<te REGIONY EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ W PROCESIE INTEGRACJI. Wojciech Kosiedowski

Transkrypt

1 <te Wojciech Kosiedowski REGIONY EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ W PROCESIE INTEGRACJI ze szczególnym uwzględnieniem wschodniego pogranicza Unii Europejskiej Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruń 2008

2 SPIS TREŚCI Wstęp 11 Rozdział I. Elementy teorii rozwoju regionu Pojęcie regionu w teorii i praktyce Region jako system przestrzenno-ekonomiczny Istota rozwoju regionu i rozwoju regionalnego Czynniki i bariery rozwoju regionu Metody oceny rozwoju regionu Konkurencyjność gospodarcza regionu 61 Rozdział II. Europa Środkowo-Wschodnia i jej miejsce w systemie gospodarczym Europy i świata 71 II. 1. Pojęcie i delimitacja Europy Środkowo-Wschodniej Położenie geopolityczne Położenie geoekonomiczne Europa Środkowo-Wschodnia wobec globalizacji i integracji międzynarodowej 92 Rozdział III. Wspólnotowa polityka spójności a rozwój Europy Środkowo-Wschodniej w przekroju regionalnym Zróżnicowania rozwoju Podstawy polityki spójności Proces tworzenia spójności w ujęciu makroekonomicznym Proces tworzenia spójności regionalnej Statystyczna interpretacja zróżnicowań rozwojowych 148 Rozdział IV. Poziom i dynamika rozwoju regionów Europy Środkowo-Wschodniej w świetle badań taksonomicznych 153 IV. 1. Koncepcja badań: cele, metodyka i zakres 153 IV.2. Analiza regionów NUTS 2 w ujęciu statycznym (badanie I) 157 IV.3. Analiza regionów NUTS 2 w ujęciu dynamicznym (badanie II) 168 IV.4. Analiza regionów NUTS 3 w ujęciu dynamicznym (badanie III) 173

3 Rozdział V. Wspólnotowa polityka dobrosąsiedztwa a rozwój wschodniego pogranicza Unii Europejskiej w przekroju regionalnym 178 V.l. Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej wschodniego pogranicza UE 178 V.2. Podstawy polityki dobrosąsiedztwa 188 V.3. Zmiany rozwojowe na poziomie NUTS V.4. Analiza rozwoju regionów pogranicza za pomocą metod taksonomicznych (badanie IV) 211 Rozdział VI. Integracja i współpraca transgraniczna na wschodnim pograniczu Unii Europejskiej w świetle badań ankietowych 215 VI.l. Koncepcja badań: cele, metodyka i zakres 215 V1.2. Mieszkańcy pogranicza wobec integracji z UE 219 VI.2.1. Wyniki badań w Polsce Wschodniej 219 VI.2.2. Wyniki badań na Litwie 235 VI.2.3. Wyniki badań na Łotwie 244 VI.2.4. Wyniki badań na Białorusi 247 Wnioski 251 V1.3. Mieszkańcy pogranicza wobec współpracy transgranicznej 254 VI.3.1. Wyniki badań w Polsce Wschodniej 254 VI.3.2. Syntetyczne wyniki badań w Polsce, na Litwie, Łotwie i Białorusi 260 Wnioski 265 V1.4. Samorządy terytorialne Polski Wschodniej wobec współpracy transgranicznej 267 VI.4.1. Potrzeba, podmioty, cele i formy współpracy transgranicznej 267 VI.4.2. Współpraca euroregionalna 277 VI.4.3. Możliwości rozwoju współpracy transgranicznej w perspektywie lokalnej 279 Wnioski 285 Zakończenie 287 Literatura 291 Aneks 309 Summary 335 Pe3K)Me 340

4 CONTENTS Introduction 11 Chapter I. Elements of the region development theory The concept of a region in theory and practice A region as a spatial and economic system The region development and the regional development Factors and barriers of the region development Methodsof evaluation of region development Economic competitiveness of a region 61 Chapter II. Eastern and Central Europę and its position in the European and world economic system 71 II. 1. The notion and delimitation of Eastern and Central Europę Geopolitical position Geoeconomic position Eastern and Central Europę under globalization and international integration 92 Chapter III. The community policy of cohesion and the development of Eastern and Central Europę in a regional dimension 99 III.l.Developmentaldifferentiation The foundations of the cohesion policy The process of creating cohesion in a macroeconomic dimension The process of creating regional cohesion The statistical interpretation of developmental differentiation 148 Chapter IV. The leyel and dynamics of the development of Eastern and Central Europę in taxonomic researches 153 IV. 1. The research concept: objectives, methodology and scope 153 IV2. Statistical analysis of NUTS 2 regions (research I) 157 IV.3. Dynamie analysis ofnuts 2 regions (research II) 168 IV.4. Dynamie analysis ofnuts 3 regions (research III) 173

5 Chapter V. The community good neighbour policy and the development of the European Unions eastern border in a regional dimension 178 V.l. General characteristics of the economic situation on the EU eastern border 178 V.2. The foundations of the good neighbour policy 188 V.3. Developmental changes on the NUTS 3 level 202 V.4. The analysis of the border zone regions development with the use of taxonomic methods (research IV) 211 Chapter VI. Integration and transborder co-operation on the eastern EU border in surveys 215 VI. 1. The research concept: objectives, methodology and scope 215 V1.2. Border zone inhabitants and EU integration 219 VI.2.1. Research results in Eastern Poland 219 VI.2.2. Research results in Lithuania 235 VI.2.3. Research results in Latvia 244 VI.2.4. Research results in Belarus 247 Conclusions 251 V1.3. Border zone inhabitants and transborder co-operation 254 VI.3.1. Research results in Eastern Poland 254 VI.3.2. Synthetic research results in Poland, Lithuania, Latvia and Belarus 260 Conclusions 265 V1.4. Territorial self-governments in Eastern Poland and transborder co-operation 267 VI.4.1. Need, subjects, objectives and forms of transborder co-operation 267 VI.4.2. Euroregional co-operation 277 VI.4.3. Possibilities of development of the transborder co-operation from the local perspective 279 Conclusions 285 Ending 287 Literaturę 291 Annex 309 Summary 335 Pe3K)Me 340

6 COflEPWAHME BcTynneHMe 11 DiaBa I. SneMeHTbi TeopMM pa3bhtiui pernoha IloHHTMe pernoha B TeopHM H npaktmke PerwoH KaK npoctpahctbehho-akohomhheckaa CMcreMa CymHocTb pa3bmtmh peraoha M peraohatibhoro pa3bwthh OaKTopbi M óapbepbi pa3bwtkh perhoha MeTOflbi oi^ehkm pa3bmthh perwoha SicoHOMHHecKafl KOHKypeHTOcnocoÓHocTb perhoha 61 DiaBa II. LJeHTpa/ibHO-BocTOHHaH EBpona M ee MecTO B SKOHOMiraecKOH CHCTeMe EBponbi M MMpa 71 II. 1. FIOHHTMe M flenmmmtai^mhl(ehtpanbho-boctohhom EBponbi reononwtmheckoe nono»cehme FeoaKOHOMMHecKoe noho»ehwe LJeHTpanbHO-BocTOHHaa EBpona no othomehmio K rao6a;im3ai(mm H MeacflyHapoflHoii MHTerpar(MM 92 DiaBa III. Coio3Hafl nojihtmka ejimhctba M pa3bhtme L(eHTpanbHO- -BOCTOHHOM EBponbi B perhohanbhom pa3pe3e 99 ULI. HeOflHOpOflHOCTb pa3bmthji OCHOBbI nohmtiikm eflmhctba Ilpoi^ecc co3flahmh eflmhctba B MaKpoaKOHOMMnecKOM noflxofle IIpoqecc co3flahmh perwohanbhoro eflmhctba CTaTMCTMHeCKaH MHTepnpeTaqMH HeOflHOpOflHOCTM pa3bhthh 148 DiaBa IV. YpoBeHb M ^MHaMHKa pa3bhthh perwohob IJ[eHTpanbHO- -BOCTOHHOH EBponbi B CBeTe TaKCOHOMMHeCKMX HĆCnenOBaHMM 153 IV.l. KoHiieni(HH MccneflOBaHMń: qenw M MeTOflMKa 153 IV.2. AHanw3 perhohob N U T S 2 B CTaTMCTMnecKOM noflxofle (wccneflobahme I) 157 IV.3. AHann3 perwohob NUTS 2 B «MHaMMHecKOM noflxofle (nccneflobahme II) 168

7 IV.4. AHanw3 perwohob NUTS 3 III) 173 DiaBa V. EBponeńcKafl nojihtmka floópococe^ctba H pa3bhthe BOCTOHHOH norpahhhhoif 3OHbi EsponeftcKoro Coio3aB peraohaju>hom pa3pe3e 178 V.l. O6maa xapaktepnctmka 3KOHOMMHCCKOM CMTyaijHM B BOCTOHHOM norpahhhhoń 3OHe EC 178 V.2. OCHOBH IKWIHTHKH floópococeflctba 188 V.3. M3MeHeHHH B pa3bmthm Ha ypobhe NUTS 3 r. 202 V.4. AHanw3 pa3bhthh norpahmhhbix permohob nph nomoinw TaKCOHOMMieC KMX MeTOflOB (HCCTieflOBaHHe IV) 211 DiaBa VI. MHTerpauHH n TpaHcrpaHHHHoe cotpyahmhectbo B BOCTOIHOM norpahmhhom 3OHe EsponeiłcKoro CoK>3a B CBeTe ahkexhbix MccJie^oBaHMM 215 VI. 1. KoHqeni(MH HccneflOBaHMM: i^enwm M MeTOflMKa 215 V1.2. HCMTemi norpahhmbh no OTHOiueHMio K MHTerpamiM c EC 219 VI.2.1. Pe3ynbTaTbi HccneflOBaHMii 219 VI.2.2. Pe3ynbTaTw piccneflobahmh B JIHTBC 235 VI.2.3. Pe3ynbTaTH wccneflobahhm B JlaTBMM 244 VI.2.4. Pe3ynbTaTbi MccneflOBaHwii B BenopyccwM 247 BblBOftbl 251 V1.3. )KnTe;iH norpahmhba no OTHOiueHMio K TpaHcrpaHMHHOMy cotpyflhhhectby 254 VI.3.1. Pe3ynbTaTbi MccneflOBaHwii B BOCTOHHOM Ilonbuie 254 VI.3.2. CwHTeTHHecKMe pe3ynbtatw Mccne^oBaHMM B Flonbuie, JlaTBMM, JlMTBe M EenopyccHM 260 BbIBOflbI 265 V1.4. OpraHbi TeppMTopwanbHoro camoynpabnehmh BOCTOHHOM FIonbiuM no othoniehmk) K TpaHcrpaHMHHOMy cotpy^hmhectby 267 VI.4.1. Heo6xoflMMOCTb, cy6t>ektbi, i^enm M dpopmbi TpaHcrpaHMHHoro cotpyflhmnectba 267 VI.4.2. EBpoperHOHa^bHoe cotpyflhmnectbo 277 VI.4.3. BO3MO»(HOCTH pa3bmtmh TpaHCipaHMHHOrO COTpyflHMHeCTBa B nokanbhom nepcnektmbe 279 BbIBOflbI 285 3aioiK)HeHMe ; 287 JlMTepaTypa 291 IlpM/KOKeHMe 309 Pe3K)Me 340