miejsce/data Szczecin /11.2009 Jednostka projektowa: EGZEMPLARZ NR 1 adres: Ostoja 38/2 72-005 Przecław telefon / fax.: (091) 486 98 38 kom. 0 600 978 564 NIP: 851-162-06-18 e-mail: mtuszynski@onet.pl Plan miasta i Twierdzy Kostrzyn z 1728 r. temat /obiekt /część: Rewitalizacja Twierdzy Kostrzyn nad Odrą etap II sposób finansowania inwestycji: Europejska Współpraca Terytorialna Program Operacyjny Współpracy Transgranicznej Polska (woj. lubuskie) Brandenburgia 2007-2013 adres inwestycji: ul. Chyżańska, dz. nr 76/60 i nr 76/27, Kostrzyn nad Odrą inwestor i zleceniodawca: Urząd Miasta Kostrzyn nad Odrą, ul. Kopernika 1, 66-470 Kostrzyn nad Odrą branża : KONSERWACJA ZABYTKÓW temat opracowania : ZALECENIA KONSERWATORSKIE autor / projektant imię i nazwisko / uprawnienia podpis projektant dr inż. arch. Mariusz Tuszyński nr upr. 19/Sz/97 konserwator zabytków mgr Ewa Palacz E G Z E M P L A R Z AUTORSKI INWESTORA
SPIS TREŚCI 1. Przedmiot, zakres i cel opracowania 2. Inwestor i Zleceniodawca 3. Podstawa opracowania i wykorzystane materiały 4. Ogólna koncepcja prac konserwatorskich 5. Prace wstępne (przygotowawcze) 6. Zakres rzeczowy prac konserwatorskich 6.1. Bastion Brandenburgia 6.2. Promenada von Kattego (pomiędzy bastionami Brandenburgia i Filip) 6.3. Bastion Filip z sąsiednimi obiektami i elementami zagospodarowania terenu 7. Część fotograficzna wybrane zdjęcia z opisem ubytków i uszkodzeń
1. Przedmiot, zakres i cel opracowania Podstawowym przedmiotem opracowania są Bastiony Brandenburgia i Filip, grodza przed bastionem Filip, promenada von Kattego i Brama Chyżańska z mostem wchodzące w skład zespołu fortyfikacji nowożytnych twierdzy Kostrzyn wpisanego do rejestru zabytków pod nr KOK I 81/76. Zakres (szczegółowe granice) opracowania przedstawiono w programie funkcjonalnym-przestrzennym dla planowanego zadania pt.: Rewitalizacja Twierdzy Kostrzyn nad Odrą etap II (plansza nr 1) wykonanym w 11.2009 r. przez Pracownię Architektoniczną STUDIO MT 97 w Przecławiu (w posiadaniu Zleceniodawcy). Celem pracy jest ogólne określenie zaleceń (programu robót) konserwatorskich dla w/w zadania. 2. Inwestor i Zleceniodawca Urząd Miasta Kostrzyn nad Odrą, ul. Kopernika 1, 66-470 Kostrzyn nad Odrą. 3. Podstawa opracowania i wykorzystane materiały Umowa z Inwestorem Nr A-IR/225/2009 z dnia 21.09.2009 r. Inwentaryzacja wykonana przez BP-R Sp. z o.o. REDAN ze Szczecina z 2004 r. Wizja lokalna w październiku 2009r. Materiały archiwalne dot.: Twierdzy Kostrzyn nad Odrą Konsultacje z WOZU w Zielonej Górze Delegatura Gorzów Wielkopolski w październiku 2009 r. Opinia Lubuskiego WKZ (pismo znak: ZN-G.421-1/10 (Kos) z dnia 29.01.2010r.) zatwierdzająca wytyczne konserwatorskie dla planowanej inwestycji, które zawarto w niniejszym opracowaniu (w załączeniu). 4. Ogólna koncepcja prac konserwatorskich Biorąc pod uwagę wartość historyczną, artystyczną oraz użytkową obiektów proponuje się konserwację zachowawczą z elementami rekonstrukcji. Należy przy tym uwzględnić poszanowanie oryginalnej substancji zabytku tj.: historycznych materiałów oraz nawarstwień stylistycznych. 5. Prace wstępne (przygotowawcze) Przed rozpoczęciem prac należy: Wykonać opis i dokumentację fotograficzną stanu zachowania Wykonać niezbędne badania: m.in. badania materiałoznawcze (petrograficzne), na zawartości soli. Opracować szczegółowy program prac konserwatorskich.
Wykonać ekspertyzę konstrukcyjno-budowlaną, oraz inne niezbędne badania wilgotnościowe, geologiczne i hydrotechniczne. Sprawdzić możliwość założenia izolacji przeciwwilgociowej, wykonać projekt izolacji. W trakcie prowadzenia prac niezbędne będą dodatkowe badania pomagające uszczegółowić ich program. 6. Zakres rzeczowy prac konserwatorskich 6.1. Bastion Brandenburgia Taras Uporządkowanie tarasu bastionu Brandenburgia wraz z usunięciem części nasypu ziemnego i dziko rosnącej roślinności. Schody zewnętrzne Pozostałości schodów na tarasie bastionu Brandenburgia należy zdemontować, oczyścić, zamontować na nowo, uzupełnić o brakujące elementy, uzupełnić ubytki w zachowanych elementach. Po przeprowadzonej naprawie i renowacji schody zabezpieczyć przed zawilgoceniem (zahydrofobizować). Czoło i barki bastionu (mur kurtynowy od strony Odry) Mur ceglany - lico Należy dokonać dokładnego rozpoznania stanu lica, identyfikacji spękań i odspojeń muru. Lico muru należy zabezpieczyć przez konsolidację, kotwienie. Należy usunąć roślinność wrastającą w mur. Usunąć wtórne uzupełnienia i wyprawy tynkarskie cementowe. Obszary skażone mikrobiologicznie należy poddać dezynfekcji. Zasolone partie muru należy oczyścić z nawarstwień powierzchniowych soli mechanicznie, a następnie odsolić metodą migracji do rozszerzonego środowiska. Wziąć pod uwagę należy partie muru historycznego w sąsiedztwie nowych uzupełnień, szczególnie z użyciem zaprawy cementowej i do wysokości podciągania kapilarnego muru. Zabieg stabilizacji soli- przeprowadzić w nierozpuszczalne związki. Rysy, pęknięcia i rozwarstwienia muru należy wypełnić zaprawą iniekcyjną, która jest porowata, z możliwością doboru kruszywa i szybkości penetracji. Do murów, które nie wymagają wzmocnienia pustek (w tym wzmocnienia konstrukcyjnego) należy użyć materiałów spełniających wymogi WTA. Silnie zdezintegrowane partie muru należy rozebrać i przemurować na nowo używając materiału rozbiórkowego, uzupełniając ewentualnie cegłą, której parametry są zbliżone do cegły historycznej występującej w zabytku. Ubytki w murze należy uzupełnić cegłą rozbiórkową lub nową o zbliżonych parametrach do oryginalnej. Ubytki w cegle powyżej 40 % cegły należy uzupełnić cegłą rozbiórkową lub nową o parametrach zbliżonych do oryginalnych cegieł (szczególnie w kwestii nasiąkliwości i
paroprzepuszczalności). Cegła ta musi odpowiadać oryginalnej po względem rozmiaru, koloru i faktury. Uzupełniając mur cegłami należy pamiętać, aby układać je zgodnie z występującym w danej partii muru wątkiem i z odtworzeniem wzorów z cegły zendrówki czy glazurowanej. Mniejsze ubytki w cegle należy uzupełnić zaprawami mineralnymi, barwionymi w masie, o parametrach zbliżonych do oryginalnych cegieł. Ubytki w spoinie należy wykonać z zaprawy mineralnej o parametrach fizyko-mechanicznych zbliżonych do historycznej, sposób wykończenia powinien być dostosowany do spoiny w najbliższym sąsiedztwie. Należy zastosować zaprawę o dużej porowatości, zdolną do gromadzenia soli. Do prac należy użyć materiałów charakteryzujących się paroprzepuszczalnością, czyli posiadających odpowiednią porowatość. W murach należy zabezpieczyć wszystkie otwory. Cokół kamienny Ubytki w cokole kamiennym należy uzupełnić blokami kamienia odpowiadającymi rodzajem kamienia (po uprzednim wykonaniu badania petrograficznego) i rozmiarem oryginalnemu. W razie potrzeby wprowadzić należy kotwienie muru. Skorodowane elementy metalowe należy oczyścić z produktów korozji, zabezpieczyć przed korozją. 6.2. Promenada von Kattego (pomiędzy bastionami Brandenburgia i Filip) Z powierzchni balustrady promenady należy zbić cementowy tynk, usunąć cementowe spoiny i naprawy. Należy usunąć wtórne zwieńczenia korony murku (dachówki). Konserwacja cegły osłabioną cegłę należy wzmocnić, zniszczoną w dużym stopniu wymienić na rozbiórkową lub nową odpowiadającą parametrami fizycznymi oryginalnej. Powierzchnię murku pokryć mineralnym tynkiem paroprzepuszczalnym. Koronę murku zwieńczyć kształtkami wykonanymi na wzór istniejących. Mur kurtynowy (lico od strony Odry) - postępowanie jak przy Bastionie Brandenburgia 6.3. Bastion Filip z sąsiednimi obiektami i elementami zagospodarowania terenu Mury ceglane Barki i czoło bastionu Filip - lico od strony Odry i fosy Należy zastosować postępowanie opisane przy Bastionie Brandenburgia. Pomieszczenia schronu - kazamaty Wykonać ekspertyzę konstrukcyjno-budowlaną i projekt zabezpieczeń konstrukcji murów i sklepień. Przewidzieć wykonanie konstrukcyjnych wzmocnień sklepień i ścian. (W pierwszym pomieszczeniu należałoby podnieść zapadnięte sklepienie przy wejściu (nadwiesić), mur spękany segmentami - zakotwiczyć). Wymagane będzie osuszenie murów oraz konserwacja ścian i posadzek: oczyszczenie powierzchni, usunięcie wtórnych zapraw, uzupełnienie spoin,
pokrycie ścian kazamat pobiałą jeżeli takie było ich oryginalne wykończenie powierzchni ścian (stwierdzone w wyniku badań). Zaprojektować właściwą wentylację pomieszczeń oraz oświetlenie wewnętrzne. Most przy Bramie Chyżańskiej Ceglane słupy mostu należy zbadać pod kątem wytrzymałości konstrukcyjnej, lico oczyścić, uzupełnić ubytki w cegle i spoinie, zabezpieczyć przed działaniem wody. Metalową konstrukcję mostu należy zbadać pod względem wytrzymałości konstrukcyjnej, w razie potrzeby wymienić elementy zniszczone, wzmocnić konstrukcję, oczyścić powierzchnię, zabezpieczyć przed korozją. Pokrycie mostu w postaci płyt granitowych należy przełożyć z jednoczesnym wyrównaniem podłoża, płyty oczyścić, usunąć wtórne uzupełnienia, ubytki w nawierzchni uzupełnić materiałem zgodnym z oryginalnym. Barierkę mostu oczyścić z produktów korozji metalu, w razie możliwości wyprostować pokrzywione elementy, uzupełnić ubytki i zabezpieczyć powierzchnię przed korozją. Ogrodzenia, barierki na tarasie bastionu Przewidzieć oczyszczanie powierzchni murków ceglanych, usunięcie cementowych spoin i wymiana ich na wapienne. Grodza przy bastionie Przewidzieć konserwację muru i odtworzenie wieżyczki (Mnich) w formie historycznej. Mur kurtynowy przy Bramie Chyżańskiej (od strony fosy) Usunąć warstwy ziemi i dziko rosnącej roślinności z korony muru, u jego podstawy oraz z powierzchni muru. Opracować wzmocnienie konstrukcji muru, naprawę wyrw i szczelin w murze oraz naprawę korony muru (zakres rekonstrukcji do zatwierdzenia przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków). Niezbędne będzie przeprowadzenie konserwacji lica muru (postępowanie i zakres prac dla przy konserwacji muru Bastionu Brandenburgia). opracowanie: arch. Mariusz Tuszyński nr upr. 19/Sz/97
7. Część fotograficzna wybrane zdjęcia z opisem ubytków i uszkodzeń Fot. 1 t. 1 Fot. 2 Fot. 1 i 2. Chodnik na moście z granitowych płyt - uszkodzenia, wtórne uzupełnienia z cementu w płytach, ubytki materiału w balustradzie.
Fot. 3 Fot. 3. Most przy Bramie Chyżańskiej ubytki materiału i zanieczyszczona powierzchnią ceglanych filarów. Fot. 4 Fot. 4. Fragment muru kurtynowego przy Bramie Chyżańskiej spękania pionowe i poziome, rośliny wrastające w mur, brak lica muru w jego dolnej partii.
Fot. 5 Fot. 5. Fragment muru kurtynowego przy Bramie Chyżańskiej korona porośnięta roślinnością, częściowo zniszczona, rośliny wrastają w mur, w dolnej części muru widoczny głęboki ubytek i na dosyć dużej powierzchni brak części lica muru.