external world; 7.10. The University as an opinion-forming factor in the development of students general attitudes; 7.11. Connotations of the term direct and indirect with the external world; 7.12. Between patriotism and cosmopolitism- the students attitudes shaped by various dimensions of emotional closeness and remoteness; 7.13. The students vision of the world to come; 7.14. Multidimensionality of university students attitudes towards their external worldconclusions resulting from implemented research; INDEX OF NAMES 6