Mgr M. Pawlik
Przedszkole tu się rozwija świat
Filary kształcenia w XXI wieku (Delors, 1998) wiedza umiejętnoś ci zdolność do życia we wspólnocie EDUKACJA WYCHOWANIE autonomia
Rodzina rodzice rodzeństwo DZIECI Przedszkole nauczyciele koledzy S P O Ł E C Z N O Ś Ć L O K A L N A 4
W kilku krajach europejskich można zaobserwować ten sam schemat rozwoju edukacji.
Wspólnymi tematami są: radzenie sobie z różnicami pomiędzy uczniami, sposoby motywacji uczniów, rozwój niezależnego nauczania, elastyczny proces nauki, integracja dzieci upośledzonych w stopniu lekkim w zwykłych szkołach, łączenie przedszkoli i szkół podstawowych w nowej podstawie programowej.
System uczenia całych klas (wszyscy razem, ten sam przedmiot, w tym samym czasie) powoli zmienia się w edukację bardziej spersonalizowaną.
Wszystko, co wspólne, nie jest zbyt dobre, nie jest też naturalne, bo każdy człowiek stanowi niezależny byt.
Jak stworzyć edukację spersonalizowaną? Edukację bazującą na przeświadczeniu, że dzieci różnią się między sobą, a te różnice pogłębiają się w miarę rozwoju, choć teoretycznie wszyscy startują z tego samego pułapu.
Dawniej uczeń chodził do szkoły by dostać to, co szkoła miała mu do zaoferowania, w dzisiejszych czasach uczeń chodzi do szkoły, aby zaspokoić zdefiniowane potrzeby własnego rozwoju. HELEN PARKHURST WYKSZTAŁCENIE WEDŁUG PLANU DALTOŃSKIEGO, 1922
Plan daltoński polega na metodzie indywidualnej pracy uczniów a więc zrywa z tradycyjnym sztywnym klasowo lekcyjnym systemem nauczania.
Twórczynią tego systemu jest amerykańska nauczycielka Helena Parkhurst (1887-1957) która przedstawiła swą koncepcję w książce pt. Wykształcenie wg planu daltońskiego.
Nauczycielka amerykańska, twórczyni systemu nauczania określanego mianem "daltoński plan laboratoryjny". System ten powstał pod wpływem dzieła J.Deweya oraz wieloletniej współpracy z M.Montessori i wprowadzony został w szkole dla kalek w Berkshire, a następnie w szkole średniej w Dalton (USA). Założenia swojego systemu pedagogicznego przedstawiła w pracy Wykształcenie według planu daltońskiego (1922, wydanie polskie 1928).
Na początku ubiegłego wieku Helen Parkhurst zdiagnozowała problem i zmieniła metodologię uczenia całych klas, opierając swój pomysł na trzech elementach: wolności, samodzielności i współpracy.
Czy te trzy fundamentalne pojęcia są nadal aktualne?
Myśl organizowania pracy indywidualnie zrodziła się u Parkhurst ok. 1905 roku, kiedy zaczynając swą karierę nauczycielską zmuszona była pracować z kilkoma klasami jednocześnie. Wtedy to właśnie wpadła na pomysł indywidualnej nauki każdego z uczniów. Poprosiła starszych uczniów, aby pomogli młodszym oraz przy ich pomocy przerobiła magazyn szkolny w klasę, w której każdy kąt przeznaczyła na inny przedmiot.
Parkhurst chciała, aby nauczanie masowe w klasie zastąpić samodzielnym uczeniem się dzieci w szkole, pozwolić dzieciom uczyć się we własnym tempie, pobudzić do współpracy, zastosować indywidualne sprawdzanie wyników pracy u każdego ucznia przez nauczyciela.
Plan daltoński zyskał popularność, dlatego, że umożliwiał dostosowanie tempa nauki do rzeczywistych możliwości ucznia, wdrażał dziecko do polegania na sobie, budził inicjatywę i samodzielność młodzieży zarówno w działaniu jak i myśleniu, wyrabiał poczucie odpowiedzialności za wykonanie podjętego zadania, zmuszał do poszukiwania najlepszych i najprostszych metod pracy.
Jak możemy zachęcić małe dzieci by przejęły inicjatywę? Jak możemy stymulować ich by odkrywały środowisko?
Jednym z głównych powodów by przyprowadzać dzieci do przedszkola w tak wczesnym wieku jest możliwość spotykania się z rówieśnikami.
Dla dzieci w tym okresie rozwoju ważne jest by czuły się wolne w podejmowaniu inicjatywy. Nauczyciel może stymulować je przez dawanie impulsów oraz dawanie im konkretnych przykładów.
1. Nauka wolności 2. Nauka samodzielności 3. Nauka współpracy
Dziecko ma prawo wyboru, główna motywacja do działania powinna wynikać z jego indywidualnych potrzeb, nauczyciel nie może stosować przymusu, wychowanek sam decyduje o sposobach wykonania postawionego zadania (kolejności i czasie).
Granice są potrzebne, ponieważ w szczególności małe dzieci potrzebują więcej treningu niż te starsze.
Kiedy ćwiczenie staje się zbyt trudne dla konkretnego dziecka by mogłoby uporać się z nim sam, nauczyciel służy pomocą.
Powszechnie wiadomo, że wszystko, do czego dochodzimy sami jest łatwiejsze w zapamiętaniu niż większość lekcji prowadzonych przez nauczyciela. Nadmierne tłumaczenie powoduje utratę inicjatywy u dziecka.
Nierozerwalnie wiążę się z wolnością, ponieważ za wolnym wyborem stoi odpowiedzialność za wykonanie zadania, którą dziecko ponosi przed nauczycielem ( samoocena i ocena nauczyciela jako ostatni etap pracy) oraz przed innymi członkami zespołu. Dzięki temu maluch uczy się, że z danej wolności należy mądrze korzystać.
Poczucie odpowiedzialności będzie stymulowane wtedy, gdy dzieci będą mogły planować i ukończyć ich pracę z pewną administracją.
Dziecko na podstawie wskazówek nauczyciela stara się rozwiązać postawiony problem, szuka także własnych źródeł wiedzy, traktuje nauczyciela jako partnera, od którego może uzyskać wskazówkę, podyskutować..
Współpraca pomiędzy uczniami jest ważnym elementem edukacji Daltona. W tym wieku jest to bardzo trudne, ale jest ważną umiejętnością, którą u dziecka powinno się rozwijać od najmłodszych lat.
Praktyka oraz badania pokazują, że tłumaczenie przez rówieśnika jest czasami bardziej skuteczne niż polecenia nauczyciela. Jednakże to nie jest intencją edukacji daltońskiej, by tylko dziecko miało być pomocnikiem innych dzieci.
Współpraca, jako pedagogiczny czynnik jest możliwa w prawie każdej zabawie i dziedzinie nauczania.
By umożliwić przejrzystą organizację Daltona wizualizujemy proces.
W grupach przedszkolnych Daltona używamy tygodniowego przydziału zadań na tablicy. Podczas porannego programu dzieci wybierają zadanie z tablicy zadań. Nauczyciel wybiera kilka różnych zadań w każdym tygodniu, zadania te pochodzą z normalnego programu zadań wymaganych dla danego wieku.
Nauczyciel wywiesza zapełnioną planszę na ścianie i w każdym momencie dnia dziecko może sprawdzić co się będzie działo- wizualizacja porządku dnia
Poprzez wizualizację programu z dziennymi rytmicznymi kartami, dzieci czują się odpowiedzialne za dzienny program i uczą się planować pracę.
Dziecko samo będzie mogło pilnować porządku dnia, co w konsekwencji rozbudzi u dzieci poczucie odpowiedzialności.
Wystarczy, że dziecko spojrzy na ścianę, na której będzie zawieszony w obrazkach, z papierowym zegarem wskazującym czas rozpoczęcia danego zajęcia- plan. Dziecko samo będzie mogło pilnować porządku dnia - co w konsekwencji również rozbudzi w Nim poczucie odpowiedzialności.
Dziecko wybiera sobie zadanie z propozycji tygodnia i wiesza je przy swoim zdjęciu. Może odznaczyć je dopiero po jego wykonaniu. Tablica cały czas jest dostępna dla dzieci, by mogły dokonywać samokontroli- wizualizacja zadań. Nauczyciel kontroluje postępy dzieci. Ostatni dzień tygodnia to moment na podsumowanie pracy.
Następnym krokiem w rozwijaniu umiejętności dzieci będzie wykonanie zadania w parach. Każdego tygodnia pary będą się zmieniać, co pozwoli dziecku na kontakt i lepsze poznanie kolegi / koleżanki.
Dzieci mogą bawić się z przyjacielem / przyjaciółką, ale muszą nauczyć się również bawić z innymi bez wykluczania kogokolwiek.
Powszechnie mówi się, że poprzez dydaktyczną strukturę oraz pedagogiczny stosunek nauczycieli, każde przedszkole jest bardzo bliskie głównym zasadom Daltona.
Uświadomienie dzieciom celu i znaczenia danego działania Ustalenie reguł działania, wyznaczenie granic, jasnego określenia konsekwencji dobrego i złego zachowania Pokazanie wzorca prawidłowo wykonanego zadania, wyjaśnienie sposobu wykonania zadania(wizualizacja) Kontrola i korekta( jeżeli jest potrzeba wspiera i podpowiada możliwe rozwiązania) Kontrola i ocena( docenienie wysiłku włożonego wykonanie zadania)
NAUCZYCIEL ZAPLANOWAŁ ĆWICZENIE SPOSTRZEGAWCZOŚCI DZIECI Jako zadanie wyznaczył zbudowanie wieży z drewnianych klocków tak, by konstrukcja kontynuowała zapoczątkowany przez n-la wzór
Nauczyciel tłumaczy na czym polega zadanie; Ustala reguły, np. pracujemy samodzielnie/w parach, korzystamy z podpowiedzi kolegów i koleżanek ( nauczyciel na sygnalizatorze zaznacza czerwone światło), uważamy na konstrukcje sąsiadów, nie niszczymy nawzajem swojej pracy;
Nauczyciel wykonuje prawidłowo przy przedszkolakach i tłumaczy po kolei co robi; Nauczyciel usuwa się na bok jedynie przygląda się temu, jak dzieci pracują, pilnując, by przestrzegały ustalonych reguł; Zachęca do szukania pomocy u innych przedszkolaków( światło żólte);
Kontroluje postępy, zmienia światło na zielone- dzieci mogą korzystać z pomocy nauczyciela, jeśli tego potrzebują; Kontroluje i ocenia- wskazuje prawidłowo zbudowane wieże, koryguje razem z dziećmi błędy.
Kolor czerwony praca samodzielna, nie podchodzimy do nauczyciela ani nie pytamy kolegów; Kolor żółty- praca w parach, dozwolone konsultacje z innymi dziećmi; Kolor zielony- czas na konsultacje z wychowawcą
ZAPAMIĘTAJ!!
1. Uświadomienie uczniom celu i znaczenia działania. 2. Ustalenie reguł, zasad działania. 3. Pokaz działania wzorowo wykonanego z objaśnieniem sposobu działania. 4. Kontrola i korekta. 5. Kontrola i ocena.
1. Poznanie celu działania powstanie pozytywnej motywacji. 2. Przypomnienie lub przyswojenie reguł, zasad działania. 3. Obserwacja wzoru działania, kształtowanie się w świadomości modelu działania. 4. Pierwsze próby działającego, kontrolowane i korygowane. 5. Ćwiczenia w samodzielnym wykonywaniu działań.
Najtrudniejsze jest zaplanowanie dnia tak, żeby dzieci od początku do końca wiedziały, co będzie przedmiotem ich działań. Zadanie to ułatwiają specjalne plansze i tablice. Do obowiązków nauczyciela należy również ułożenie planu pracy grupy tak, aby każdy podopieczny miał możliwość odniesienia sukcesu, wywiązania się z zadania i ponoszenia odpowiedzialności.
Ma specjalny mechanizm i oznaczenia- podzielony na 5, 10, 15, 30 minut, które pozwalają dzieciom zrozumieć, że 30 minut na wykonanie danej czynności to o wiele więcej niż 5.
W Łodzi powstała pierwsza po ponad 50 latach nieobecności w naszym kraju szkoła daltońska w Łodzi, której dyrektorką jest znana od początku lat 90. XX w. nauczycielka klas autorskich w edukacji wczesnoszkolnej, inicjatorka czasopisma, ruchu i nagrody Nauczyciel z klasą, współautorka pierwszego alternatywnego elementarza Podróże z Kacprem i autorka wielu pomocy dydaktycznych do wczesnej edukacji w systemie kształcenia zintegrowanego Anna Sowińska.
Dwadzieścia lat temu zakładała wspólnie z Wiesławą Śliwerską Ogólnopolskie Stowarzyszenie Szkoła dla Dziecka. Dzisiaj swoją alternatywną edukację realizuje w systemie zaktualizowanego modelu kształcenia wg Planu Daltońskiego Helen Parkhurst w Szkole Podstawowej ABiS w Łodzi (www.school4child.pl).
Wszystkiego, co naprawdę trzeba wiedzieć o tym, jak żyć, co robić i jak postępować, nauczyłem się w przedszkolu. (...) Tam się nauczyłem, że trzeba: dzielić wszystko, postępować uczciwie, nie bić innych, odkładać na miejsce każdą znalezioną rzecz, sprzątać po sobie, nie brać nic, co do mnie nie należy, powiedzieć "przepraszam", jeśli się kogoś uraziło, myć ręce przed jedzeniem, spuszczać wodę, jeść ciepłe bułeczki i popijać zimnym mlekiem, prowadzić zrównoważone życie, trochę się uczyć i trochę myśleć, malować i rysować, i śpiewać, i tańczyć, i bawić się, i codziennie trochę popracować, po południu zdrzemnąć się. To często wykorzystywany cytat z bestsellera pt.: Wszystkiego, co naprawdę muszę wiedzieć, nauczyłem się w przedszkolu (R. Fulghum, Wydawnictwo Kos, 2008).
Dawniej uczeń chodził do szkoły by dostać to, co szkoła miała mu do zaoferowania, w dzisiejszych czasach uczeń chodzi do szkoły, aby zaspokoić zdefiniowane potrzeby własnego rozwoju.
1. Roel Röhner Hans Wenke, wprowadzenie: prof. dr hab. Bogusław Śliwerski,,Pedagogika Planu Daltońskiego Łódź 2011,Wyd. SOR -MAN. 2. Anna Sowińska.,,Moje spotkanie z Planem daltońskim Bliżej przedszkola. 2009 nr 12 3. Anna Sowińska. Majster z wizytą w Amersfoort Bliżej przedszkola. 2010 nr 6. 4. Robert Sowiński..,,Laboratoryjny plan daltoński Bliżej przedszkola. 2010 nr 10. 5. Roel Röhner. Jak dziś wygląda plan daltoński? Bliżej przedszkola. 2011 nr 3. 6. Roel Röhner.,,,Indywidualizacja drogą do sukcesu każdego dziecka Bliżej przedszkola. 2011 nr 9 7. Roel Röhner. Plan daltoński wzorcowym narzędziem dla współczesnej edukacji Bliżej przedszkola. 2011 nr 11.
9. Roel Röhner Hans Wenke, wprowadzenie: prof. dr hab. Bogusław Śliwerski,,Pedagogika Planu Daltońskiego, Łódź 2011,Wyd. SOR - MAN. 10. Agata Juljańska, Marta Kwella, Kamila Szymańska. Pomocnik nauczyciela. Sprawdzone pomysły na zmotywowanie i zorganizowanie twojej klasy,łódź 2011,Wyd. SOR -MAN. 11. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Nowy akt prawny wydany na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 2 lit. a i b ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) 12. Roel Röhner Hans Wenke, wprowadzenie: prof. dr hab. Bogusław Śliwerski,,Pedagogika Planu Daltońskiego Łódź 2011,Wyd. SOR - MAN.
http://www.plandaltonski.pl/publikacje/66-helenparkhurst-qeducation-on-dalton-planq-1922. http://www.plandaltonski.pl/publikacje/95-pierwsza-wpolsce-po-ponad-50-latach-qszkoa-daltoskaqwww.school4child.pl http://www.omep.org.pl http://www.men.gov.pl/